1

BADANIE MOCZU cz.2

opracował dr hab. Jarosław Popiel

OSAD MOCZU

Badanie osadu moczu musi mieć miejsce w ciągu pół godziny od pobrania moczu. Jeśli nie
jest to możliwe, należy natychmiast odstawić próbkę moczu z powrotem do lodówki.
Rutynowo wykonuje się badanie rozmazów niezabarwionych w zaciemnionym polu
mikroskopowym, można też wykonać badanie rozmazów zabarwionych.

1.

SKŁADNIKI KOMÓRKOWE - UORGANIZOWANE - twory komórkowe ,wałeczki ,
jaja pasożytów

2.

SKŁADNIKI NIEKOMÓRKOWE - NIEUORGANIZOWANE - zw. chemiczne org. i
nieorg. wytrącające się w formie krystalicznej lub bezpostaciowej w zależności od:
pH moczu, czasu , temp. i ich stężenia

Ad.1 nabłonki
Nerkowe

okrągłe większe od leukocytów, podobne do nich , z dużym jądrem

nab

łonki występują pojedynczo lub układają się tworząc sznury gdy jest ich dużo

są świadectwem uszkodzenia nerek [nephritis, nephrosis, pyelonephritis)

Nabłonki z dróg wyprowadzających
1 w-wa -

nabłonki w-w powierzchownej: duże, wielokształtne z małym jądrem ,

fizjologicznie poj. w prep., duże ich ilości - stany zap. dróg wyprow.
2 w-wa -

kom. baldaszkowate większe ,okrągłe, wydłużone, pospolicie zwane

ogoniastymi, o małym jądrze. Ich pojawienie się wskazuje na cystitis, zap.
miedniczek
3 w-wa - ko

m okrągłe , z małym jądrem. Nawet pojawienie się ich niewielkich ilości

świadczy o ciężkim uszkodzeniu dróg wyprowadzających

Nabłonki z dróg rodnych

największe kom spotykane w osadzie

są one wielokształtne z małymi jądrami

brak ich w moczu pobieranym cewnikiem

KRWINKI BIAŁE - LEUKOCYTY

większe od erytrocytów, okrągłe,

ilość dopuszczalna - 2 - 4 w polu widzenie (w.p.w.)

gdy zalegają (20 - 30 w.p.w) to ropomocz - pyuria

w moczu zasadowym mogą utracić ziarnistości i pęcznieją - tzw. ciałka ropne -

Zwiększenie ilości:

Stany zapalne dróg wyprowadzających mocz

Zapalenie macicy, pochwy u samic

Zapalenie prostaty u samców

2

Odmiedniczkowe zap. nerek (pyelonephritis)
Ropne zap. nerek

Krwinki czerwone - ERYTROCYTY

Fizjologicznie -

ruja , po wysiłku (krwiomocz wysiłkowy)

Liczba 2

– 4 w.p.w dopuszczalna

patologicznie

kilka do kilkudziesięciu w p.w.. i mogą układać się w wałeczki

(poch. z nerek)

regularne kuleczki, koloru seledynowo -

ziel., środek jaśniejszy

łatwo pomylić je z kom drożdży - krwinki rozpuszczają się w kw. octowym

mogą wystepować pojedynczo, w grupach lub jako wałeczki

pochodzące z nerek mają wygląd cieni krwinek - erytrocyty wyługowane

pochodzące z dróg wyprowadzających - erytrocyty świeże

nie można bezkrytycznie ustalać miejsca pochodzenia na podstawie wyglądu
krwinek (zależy to od ciśnienia osmotycznego moczu, pH, czasu zalegania w
pęcherzu itd.)

Wystepuja m.in.przy:

ostre zapalenie nerek

zawał nerki

przekrwienie bierne nerek
Guzy nowotworowe w nerkach, miedniczkach

Gruźlica nerek

Kamica ne

rek i dróg wyprowadzających

Zapalenia i urazy cewki i pęcherza moczowego

Choroby zakaźne (leptospitoza, choroba Rubarta)

Pasożyty ukł. moczowego

Schorzenia prostaty

WAŁECZKI
Znaczenie wałeczków w moczu
Wałeczki w moczu są to cylindryczne, wypłukane odlewy światła pętli Henlego lub
dystalnych kanalików nerkowych, zbudowane z macierzy włókienkowej, składające się z
mukoprotein Tammhorsefall Tamm-H z albuminami, tłuszczem lub składnikami
komórkowymi. Białka Tammhorsefall są wydzielane przez kanaliki nerkowe i przeważają w
wałeczkach hialinowych . Im bardziej mocz jest zasadowy, tym bardziej zmienne są wałeczki.
Wirowanie z szybkością ponad 2000 U/min niszczy je. Wysoka ilość wałeczków, np. > 2
wałeczków szklistych (hialinowych) w polu widzenia przy 400-krotnym powiększeniu można
odnieść do uszkodzenia śródmiąższowego. Brak lub małe ilości wałeczków występują
zarówno u psów zdrowych, jak również u psów z chronicznymi schorzeniami nerek, dlatego
też nie można na tej podstawie wykluczyć uszkodzenia nerek. Skład wałeczków może tylko w
niektórych przypadkach wskazywać na przyczynę tworzenia się wałeczków. Skład
wałeczków dostarcza jednak wskazówek dotyczących procesów, które mają miejsce w trakcie
powstawania wałeczków: wałeczki szkliste są obecne w białkomoczu, wałeczki ziarniste z
komórkami nabłonkowymi są obecne w ciężkich uszkodzeniach komórek nabłonkowych
kanalików nerkowych (toksyczne uszkodzenie nerek, niedokrwienie), wałeczki ziarniste z

3

leukocytami {leukocyty} są obecne w zapaleniach śródmiąższowych (odmiedniczkowe
zapalenie nerek), wałeczki z erytrocytami {erytrocyty} są pewną oznaką tego, że
przynajmniej część krwi pochodzi z nerek (urazy nerek, zawały, kłębuszkowe zapalenie
nerek).

1. prawdziwe (nerkowe)
2. rzekome (pseudonerkowe)
Ad.1Są to twory stanowiące odlewy kanalików nerkowych

Są one różnej wielkości a ich obecność w osadzie świadczy o zaawansowaniu

proc. chorobowego w nerce
- SZKLISTE - HIALINOWE

bezbarwne, przejrzyste, gładkie, czasem inkrustowane leukocytami, erytrocytami,
solami

są one dopuszczalne w liczbie poj. w prep.

większa ilość świadczy o schorzeniach związanych z większą przepuszczalnością
kłębuszków dla białka, też po narkozie, w stanach gorączki, po wysiłkach

powstają one zależnie od pH moczu i zawart. białka

-

NABŁONKOWE

posiadają wyrażną budowę komórkową - złuszczające się poj. lub skupiskami
nabłonki kanalików nerek

ich obecność świadczy o zaawansowanych stanach zapalnych nerek (ostre zap.
nerek)

- ZIARNISTE

jest to sklejona masa kom. o wyraźnej strukturze ziarnistej [w moczach zas. brak
jest tych wałeczków - tu białko się nie wytrąca

drobno i gruboziarniste

– w większości ciężkich chorób nerek – np. przewlekłe

śródmiąższowe zap. nerek

- TŁUSZCZOWE

Często w moczu kotów – duża zawartość lipidów w cewkach nerkowych

Pat.

– w zespole nerczycowym, w nefropatii cukrzycowej (wałeczki olbrzymie)

W ciężkich przypadkach zwyrodnień nerek pojawiają się W. WOSKOWE - są one
miękkie , mleczno-białe [ potwierdzenie] . Proces ten zaczyna się od przewlekłego
zap. nrek i jest to degenercja tłuszczowa prowadząca do niewydolności nerek

WAŁECZKI ZŁOŻONE Z KRWINEK BIAŁYCH
 Pochodzenia nerkowego
 Przy ropnych stanach zapalnych

WAŁECZKI ZŁOŻONE Z KRWINEK CZERWONYCH
Wskazują na obecność krwawienia w samej nerce
Występuja przy:


Ostrym rozlanym zap. kłębków



Krwawych zawałach

 Urazach
 Krwotokach nerkowych

4

WAŁECZKI BARWNIKOWE


Przy zwiększonym wydalaniu barwników z moczem



Zap.kłębków nerkowych

 Hemoglobinuria (np. napadowa z zimna

– zimne aglutyniny)



Żółtaczki (leptospiroza psów) – ziarna bilirubiny

Pseudow

ałeczki – wałeczki rzekome



Wstęgi, girlandy, długie rozgałęzione końce, są większe

1. Solne

– np. z moczanów, węglanów

2.

Śluzowe (tzw.cylindroidy) –– stany zapalne , nieżytowe

3. Bakteryjne

– znaczne infekcje ukł. moczowego



Jeśli żywe – ruch



Jeśli martwe – można barwić jak bakteriologia

Inne składniki uorganizowane:
 Masy ziarniste

– uszkodzone komórki nerek, leukocyty, nabłonki

 Plemniki

– u psów fizjologicznie, kocury – zmęczenie organizmu



Śluz – tło preparatu – siateczka – makroskopowo – puszysty, u kotów wskazuje
na podrażnienie cewki moczowej

 Bakterie

– zawsze patologiczne, ale mogą być z narządów sąsiadujących –

ważna droga pobrania moczu



Pasożyty i jaja:

U psów – jaja dictiophyma renale w kształcie cytryny z okrągłymi wgłębieniami
na powierzchni

U psów, kotów, lisów – jaja capillaria plica, capillaria felis – owalne z dwoma
guziczkami na biegunach

Składniki niekomórkowe ( kryształy )

Wytrącają się w zależności od stężenia, pH moczu, temperatury, czasu.

W moczu kwaśnym:
Kwas moczowy i jego sole
Szczawian wapnia
Cystyna

W moczu zasadowym:
Węglan wapnia
Moczan amonu
Fosforan amonowo – magnezowy
Kwas hipurowy

5

Inne rzadko występujące:
Leucyna
Tyrozyna
Kryształy cholesterolu
Bilirubina
Hemoglobina
Tłuszcz i kryształy kwasów tłuszczowych
Kryształy sulfonamidów

Kwas moczowy
beczułki, rozety, wrzeciona, złote, żółto-zielone
nieliczne – fizjologicznie
dużo – dieta wysokobiałkowa (podroby, mózg, nerki, wątroba)
patologicznie – tam gdzie rozpad jąder
podagra, dna stawowa
białaczki
głód
choroby gorączkowe
niewydolność nerek

Moczany bezpostaciowe (Ca, Na, K, Mg)

Nieliczne – dopuszczalne
Kuleczki z ceglastym środkiem i seledynową obwódką
Dużo – ceglasty osad – sedimentum lateritium
Mikroskopowo – kiście winogron
Po podgrzaniu – klarowny
Patologicznie:
Ostre rozlane zap. kłębków
Nerczyce
Białaczka
Wysiłki
Dna stawowa

Szczawian wapnia (OXALAT)
Może się pojawiać w moczu kwaśnym, obojętnym i zasadowym.
W moczu kwaśnym mogą tworzyć kamienie
U psów po zjedzeniu czekolady
Patologicznie:
Kamica szczawianowa
Cukrzyca
Zaburzenia w trawieniu
Gorączka
Tężec
Przy długotrwałym przechowywaniu moczu same krystalizują
Kształt kopert

Węglan wapnia
Drobne kulki, kule ze szprychami, biszkopty

6

U psa – przy zmianie pH (zap. pęcherza)

Moczan amonu
Przypomina niedojrzały owoc kasztana
Zawsze patologiczny – zapalenie pęcherza i miedniczek nerkowych
Może tworzyc kamienie

Fosforan amonowo

– magnezowy (STRUVIT)

Kształt wieka od trumny
zapalenia pęcherza u psa (+leukocyty, nabłonki)
może tworzyć kamienie - dalmatyńczyki

Kwas hipurowy
składnik fizjologiczny
romby lub jak kw. moczowy
po spożyciu preparatów z benzoesanem lub kw. salicylowym

Aminokwasy

leucyna - jak CaCO3 – próba z kw.octowym (węglan się rozpuści z wydzieleniem CO2)
tyrozyna – długie igły, pęczki, miotły

schorzenia wątroby o ostrym przebiegu

Cystyna

– 6-cioboczne płytki, może tworzyć kamienie – jamniki, nowofundlandy

Kryształy cholesterolu
4-boczne płytki z wyciętym rogiem
patologicznie:
tłuszczowe zwyrodnienie nerek
bablowica
rzadko- zap. pęcherza, miedniczek, nerek

Kryształy bilirubiny
cienkie igły w pęczkach lub wałeczki, ziarenka
pomarańczowe lub brunatno – żółte
rozpuszcza się w chloroformie i ługach
ciężkie schorzenia wątroby, leptospiroza

Kryształy hemoglobiny - rzadko
Ziarenka lub grudki
Przewlekłe krwawienia z dróg moczowych
Hemoglobinuria
Tłuszcz i kryształki kwasów tłuszczowych
Kuleczki i igły w pęczkach
Nerczyce – zwyrodnienie tłuszczowe
Sulfonamidy
Kryształy podobne do wałeczków, innych minerałów
Mogą fałszować wszystko