IP Wisni ed2

Metodyka

INTEGROWANEJ PRODUKCJI

(wydanie drugie zmienione)

Zatwierdzona

na podstawie art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro

lin

(tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.)

przez

Głównego Inspektora Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa

Warszawa, marzec 2010 r.

Opracowanie zbiorowe
Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach
pod kierunkiem prof. dr hab. Remigiusza Olszaka

Zespół autorów:
doc. dr hab. Anna Bielenin
mgr Krystyna Jaworska
doc. dr hab. Jerzy Lisek,
dr Alicja Maciesiak
prof. dr hab. Augustyn Mika
mgr Jerzy Mochecki,
prof. dr hab.Remigiusz Olszak
doc.dr hab. Waldemar Treder
dr Ryszard Zaj

Zatwierdzam

Tadeusz Kłos

SPIS TRE

WST

P ................................................................................................................................. 5

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE SADU ................................................ 6

1. Stanowisko.......................................................................................................... 6
2. Sadzenie drzew .................................................................................................. 6

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE ....................................................................................... 7

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz ............................................................. 7

2. Wapnowanie ....................................................................................................... 9
3. Nawo

enie mineralne.......................................................................................... 9

4. Nawo

enie organiczne...................................................................................... 11

5. Nawo

enie sadu w poszczególnych latach ....................................................... 12

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA...........................................................................13

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów ..................................................... 13
2. Chemiczne metody zwalczania chwastów ........................................................ 14

IV. Piel

gnacja sadu...........................................................................................................15

1. Piel

gnacja gleby po zało

eniu sadu ................................................................ 15

2. Formowanie i ci

cie drzew................................................................................ 15

3. Nawadnianie ..................................................................................................... 16

V. OCHRONA PRZED CHOROBAMI ..................................................................................18

1. Wykaz najwa

niejszych chorób i ich charakterystyka ....................................... 18

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji ........................ 20

3. Sposoby zapobiegania chorobom..................................................................... 20
4. Niechemiczne metody ochrony wi

ni przed chorobami..................................... 21

5. Chemiczne zwalczanie chorób.......................................................................... 21

VI. OCHRONA PRZED SZKODNIKAMI ..............................................................................22

1. Wykaz najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych szkodników i ich charakterystyka................ 22

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji ........................ 24

3. Niechemiczne metody ochrony ro

lin przed szkodnikami ................................. 24

4. Ochrona chemiczna przed szkodnikami............................................................ 24
5. Ochrona po

ytecznych stawonogów i ich introdukcja ....................................... 25

6. Rola drapie

nych (owado

ernych) kr

gowców ................................................. 25

7. Ochrona przed gryzoniami ................................................................................ 25
8. Ochrona wi

ni przed ptakami............................................................................ 26

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY KONTROLI JAKO

OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI ..............................................................27

ZAŁ

CZNIKI .......................................................................................................................29

Zał

cznik 1. Podstawowe cechy pomologiczne wybranych, przykładowych odmian

ni przydatnych do IP..................................................................... 29

Zał

cznik 2. Podatno

ść

odmian wi

ni na choroby................................................ 29

Zał

cznik 3. Zwalczanie chwastów przed zało

eniem sadu wi

niowego i w trakcie

jego prowadzenia .............................................................................. 30

Zał

cznik 4. Program ochrony wi

ni przed najwa

niejszymi chorobami .............. 31

Zał

cznik 5. Sposoby lustracji wa

niejszych szkodników .................................... 32

Zał

cznik 6. Zwalczanie szkodników w sadach wi

niowych ................................ 33

WST

Integrowana Produkcja jest to produkcja wysokiej jako

ci mi

dzy innymi

owoców,

daj

pierwsze

stwo

bezpiecznym

metodom

niechemicznym,

minimalizuj

ca niepo

żą

dane efekty uboczne stosowanych agrochemikaliów ze

szczególnym uwzgl

dnieniem ochrony

rodowiska i zdrowia ludzi.

W celu uzyskiwania wysokich i wysokiej jako

ci plonów, w IP dopuszczalne jest

stosowanie selektywnych lub wybranych cz

ęś

ciowo selektywnych

rodków ochrony ro

lin.

Niezwykle wa

ne jest równie

, aby chemiczne zwalczanie szkodników stosowa

tylko

wówczas, gdy ich liczebno

ść

przekracza przyj

ty próg szkodliwo

ci. Aby to jednak

stwierdzi

, konieczne jest systematyczne prowadzenie lustracji pod k

tem wyst

powania

szkodników, chorób i chwastów – jest to podstawowy element racjonalnej ochrony ro

lin.

Owoce pochodz

ce z Integrowanej Produkcji s

systematycznie kontrolowane na

obecno

ść

substancji szkodliwych, głównie pozostało

rodków ochrony, azotanów oraz

metali ci

ęż

kich. Ka

de gospodarstwo winno spełnia

równie

wszelkie zasady Kodeksu

Dobrej Praktyki Rolniczej.

nym

elementem

jest

liwo

ść

identyfikacji

miejsca

pochodzenia

certyfikowanego produktu, gdy

dy z producentów ju

w trakcie zgłoszenia si

systemu IP otrzymuje swój niepowtarzalny numer ewidencyjny.

Przepisy prawne dotycz

ce Integrowanej Produkcji reguluje ustawa o ochronie ro

lin

z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz. U. 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.) oraz rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 178, poz.1834 ze
zm.). Jednostk

koordynuj

cało

ść

systemu Integrowanej Produkcji w Polsce oraz

kontroluj

prawidłowo

ść

prowadzenia upraw i wydawania certyfikatów jest Pa

stwowa

Inspekcja Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

Producent chc

c uzyska

certyfikat IP musi spełni

nast

puj

ce wymagania:

−

uko

czy

16-godzinne szkolenie IP,

−

zgłosi

ęć

prowadzenia upraw zgodnie z zasadami IP, w najbli

szej jednostce

stwowej Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa,

−

prowadzi

produkcj

zgodnie z niniejsz

metodyk

szczegółow

(dla okre

lonego

gatunku),

−

prowadzi

na bie

żą

co Notatnik Integrowanej Produkcji,

−

przej

ść

pozytywne kontrole: Notatnika, gospodarstwa w okresie wegetacji i jako

płodów,

−

zło

przed lub w trakcie zbiorów wniosek o wydanie certyfikatu IP.

Producenci, po otrzymaniu certyfikatu, maj

prawo oznacza

swoje produkty zastrze

onym

znakiem (logo) Integrowanej Produkcji.

Niniejsza metodyka opracowana została przez zespół pracowników Instytutu

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach na podstawie rezultatów wieloletnich
własnych bada

oraz zgodnie z wytycznymi Mi

dzynarodowej Organizacji Biologicznego

i Integrowanego Zwalczania Szkodliwych Organizmów i Chwastów oraz Mi

dzynarodowego

Naukowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych.

Stosowane w niniejszym opracowaniu poj

cie dotycz

ce najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin odnosi si

do warto

ci najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów okre

lonych w Rozporz

dzeniu (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni.

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE SADU

1. Stanowisko

Integrowana Produkcja, jako proekologiczny kierunek produkcji, zakłada ograniczenie do

minimum stosowania substancji chemicznych. Dlatego przyst

puj

c do zakładania sadu

nale

y wyeliminowa

wszystkie niekorzystne czynniki, które b

wpływały na obni

enie

produkcji lub b

wymagały dodatkowych zabiegów

rodkami ochrony ro

lin nawozami

dolistnymi i innymi substancjami chemicznymi. Wybieraj

c stanowisko pod sad wi

niowy

nale

y przede wszystkim uwzgl

dni

jego usytuowanie, jak i wymagania glebowe wi

ni,

a tak

e cechy krajobrazowe decyduj

ce o stabilno

ci ekologicznej i rolniczej. Ró

norodno

ść

otoczenia decyduje cz

sto o biologicznej równowadze agrocenoz i stwarza korzystne

warunki do bytowania organizmów po

ytecznych. Zmniejsza si

wówczas konieczno

ść

stego stosowania chemicznych

rodków ochrony ro

lin. Nale

y unika

terenów

zagro

onych ska

eniami przemysłowymi lub komunikacyjnymi. Zakładaj

c nowy sad trzeba

równie

wybra

odmiany spełniaj

ce nast

puj

ce kryteria:

a/ odpowiednie dla lokalnych warunków,

b/ mało podatne na szkodniki i choroby,

c/ atrakcyjne dla konsumenta i dochodowe dla producenta.

nie rozwijaj

z reguły wcze

niej ni

jabłonie i z tego powodu kwiaty s

ęś

ciej

uszkadzane przez przymrozki. Dlatego pod upraw

nale

y wybiera

tereny wyniesione, aby

chocia

w cz

ęś

ci zminimalizowa

wyst

pienie szkód mrozowych. Wybieraj

c stanowisko pod

sad wi

niowy trzeba uwzgl

dni

tak

e jego poprzednie u

ytkowanie. Nie powinno to by

pole, na którym uprawiano ro

liny wra

liwe na wertycylioz

, takie jak: truskawki,

ogórki, pomidory, ro

liny kapustne czy ziemniaki oraz pole po wieloletnich uprawach

motylkowych czy nieu

ytkach, na którym mog

wyst

powa

szkodniki glebowe na

przykład p

draki.

Pod sady wi

niowe nale

y przeznaczy

gleby

yzne, zasobne w szkodniki pokarmowe

i substancj

organiczn

, przewiewne, o odczynie słabo kwa

nym pH 6,2-6,8. Wi

nie

rosn

na glebach stale wilgotnych, o wysokim poziomie wód gruntowych, st

d bardzo

korzystne s

tereny wzniesione, łagodne stoki lub przewiewne równiny. Na nisko poło

onych

terenach trudniejsza jest ochrona sadu, gdy

wysoka wilgotno

ść

i długo zalegaj

ce mgły

sprzyjaj

infekcjom i rozwojowi chorób grzybowych, a plony bywaj

bardzo niskie, gdy

przygruntowe przymrozki wiosenne nieomal co roku niszcz

znaczn

ilo

ść

kwiatów i zawi

ków. Dlatego te

planuj

c nowe kwatery wi

ni nale

y unika

tzw. zastoisk mrozowych, gdzie

temperatura przy gruncie jest o kilka stopni ni

sza ni

na terenach przewiewnych –

wyniesionych. Nie nale

y te

zakłada

sadów wi

niowych na glebach ci

ęż

kich, o poziomie

wód gruntowych płytszym ni

150-180 cm oraz na glebach o du

ych wahaniach poziomu

wody w ci

gu roku. Melioracja wykonana na gł

boko

ci 80-100 cm nie gwarantuje dobrego

wzrostu drzew. W profilu glebowym nie powinny wyst

powa

: oglejenie (fioletowo-niebieskie

zabarwienie gleby), rudawiec (twarde

elaziste złogi), ani warstwy wapienia mog

utrudnia

, a nawet uniemo

liwia

przerastanie korzeni w gł

b gleby. Pod sady wi

niowe

nale

y przeznacza

gleby rolnicze klas III-IV, a nawet V na piaskach gliniastych oraz glinach

lekkich i

rednich, gwarantuj

cych podsi

kanie wody, ale dostatecznie przewiewnych.

2. Sadzenie drzew

Dobór odmian w sadach IP nie ró

ni si

od polecanych do sadów produkcyjnych.

Odmiany, które mo

na poleci

do produkcji s

niestety mało odporne na podstawowe

choroby wi

ni, tj. na raka bakteryjnego, drobn

plamisto

ci, brunatn

zgnilizn

drzew

pestkowych i gorzk

zgnilizn

ni. Główn

odmian

do nasadze

jest i pozostanie Łutówka

uzupełniona 5 odmianami - zał

cznik 1 i 2. Bardzo skromna jest te

liczba podkładek:

antypka oraz czere

nia ptasia wraz z wyselekcjonowanym typem F-12/1. Antypka, czyli

siewka dzikiej wi

ni, jest wytrzymała na mróz i polecana głównie na gleby l

ejsze i

rednie.

Drzewa wi

ni szczepione na antypce, posadzone na glebach ci

ęż

kich,

le reaguj

nadmiar wilgoci, cz

sto choruj

i wypadaj

. Czere

nia ptasia, czyli siewka dzikiej czere

ni,

zbyt słabo ro

nie na glebach lekkich, natomiast znacznie lepiej na glebach

rednich

i ci

ęż

kich gliniastych. Wzrost drzew na czere

ni ptasiej jest silniejszy od wi

ni szczepionych

na antypce, dlatego nale

y je sadzi

w wi

kszej rozstawie.

Do zakładania sadów wi

niowych prowadzonych metod

IP nale

y u

ywa

wył

cznie kwalifikowanego materiału szkółkarskiego. Niezwykle wa

na jest jako

ść

materiału szkółkarskiego, gdy

zdrowotno

ść

drzewek ma ogromny wpływ na plon.

Sadzenie drzewek pochodz

cych z kwalifikowanych szkółek, jest najlepszym i jednym

zabezpieczeniem wi

ni przed chorobami wirusowymi. Sadzenie materiału dobrej

jako

ci znacznie opó

nia pojawienie si

w sadzie owocuj

cym niektórych chorób

i szkodników. Wa

ne jest tak

e, aby korzenie drzewek były zabezpieczone przed

przesuszeniem lub przemro

eniem. Przyczyn

słabych przyj

ęć

drzewek i rozwoju chorób

zgorzelowych jest zbyt długie przetrzymywanie odkrytego i wra

liwego na przesuszenie

systemu korzeniowego.

Nowo zakładane sady powinny znajdowa

w odpowiedniej izolacji od sadów

owocuj

cych (ok. 200-400 m), przede wszystkim w celu ograniczenia rozprzestrzeniania si

chorób wirusowych wi

ni.

Sady wi

niowe prowadzone według zasad IP powinny by

posadzone w takiej rozstawie,

aby sad był odpowiednio nasłoneczniony i przewiewny. Dobre na

wietlenie i przewiewno

ść

koron drzew zmniejszaj

pora

enie przez patogeny, podnosz

c jednocze

nie jako

ść

owoców. W zale

ci od posiadanego w gospodarstwie sprz

tu (ci

gnik, opryskiwacz,

kosiarka) rozstawa mi

dzy rz

dami powinna by

zbli

ona do 4 m. Nale

y uwzgl

dnia

tak

sił

wzrostu sadzonych drzewek, podkładk

i skład mechaniczny gleby. Słabo rosn

odmiany nale

y sadzi

na glebach klasy IV-V (co 1,5 m w rz

dzie). Najsilniej rosn

odmiany, zwłaszcza na glebach mocniejszych, nale

y sadzi

co ok. 2,5m. Po

redni

sił

wzrostu charakteryzuje si

,Łutówka’, któr

nale

y sadzi

w rz

dzie co około 2 m. Tak wi

na 1 ha mo

na posadzi

od 1000 do 1660 drzew. Przy wymienionych zag

szczeniach wi

nie

musz

prowadzone w formie wrzecionowej z ci

ciem odnawiaj

cym.

nie najlepiej jest sadzi

jesieni

(X-XI) lub wczesn

wiosn

(III-IV), gdy gleba jest

wilgotna. W przypadku gleby przesuszonej nale

y zapewni

nawadnianie lub podlewanie

drzewek. Najlepsze efekty daje sadzenie drzewek sadzark

gnikow

. Na mniejszych

kwaterach drzewka mo

na sadzi

cznie, u

ywaj

c szpadla lub

widrów.

li sad nie jest ogrodzony nale

y natychmiast po posadzeniu zabezpieczy

pnie

młodych drzewek osłonkami winidurowymi, papierem, słom

lub repelentami.

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz

W Integrowanej Produkcji o potrzebie nawo

enia i wysoko

ci stosowanych dawek

decyduje aktualna zasobno

ść

danego składnika w glebie. Poniewa

okre

lenie zasobno

gleby w poszczególne składniki, jak i odczynu (pH), „na oko” jest niemo

liwe, sadownik musi

systematycznie, co 3-4 lata pobiera

próbki gleby. Na podstawie uzyskanych wyników analiz

chemicznych mo

na do

ść

precyzyjnie okre

optymaln

wysoko

ść

nawo

enia fosforem,

potasem, magnezem, jak równie

ustali

potrzeby wapnowania danej gleby. Po posadzeniu

drzewek wiele dodatkowych informacji o potrzebach nawo

enia poszczególnymi

składnikami, a zwłaszcza azotem, dostarczaj

obserwacje wzrostu wegetatywnego ro

lin.

Pełna diagnostyka nawozowa mo

liwa jest dopiero wtedy, gdy z sadów b

cych w pełni

owocowania, oprócz wyników analiz chemicznych gleby i oceny wizualnej wzrostu ro

lin,

dysponowa

dziemy wynikami analiz chemicznych li

ci.

Analizy chemiczne gleby

Jest to metoda najbardziej uniwersalna, pozwalaj

ca okre

zasobno

ść

gleby w P, K,

Mg oraz jej odczyn, przed zało

eniem, w młodych i w starszych sadach. Sadownik

ubiegaj

cy si

o certyfikat IP musi zatem, co 3-4 lata, pobiera

próbki gleby i posiada

aktualne wyniki ich analiz. Po raz pierwszy próbki gleby najlepiej jest pobra

na rok, dwa

przed zało

eniem sadu. Termin pobrania próbek nie ma wi

kszego znaczenia, chocia

nie

jest wskazane pobieranie gleby z pól nadmiernie wilgotnych (po silnych opadach), w czasie
długotrwałej suszy,

wie

o nawo

onych lub wapnowanych. Zwyczajowo producenci

pobieraj

próbki bezpo

rednio po zako

czonym zbiorze owoców, gdy mo

liwe jest

jednoczesne pobranie próbek li

ci, a uzyskane wyniki umo

liwiaj

ewentualn

korekt

nawo

enia ju

pó

jesieni

. Próbki musz

reprezentatywne, poniewa

od prawi-

dłowego i dokładnego ich pobrania zale

żą

zalecenia nawozowe. Jedna próbka mo

e zatem

pochodzi

nawet z 4-hektarowej kwatery, pod warunkiem

e nie wyst

puje tam zmienno

ść

składu mechanicznego i struktury gleby, a uprawiane drzewa s

w tym samym wieku i były

tak samo nawo

one. Bardzo istotne jest równie

ukształtowanie terenu. Je

eli poszczególne

„kawałki” pola wykazuj

zmienno

ść

glebow

, ró

na jest ich historia nawo

enia i wiek drzew,

konieczne jest pobranie osobnych próbek mieszanych. Do analiz pobiera si

próbki gleby

z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-40 cm), najlepiej w obr

bie pasów herbicydowych

(rz

dów drzew). Jedynie przed zało

eniem nowego sadu próbki pobiera si

losowo z całej

powierzchni pola. Zbadanie warstwy podornej (20-40 cm) jest szczególnie istotne przed
sadzeniem drzewek, gdy

w razie potrzeby mo

liwe jest wraz z ork

wniesienie wolno

przemieszczaj

cych si

składników, takich jak fosfor, potas, a czasem magnez i wap

na gł

boko

ść

25-30 cm. Ka

da próbka ogólna (mieszana) powinna si

składa

z minimum 20-25

próbek pierwotnych losowo pobranych z wyznaczonej powierzchni. Do pobierania próbek gleby
najbardziej przydatna jest laska Egnera, której wymiary (w mm) podano na rysunku.

Pobieraj

c gleb

pomija

nale

y niewielkie powierzchnie istotnie ró

ce si

, jak np.

kieszenie piaskowe lub

wirowe, uwrocia, pobli

a dróg i zabudowa

, zagł

bienia terenowe

i miejsca po stertach, stogach, składowiskach obornika i nawozów. Aby pobra

próbki

z warstwy podornej, nale

y wykopa

szpadlem niewielki dołek o gł

boko

ci 20 cm, i z dna

dołka pobra

po 2 obj

ci laski Egnera. Po dokładnym wymieszaniu całej ilo

ci pobranej

gleby (osobno z ka

dej warstwy) pobiera si

po ok. 0,7-1,0 kg gleby przeznaczonej do

analiz. Do ka

dej próbki nale

y doł

czy

obowi

zkowo metryczk

, a w niej czytelnie

napisane nazwisko, adres, oznaczenie kwatery, gł

boko

ci pobrania próbki, zwi

zło

ci gleby

(lekka,

rednia, ci

ęż

ka) i klasy bonitacyjnej oraz wiek sadu. Dobrze przesuszon

i zaetykietowan

próbk

gleby nale

y dostarczy

do najbli

szej Okr

gowej Stacji Chemiczno-

Rolniczej, która po zanalizowaniu wyda konkretne zalecenia dotycz

ce wysoko

ci nawo

enia

poszczególnymi składnikami oraz ilo

ci i rodzaju koniecznych nawozów wapniowych lub

wapniowo-magnezowych. Dopuszcza si

wykonanie analiz próbek gleby w innych laboratoriach z

wykorzystaniem metod akredytowanych. W glebie oznacza si

zawarto

ci: P, K, Mg oraz odczyn

KCl

Analizy chemiczne li

W Integrowanej Produkcji analizy li

ci nie s

obowi

zkowe, aczkolwiek zalecane, gdy

pozwalaj

na dokładniejsz

ocen

stanu od

ywienia ro

lin i umo

liwiaj

korekty nawo

enia

(zwłaszcza w przypadku azotu). Skład chemiczny li

ci dobrze odzwierciedla bowiem stan

ywienia wi

ni w podstawowe makroskładniki. Analizy chemiczne li

ci wykonuje si

wył

cznie

w sadach w pełni owocuj

cych. Z kwatery tylko z jednej wybranej odmiany pobiera si

bezpo

rednio po zako

czeniu zbiorów li

cie z ogonkami. Próbka li

ci powinna by

reprezentatywna, tzn. pochodzi

z wielu losowo wybranych ro

lin. Jedna próbka powinna

zawiera

minimum 150 li

ci. Robimy to w ten sposób,

e z min. 20 drzew pobiera si

rodka nieowocuj

cych długop

dów po 2 li

cie pobrane z czterech stron korony, z wysoko

1,5-2,0 m. Li

cie powinny by

w pełni rozwini

te, zdrowe, bez zanieczyszcze

. Najlepiej jest

je zbiera

do czystych papierowych torebek lub du

ych kopert. Próbki li

ci nale

y dobrze

przesuszy

, by nie zgniły lub sple

niały w trakcie przesyłki do najbli

szej Okr

gowej Stacji

Chemiczno-Rolniczej. Obowi

zkowo nale

y poda

: nazwisko, adres rolnika, oznaczenie kwatery,

wiek i odmian

oraz ewentualne objawy np. niedoboru. W li

ciach najcz

ęś

ciej oznacza si

zawarto

ść

N, P, K, Mg oraz czasami B. Opracowanie pełnych zalece

nawozowych jest mo

liwe,

gdy wraz z li

ść

mi analizowane s

równie

próbki gleby.

2. Wapnowanie

Okres przed zało

eniem sadu wi

niowego zawsze nale

y wykorzysta

na dopro-

wadzenie odczynu gleby do poziomu optymalnego (pH 6,5-7,1). Wysoko

ść

dawki nawozów

wapniowych zale

y od zwi

zło

ci gleby, czyli od jej składu mechanicznego oraz od

aktualnego odczynu, mierzonego w KCl. Wskazane jest, by cz

ęść

nawozów wapniowych

zastosowa

rok wcze

niej, a cz

ęść

uzupełni

pod przedplon, mieszaj

c dobrze z gleb

W trakcie prowadzenia sadu, systematycznie co 2-3 lata nale

y wysiewa

nawozy wapniowe

w niewielkich dawkach (tab. 1), by utrzymywa

optymalny dla wi

ni odczyn gleby.

Tabela 1. Maksymalne dawki nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych stosowane
jednorazowo w sadach w kg CaO lub CaO+MgO na 1 ha

Odczyn gleby

pH KCl

Gleby lekkie

< 20 % cz. spław.

Gleby

rednie

20-35% cz. spław.

Gleby ci

ęż

kie

> 35 % cz. spław.

< 4,5

4,6-5,5
5,6-6,0

1.500

750
500

2.000
1.500

750

2.500
2.000
1.500

kszo

ść

gleb w kraju to gleby kwa

ne i silnie kwa

ne o deficytowej zawarto

ci magnezu.

Poniewa

wapno magnezowe (dolomitowe) jest zawsze najta

szym

ródłem magnezu,

dlatego ka

okazj

wapnowania nale

y wykorzysta

do wzbogacenia gleb w magnez.

Oczywi

cie nale

y uwa

, by wraz z wysokimi dawkami wapna nie wprowadzi

do gleby zbyt

ych ilo

ci Mg. Przy doborze nawozów wapniowych nale

y uwzgl

dnia

ich form

. Wapno

glanowe, znacznie łagodniejsze i wolniej działaj

ce, poleca si

na gleby l

ejsze i

rednie.

Wapno tlenkowe, bardziej skoncentrowane oraz znacznie szybciej i radykalniej działaj

ce,

zaleca si

na gleby ci

ęż

sze.

W sadach wi

niowych prowadzonych zgodnie z zasadami IP nale

y wył

cznie stosowa

nawozy wapniowe okre

lone w rozporz

dzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie okre

lenia

typów wapna nawozowego z dnia 19 maja 2004 r. (Dz. U. Nr 130, poz. 1384). Zasady nawo

enia

zabraniaj

stosowania

nawozów

wapniowych

cznie

z nawozami

fosforowymi

i z obornikiem. Nale

y podkre

e nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe, które s

naturalnymi kopalinami, bez ogranicze

polecane s

w IP i stosowane równie

w rolnictwie

ekologicznym.

3. Nawo

enie mineralne

Nawo

enie doglebowe

Zdecydowana wi

kszo

ść

producentów nawozi swoje sady „w ciemno”, nie kontroluj

wcale zasobno

ci gleb w składniki pokarmowe. Cz

sto prowadzi to do nadmiernego, a nawet

szkodliwego działania nawozów mineralnych na ro

liny. Niewła

ciwie u

yte nawozy

stanowi

powa

ne zagro

enie dla zdrowia ludzi, obni

c plony i pogarszaj

c jako

ść

owoców. Mog

ska

rodowisko zalegaj

c i kumuluj

c si

w glebie, jak równie

przedostawa

do wód gruntowych i powierzchniowych. Dlatego te

głównym celem IP

jest kontrolowane, czyli racjonalne od

ywianie wi

ni tak, by przy zachowaniu

optymalnej zawarto

ci składników w glebie i w ro

linach, uzyskiwa

obfite plony

doskonałej jako

ci. W uprawach wieloletnich wnoszone niewielkie dawki niezb

dnych

nawozów mineralnych pozwalaj

uzupełnia

tylko ilo

ci składników wywo

onych corocznie

z plonem i usuwanych wraz z wyci

tymi p

dami. W miar

liwo

ci składniki powinny by

uzupełniane nawo

eniem organicznym, które w sadach mo

na stosowa

jedynie w formie

ciółki.

Nawo

żą

c sad na podstawie wyników analiz gleby sadownik mo

e sporo zaoszcz

dzi

unikaj

c stosowania składników, które ju

i to cz

sto w znacznych ilo

ciach w glebie,

a wysiewa

tylko te, które s

konieczne i to w

le okre

lonych dawkach.

Tabela 2. Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie, oraz

potrzeby nawo

enia drzew owocowych

K l a s a z a s o b n o

c i

Wyszczególnienie

Niska

rednia

wysoka

Dla wszystkich rodzajów gleb:

zawarto

ść

P mg/100 g gleby

warstwa orna 0-20 cm
warstwa podorna 20-40 cm

< 2

< 1,5

2-4

1,5-3

> 4
> 3

Nawo

enie fosforem

dawka P

kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

300

100-200

Warstwa orna 0-20 cm

Zawarto

ść

K mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie(>35% cz. spławialnych)

< 5
< 8

< 13

5-8

8-13

13-21

> 8

> 13
> 21

Warstwa podorna 20-40 cm
gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie (>35% cz. spławialnych)

< 3
< 5
< 8

3-5
5-8

8-13

> 5
> 8

> 13

Nawo

enie potasem

dawka K

O kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

- w sadach owocuj

cych

150-300

80-120

100-200

50-80

Dla obu warstw gleby:

zawarto

ść

Mg mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie i ci

ęż

kie (>20% cz. spław.)

< 2,5

< 4

2,5-4

4-6

> 4
> 6

Nawo

enie magnezem

dawka MgO kg na 1 ha

- przed zało

eniem sadu

- w sadach owocuj

cych

120-200

120

60-120

-
-

stosunek K/Mg

Dla wszystkich rodzajów gleb i dla obu
warstw

b. wysoki

> 6

wysoki

3,5-6

poprawny

< 3,5

Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie okre

laj

wysoko

ść

dawek nawozowych dla: fosforu, potasu i magnezu. Jak wynika z tabeli 2, przy wysokiej
zasobno

ci gleby nawo

enie danym składnikiem jest zb

dne, za

przy niskiej zasobno

nale

y stosowa

podwy

szone ilo

ci nawozów. Zlecaj

c wykonanie analizy chemicznej

gleby lub gleby i li

ci Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej sadownik mo

e otrzyma

gotowe zalecania nawozowe na najbli

sze 3 lata. Wraz z badaniami prowadzonymi w kraju

przez Stacje Chemiczno-Rolnicze nad zastosowaniem „Testu glebowego azotu mineralnego”
(N min.), w najbli

szym czasie mo

liwe b

dzie wprowadzanie korekt w nawo

eniu

mineralnym azotem, na podstawie zawarto

ci w glebie mineralnych form N-NO

i N-NH

Tabela 3. Liczby graniczne zawarto

ci składników mineralnych w li

ciach wi

ni oraz

zalecana wysoko

ść

dawek nawozowych w kg/ha

ZAWARTO

ŚĆ

SKŁADNIK

Deficytowa

Niska

Optymalna

Wysoka

Azot N w % s.m.

Dawka N kg/ha

< 1,80

100 - 150

1,80 – 2,29

80 - 100

2,30 – 2,80

50 - 80

> 2,8 0

0 - 50

Fosfor P w % s.m.

Dawka P

kg/ha

< 0,15

60 - 100

0,16 – 0,30

> 0,30

Potas K w % s.m.

Dawka K

O kg/ha

< 0,70

140 - 200

0,70 – 1,19

100 - 150

1,20 – 1,80

80 - 120

> 1,80

Magnez Mg w % s.m.

Dawka MgO kg/ha

< 0,15

100 - 200

0,16-0,25

60 - 120

0,26- 0,40

> 0,40

Bor B w ppm s.m.

<18

18 – 24

25 - 45

>45

Na podstawie podanych liczb granicznych i zalecanych dawek nawozowych zawartych

w tabelach 2 i 3, jak równie

oceniaj

c wzrost wegetatywny sadu, producent mo

e sam

opracowa

własny program nawozowy. Dzi

ki analizie próbek li

ci mo

liwe jest bardziej

precyzyjne okre

lenie potrzeb nawo

enia azotem, fosforem, potasem i magnezem. Wyniki analizy

chemicznej li

ci porównuje si

z warto

ciami granicznymi (tab. 3), okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

, optymaln

lub wysok

oraz odpowiadaj

cym im wysoko

ciom dawek

nawozowych danego składnika. Wskazane jest, by li

cie wi

ni zawierały optymaln

zawarto

ść

poszczególnych składników, co pozwoli na uzyskanie maksymalnych plonów i owoców dobrej
jako

ci, przy stosowaniu niewielkich dawek nawozów.

Dokarmianie dolistne

W Integrowanej Produkcji wi

ni stosowanie nawozów dolistnych zalecane jest wtedy, gdy

ograniczone s

liwo

ci pobierania składników z gleby. Mo

e to mie

miejsce np. w czasie

długotrwałej zimnej wiosny, suszy, po przemarzni

ciu lub podtopieniu ro

lin, a tak

w przypadkach konieczno

ci usuni

cia deficytu okre

lonego składnika. Gdy analizy wskazuj

potrzeb

szybkiego dostarczenia ro

linom magnezu lub na li

ciach wyst

piły objawy braku tego

składnika, uzasadnione jest 3-4-krotne opryskiwanie wi

ni roztworem siarczanu magnezu. Unika

nale

y opryskiwa

dolistnych „na wszelki wypadek”.

Stosowanie nawet najlepszych nawozów wieloskładnikowych cz

sto nie poprawia

sytuacji, gdy

obecno

ść

w nich innych antagonistycznych składników mo

e przynie

ść

odwrotny skutek. Jednocze

nie nale

y jak najszybciej zastosowa

wła

ciwe nawo

enie

doglebowe, które w najbli

szych 2–3 latach zast

pi drogie i mało skuteczne opryskiwania dolistne.

Nawozy wieloskładnikowe mo

na natomiast stosowa

dolistnie w przypadkach słabej kondycji ro

lin,

przy ograniczonym pobieraniu składników przez system korzeniowy np. w okresach suszy.
Nale

y zaznaczy

e niektóre nawozy dolistne oprócz wła

ciwo

ci od

ywczych w pewnym

zakresie ograniczaj

tak

e rozwój poszczególnych agrofagów.

Poniewa

wiele nawozów dolistnych nie było badanych w uprawach sadowniczych, mo

na je

stosowa

wył

cznie według instrukcji producenta. Znaczne obostrzenia obowi

zuj

natomiast

w ł

cznym stosowaniu nawozów dolistnych ze

rodkami ochrony ro

lin. Dopuszcza si

stosowanie

takiej mieszaniny wył

cznie wtedy, gdy jest to zgodne z etykiet

-instrukcj

stosowania danego

rodka ochrony ro

lin. Przy braku takiego zapisu oba

rodki chemiczne nale

y stosowa

osobno.

4. Nawo

enie organiczne

W wieloletnich uprawach sadowniczych nawo

enie organiczne, jako

ródło próchnicy

i składników pokarmowych odgrywa pierwszoplanow

rol

. Substancja organiczna istotnie

ogranicza niekorzystne zjawisko „zm

czenia gleby”, podnosi

yzno

ść

i zasobno

ść

gleb,

poprawiaj

c ich wła

ciwo

ci powietrzno-wodne oraz

ycie biologiczne gleby. Poniewa

wieloletni cykl upraw wi

ni uniemo

liwia normalne stosowanie płodozmianu, tym wi

ksz

rol

w przygotowaniu gleby pod sad odgrywaj

nawozy organiczne i naturalne, a zwłaszcza

obornik. Przed zało

eniem sadu nale

y jak najgł

biej przyora

ok. 35-40 ton obornika na

1 ha. Nie wolno stosowa

szych dawek obornika z uwagi na ochron

rodowiska

i wód gruntowych. Ustawa o nawozach i nawo

eniu zabrania bowiem u

ycia nawozów

naturalnych w których zawarto

ść

azotu przekracza 170 kg N/ha/rok. Je

li gospodarstwo

nie dysponuje pełn

dawk

, obornik mo

na zastosowa

tylko w pasy o szeroko

ci ok. 1-2 m,

czyli w planowane rz

dy drzew. Poniewa

w gospodarstwach sadowniczych obornika zwykle

brakuje, niezast

pione s

wtedy nawozy zielone, które urozmaicaj

nast

pstwo ro

lin

w płodozmianie, poprawiaj

struktur

gleby, zagłuszaj

chwasty oraz ograniczaj

wyst

powanie gro

nych chorób i szkodników glebowych. Głównym zadaniem nawozów

zielonych jest dostarczenie glebie, w krótkim czasie, jak najwi

kszej ilo

ci masy organicznej.

Za bardzo korzystne do przyorania uwa

a si

liny bobowate (dawniej motylkowate),

których gł

boki system korzeniowy wydobywa z gł

bszych warstw znaczne ilo

ci wmytych

składników (Ca, Mg, K), a obumarły pó

niej system korzeniowy poprawia dotlenienie

gł

bszych warstw gleby, poprawiaj

c ich wła

ciwo

ci powietrzno-wodne. Zdrowotno

ść

gleb

poprawia wysiew mieszanek, np. koniczyny lub lucerny z trawami. Z innych ro

lin

na przyoranie doskonale nadaj

: gorczyca, gryka, facelia, zbo

a, trawy. Przykładowo,

wczesn

wiosn

na wysia

mieszank

wyki jarej, bobiku, peluszki,

yta lub owsa,

a na glebach l

ejszych samego łubinu. Bezpo

rednio po rozdrobnieniu zielonej masy,

zastosowaniu nawozów mineralnych lub wapniowych cało

ść

nale

y gł

boko przyora

5. Nawo

enie sadu w poszczególnych latach

Przed zało

eniem sadu

Najlepiej na rok, a nawet dwa przed planowaniem nowego sadu, konieczne jest

dokładne i zgodne z instrukcj

pobranie z pola próbek gleby z warstwy ornej 0-20 cm,

i podornej 20-40 cm. Tylko przed posadzeniem drzewek istnieje mo

liwo

ść

wniesienia do

mało zasobnej warstwy podornej wolno przemieszczaj

cych si

składników fosforu i potasu

oraz uzupełnienia ilo

ci magnezu i wapnia, które doprowadz

odczyn gleby do poziomu

optymalnego, czyli pH 6,5-7,1, i uzupełni

ewentualny deficyt magnezu. Równie

wtedy

liwe jest wzbogacenie gleby w substancj

organiczn

poprzez przyoranie obornika lub

nawozów zielonych. Po posadzeniu drzewek potrzebne nawozy mineralne mog

wysiewane ju

tylko powierzchniowo, powoli przemieszczaj

c si

do strefy korzeniowej

lin. W tym okresie wszelkie gł

bsze zabiegi uprawowe w sadach s

niewskazane.

W zale

ci od zawarto

ci fosforu, potasu i magnezu w glebie, wysoko

ci dawek

nawozowych w formie P

, K

O i MgO w kg/ha sadu podane s

w tabeli 2. W przypadkach

odczynu gleby ni

szego ni

pH 6,0 pole przed zało

eniem sadu nale

y zwapnowa

, stosuj

dawki nawozów wapniowych b

wapniowo-magnezowych tabeli 1.

Młode sady

Po zało

eniu sadu najistotniejsze jest nawo

enie azotem. W pierwszym i drugim roku po

posadzeniu wysiew nawozów azotowych na cał

powierzchni

jest niecelowy, gdy

uszkodzony system korzeniowy mo

e pobra

tylko minimaln

ilo

ść

tego składnika

z najbli

szego otoczenia drzewek, a zdecydowana wi

kszo

ść

azotu byłaby wypłukana do

wód gruntowych. Z tego powodu nawozy azotowe zaleca si

wysiewa

indywidualnie w ilo

10-20 g N na 1 m

powierzchni, 1,5 razy wi

kszej od

rednicy korony drzewek. Zwykle

w pierwszym roku wysiewa si

ok. 30-40 kg N/ha r

cznie, b

rozrzutnikiem pasowym,

stosuj

c go w rz

dy (pasy o szeroko

ci ok. 1 m). W drugim roku mo

na zastosowa

około

50-75 kg N/ha, ale ju

w pasy szeroko

ci ok.1,5 m. Lepsze wykorzystanie oraz mniejsze

straty niebezpiecznego dla

rodowiska azotu zapewnia te

dzielenie dawek. Dlatego warto

jest wysia

wczesn

wiosn

, jeszcze przed rozpocz

ciem wegetacji, cz

ęść

dawki,

a pozostał

ilo

ść

zastosowa

pod koniec kwitnienia wi

ni. Od trzeciego roku nawo

enie

azotem mo

na stosowa

na całej powierzchni w dawce 50-80 kg N/ha lub nadal

w zmniejszonej 30-50 kg N/ha dawce w pasy o szeroko

ci 2 m. Ni

sze dawki polecane s

zawsze na gleby l

ejsze, a wy

sze na gleby ci

ęż

sze. Po posadzeniu informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest wizualna ocena wzrostu wegetatywnego młodych drzewek. Wzrost
ro

lin, grubo

ść

i długo

ść

młodych p

dów, wybarwienie li

ci, ewentualne objawy braku lub

nadmiaru składników

wiadcz

o prawidłowym lub złym nawo

eniu.

Pó

jesieni

(pa

dziernik – listopad) w sadach stosuje si

nawozy potasowe. Je

eli

analiza gleby wykonana przed zakładaniem sadu wykazała wysok

zawarto

ść

potasu,

składnika tego przez najbli

sze 2-3 lata nie nale

y stosowa

. Przy

redniej zasobno

ci gleby

nale

y corocznie wysiewa

po 50-80 kg K

O, a przy niskiej 80-120 kg K

O/ha. W sadach

nawozy potasowe mo

na równie

wysiewa

pasowo (ok.1,5-2 m) w rz

dy, stosuj

c ok. 50%

zalecanej dawki na hektar. Dla drzew owocowych lepsz

form

nawozu jest zawsze siarczan

potasu, chocia

równie

liwe jest u

ycie pó

jesieni

soli potasowej. Je

eli nawozy

fosforowe zastosowane zostały przed zało

eniem sadu zgodnie z zaleceniami (tab. 2) nie

stosuje si

nawo

enia fosforem. W drugim lub trzecim roku po posadzeniu drzew nale

ponownie pobra

próbki gleby, by na ich podstawie skorygowa

nawo

enie sadów w nast

pnych

latach.

Sady owocuj

Sady czteroletnie i starsze nawozi si

stosuj

c azot na całej powierzchni w dawkach 50-

80 kg N/ha lub nadal w zmniejszonych, 30-50 kg N/ha w pasy o szeroko

ci ok. 2 m.

Informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest nadal wizualna ocena wzrostu wegetatywnego

drzew. W sadzie mo

na ju

dokona

weryfikacji dotychczasowego stanu od

ywienia ro

lin na

podstawie analizy li

ci. Uzyskane wyniki analiz porówna

nale

y z warto

ciami granicznymi (tab. 3)

okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

, optymaln

i wysok

oraz odpowiadaj

cym im

wysoko

ciom dawek danego składnika. Wskazane jest, aby li

cie wi

ni zawierały optymalne ilo

składników, co przy pomocy niewielkich dawek pozwoli utrzyma

maksymalne plony owoców,

dobrej jako

ci. Wprawdzie w dalszym ci

gu nie poleca si

nawo

enia drzew fosforem, to jednak po

stwierdzeniu w li

ciach poni

ej 0,15% P nale

y zasili

sad jednorazowo dawk

60-100 kg P

/ha.

Wskazane jest, by analizy li

ci wykonywane były ł

cznie z analiz

gleby. Cz

sto si

, bowiem

zdarza,

e pomimo silnego nawo

enia ro

liny słabo pobieraj

składniki pokarmowe. Przykładowo,

silne zakwaszenie gleb utrudnia znacznie pobieranie makroskładników (N, P, K, Mg, Ca),
ułatwiaj

c pobieranie mikroskładników i metali ci

ęż

kich (Zn, Cu, Co, Pb, Cd, As), których

nadmierne ilo

ci w owocach s

szczególnie niewskazane. Pami

nale

y, zatem

o systematycznym wapnowaniu gleb, by nie dopu

do spadku pH poni

ej 6,0.

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA

Ochrona przed chwastami w sadach z produkcj

integrowan

powinna ł

czy

metody

agrotechniczne, w tym zabiegi mechaniczne (uprawa gleby, koszenie chwastów i murawy)
oraz

ciółkowanie, ze stosowaniem wybranych herbicydów.

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów

Mechaniczne zwalczanie chwastów polegaj

ce na systematycznej uprawie gleby

wykonuje si

przede wszystkim w mi

dzyrz

dziach młodych sadów, a powierzchnia

utrzymywana w ten sposób okre

lana jest mianem czarnego lub mechanicznego ugoru.

Upraw

gleby podczas wegetacji ro

lin przeprowadza si

z ró

stotliwo

(od 10 dni

do 4 tygodni), przy u

yciu glebogryzarek, kultywatorów, bron lub agregatów uprawowych.

Terminy uprawek uzale

nione s

od wschodów chwastów oraz przebiegu opadów.

W okresie wegetacji ro

lin gleb

uprawia si

płytko, na gł

boko

ść

kilku centymetrów.

Maszyny powinny mie

odpowiedni

szeroko

ść

, aby ogranicza

zachwaszczenie jak

najbli

ej drzew. Cz

ste uprawy, szczególnie je

li s

wykonywane glebogryzark

, powoduj

degradacj

gleby. Liczba zabiegów wykonywanych wiosn

i latem powinna by

ograniczona

do 4-6 w ci

gu sezonu. Jesieni

gleb

w mi

dzyrz

dziach nale

y uprawia

gł

biej

(na 20 cm) lub pozostawi

zachwaszczon

, aby ograniczy

jej erozj

Wieloletnie trawy ł

kowe o umiarkowanej sile wzrostu wysiewane s

w mi

dzyrz

dziach,

najcz

ęś

ciej w trzecim roku od posadzenia drzew. W sadach nawadnianych, poło

onych na

yznej glebie, a tak

e na terenach pagórkowatych, w celu ograniczenia erozji gleby, trawa

e by

wysiana w roku zało

enia sadu. Murawa powinna by

koszona systematycznie,

w okresie intensywnego wzrostu traw nawet co 10-14 dni. W rejonach charakteryzuj

cych

lekkimi glebami i mał

ilo

opadów, zało

enie zwartej murawy mo

e zako

czy

niepowodzeniem. Dopuszczalne jest wtedy utrzymywanie naturalnego zadarnienia
mi

dzyrz

dzi, gdzie chwasty b

koszone, podobnie jak murawa, nisko nad powierzchni

gleby. W rz

dach drzew – pod ich koronami – uprawa gleby i koszenie chwastów s

trudne

do wykonania. Zabiegi te mog

wykonywane specjalistycznymi maszynami,

zamontowanymi na bocznych wysi

gnikach, niekiedy z uchylnymi sekcjami roboczymi.

kszo

ść

z nich pracuje jednak najcz

ęś

ciej obok pni drzew, pozostawiaj

c w

ski

nieuprawiony pas po

rodku rz

du. Chwasty rosn

ce w tym pasie nale

y niszczy

herbicydami dolistnymi, a na mniejszych powierzchniach przez motyczenie lub wykaszanie
r

czne. Dokładna i bezawaryjna praca nowoczesnych glebogryzarek i kosiarek jest mo

liwa

tylko w sadach ze starannie wyrównan

powierzchni

gleby.

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Sad nale

y zało

na polu wolnym od uporczywych chwastów wieloletnich. Zwalczanie

chwastów najlepiej wykona

w sezonie poprzedzaj

cym sadzenie drzew. Dobre efekty

uzyskuje si

stosuj

c układowe herbicydy dolistne, przeznaczone do zwalczania chwastów

trwałych (wieloletnich). Zabiegi tymi

rodkami wykonywane s

na zielone chwasty

o wysoko

ci przynajmniej 10-15 cm.

W trzech pierwszych latach prowadzenia sadu dopuszcza si

coroczne stosowanie

rodków doglebowych, których okres efektywnego działania w glebie w okresie wegetacji

lin nie przekracza 3 miesi

cy. Ł

czna dawka herbicydu doglebowego w ci

gu roku nie

powinna przekroczy

ekwiwalentu maksymalnej zalecanej jednorazowo dawki.

Do zwalczania chwastów w sadzie, polecane s

przede wszystkim herbicydy dolistne

z grupy aminofosfonianów: glifosat oraz glufosynat amonowy, których główn

zalet

jest

szybka biodegradacja, do prostych nietoksycznych substancji, a co za tym idzie niska
szkodliwo

ść

dla

rodowiska naturalnego. W przypadku uzasadnionej potrzeby, dopuszcza

w ci

gu roku po jednym zabiegu

rodkami z grupy fenoksykwasów (MCPA, fluroksypyr,

chlopyralid) lub z grupy selektywnych graminicydów powschodowych, które posiadaj

zezwolenie na stosowanie w sadach. Nie nale

y stosowa

trwałych herbicydów

doglebowych, o działaniu nast

pczym przekraczaj

cym 3 miesi

ce (np. dichlobenil) oraz

toksycznych herbicydów dolistnych (np. dikwat).

Opryskiwania herbicydami wykonuje si

wył

cznie pod koronami drzew, w pasach

herbicydowych.

rodki dolistne s

aplikowane najcz

ęś

ciej w trzech podstawowych

terminach: na przełomie kwietnia i maja, w czerwcu lub w lipcu oraz w przypadku

rodków

dobrze działaj

cych w niskiej temperaturze – jesieni

, w listopadzie. Herbicydy w sadach

prowadzonych systemem IP powinny by

stosowane nie pó

niej ni

miesi

c przed zbiorem

owoców.

Glifosat mo

e by

stosowany w sadach bez wzgl

du na wiek drzew, nawet w nasa-

dzeniach najmłodszych, ale tylko wtedy, je

li sposób jego u

ycia (specjalistyczna,

sadownicza belka herbicydowa z osłonami, niskie ci

nienie robocze) i warunki zewn

trzne

(bezwietrzna pogoda) gwarantuj

bezpiecze

stwo drzew. Tam, gdzie gał

zie drzew

poło

one s

nisko, glifosat zaleca si

stosowa

tylko w okresie spoczynku drzew, najcz

ęś

ciej

pó

jesieni

. W młodych nasadzeniach (jednorocznych i dwuletnich) oraz w starszych

z nisko poło

onymi gał

ziami, zaleca si

wykonywa

zwalczanie chwastów preparatem

zawieraj

cym glufosynat amonowy.

rodki kontaktowe s

bezpieczniejsze dla drzew ni

glifosat, je

li dostan

na li

cie i niezdrewniałe p

dy. W przypadku kilkakrotnej aplikacji

herbicydów dolistnych w ci

gu roku, przynajmniej jeden z zabiegów powinien by

wykonany

rodkiem o odmiennym mechanizmie działania ni

glifosat, działaj

cym skutecznie na

najliczniej wyst

puj

ce chwasty.

Szeroko

ść

pasów, gdzie stosowane s

herbicydy lub prowadzona jest uprawa mecha-

niczna, nie powinna by

ksza ni

2 m, aby nie zajmowały one wi

cej ni

połow

powierzchni sadu.

W ramach IP mo

e zaistnie

potrzeba precyzyjnego (punktowego) zniszczenia zb

dnej

linno

ci herbicydami stosowanymi na skupiska uci

ąż

liwych chwastów. Dotyczy to sadów,

w których gleb

wyło

ono

ciółkami naturalnymi (kora drzewna, trociny, rozdrobnione

gał

zie, torf, granulowany w

giel brunatny) lub syntetycznymi (czarna folia polietylenowa,

włókniny polipropylenowe i poliakrylowe). Chwasty wieloletnie przerastaj

bowiem przez tego

rodzaju

ciółki. Skupiska chwastów trwałych nale

y tak

e zwalcza

chemicznie lub

mechanicznie w

ród ro

lin okrywowych (tzw.

ciółek zielonych), celowo utrzymywanych

w rz

dach drzew. Jako ro

liny okrywowe wykorzystywane s

słabo rosn

ce chwasty

(wiechlina roczna, mysiurek drobny, jasnota ró

owa, wiosnówka pospolita), zdziczałe trawy

kowe (kostrzewy, wiechlina ł

kowa, kłosówka mi

kka) oraz ro

liny uprawne (facelia,

nasturcja i owies wysiewany jesieni

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

IV. PIEL

GNACJA SADU

1. Piel

gnacja gleby po zało

eniu sadu

W pierwszym lub drugim roku po posadzeniu drzewek wskazane jest wyło

enie 10-

15 cm warstwy

ciółki z obornika wokół drzew.

ciółka o

rednicy okr

gu około 1 m

z substancji organicznych doskonale poprawia zaopatrzenie młodych drzewek w wod

ęś

ciowo w składniki pokarmowe i próchnic

oraz zapobiega wyrastaniu chwastów. Nieco

gorsz

, lecz równie

dopuszczaln

ciółk

, jest warstwa kory lub trocin. W tym wypadku do

rozkładu

ciółki potrzebny jest azot mineralny. Aby nie ograniczy

rezerw tego składnika

w glebie przed

ciółkowaniem nale

y wysia

indywidualnie pod koronami drzew dodatkowo

po około 20 kg N/ha.

2. Formowanie i ci

cie drzew

Formowanie

Forma drzewa i rozstawa musi zagwarantowa

wystarczaj

ce nasłonecznienie owoców

podczas sezonu wegetacyjnego. Je

li posadzono wi

nie w rz

dzie w rozstawie 1,5-2,5 m, to

konieczne jest formowanie koron z przewodnikiem do 2,5 m wysoko

ci i drobnymi gał

ziami

bocznymi. Przy tej rozstawie nie ma miejsca na drzewo z kilkoma mocnymi konarami.
Po posadzeniu drzew nale

y obci

ąć

krótko wszystkie boczne p

dy pozostawiaj

c tylko po

2-3 p

czki u nasady p

dów. Przewodnik musi pozosta

nie ci

ty. W ten sposób zdob

dzie

on dominacj

nad p

dami bocznymi. Dominacj

utrwalamy w maju. Gdy u szczytu

wyro

nie kilka nowych przyrostów zostawiamy przyrost pierwszy od góry na przedłu

enie

przewodnika, a ni

ej poło

one 2-3 przyrosty wyrywamy lub wycinamy. W ten sposób

pozbawiamy przewodnika konkurentów. Przyrosty wyrosłe ni

ej zamieniaj

stopniowo

w drobne gał

zie. Je

li opisany zabieg powtórzymy w nast

pnym roku, to rozwija si

korona

z przewodnikiem i osadzonymi na nim drobnymi gał

ziami. Ci

cie formuj

ce, przez 3 lata po

posadzeniu, wykonujemy w kwietniu.

cie drzew po wej

ciu w okres owocowania

Po wej

ciu drzew w okres owocowania, to znaczy latem trzeciego roku po posadzeniu,

rozpoczynamy ci

cie odnawiaj

ce. Jego zasada jest nast

puj

ca. Przewodnik jest trwał

ęś

drzewa na okres około 15 lat. Gał

zie nie s

trwałe. Ka

z nich mo

na wyci

ąć

latem, po zbiorach owoców je

li uko

czyła 3 lata. Wycinamy przede wszystkim gał

zie du

grube u podstawy, długie, przeszkadzaj

ce w przeje

dzie sprz

tu sadowniczego. Je

trzyletnia gał

ąź

jest mała, cienka, potrzebna do wypełnienia struktury korony to zostawiamy

jeszcze na rok. Przewodnik skracamy na wysoko

ci 2,5 m, je

li przekroczył t

wysoko

ść

cie wi

ni wykonujemy po zbiorach owoców, najlepiej na pocz

tku sierpnia, poniewa

wtedy istnieje najmniejsze niebezpiecze

stwo zaka

enia ran przez patogeny grzybowe.

Wszystkie du

e rany nale

y smarowa

niezwłocznie preparatami zarejestrowanymi do

leczenia ran. Aby zabezpieczy

drobne rany po ci

ciu nale

y drzewa opryska

preparatem

miedziowym z listy

rodków dopuszczonych do produkcji integrowanej.

3. Nawadnianie

W naszych warunkach klimatycznych dla zapewnienia wi

niom odpowiedniej ilo

ci wody

roczne opady powinny osi

warto

ść

500-600 mm. Niestety w wielu rejonach kraju opady

znacznie ni

sze. Dodatkowym problemem jest coraz cz

stsze wyst

powanie długich

okresów bez opadów. W Polsce bardzo cz

sto sadzimy wi

nie na glebach piaszczystych

IV i V klasy. Mała pojemno

ść

wodna takich gleb powoduje ograniczon

dost

pno

ść

wody dla

ni, nawet w stosunkowo krótkich okresach bezdeszczowych. Brak wody jest powodem nie

tylko znacznego ograniczenia plonu, ale przede wszystkim drobnienia owoców. Ograniczona
dost

pno

ść

wody powoduje tak

e słabe wyrastanie drzew, co ogranicza plon w latach

nast

pnych. Zachodzi wi

c konieczno

ść

dostarczenia wody w sposób wymuszony. Nawad-

nianie wi

ni mo

e by

prowadzone za pomoc

deszczowni, systemów podkoronowego

minizraszania lub systemów nawodnie

kroplowych. Wybór rodzaju nawadniania zale

jest przede wszystkim od dost

pno

ci wody i energii, rozstawy drzew i mo

liwo

technicznych gospodarstwa. Uwzgl

dniaj

c potrzeby wodne wi

ni i

rednie wielko

opadów dla Polski maksymalne zapotrzebowanie na wod

na oszacowa

3-3,4 mm/dzie

w przypadku deszczowni oraz 2-2,4 mm/dzie

w przypadku systemów

kroplowych.

Deszczowanie

Aby uzyska

prawidłow

równomierno

ść

zraszania rozstawa zraszaczy powinna by

równa promieniowi ich zasi

gu. Jednorazowa dawka deszczowania nie powinna przekracza

30 mm na glebach piaszczystych i 40 mm na glebach gliniastych. System deszczowniany
mo

e słu

tak

e do ochrony ro

lin przed przymrozkami wiosennymi. Deszczowanie ro

lin

w okresie wyst

powania przymrozków mo

e zapobiega

uszkodzeniu kwiatów nawet przy

spadku temperatur do -5°C. W instalacjach przeciw p rzymrozkom montowane s

specjalne

zraszacze, w których spr

ęż

yny przykryte s

kołpakami. Przy projektowaniu instalacji do

ochrony ro

lin przed przymrozkami nale

y pami

e intensywno

ść

zraszania nie powinna

mniejsza ni

3,5 mm/m

/h (35 m

/ha/h).

Minizraszanie

System polega na zraszaniu powierzchni gleby tylko w pobli

u ro

lin. W systemie

minizraszania woda wydatkowana jest poprzez małe, wykonane z tworzywa sztucznego
emitery (minizraszacze o wydatku 20-200 l/h). Zale

nie od rodzaju zastosowanej wkładki

uderzeniowej minizraszacze emituj

wod

w postaci kropel lub strumieni. Rodzaj

zastosowanej wkładki wpływa tak

e na kształt zwil

anej powierzchni. W systemach

minizraszania emitery umieszczane s

w rz

dach lub pobli

u rz

dów drzew. System

minizraszania podkoronowego wymaga stosunkowo dobrego filtrowania wody, poniewa

dysze niektórych minizraszaczy maj

rednic

poni

ej 1 mm. Ten system nawadniania nie

zwil

a li

ci i mi

dzyrz

dzi. Minizraszacze umieszczane ponad koronami drzew mog

słu

tak

e do ochrony kwiatów i zawi

zków owocowych przed przymrozkami wiosennymi.

Minizraszacze podkoronowe stosowane s

przede wszystkim przy bardzo wysokiej

zawarto

elaza w wodzie lub w sadach uprawianych na glebach bardzo lekkich.

System nawadniania kroplowego

Z uwagi na bardzo oszcz

dne gospodarowanie wod

ten system nawodnieniowy mo

szczególnie polecany przy ograniczonym wydatku

ródła wody. Obecnie w sadach

stosowane s

tzw. linie kropluj

ce, w których kroplowniki w rozstawie 60-75 cm montowane

wewn

trz przewodów ju

w czasie ich produkcji. Na glebach lekkich zaleca si

stosowanie linii kropluj

cych w rozstawie co 60 cm, na glebach ci

ęż

kich rozstawa ta mo

wynosi

nawet 75 cm. W terenie płaskim stosuje si

sze emitery bez kompensacji.

Natomiast w terenie pagórkowatym, dla zapewnienia niezb

dnej równomierno

nawadniania, stosuje si

linie kropluj

ce z kompensacj

lub typu CNL (nie wydatkuj

ce wody

przy niskich ci

nieniach). Zalecana maksymalna długo

ść

linii nawodnieniowej zale

y od typu

emitera,

rednicy wewn

trznej przewodu, wydatku i rozstawy emiterów. Czas u

ytkowania

linii kropluj

cych jest wypadkow

jako

ci tworzywa, grubo

cianki przewodu i warunków

eksploatacji (np. jako

ci wody). W sadach poleca si

stosowanie linii kropluj

cych o grubo

cianki 0,33-1,14 mm. Aby przedłu

czas u

ytkowania cienko

ciennych linii kropluj

cych

na je umieszcza

pod powierzchni

gleby na gł

boko

ci 5-20 cm.

Podstawow

wad

systemów nawodnie

kroplowych jest wra

liwo

ść

kroplowników na

zanieczyszczenia wody. Rodzaj zanieczyszcze

zale

ny od rodzaju

ródła wody. Woda

czerpana ze zbiorników otwartych zawiera zanieczyszczenia mechaniczne (piasek, obumarłe
cz

ęś

ci ro

lin i zwierz

t), a tak

e biologiczne (glony, bakterie), natomiast woda pochodz

ze studni gł

binowych cz

sto zawiera du

e ilo

ci zwi

zków Fe, Mn, Ca i Mg, które mog

blokowa

emitery. Tabela 4 zawiera informacj

o wpływie jako

ci wody na prawdopo-

dobie

stwo zapchania si

emiterów kroplowych.

Tabela 4: Ocena jako

ci wody do nawodnie

kroplowych

Czynniki

Prawdopodobie

stwo zapchania emiterów

małe

rednie

Zawarto

ść

ęś

ci stałych [mg/l]

pH
Mangan [ppm]

elazo [ppm]

Bakterie [liczba / ml]

<50

<0,1
<0,1

10000

50-100
7,0-8,0
0,1-0,5
0,1-1,5

10000-50000

>100

>8,0
>1,5
>1,5

>50000

Zale

nie od stopnia zanieczyszczenia wody i wra

liwo

ci systemu nawodnieniowego na

zapychanie, proces filtracji jest mniej lub bardziej skomplikowany, mniej lub bardziej kosz-
towny. Stosunkowo prosta jest filtracja zanieczyszcze

mechanicznych. Dro

sza jest filtracja

zanieczyszcze

biologicznych, natomiast najdro

sze jest uzdatnianie wody, gdy chcemy

pozby

z niej rozpuszczonych zwi

zków chemicznych szkodliwych dla ro

lin, b

zapychaj

cych instalacj

nym elementem instalacji nawodnieniowej jest dozownik nawozów. Najcz

ęś

ciej

stosowane dozowniki to pompy proporcjonalnego mieszania i in

ektory. Dozowniki słu

żą

podawania nawozów, zakwaszania wody lub traktowania instalacji roztworami kwasu w celu
rozpuszczenia i wymycia z instalacji powstałych tam osadów mineralnych i organicznych.
Ka

da instalacja nawodnieniowa powinna by

zaopatrzona w zawór zwrotny, aby nie

zanieczy

ródła wody.

stotliwo

ść

nawadniania zale

y od przebiegu pogody w okresach bezdeszczowych.

Nawadnianie kroplowe powinno by

prowadzone stosunkowo cz

sto – nawet codziennie nie

rzadziej jednak ni

raz w tygodniu. Pojedyncza dawka wody zale

y od składu mecha-

nicznego gleby, rozstawy emiterów oraz zasi

gu systemu korzeniowego. Aby nie zwil

gleby zbyt gł

boko poza zasi

g aktywnej strefy systemu korzeniowego jednorazowo nie

powinna by

ona wy

sza ni

8-12 l wody z kroplownika. Do ustalania cz

stotliwo

nawadniania przydatne s

tensjometry, za pomoc

których ocenia si

poziom dost

pno

wody dla ro

lin i potrzeb

ich nawadniania. Tensjometr umieszczamy w glebie na gł

boko

około 20-30 cm w odległo

ci 15-20 cm od kroplownika.

V. OCHRONA PRZED CHOROBAMI

1. Wykaz najwa

niejszych chorób i ich charakterystyka

Choroby wirusowe

Utajony charakter i łatwo

ść

rozprzestrzeniania si

wirusów powoduj

cych dwie

najcz

ęś

ciej wyst

puj

ce choroby wi

ni sprawia,

e nale

żą

one do szczególnie gro

nych

i mog

decydowa

o opłacalno

ci zakładanego sadu. Pora

enie drzew przez wirusy

powoduje ich osłabienie, a w konsekwencji obni

plonu i spadek mrozoodporno

ci drzew.

Nekrotyczna plamisto

ść

pier

cieniowa drzew pestkowych

−

wirus nekrotycznej

plamisto

ci pier

cieniowej drzew pestkowych (PNRSV)

Nasilenie objawów mo

e by

ró

ne i zale

y od podatno

ci odmiany, szczepu wirusa

i przebiegu warunków atmosferycznych. Objawy chorobowe widoczne s

najlepiej wiosn

w maju – czerwcu, podczas chłodnej pogody. Niekiedy na li

ciach pora

onych drzew

pojawiaj

chlorotyczne przebarwienia, plamki lub pier

cienie, a na dolnej stronie li

cia

wyrostki (enacje). Cz

stym objawem choroby s

ró

nej wielko

ci nekrozy li

ci, a po

wykruszeniu si

martwej tkanki, dziurkowato

ść

i postrz

pienie li

cie. Niektóre szczepy wirusa

wywołuj

silne skrócenie szypułek kwiatowych i zniekształcenie kwiatów, które staj

niezdolne do zawi

zania owoców. Pora

enie drzew mo

e tak

e prowadzi

do opó

nienia ich

rozwoju, zamierania p

ków, zamierania p

dów i powstawania na gał

ziach gumuj

cych ran.

ółtaczka wi

ni – wirus karłowato

liwy (PDV)

Objawy choroby s

najlepiej widoczne w maju

−

czerwcu, około 3-4 tygodnie po

kwitnieniu. W tym czasie na pora

onych drzewach li

cie wyra

nie

ółkn

(pojawiaj

nieregularne plamy mi

dzy nerwami) i masowo opadaj

. Charakterystycznym objawem s

ółte li

cie, le

żą

ce pod chorymi drzewami. Wyst

pieniu objawów chorobowych sprzyja

chłodna pogoda. Mo

e doj

ść

wtedy do zrzucenia nawet 50% li

ci. W lata upalne choroba

najcz

ęś

ciej przebiega bezobjawowo.

Choroby bakteryjne

Guzowato

ść

korzeni – Agrobacterium tumefaciens

Choroba jest szczególnie gro

na w produkcji szkółkarskiej, ale tak

e mo

e spowodowa

szkody w młodym sadzie, je

li w glebie wyst

puj

patogeniczne bakterie. Najbardziej

podatn

podkładk

na chorob

jest czere

nia ptasia. Bakteria wnika do ro

liny poprzez

zranienia systemu korzeniowego i stymuluj

c nadmierny podział i wzrost komórek powoduje

powstawanie ró

nej wielko

ci guzowatych naro

li, na korzeniach głównych i bocznych oraz

na szyjce korzeniowej. Drzewa z silnie pora

onym systemem korzeniowym rosn

słabo,

a w skrajnych przypadkach mog

zamiera

. Bakterie z rozpadaj

cych si

, najcz

ęś

ciej

w drugim roku choroby, guzów dostaj

do gleby i przez wiele lat mog

stanowi

ródło

infekcji dla korzeni.

Rak bakteryjny drzew pestkowych – Pseudomonas syringae pv. syringae,
Pseudomonas syringae pv. morsprunorum

Sprawcami choroby s

bakterie, które infekuj

zarówno tkanki zdrewniałe, jak i zielne.

Pierwotne, wiosenne, infekcje powoduj

bakterie rozwijaj

ce si

w aktywnych

zrakowaceniach i pora

onych p

kach. Miejscem zaka

enia s

ró

nego rodzaju uszkodzenia

i zranienia tkanki (rany po ci

ciu, uszkodzenia mrozowe, czy gradowe) oraz

lady poli

ciowe,

ęś

ci kwiatu i naturalne otwory, jak przetchlinki, aparaty szparkowe. Wiosn

, pora

one p

rozwijaj

nierównomiernie i mog

zamiera

w ró

nej fazie swego rozwoju.

W sprzyjaj

cych dla rozwoju bakterii warunkach, przy wysokiej wilgotno

ci, pora

eniu mog

ulega

kwiaty, li

cie, zawi

zki owocowe i młode niezdrewniałe p

dy. Plamy powstaj

ce na

ciach i owocach s

pocz

tkowo uwodnione, potem na li

ciach brunatniej

, a na owocach

czerniej

i zasychaj

. Pora

one owoce staj

zniekształcone i trac

handlow

warto

ść

Na li

ciach nekrotyczna tkanka zwykle wykrusza si

, powoduj

c dziurkowato

ść

ci.

Dla drzew szczególnie gro

ne s

infekcje zdrewniałych p

dów, do których dochodzi

najcz

ęś

ciej w okresie spoczynku drzew. Jesieni

nym miejscem wnikania bakterii

lady poli

ciowe. Rozwijaj

cym si

nekrozom cz

sto towarzysz

wycieki gumy.

Zrakowacenia mog

przyczyn

zamierania pora

onych gał

zi, a nawet całych drzew.

Choroby grzybowe

Drobna plamisto

ść

ci drzew pestkowych – Blumeriella jaapi

Grzyb zimuje na pora

onych, opadłych li

ciach tworz

c owocniki stadium workowego,

z których wiosn

wysiewaj

zarodniki workowe, b

ródłem infekcji pierwotnej.

Infekcje pierwotne s

nieznaczne i objawy chorobowe w postaci drobnych, br

zowych

plamek pojawiaj

tylko w niewielkim nasileniu, na najni

ej poło

onych li

ciach. Na dolnej

stronie li

cia, w miejscu nekrotycznych plam, powstaj

małe wzniesienia b

ce owocnikami

stadium konidialnego, z widocznymi białokremowymi skupieniami zarodników konidialnych.
Zarodniki te stanowi

ródło zaka

wtórnych i w sprzyjaj

cych dla infekcji warunkach,

w lata z du

żą

ilo

opadów po kwitnieniu, powoduj

gwałtowny rozwój choroby. Pora

one

cie

ółkn

i masowo opadaj

. Wczesna defoliacja, wyst

puj

ca niekiedy przed zbiorami,

e by

przyczyn

straty całego plonu. Na takich drzewach owoce s

drobne i nie

dojrzewaj

. Ponadto wczesna defoliacja znacznie osłabia drzewa, co z kolei wpływa na

gorsze zawi

zanie p

ków kwiatowych na rok nast

pny i wi

ksz

podatno

ść

drzew na

uszkodzenia mrozowe i choroby.

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych – Monilinia laxa

Choroba wyst

puje powszechnie, niekiedy w bardzo du

ym nasileniu. Najwra

liwsz

odmian

jest ‘Northstar’, na której w wyniku infekcji kwiatów mo

e dochodzi

nawet do

zamierania 70-80% p

dów. W niektóre lata silnie uszkodzone mog

równie

inne

odmiany, w tym tak

e ‘Kelleris’ ‘Łutówka’. Grzyb zimuje na pora

onych, martwych

kwiatostanach, p

dach i zmumifikowanych owocach, które najcz

ęś

ciej pozostaj

w koronie

drzewa. Tworz

ce si

na nich zarodniki konidialne stanowi

ródło infekcji dla rozwijaj

cych

kwiatów. Masowym infekcjom sprzyja wilgotna i ciepła pogoda w okresie kwitnienia.

Typowymi objawami choroby s

gwałtownie brunatniej

ce i zamieraj

ce kwiaty.

Z pora

onych kwiatów grzyb przerasta do p

dów, powoduj

c charakterystyczne zamieranie

wierzchołków p

dów. U podstawy pora

onych, martwych p

dów widoczne s

sto wycieki

gumy.

Gorzka zgnilizna owoców wi

ni – Glomerella cingulata

Rozwojowi choroby sprzyjaj

lata z du

żą

ilo

opadów w okresie dojrzewania wi

ni.

ródłem infekcji s

zarodniki konidialne tworz

ce si

podczas wilgotnej pogody na

pora

onych w poprzednim roku owocach. Owoce ulegaj

pora

eniu w ró

nym stadium ich

rozwoju, ale najbardziej podatne s

w fazie wybarwiania si

. W wyniku infekcji na owocach

powstaj

lekko zapadni

te gnilne plamy, na których w okresie wilgotnej pogody pojawiaj

pomara

czowo-kremowe skupienia zarodników konidialnych. Pora

one owoce najcz

ęś

ciej

zasychaj

i pozostaj

na drzewie w postaci mumii, stanowi

ródło infekcji w nast

pnym

sezonie. Choroba mo

e mie

tak

e przebieg utajony, bez widocznych objawów w sadzie.

Objawy w postaci zbr

zowienia i zgorzkni

cia owoców wyst

puj

dopiero podczas

transportu i przechowywania owoców.

Srebrzysto

ść

ci drzew owocowych – Chondrostereum purpureum

ródłem infekcji

wie

ych, du

ych ran s

zarodniki podstawkowe grzyba

rozprzestrzeniane z wiatrem. Zaka

enie wi

ni mo

e by

równie

powodowane przez

zarodniki grzyba pochodz

ce z innych ro

lin

ywicielskich (ró

ne gatunki drzew owocowych,

topole, olchy, wierzby). Grzyb rozwija si

w drewnie, powoduj

c br

zowe przebarwienie

pora

onej tkanki. Wydzielane podczas wzrostu grzyba toksyny s

przyczyn

zmiany

zabarwienia li

ci na srebrzystoszare. Choroba ma najcz

ęś

ciej przebieg wyniszczaj

lin

. Pora

one drzewa słabiej rosn

i stopniowo zamieraj

. Na takich drzewach

w warunkach wysokiej wilgotno

ci, a wi

c zwykle jesieni

i wiosn

, grzyb wytwarza

charakterystyczne owocniki z zarodnikami podstawkowymi, które s

ródłem infekcji

w sadzie. Odmiany ró

znacznie podatno

na chorob

, a drzewa poszczególnych

odmian podatno

na infekcje w ci

gu sezonu wegetacyjnego. Najwy

podatno

ść

wykazuj

w okresie od jesieni do ko

ca kwitnienia. Wzrostowi podatno

ci na srebrzysto

ść

ci sprzyja silne ci

cie i uszkodzenie tkanki drzew przez mróz.

Werticilioza drzew owocowych – Verticillium dahliae

Silne objawy chorobowe w postaci gwałtownego wi

dni

cia i zamierania poszczególnych

konarów lub całych drzew wyst

puj

przede wszystkim w młodych sadach. Wi

dni

cie

nast

puje podczas suchej, upalnej pogody, kiedy uszkodzone wi

zki naczyniowe nie s

w stanie dostarczy

odpowiedniej ilo

ci wody. Grzyb jest polifagiem pora

cym wiele ro

lin

uprawnych i dziko-rosn

cych. Rozwija si

w tkankach ksylenu, powoduj

c wyra

ne ciemno

zowe przebarwienie drewna, które widoczne jest na przekroju zamieraj

cych gał

zi.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Prawidłowo wykonywane lustracje pozwalaj

na ocen

stanu zagro

enia poszcze-

gólnych kwater przez choroby. Informacje te stanowi

podstaw

do podejmowania decyzji

odno

nie stosowania zabiegów chemicznych. Lustracje nale

y przeprowadza

na losowo

wybranych drzewach (zwykle na 10-15 drzewach na kwaterze 1 ha), ale ich liczba powinna
by

zwi

kszona, je

li ukształtowanie terenu jest bardzo zró

nicowane. W przypadku chorób,

których wyst

pienie wymaga usuwania drzew, lustracjami nale

y obj

ąć

wszystkie drzewa

(choroby wirusowe, srebrzysto

ść

ci).

W przypadku chorób wirusowych lustracje s

szczególnie wa

ne w sadach młodych,

w pierwszym i drugim roku po posadzeniu. Umo

liwia to eliminacj

wszystkich chorych

drzew zanim zaczn

obficie kwitn

ąć

i stan

ródłem wirusa infekuj

cego s

siednie

drzewa. Lustracje nale

y rozpocz

ąć

w okresie kwitnienia i prowadzi

do ko

ca czerwca,

gdy

wtedy objawy chorób wirusowych s

najlepiej widoczne. W tym czasie dobrze widoczne

tak

e objawy raka bakteryjnego drzew pestkowych. Obserwacje wyst

powania objawów

brunatnej zgnilizny i drobnej plamisto

ci li

ci drzew pestkowych najlepiej rozpocz

ąć

około 2-3

tygodnie po kwitnieniu i w przypadku ostatniej choroby kontynuowa

do zbiorów oraz

ponowi

po zbiorach. Z kolei objawy gorzkiej zgnilizny wi

ni najlepiej widoczne s

w okresie

wybarwiania si

i dojrzewania owoców.

3. Sposoby zapobiegania chorobom

O wyst

powaniu patogenów i ich szkodliwo

ci decyduje wiele elementów uprawy.

W zapobieganiu stratom powodowanym przez choroby wa

rol

odgrywa z jednej strony

zapewnienie ro

linom optymalnych warunków dla ich rozwoju, a z drugiej ograniczenie

ródła infekcji. Nale

y, wi

c zwróci

szczególn

uwag

na wybór odpowiedniego stanowiska

(zapobieganie uszkodzeniom mrozowym, oddalenie nowych nasadze

od ju

istniej

cych,

wybór terenów wolnych od patogenów glebowych), zdrowotno

ść

materiału nasadzeniowego,

przestrzeganie prawidłowego nawo

enia, wła

ciwego formowania i prze

wietlania drzew,

wykorzystanie naturalnej odporno

ci ro

lin (odmiany mało podatne i letni termin ci

cia wi

ni),

ograniczanie

ródła infekcji poprzez usuwanie pora

onych ro

lin, pora

onych owoców

i p

dów. W wielu przypadkach metody niechemiczne mog

jednak zbyt mało skuteczne

i istnieje konieczno

ść

wykonania zabiegów chemicznymi

rodkami ochrony ro

lin. Niezwykle

ne jest zwrócenie uwagi na prawidłowe wykonywanie zabiegów chemicznych, a wi

ustalenie na podstawie wyników lustracji ustalenie konieczno

ci zabiegu, dobór

odpowiedniego fungicydu i terminu jego stosowania oraz wła

ciwe wykonanie zabiegu.

4. Niechemiczne metody ochrony wi

ni przed chorobami

W ochronie wi

ni przed chorobami mo

na wykorzysta

wiele niechemicznych metod,

które zapobiegaj

wyst

powaniu chorób, b

wspomagaj

ochron

chemiczn

Do najwa

niejszych z nich nale

żą

a/ agrotechniczne

−

wybór stanowiska: nowe nasadzenia wi

ni nie powinno si

lokalizowa

w pobli

istniej

cych sadów drzew pestkowych, gdy

wirusy wraz z pyłkiem mog

przenoszone na młode, zdrowe drzewa. Izolacja przestrzenna powinna wynosi

przynajmniej 500-700 m. Przy wyborze lokalizacji sadu nale

y uwzgl

dni

uprawy

poprzedzaj

ce (szczególnie wa

ne, aby nie były to ro

liny wra

liwe na werticilioz

takie jak truskawki, ogórki, pomidory, czy ziemniaki) oraz podatno

ść

odmian na

choroby (raka bakteryjnego, srebrzysto

ść

ci),

−

zdrowotno

ść

materiału nasadzeniowego. Drzewa powinny pochodzi

z kwalifiko-

wanych, dobrych szkółek, które zaopatruj

w zdrowy wyj

ciowy materiał (zrazy,

podkładki), powinny by

wolne od chorób wirusowych, raka bakteryjnego

i guzowato

ci korzeni,

−

prawidłowe prze

wietlanie (zapewnia dobre przewietrzanie i stwarza gorsze warunki

dla rozwoju patogenów oraz ułatwia dotarcie cieczy opryskowej do wn

trza korony)

i formowanie

drzew,

które

zapobiega

rozłamywaniu

konarów

(zapobiega

wyst

powaniu srebrzysto

ci li

ci),

−

przesuni

cie terminu ci

cia wi

ni na okres po zbiorze (zapobiega wyst

powaniu

srebrzysto

ci li

ci).

b/ mechaniczne

−

wycinanie i usuwanie pora

onych p

dów lub całych drzew (rak bakteryjny,

srebrzysto

ść

ci, brunatna zgnilizna).

c/ hodowlane

−

uwzgl

dnienie naturalnej odporno

ci odmian (patrz zał

cznik 2) w ustalaniu

programów ochrony chemicznej.

d/ biologiczne

−

wykorzystanie preparatów biologicznych, je

li takie zostan

dopuszczone do

stosowania.

5. Chemiczne zwalczanie chorób

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wła

ciwe stosowanie

rodków chemicznych pozwala na zwi

kszenie efektywno

zabiegów, cz

sto nawet przy mniejszej ich liczbie i jest wa

nym elementem integrowanej

ochrony. W ustalaniu programu ochrony ka

dego sadu, a nawet kwatery nale

y uwzgl

dni

zarówno podatno

ść

uprawianych odmian jak i wyst

powanie chorób. W ka

dym sezonie

wegetacyjnym, w zale

ci od przebiegu pogody, nale

y na bie

żą

co wprowadza

korekty

do wcze

niej opracowanego, ramowego programu ochrony – patrz zał

cznik 4. Dobór

fungicydów musi uwzgl

dnia

zagro

enie chorobowe, warunki atmosferyczne, wyst

powanie

form odpornych grzybów i rotacj

rodków o ró

nym mechanizmie działania. Przy

stosowaniu chemicznych

rodków ochrony niezwykle istotne jest przestrzeganie

obowi

zuj

cych zalece

dotycz

cych karencji i prewencji oraz liczby zabiegów fungicydami

z tej samej grupy

rodków.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

VI. OCHRONA PRZED SZKODNIKAMI

nie zasiedlane s

przez wiele ró

nych gatunków ro

lino

erców (szkodników). W

ród

nich wyró

niamy takie, które s

le zwi

zane z tym gatunkiem (lub z czere

np. licinek tarniniaczek czy nasionnica trze

niówka, mszyca czere

niowa oraz takie, które

nalatuj

z innych upraw, ale mog

nie mniej gro

ne np. ogrodnica niszczylistka

czy chrab

szcz majowy. W ocenie stanu zagro

enia podstawow

rol

odgrywa regularnie

prowadzony monitoring. Czynno

ść

ta pozwala nam stwierdzi

, z jakimi gatunkami

szkodników mamy do czynienia i jaka jest ich liczebno

ść

w porównaniu z ustalonymi progami

zagro

enia.

1. Wykaz najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych szkodników i ich charakterystyka

Mszyca czere

niowa (Myzus cerasi F.). Jaja zimuj

na młodych p

dach przy p

kach.

Larwy wyl

gaj

najcz

ęś

ciej w połowie kwietnia w fazie nabrzmiewania p

ków. Zasiedlaj

one rozwijaj

ce si

ki, a potem młode p

dy oraz szczytowe li

cie i wysysaj

soki.

Uszkodzone li

cie mocno marszcz

i zwijaj

tworz

c zbite gniazda. Nast

pnie czerniej

i zasychaj

. Silnie uszkodzone p

dy s

zahamowane we wzro

cie, skr

cone i zasychaj

Zarówno larwy, jak i dorosłe mszyce s

czarne, błyszcz

ce i maj

kształt półkolisty.

Na wydzielinach mszyc rozwijaj

grzyby sadzaki, które pokrywaj

czarnym nalotem li

cie

i owoce. W przypadku silnego pora

enia owoce słabo si

wybarwiaj

lub przedwcze

nie

opadaj

. Gatunek ten jest wektorem chorobotwórczych wirusów. Mszycom cz

sto

towarzyszy liczna grupa owadów drapie

nych, ale nie zawsze s

one w stanie efektywnie

ograniczy

wyst

powanie tych szkodników. Wa

ne jest jednak, aby ich nie wyniszcza

Dlatego do zwalczania zaleca si

stosowanie tylko preparatów selektywnych.

Licinek tarniniaczek (Argyresthia ephippiella F.). Motyl ten jest jednym z najgro

niejszych

szkodników sadów wi

niowych. G

sienice tego gatunku wyl

gaj

wczesn

wiosn

, tu

przed p

kaniem p

ków i wgryzaj

do ich wn

trza, gdzie niszcz

ciki i słupek. P

zniszczone we wczesnym okresie rozwoju zasychaj

, uszkodzone pó

niej rozkwitaj

i wówczas w

rodku kwiatu mo

na dostrzec g

sienice i delikatny oprz

d. W okresie

pó

niejszym mog

uszkadza

tak

e młode zawi

zki, powoduj

c ich wi

dni

cie i opadanie.

Jedna g

sienica uszkadza od 5 do 10 p

ków kwiatowych lub zawi

zków. Przy licznym

wyst

powaniu szkodnika liczba uszkodzonych kwiatów i zawi

zków mo

e wynosi

60-80%,

a w skrajnych przypadkach nawet ponad 90%. Wkrótce po kwitnieniu g

sienice prz

nici,

na których opuszczaj

na gleb

i wwiercaj

w ni

. Nast

pnie oprz

dzaj

kokonem

i przepoczwarczaj

. Lot motyli rozpoczyna si

w drugiej połowie czerwca i trwa do ko

sierpnia. Samica składa 25 jaj.

Kwieciak pestkowiec (Anthonomus rectirostris L.). Szkody wyrz

dzaj

chrz

szcze.

eraj

one dziury w p

kach, li

ciach i młodych zawi

zkach. Wkrótce po kwitnieniu samice

składaj

jaja do

rodka pestki. Rozwój larwy odbywa si

wewn

trz pestki. Wyjadaj

one

dro pestki. Chrz

szcze wychodz

z pestek w okresie dojrzewania owoców uszkadzaj

kisz. Uszkodzone owoce gnij

. Szkodnik mo

e zniszczy

kilkadziesi

t procent

zawi

zków. Jego wyst

powaniu sprzyja s

siedztwo drzew lub krzewów czeremchy.

luzownica ciemna (Caliroa limacina Retz.). Szkody wyrz

dzaj

sienice, które

szkieletuj

cie. Maj

one kształt

limakowaty i s

koloru czarnego. W sezonie wegetacji

wyst

puj

dwa pokolenia tego gatunku. Szczególnie liczne bywa drugie pokolenie, którego

larwy wyst

puj

w drugiej połowie lipca i w sierpniu. W przypadku du

ej liczebno

szkodnika li

cie mog

silnie uszkodzone. Prowadzi to do osłabienia drzew oraz ich

odporno

ci na mróz.

Ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola L.). Szkody wyrz

dzaj

chrz

szcze,

które z

eraj

zawi

zki i li

cie. Zazwyczaj wyst

puj

one masowo. Pojaw ich jest bardzo

trudno przewidzie

. Do sadu cz

sto nalatuj

z s

siednich

rodowisk, wyrz

dzaj

szkody

i odlatuj

. Licznemu wyst

powaniu tego szkodnika sprzyja s

siedztwo ugorów.

Chrab

szcz majowy (Melolontha melolontha L.). Szkody wyrz

dzaj

dorosłe chrz

szcze

oraz ich larwy zwane p

drakami. Chrz

szcze z

eraj

cie i zawi

zki, natomiast p

draki

niszcz

system korzeniowy drzewek. Rozwój p

draków trwa 4 lata. S

one bardzo

arłoczne. Drzewka, których system korzeniowy został zniszczony,

le rosn

lub zasychaj

Licznemu wyst

powaniu sprzyja s

siedztwo skupisk drzew li

ciastych oraz ugorów. St

d te

przed posadzeniem sadu nale

y przeprowadzi

analiz

ich obecno

ci w glebie. Analiz

przeprowadza si

od pó

nej wiosny do ko

ca lata, gdy

w pozostałych okresach roku

draki mog

znajdowa

na znacznej gł

boko

ci, nawet 1 m, gdzie schodz

zimowanie.

Nasionnica trze

niówka (Rhagoletis cerasi L.). Jest to przede wszystkim szkodnik

czere

ni zwłaszcza

rednio i pó

no dojrzewaj

cych, ale mo

e równie

pora

nie. Larwy

tego gatunku powoduj

robaczywienie owoców. Czasami mo

e by

zniszczone kilkadziesi

procent plonu. Owoce "robaczywe" w miejscu zło

enia jaja i rozwijania si

larwy s

kkie,

lekko wkl

ęś

te, jednak oddzielenie ich od owoców zdrowych jest praktycznie niemo

liwe.

Owad dorosły to mucha czarna, błyszcz

ca, długo

ci 4-5 mm z

ółto-pomara

czowo tarczk

dzy nasadami skrzydeł. Jej skrzydła s

prze

roczyste z cienkimi poprzecznymi pasami.

Wylot much rozpoczyna si

w ko

cu maja lub na pocz

tku czerwca i trwa do połowy lipca.

Jest on bardzo zró

nicowany w zale

ci od warunków atmosferycznych, rodzaju gleby

i ukształtowania terenu. Do

ledzenia dynamiki lotu much i oceny zagro

enia słu

żą

ółte

pułapki lepowe.

Prz

dziorek chmielowiec (Tetranychus urticae Koch). Prz

dziorki

eruj

na dolnej stronie

ci pod oprz

dem delikatnej paj

czyny. Samice s

ółto zielone z dwoma ciemniejszymi

plamami po bokach. Samce s

nieco mniejsze od samic. Jaja s

kuliste,

ółtawe. W sezonie

wegetacji wyst

puje 4-5 pokole

tego szkodnika. Bardzo sprzyjaj

ce dla rozwoju

prz

dziorków s

lata ciepłe i suche. Szczególnie du

żą

ich liczebno

ść

notuje si

w lipcu

i sierpniu. Uszkodzenia w postaci charakterystycznych przebarwie

widoczne s

na górnej

stronie li

ci. Uszkodzone li

cie mog

wcze

niej opada

, drzewa słabiej plonuj

i przemarzaj

Prz

dziorek głogowiec (Tetranychus viennensis Zacher.). Samice zimuj

ce s

jaskrawoczerwone, długo

ci około 0,45 mm. Samice pokole

letnich s

ółtozielone lub

ró

owawe nieco dłu

sze

−

około 0,55 mm. Szkodnik mo

e by

gro

ny w drugiej połowie

sezonu wegetacyjnego, zwłaszcza w lata upalne i suche. W warunkach klimatycznych Polski
mo

e on rozwija

4-6 pokole

. Roztocza tworz

oprz

d na dolnej stronie li

ci, pod którymi

eruj

wysysaj

c zawarto

ść

komórek blaszki li

ciowej. W miejscach

erowania powstaj

jasne, z czasem br

zowiej

ce plamki. Li

cie zasiedlone przez liczebnie du

e populacje

szkodnika mog

wcze

niej opada

. Drzewa silnie opanowane przez prz

dziorka głogowca

gorzej plonuj

i łatwiej przemarzaj

Szpeciele (Eriophyidae). Na wi

niach najcz

ęś

ciej wyst

puje pordzewiacz

liwowy (Aculus

fockeui). Jest to male

ki roztocz o długo

ci ciała 0,17 mm. Szpeciele

eruj

w p

kach, na

dolnej stronie li

ci i na p

dach. Przy ich du

ej liczebno

ci w okresie wiosennym, słabo

rozwijaj

ki kwiatowe i li

ciowe. Na uszkodzonych li

ciach powstaj

marmurkowate,

rdzawe plamki. Nerwy li

ci grubiej

, marszcz

, s

kruche, łamliwe. Na p

dach obserwuje

kni

cia skórki, skracanie mi

dzyw

ęź

li, a nawet zasychanie p

dów. W ci

gu roku

wyst

puje 4-5 pokole

tych roztoczy. Najwi

ksz

ich liczebno

ść

notuje si

w czerwcu i lipcu.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Podstawowym celem lustracji jest ocena stanu zagro

enia przez szkodniki.

Najcz

stszym sposobem prowadzenia lustracji (patrz zał

cznik 5) jest kontrola wizualna,

przy prowadzeniu, której bardzo pomocna jest lupa o 6-10 krotnym powi

kszeniu.

Poszczególne organy drzewa li

cie, rozety kwiatowe i li

ciowe, p

dy, gał

zie) powinno si

przegl

bezpo

rednio w sadzie. S

jednak takie szkodniki, jak na przykład szpeciele,

których liczebno

ci nie mo

na okre

w sadzie. Nale

y wówczas pobra

odpowiednie próby

do przeprowadzenia oceny liczebno

ci przy u

yciu binokularu. Organy ro

linne nale

wybiera

losowo, nie sugeruj

c si

ewentualnymi objawami uszkodze

lub

erowania.

Innym sposobem lustracji jest stosowanie metody strz

sania. Metoda ta jest bardzo

yteczna zwłaszcza do okre

lenia liczebno

ci takich owadów, jak: chrz

szcze

lino

erne i drapie

ne, pluskwiaki ró

noskrzydłe oraz g

sienice i larwy wielu gatunków

owadów, które

eruj

na drzewach. Do okre

lenia obecno

ci i nasilenia wyst

powania

niektórych gatunków szkodników mo

na stosowa

pułapki feromonowe, barwne tablice

lepowe lub pułapki zapachowe.

W przypadku sadów wi

niowych i czere

niowych wykorzystuje si

ółte pułapki lepowe

do sygnalizacji obecno

ci i przebiegu lotu nasionnicy trze

niówki, a pułapki feromonowe do

monitoringu zwójkówek.

3. Niechemiczne metody ochrony ro

lin przed szkodnikami

∗

Przed zało

eniem sadu

−

kilkakrotna mechaniczna uprawa gleby w celu ograniczenia

liczebno

ci szkodników glebowych (p

draki).

∗

Zakładanie sadów z drzewek pochodz

cych z kwalifikowanych szkółek, wolnych od

szpecieli, mszyc, licinka tarniniaczka i innych szkodników wi

ni.

∗

Wykorzystanie

ółtych pułapek lepowych do odławiania much nasionnicy trze

niówki

oraz pułapek feromonowych do odławiania motyli zwójkówek.

∗

Stworzenie dobrych warunków do bytowania drapie

nych gatunków owadów,

roztoczy, ptaków i ssaków (refugia, ostoje).

4. Ochrona chemiczna przed szkodnikami

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Zwalczanie szkodników

rodkami chemicznymi nale

y wykonywa

tylko

wówczas, gdy liczebno

ść

ich przekroczy próg zagro

enia. Do zwalczania szkodników

nale

y stosowa

rodki selektywne lub cz

ęś

ciowo selektywne dla po

ytecznych roztoczy

oraz owadów (drapie

ce i parazytoidy). Terminy i zasady chemicznego zwalczania

szkodników w sadach wi

niowych przedstawiono w zał

czniku 6.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

5. Ochrona po

ytecznych stawonogów i ich introdukcja

Drapie

ne roztocze oraz paso

ytnicze i drapie

ne owady odgrywaj

istotn

rol

w ograniczaniu liczebno

ci wielu gatunków szkodników. Z tego wzgl

du powinno si

piel

gnowa

istniej

ce w pobli

u sadów

ywopłoty, skupiska drzew i krzewów oraz zakłada

nowe nasadzenia ro

linno

ci stwarzaj

cej kryjówki i dostarczaj

cej po

ywienie dla

drapie

ców i parazytoidów. Mo

liwo

ść

funkcjonowania dla po

ytecznych stawonogów

i wykorzystania ich potencjału w ograniczaniu ro

lino

erców zapewniamy stosuj

do zwalczania szkodników

rodki selektywne lub przynajmniej cz

ęś

ciowo selektywne,

dozwolone do stosowania w sadach prowadzonych metod

integrowan

6. Rola drapie

nych (owado

ernych) kr

gowców

Drapie

ne kr

gowce odgrywaj

rol

w regulowaniu liczebno

ci populacji

szkodliwych owadów lub ro

lino

ernych ssaków. Dlatego powinno si

stwarza

dogodne

warunki do ich bytowania w sadzie:

∗

umieszczaj

c tyczki z poprzeczk

dla ptaków drapie

nych,

∗

zawiesza

na obrze

ach sadu lub w sadzie skrzynki l

gowe dla ptaków,

∗

układa

na obrze

ach sadu kopce z du

ych kamieni, (stanowi

one miejsca l

gowe

dla łasic),

∗

umo

liwi

bytowanie w sadzie lisów, je

y, a tak

e kretów.

7. Ochrona przed gryzoniami

W sadach wi

niowych znaczne szkody mog

wyrz

dzi

nornik polny, karczownik

ziemnowodny, gryzonie myszowate oraz zwierzyna łowna (zaj

c, dziki królik, sarna).

Najbardziej nara

one na zniszczenie s

drzewa młode, jednak powa

ne szkody spowo-

dowane przez norniki i karczowniki (zamieranie drzew w wyniku ogryzienia korzeni i szyjek
korzeniowych) obserwowano tak

e w sadach w pełni owocowania.

Przed gryzoniami wi

nie mo

emy chroni

•

stosuj

c zabiegi piel

gnacyjne zmniejszaj

ce liczebno

ść

gryzoni, takie jak

staranne odchwaszczanie drzew, cz

ste koszenie trawy i upraw

mechaniczn

gleby,

unikaj

c natomiast stosowania zabiegów, które zwi

kszaj

osiedlanie si

gryzoni, jak

np. stosowanie naturalnych

ciółek ze słomy i trocin. W tym ostatnim przypadku

mniejsze zagro

enie stwarzaj

ciółki z kory lub włókniny.

•

wykorzystuj

c do walki z gryzoniami drapie

ne ptaki i ssaki. Słu

y temu

ustawianie w sadach wysokich tyczek z poziomymi poprzeczkami dla ptaków
drapie

nych (w liczbie 3-4/ha) i ochrona miejsc bytowania drapie

nych ssaków

(łasicowatych, je

y i lisów).

•

systematycznie sprawdzaj

c liczebno

ść

gryzoni i w przypadkach koniecznych

w por

je zwalczaj

Liczebno

ść

nornika polnego i mysz ocenia

nale

y jesieni

. W tym celu w 4-5/ha losowo

wybranych rz

dach, długo

ci około 100 m i szeroko

ci 3-4 m, nale

y policzy

wszystkie

zespoły nor z oznakami zasiedlenia (tzw. czynne kolonie obejmuj

ce od 0,5 do 2 m

powierzchni) i przeliczy

, ile ich przypada na hektar.

Próg zagro

enia – w młodych sadach kilkana

cie czynnych kolonii na hektar, w star-

szych

−

kilkadziesi

Norniki i myszy nale

y zwalcza

w pa

dzierniku-listopadzie (po zako

czeniu zbiorów

owoców i zebraniu spadów), wykonuj

c przeci

tnie 1-2 zabiegi, a w latach masowego

pojawu nornika polnego 3-4 zabiegi, w 2-3 tygodniowych odst

pach. Gryzonie te mo

zwalcza

stosuj

c dopuszczone w IP preparaty, łowi

c w pułapki rurkowe lub sto

kowe albo

zalewaj

c ich nory wod

i wyłapuj

c uciekaj

ce zwierz

ta. W rejonach wyst

powania

karczownika (głównie na południu i w pobli

u naturalnych miejsc jego bytowania) konieczne

dodatkowe lustracje potwierdzaj

ce lub nie obecno

ść

tego gatunku w sadzie. Co dwa-

trzy miesi

ce nale

y sprawdza

podziemne korytarze przebiegaj

ce w rz

dach drzew,

ążą

c w nich otwory w 5-6 miejscach na hektar lub zastawiaj

c na ich przebiegu pułapki

kleszczowe, w liczbie 5-6 sztuk na hektar. O obecno

ci omawianego gatunku

wiadczy

zaczopowanie ziemi

zmieszan

z li

ść

mi i traw

chocia

jednego otworu w ci

gu 1-2 dób

lub złowienie karczownika.

Próg szkodliwo

ci karczownika nie jest znany. O zwalczaniu decydujemy na podstawie

stwierdzenia obecno

ci karczownika. Szkodnika tego nale

y zwalcza

systematycznie,

w ci

gu roku oraz jesieni

po zebraniu owoców.

Karczownika mo

na zwalcza

łowi

c go w pułapki kleszczowe, rurkowe lub sto

kowe lub

stosuj

c preparat dopuszczone w IP do gazowania nor.

W sadach z integrowan

produkcj

owoców nie polecamy preparatów

gryzoniobójczych o działaniu antykoagulacyjnym, gdy

mog

powodowa

wtórne

zatrucia zwierz

t drapie

nych i padlino

ernych zjadaj

cych zatrute gryzonie.

Przed zwierzyn

nie mo

emy chroni

•

grodz

c sad wysok

siatk

•

zakładaj

c na pnie drzew perforowane ochraniacze lub siatki,

•

stosuj

c jesieni

, zim

i w okresie wegetacji dopuszczone w IP odstraszanie

chemiczne – albo zawieszaj

c na drzewkach mydełka toaletowe,

•

stosuj

c odstraszanie detonacjami z detonatora na gaz propan-butan,

•

dokarmiaj

c zwierzyn

– wykładanie gał

zi jabłoni i tworzenie tzw. poletek

ogryzowych z młodych jabłoni zmniejsza zapotrzebowanie zwierzyny na

dowy.

8. Ochrona wi

ni przed ptakami

Najpowszechniej u nas uprawiana odmiana wi

ni ‘Łutówka’ w znacznie mniejszym

stopniu ni

czere

nie nara

ona jest na szkody wyrz

dzane przez ptaki. Przeci

tnie co 7 lat

zdarzaj

jednak sezony silnego zagro

enia wi

ni, a jedna z wczesnych odmian –

‘Northstar’

−

jest intensywnie atakowana co roku.

Gatunkami wyrz

dzaj

cymi masowe szkody s

szpak i kwiczoł, w mniejszym stopniu

−

gawron, a sporadycznie

−

grubodziób. Zalecane metody ochrony plonu (biosoniczna,

piroakustyczna, mechaniczna i ekologiczna) nie koliduj

ze statusem prawnym szkodników

obj

tych ochron

przez cały rok lub jego cz

ęść

ze wzgl

du na ich owado

erno

ść

. Dwie

pierwsze metody nie s

skuteczne w 100%. Trzecia z metod (stosowanie siatek), cho

w pełni skuteczna, przy niewła

ciwym stosowaniu mo

e zagra

yciu ptaków.

Odstraszanie biosoniczne polega na u

yciu krzyku emitowanego przez aparatur

nagła

niaj

w celu przera

enia ptaków. Dla odstraszenia szpaków stosuje si

ich własny

krzyk oraz krzyk sójki dla odstraszenia kwiczołów

−

krzyk sójki, natomiast gawronów

−

ich

własny krzyk. Emisje powinny by

krótkie, nadawane tylko w czasie nalotu ptaków na sad.

Na odstraszanie piroakustyczne za pomoc

detonatora gazowego, pistoletów oraz

rakietnic reaguj

wszystkie gatunki

eruj

ce gromadnie (szpak, kwiczoł, gawron). Efekty

piroakustyczne doskonale wzmacniaj

odstraszanie biosoniczne. Sterowane przez człowieka

(nie automatycznie) ł

czne stosowanie obu metod mo

e odstraszy

do 95% "atakuj

cych"

ptaków. Nale

y unika

monotonnej pracy detonatora, gdy

ptaki z łatwo

lokalizuj

nie

tylko jego poło

enie w sadzie, ale i odst

p czasowy detonacji (cz

stotliwo

ść

) i odpowiednio

modyfikuj

swoje zachowanie.

Metoda mechaniczna polega na u

yciu specjalnych siatek przeciw ptakom, rozwijanych na

konstrukcji no

nej, w postaci rusztowania z pali i drutów. Zabezpieczenie takie zapewnia

pełn

ochron

plonu. Nie zaleca si

zarzucania siatek bezpo

rednio na drzewa, gdy

w ten

sposób uszkadza si

siatk

, cz

ęść

plonu, li

cie, gał

zie, a tak

e nara

ycie ptaków.

W praktyce stosowanie siatek ogranicza si

zwykle do małych obiektów, nie

przekraczaj

cych powierzchni 1 hektara.

Metoda ekologiczna. W porze dojrzewania wi

ni bardzo atrakcyjnym pokarmem ro

linnym

szpaka i kwiczoła jest owocuj

ca morwa biała. Wolnostoj

ce drzewa morwy mog

w perspektywie 12-15 lat znacz

co wpłyn

ąć

na zmniejszenie zapotrzebowania ptaków na

owoce wi

ni. Osi

gni

cie takiego stanu mo

liwe b

dzie jednak dopiero przy takiej poda

owoców morwy, która w znacznej mierze zrównowa

y zapotrzebowanie ptaków na owoce

ni, które stanowi

około 20% ich dziennej diety.

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY
KONTROLI JAKO

CI OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI

Zasady przeprowadzania kontroli oraz jej dokumentowania okre

la rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie Integrowanej Produkcji.
W ramach tego nadzoru inspektorzy wła

ciwego wojewódzkiego inspektoratu Pa

stwowej

Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa zobowi

zani s

do prowadzenia w

ród producentów

IP nast

puj

cych kontroli:

a/ Notatnika IP,

b/ gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin,

c/ jako

ci owoców.

Kontrole Notatnika IP oraz gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin dotycz

wszystkich

zarejestrowanych producentów stosuj

cych zasady IP.

Kontrola jako

ci owoców przeprowadzana b

dzie u co najmniej 20% producentów.

Producenci do kontroli wybierani b

losowo lub na podstawie analizy ryzyka, czyli

wg oceny gospodarstwa w trakcie wegetacji ro

lin.

Jako

ść

owoców okre

lana b

dzie na podstawie wyników bada

na zawarto

ść

pozo-

stało

rodków ochrony ro

lin oraz w przypadku niektórych gatunków owoców mi

kkich

dodatkowo na zawarto

ść

metali ci

ęż

kich, azotanów i innych substancji szkodliwych.

Przekroczenie najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów lub stosowanie

rodków ochrony ro

lin niedopuszczonych do stosowania w IP dyskwalifikuje producenta

owoców.

Próbki owoców do badania pozostało

rodków ochrony ro

lin pobiera

inspektorzy PIORiN. Mog

one by

pobierane w trakcie zbioru, wg instrukcji pobierania

próbek, lub po zbiorach, czyli w trakcie przechowywania owoców np. w chłodniach.

Kontroler mo

e te

zobligowa

producenta do przedstawienia za

wiadczenia

o nieprzekroczeniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin i terminie jego zło

enia. Próbki na pozostało

ci mog

pobierane

wył

cznie przez urz

dowego próbkobiorc

, który wydaje stosowne za

wiadczenia.

Jednostkami upowa

nionymi do analizowania i wydawania za

wiadcze

o nieprzekroczeniu

w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów, metali

ęż

kich, azotanów, i innych substancji szkodliwych s

jednostki wyszczególnione w

rozporz

dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie

Integrowanej Produkcji..

Kontroler ma tak

e prawo zobligowa

producentów niektórych gatunków owoców do

przedstawienia za

wiadczenia o nieprzekraczaniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

ci metali ci

ęż

kich i azotanów oraz okre

lenia terminu jego zło

enia.

Do pobierania prób owoców na metale ci

ęż

kie i azotyny Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

upowa

nił Stacje Chemiczno-Rolnicze, które b

wykonywa

analizy i wystawia

stosowne

wiadczenia.

Producenci towarów ro

linnych przeznaczonych do spozycia przez ludzi powinni zna

warto

ci najwy

szych dopuszczalnych pozostało

ci pestycydów (Rozporz

dzenie (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni. Powinni oni d

ąż

do ograniczania i

minimalizacji pozostało

ci, poprzez wydłu

anie okresu pomi

dzy stosowaniem pestycydów a

zbiorem.

Aktualnie obowi

zuj

ce warto

ci najwy

szych dopuszczalnych poziomów

pozostało

ci pestycydów na obszarze Wspólnoty Europejskiej publikowane s

pod

adresem internetowym:

http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm

ZAŁ

CZNIKI

Zał

cznik 1.

Podstawowe cechy pomologiczne wybranych, przykładowych odmian wi

przydatnych do IP.

Odmiana

termin zbioru

siła wzrostu drzew

plenno

ść

typ owocu

Łutówka

koniec lipca

słaba

b. du

sokówka

Northstar

pocz

tek lipca

słaba

sokówka

Groniasta z Ujfehertoi

połowa lipca

sokówka

Kelleris 16

polowa lipca

rednia

sokówka

Nefris

połowa lipca

sokówka

Pandy 103

połowa lipca

sokówka

Zał

cznik 2.

Podatno

ść

odmian wi

ni na choroby

Odmiana

Rak

bakteryjny

Drobna

plamisto

ść

Brunatna

zgnilizna

Gorzka

zgnilizna

Srebrzysto

ść

Groniasta
z Ujfehertoi

M/S

Kelleris 16

S/D

Łutówka

S/D

Nefris

Northstar

Pandy 103

Skala podatno

ci na choroby:

BD – bardzo podatna, D – podatna, S –

rednio podatna, M – mało podatna, BM - bardzo mało podatna

Zał

cznik 3.

Zwalczanie chwastów przed zało

eniem sadu wi

niowego i w trakcie jego

prowadzenia

Zwalczane chwasty

Terminy zabiegów

i uwagi

Herbicyd i dawka na ha

Przed zało

eniem sadu

Perz wła

ciwy

Dwuli

cienne chwasty

trwałe

Od wiosny do pó

nej

jesieni, na zielone
chwasty. Przynajmniej
3-4 tygodnie przed
sadzeniem drzew.

Układowe

rodki z grupy aminofosfonianów

zarejestrowane do sadów lub do likwidacji ugorów
i odłogów

Dwuli

cienne chwasty

trwałe i skrzyp polny

Od maja do pa

dziernika,

na zielone chwasty.
Przynajmniej 5-6 tygodni
przed sadzeniem drzew.

Układowe

rodki z grupy tzw. fenoksykwasów, (np.

MCPA, fluroksypyr), zgodnie z ich rejestracj

W sadzie

Chwasty jednoroczne

Na wilgotn

gleb

, przed

wschodami chwastów,
zgodnie ze specyfik

rodka, np. wymóg

stosowania w okresie
chłodów. Stosowa

wył

cznie w pierwszych

trzech latach, nie
przekraczaj

c ł

cznie

w ci

gu roku

równowarto

maksymalnej
jednorazowej dawki.

Wybrane

rodki doglebowe, o efektywnym działaniu

nast

pczym (doglebowym), nie przekraczaj

cym

3 miesi

cy, zarejestrowane do wi

ni.

Chwasty jednoli

cien-

ne i dwuli

cienne

Zabiegi wykonywa

opry-

skiwaczem z osłonami,
na zielone, ulistnione
chwasty, od wiosny do
jesieni.

rodki z grupy aminofosfonianów, zgodnie z ich

rejestracj

Skrzyp lub
chwasty dwuli

cienne

Zabiegi wykonywa

opry-

skiwaczem z osłonami,
na zielone, ulistnione
chwasty, przy tempera-
turze powietrza powy

C. Maksymalnie jeden

zabieg rocznie z u

yciem

tej samej substancji
aktywnej.

rodki z grupy fenoksykwasów (MCPA, fluroksypyr,

chlopyralid) posiadaj

ce aktualn

rejestracj

Chwasty
jednoli

cienne

Zabiegi wykonywa

zielone chwasty
jednoroczne w fazie 2-3
li

cie-krzewienie oraz na

perz w fazie 4-6 li

ci,

przy temperaturze
powietrza powy

ej 10

W ci

gu roku poleca si

tylko jeden zabieg lub
cykl zabiegów (dawki
dzielone) z u

yciem tej

samej substancji
aktywnej. Przy
opryskiwaniu nie s

wymagane osłony.

Selektywne

rodki z grupy graminicydów

powschodowych, nale

żą

ce do ró

nych grup

chemicznych, posiadaj

ce aktualn

rejestracj

ni.

Zał

cznik 4.

Program ochrony wi

ni przed najwa

niejszymi chorobami

Choroba

Terminy zabiegów i uwagi

Ochrona ran:
Rak bakteryjny
Srebrzysto

ść

Rany zabezpiecza

bezpo

rednio po ci

ciu drzew i po innych uszkodzeniach kory

i drewna.

Rak bakteryjny

Zabiegi wykonywa

w okresie nabrzmiewania p

ków i opadania li

ci stosuj

sze z polecanych dawek, oraz ni

sze dawki w okresie kwitnienia i po

kwitnieniu. Niektóre fungicydy stosowane w okresie kwitnienia ograniczaj

tak

brunatn

zgnilizn

drzew pestkowych.

Drobna
plamisto

ść

drzew pestkowych

Pierwsze opryskiwanie bezpo

rednio po kwitnieniu a dalsze 2-3 za-biegi co 10-14

dni. W lata szczególnie wilgotne, gdy pora

enie li

ci wynosi ponad 10%, wykona

1-2 oprysków po zbiorze. W poszczególnych sadach mog

wyst

powa

formy

grzyba odporne na niektóre grupy fungicydów

Brunatna zgnilizna
drzew pestkowych

Opryskiwa

w rejonach wyst

powania choroby jednorazowo na pocz

tku

kwitnienia a przy du

ym zagro

eniu chorobowym dwukrotnie, na pocz

tku i w pełni

kwitnienia.

Gorzka zgnilizna
owoców wi

Opryskiwa

2-3 krotnie co 10-14 dni pocz

wszy od 2-3 tygodnia po kwitnieniu,

w rejonach wyst

powania choroby.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

do zagro

enia

zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Zał

cznik 5.

Sposoby lustracji wa

niejszych szkodników

Gatunek

szkodnika

Termin lustracji

Sposób lustracji

Próg zagro

enia

Mszyca
czere

niowa

(Myzus cerasi)

kwiecie

−

lipiec

wizualny, co 14 dni, przegl

ulistnienie na 50 losowo
wybranych drzewach

1 drzewo z koloniami
mszyc

1. nabrzmiewanie
i p

kanie p

ków

wizualny, przy pomocy bino-
kularu, przejrze

z 10 losowo

wybranych drzew po 20 p

ków

(razem 200) na obecno

ść

sienic

10 p

ków z g

sienicami

Licinek
tarniniaczek
(Argyresthia
ephippella)

2. kwitnienie

wizualny, przejrze

na 10 loso-

wo wybranych drzewach po 20
rozet kwiatowych

20-30 uszkodzonych
kwiatów

–

konieczno

ść

zwalczania w nast

pnym

sezonie

luzownica

ciemna (Caliroa
limacinea)

czerwiec

−

sierpie

wizualny, co 14 dni przegl

z 20 losowo wybranych drzew
po 10 li

40 larw w próbie 200 li

Kwieciak
pestkowiec
(Anthonomus
rectirostris)

koniec kwitnienia

strz

sanie z 35 losowo

wybranych drzew (po 1 gał

zi)

5 chrz

szczy strz

ąś

tych

z 35 gał

Nasionnica
trze

niówka

(Rhagoletis
cerasi)

od ko

ca maja do

pierwszej dekady
lipca

ółte pułapki lepowe

rednio 2 muchy na

pułapk

Ogrodnica
niszczylistka
(Phyllopertha
horticola)

czerwiec

−

lipiec

wizualny, obszar całego sadu

obecno

ść

licznych

chrz

szczy

Chrab

szcz

majowy
(Melolontha
melolontha)

maj

−

czerwiec

wizualny, obszar całego sadu

obecno

ść

licznych

chrz

szczy

Prz

dziorek

chmielowiec
(Tetranychus
urticae)

szczególnie druga
połowa lipca

przejrze

z 40 losowo

wybranych drzew po 5 li

(razem 200)

cej ni

10 form

ruchomych na 1 li

ść

Prz

dziorek

głogowiec
(Tetranychus
viennensis)

szczególnie druga
połowa lipca

przejrze

z 40 losowo

wybranych drzew po 5 li

(razem 200)

wiej ni

10 form ruchomych

na 1 li

ść

Zwójkówki (Tor-
tricidae) i inne
g

sienice

zjadaj

ce li

cie

zielony p

k lub

pocz

tek białego

przejrze

z 20 drzew po 10

rozet li

ciowych (razem 200)

6-10 g

sienic zwójkówek

lub innych

Ptaki (szpak,
kwiczoł, gawron,
kawka)

okres dojrzewania
owoców

wizualny, obszar całego sadu

liczne stada ptaków
nalatuj

ce do sadu

Zał

cznik 6.

Zwalczanie szkodników w sadach wi

niowych

Szkodnik

Terminy zabiegów i uwagi

Mszyca
czere

niowa

W przypadku wyst

powania licznych kolonii mszyc. Przy wyst

powaniu placowym

opryskiwa

tylko drzewa pora

one.

Licinek
tarninaczek

Stosowa

w fazie nabrzmiewania i p

kania p

ków, w temp. powy

ej 15

luzownica

ciemna

I pokolenie

–

czerwiec

II pokolenie

–

sierpie

Kwieciak
pestkowiec

Zabieg wykona

po kwitnieniu, w temp. powy

ej 15

Nasionnica
trze

niówka

Do sygnalizacji stosowa

ółte pułapki lepowe. Zabiegi wykonywa

w okresach

intensywnego lotu much. Opryskiwa

tylko

rednio i pó

no dojrzewaj

ce odmiany

ni.

le przestrzega

karencji.

Prz

dziorek

chmielowiec

Prz

dziorek

głogowiec

Opryskiwa

, gdy liczebno

ść

ruchomych form wynosi 7-10 na li

ść

Pordzewiacz

liwowy

Opryskiwa

po zbiorze owoców.

Ogrodnica
niszczylistka

W okresie masowych nalotów

−

zwykle w drugiej połowie czerwca lub na pocz

tku

lipca.

Chrab

szcz

majowy

Zwykle koniec maja, pocz

tek czerwca.

Ptaki

W okresie dojrzewania owoców. Emisj

krzyków przera

enia dobrze wzmocni

efektami piroakustycznymi.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IP Jablek ed2
Adresy IP
w8 VLAN oraz IP w sieciach LAN
ADRESACJA W SIECIACJ IP
SNMP (IP)
Adresy IP
ip 11 04
Microsoft PowerPoint IP tryb zgodnosci
CGEIB IP
ZAPROSZENIE, Documents, IP Zielona gora, mat inf
Podsumowanie pracy Zespołu Informacji Publicznej i Współpracy z innymi za rok 2015, Documents, ip, s
Gałązka z kwiatami wiśni
Gałązka kwiatu wiśni
ip
szkodniki czereśni i wiśni
IP lab5ad

więcej podobnych podstron