LIPIEC 2004 ÂWIAT NAUKI

23

pano

rama

Ogromne obszary lasów tropikalnych sà siedliskiem oko∏o 1200 gatunków bambusów. Zda-
niem autorów raportu og∏oszonego na poczàtku maja tego roku przez Âwiatowe Centrum
Monitoringu Przyrody oraz Mi´dzynarodowà Sieç Badaƒ nad Bambusem i Rattanem, nie-
mal po∏owa z nich jest zagro˝ona wymarciem, a g∏ównym powodem jest ich nietypowy
cykl rozwojowy. Wiele roÊlin zakwita co roku lub cz´Êciej, dzi´ki czemu w Êrodowisku sta-
le znajduje si´ pewna iloÊç nasion, z których mo˝na odnowiç populacj´. Bambusy nato-
miast kwitnà synchronicznie raz na 10 do 100 lat i zaraz po wydaniu nasion obumierajà.
Wyci´cie lasu prowadzi wi´c na ogó∏ do ich wygini´cia na tym terenie. Wskutek rabunko-
wej gospodarki oko∏o 250 gatunków bambusów zajmuje obecnie obszar porównywalny z
powierzchnià Londynu.

Bambusy sà podstawowym pokarmem azjatyckiej pandy wielkiej (Ailuropoda melano-

leuca) i ma∏ej (Ailurus fulgens) i stanowià okresowo do 90% diety afrykaƒskich goryli gór-
skich (Gorilla gorilla beringei). ˚ywi si´ nimi tak˝e amazoƒski niedêwiedê okularowy (Tre-
marctos ornatus) oraz tapir górski (Tapirus pinchaque). W zaroÊlach bambusowych
schronienie znajdujà afrykaƒskie antylopy bongo (Tragelaphus euryceros ssp isaaci), zaÊ w
∏odygach tej roÊliny ˝yje najmniejszy na Êwiecie azjatycki nietoperz Tylonycteris pachypus,
który dostaje si´ tam otworami zrobionymi przez chrzàszcze. Na Madagaskarze od bam-
busów zale˝y egzystencja lemurów, ˝ab bambusowych (Mantella laevigata), a przede wszyst-
kim najrzadszych ˝ó∏wi Êwiata – ˝ó∏wi madagaskarskich (Geochelone yniphora). Prawda jest
okrutna: jeÊli wyginà bambusy, to samo spotka korzystajàce z nich zwierz´ta.

R.D.

EKOLOGIA

JeÊli wyginà bambusy

Zielona herbata ma setki zalet – dotych-
czas jednak znana by∏a z dobroczynnych
w∏aÊciwoÊci zdrowotnych, teraz nato-
miast mo˝e znaleêç zastosowanie w prze-
myÊle komputerowym. John Lombardi z
Ventana Corporation w Tuscon w Arizo-
nie zastosowa∏ niektóre jej sk∏adniki jako
dodatek do p∏ynu u˝ywanego w procesie
polerowania g∏owic zapisujàco-czytajà-
cych twardych dysków. Te same sk∏adni-
ki, które tworzà trudny do usuni´cia osad
na kubkach i czajniczkach do herbaty.
W∏aÊnie ich sk∏onnoÊç do przywierania
do ceramiki sprawia, ˝e nowy p∏yn wià-
˝e drobiny powstajàce podczas polero-
wania g∏owic i jest kilkakrotnie efek-
tywniejszy od dotychczas stosowanych.
ChropowatoÊci powierzchni g∏owic nie
powinny przekraczaç 10 Å – wi´ksze mo-
gà spowodowaç zniszczenie dysku i utra-
t´ danych. (Przesuwanie si´ g∏owicy nad
dyskiem jest jak lot Boeinga 747 kilka-
naÊcie centymetrów nad ziemià). Nowy
p∏yn jest ∏atwy do uzyskania, tani i znacz-
nie mniej szkodliwy dla Êrodowiska ni˝
stosowane obecnie, co nie jest bez zna-
czenia, poniewa˝ rocznie produkuje si´
161 mln nap´dów. Lombardi przewidu-
je, ˝e jego mikstura mo˝e znaleêç zasto-
sowanie równie˝ w oczyszczaniu Êcie-
ków i produkcji leków.

E.W.

TECHNOLOGIE

Tea time

WINSTON TIAO

, WWW

.WINSTONTIAO

.COM (

na dole)

; ERICA VON K

OERBER

Evon Photography

, T

ucson

, Arizona

(na gór

ze)

Jajo wrzucone do wrzàtku ugotuje si´ na twardo:
bia∏ka jaja ca∏kowicie rozprostujà swoje prawi-
d∏owo poskr´cane ∏aƒcuchy i nie b´dà mog∏y
wróciç do pierwotnego kszta∏tu – czyli ulegnà
nieodwracalnej denaturacji. Zdenaturowane
bia∏ka tracà w∏aÊciwoÊci i organizm umiera.
Jednak sà bakterie, które nie ginà we wrzàtku;
przeciwnie – to ich naturalne Êrodowisko ˝ycia.
Przetrwaç w nim mogà dzi´ki termostabilnoÊci
swoich bia∏ek.

Bia∏ka takie to nie tylko teoretyczna cieka-

wostka. Na prze∏omie lat siedemdziesiàtych i
osiemdziesiàtych z ciep∏olubnej bakterii Ther-
mophilus aquaticus wyizolowano enzym – ter-
mostabilnà polimeraz´ DNA nazwanà Taq – któ-
ry umo˝liwi∏ opracowanie niezwykle wygodnej
i wydajnej metody powielania DNA. Metoda ta,
znana pod skrótem PCR, zrewolucjonizowa∏a
genetyk´ i biologi´ i zapoczàtkowa∏a poszuki-
wania innych termostabilnych enzymów. Enzy-
my takie nadajà si´ do wielu zadaƒ – na przyk∏ad
do prania w wysokich temperaturach czy do
prowadzenia ró˝nych procesów technologicz-
nych. W majowym numerze Nature Biotechno-
logy Anke Henne ze wspó∏pracownikami z Uni-
versität Göttingen opublikowa∏a sekwencj´
genomu bakterii Thermus thermophilus, ˝yjà-
cej w temperaturze 60–115ºC. Taki genom to
prawdziwa kopalnia termostabilnych enzymów.
Ciekawe, czy w tej kopalni znajdzie si´ choç je-
den skarb na miar´ Taq i PCR.

L.T.

BIOLOGIA MOLEKULARNA

Genom na twardo

POLERKA

przy pracy.

Ciemnobràzowe ko∏a to
herbaciany p∏yn z py∏em
startym z powierzchni g∏owic.