ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 1 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

Podstawy ArcGIS Desktop

1.

Wstęp

ArcMap

– podstawowa aplikacja

Wyświetlanie i prosta analiza danych

ArcCatalog

Zarządzanie danymi

ArcToolbox (+ArcMap / + ArcCatalog)
Zaawansowana analiza danych

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 2 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

1.1.

Jakich danych wektorowych można używać w ArcGIS?

Shapefile

– tzw. „prosty model wektorowy” – zawsze jeden typ obiektów (poligon lub linia lub punkt);

jest zbiorem przynajmniej 3 plików („*.shp”, „*.shx”, „*.dbf”)

Coverage

– tzw. „topologiczny model wektorowy” – może być kilka typów obiektów;

jest zbiorem 2 katalogów (jeden o nazwie warstwy, drugi o nazwie „Info”)

1.2.

Co oznaczają symbole zawarte w instrukcji?

tak zaznaczane są zadania do wykonania

tak zaznaczane są kolejne etapy rozwiązania. Uważnie je czytaj i wykonuj!

!x

tak zaznaczane są zadania, których rozwiązanie będzie sprawdzane przez prowadzącego zajęcia

tak zaznaczane są podpowiedzi lub dygresje

[...]

tak oznaczane są odpowiedzi do zadań

1.3.

Dane wykorzystane w ćwiczeniu

Nazwa

Format danych

Zawartość

Pochodzenie

uzytki

coverage

użytkowanie gruntów wokół huty „Głogów”

KOKŚ PW

zabudowa

coverage

zabudowa zwarta i rozproszona

KOKŚ PW

zasieg

coverage

zasięg analizowanego obszaru

KOKŚ PW

cieki

coverage

wody powierzchniowe, które mogą być przedstawione jako linie

KOKŚ PW

drogi

coverage

ważniejsze drogi

KOKŚ PW

stoch

coverage, poligon strefa ochronna wokół huty

KOKŚ PW

punpom

coverage, punkty punkty, w których mierzono stężenia metali w glebie

KOKŚ PW

zbiorniki

shapefile, poligon wody powierzchniowe, które muszą być przedstawione jako poligony

KOKŚ PW

KOKŚ PW

–

Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska Politechniki Warszawskiej

Uwaga – dane wykorzystywane w ćwiczeniu są przeznaczone wyłącznie do użytku przez studentów

Wydziału Inżynierii Środowiska PW w celach edukacyjnych.

2.

Poznajemy ArcCatalog

Wykorzystaj ArcCatalog do wykonania kopii warstwy drogi.shp i zapisania jej w katalogu roboczym o

nazwie Temp

włącz ArcCatalog

najpierw wykonamy połączenie z wybranym katalogiem. Nie jest to konieczne, ale pozwoli
zapoznać się z dość użyteczną możliwością wykonywania „skrótów” do katalogów. Wciśnij

przycisk Connect to Folder (środkowy z trzech pokazanych:

). Wybierz katalog, w

którym zostały zapisane dane do tego ćwiczenia..

Ścieżka prowadząca do katalogu, z którym nawiązano połączenie, pokazuje się na dole w lewej
części okna ArcCatalog. Teraz, zamiast nawigować do katalogu, będzie można wybrać tę ścieżkę.

Połączenie z folderem usuwa się przyciskiem Disconnect From Folder (skrajny prawy z trzech pokazanych

powyżej)

idź do katalogu, gdzie masz zapisane dane do ćwiczenia 1 i stwórz tam katalog o nazwie Temp.

W nawigacji po drzewach katalogów może okazać się przydatny klawisz Up One Level (skrajny lewy z trzech

powyższych).

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 3 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

kliknij prawym klawiszem na warstwie drogi, wybierz pozycję Copy, następnie przejdź do katalogu
Temp

i wklej tam warstwę. Kopia jest gotowa.

Porównaj sposób pokazywania danych przez ArcCatalog z ich widokiem w zwykłym Eksploratorze

Windows

obejrzyj zawartość katalogu z danymi w obu oknach. Zwróć uwagę na to, że ArcCatalog pokazuje
zestawy danych bez ich podziału na pliki. Przy kopiowaniu, usuwaniu, zmianie nazwy itp.
ArcCatalog „pamięta”, że w rzeczywistości są to działania obejmujące kilka plików. Dlatego do tych
działań nigdy nie używaj narzędzi systemowych (bo łatwo przy ich używaniu zgubić lub pominąć
jakiś plik), tylko właśnie ArcCatalog

spójrz jeszcze do katalogu Temp – znajdziesz tam przynajmniej 3 pliki tworzące właśnie skopiowaną
warstwę drogi – mimo że kopiowany był na pozór tylko jeden plik

3.

Poznajemy ArcMap

3.1.

Proste wyświetlanie warstw

Spójrz na poniższy rysunek i zapamiętaj pokazane na nim nazwy – będą stale używane w dalszej części

instrukcji.

Wyświetl warstwę zawierającą cieki. Nadaj rzekom niebieski kolor i „narysuj” je grubą linią.

włącz ArcMap

przyjrzyj się interfejsowi. Który przycisk może odpowiadać za dodanie warstwy do widoku?

znajdź katalog Dane i dodaj warstwę cieki

spróbuj nadać wyświetlanej warstwie rzek odpowiedni kolor i grubość (np. 2.0)

!a

Wyświetl warstwę drogi używając grubej podwójnej ciemnoszarej linii.

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 4 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

Poeksperymentuj z przyciskami „zoomu”:

Wyświetl poligonową warstwę zasieg.

Zauważ, że warstwa poligonowa automatycznie ustawia się na dole listy wyświetlanych warstw, aby ich nie

zasłaniać. Możesz zmienić kolejność warstw chwytając kursorem i przeciągając warstwy w obszarze legendy.

Wyświetl liniową warstwę zasieg.

w oknie AddData dwukliknij na widocznej nazwie zasieg

wybierz z listy pozycję arc (łuk, linia)

Zauważ, że teraz warstwa zasieg wyświetlana jest w ArcMap na dwa sposoby.

Usuń liniową warstwę zasieg.

wybierz pozycję Remove z podręcznego menu (klik prawym klawiszem na nazwie warstwy)

!b

Wyświetl warstwę zbiorniki takim samym kolorem co rzeki i bez obrysu. Poeksperymentuj następnie z

ustawieniami dostępnymi po wciśnięciu klawisza Properties...

Bez obrysu warto wyświetlać warstwy poligonowe zawierające małe poligony.

3.2.

Korzystanie z tabeli atrybutów przy wyświetlaniu

warstw

3.2.1.

Wyświetlanie danych dyskretnych

Obejrzyj tabelę atrybutów warstwy zabudowa. Przetestuj połączenie między częścią geometryczną i

tabelaryczną.

dodaj do widoku warstwę zabudowa

wywołaj dla tej warstwy opcję Open Attribute Table z menu podręcznego

Zwróć uwagę na pola istniejące w tabeli atrybutów:
FID

– pole dodane przez ArcMap, unikalne ID dla każdego obiektu

Shape

– pole dodane przez ArcMap zawierające informacje o geometrii obiektu

AREA

– pole powstałe przy tworzeniu mapy w ArcInfo, pole powierzchni poligonu

PERIMETER

– pole powstałe przy tworzeniu mapy w ArcInfo, obwód poligonu

ZABUDOWA#

– pole powstałe przy tworzeniu mapy w ArcInfo, numer kolejny poligonu

ZABUDOWA-ID – pole powstałe przy tworzeniu mapy w ArcInfo, numer ID poligonu
KOD

– pole dodane przez twórcę mapy, kod rodzaju zabudowy:

1 – zabudowa zwarta
2 – zabudowa rozproszona

zaznacz (z klawiszem Shift) kilka rekordów tabeli – aby zaznaczyć rekord musisz stawiać kursor w
kolumnie przed polem FID

Zauważ, że jednocześnie z rekordami zaznaczane są obiekty z części geometrycznej.

aby sprawdzić połączenie biegnące w drugą stronę – od części geometrycznej do tabelarycznej,
skorzystaj z narzędzia Select Features (

)

Jeśli nie podoba Ci się domyślny sposób wyświetlania zaznaczonych poligonów – poprzez otaczanie ich

grubą jasnoniebieską linią – możesz go zmienić modyfikując ustawienia w zakładce Selection okna Layer
Properties

(wywoływane z pozycji Properties... z menu podręcznego).

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 5 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

zanim pójdziesz dalej, anuluj zaznaczenie za pomocą narzędzia Clear Selected Features (

)

Wyświetl warstwę zabudowa w taki sposób, aby było widać, które poligony reprezentują zabudowę

zwartą, a które rozproszoną.

otwórz okno właściwości warstwy (Layer Properties) – w tym celu wywołaj menu podręczne dla
warstwy i wybierz ostatnią pozycję, Properties..., z menu podręcznego

wywołaj zakładkę Symbology... i zbadaj listę dostępnych typów legend, widoczną w lewej części
okna. Który typ legendy będzie potrzebny do wykonania zadania?

zmień domyślne kolory (ustaw np. jasnoczerwony dla zabudowy rozproszonej i ciemnoczerwony
dla zwartej) i dodaj opisy kategorii (tj. wpisz je w głównej części okna zamiast liczb 1 i 2 widocznych
pod słowem KOD)

!c

Wyświetl warstwę uzytki stosując ten sam typ legendy, co dla zabudowy. W tabeli atrybutów warstwy

uzytki

także znajduje się pole KOD, które zostało wypełnione wg następującego klucza: 7 – teren huty

„Głogów”; 6 – wysypisko; 5 – wody powierzchniowe; 4 – zabudowa; 3 – zieleń niska; 2 – lasy; 1 – grunty
orne. Nadaj poszczególnym kategoriom kolory według swojego uznania, pamiętaj o podpisaniu kategorii.

3.2.2.

Wyświetlanie danych ciągłych

Wyświetl warstwę punpom (punkty pomiarowe) tak, aby były widoczne stężenia miedzi zmierzone w

poszczególnych punktach, zapisane w odpowiednim polu tabeli atrybutów.

warstwa punpom istnieje w dwóch wersjach: jako coverage i jako shapefile – dla celów „edukacyjnych”,
aby było widać, że z punktu widzenia użytkownika nie ma między tymi formatami żadnej istotnej
różnicy (dla mapy punktowej). Dodaj którąś (albo obie) warstwę do widoku i obejrzyj jej tabelę
atrybutów. W którym polu mogą być zapisane dane dotyczące miedzi?

wykorzystaj okno właściwości warstwy i zakładkę z typami legend. Wybierz odpowiednią legendę
– taką, która różnym wartościom przyporządkowuje symbole o różnym kolorze.

zmień domyślny zakres kolorów np. na zmieniający się od żółtego przez zielony do niebieskiego,
ustal rozmiar punktów równy np. 6.0 (zamiast domyślnego 4.0) i zastosuj nową legendę.

!d

Wyświetl warstwę punpom korzystając z legendy, która różnym wartościom przyporządkowuje

symbole o różnej wielkości (a nie kolorze, jak w poprzednim typie legendy). Podziel dane na 6 klas
i wyświetl je za pomocą trójkątów.

3.2.3.

Wyświetlanie danych za pomocą etykiet

!e

Użytkownik mapy chciałby przy każdym punkcie pomiarowym zobaczyć liczbę oznaczającą poziom

stężenia miedzi zmierzony w tym punkcie. Ustaw etykietowanie tak, aby informacja ta była wyświetlana
zawsze nad

punktem i przy użyciu czcionki

Courier

o wielkości 10.

wykorzystaj zakładkę Labels w oknie właściwości warstwy. W niej, podobnie jak poprzednio, przede
wszystkim trzeba ustalić pole, z którego będą pobrane dane, jak również włączyć etykietowanie
warstwy

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 6 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

3.3.

Dwa przydatne narzędzia

Skorzystaj z narzędzia informacji (

, Identify) aby zobaczyć atrybuty wybranego obiektu.

wybierz odpowiedni przycisk, a następnie kliknij na wybrany dowolny obiekt (np. któryś punkt
pomiarowy). To, chyba najbardziej elementarne i powszechne narzędzie w GIS, służy do szybkiego
zapoznawania się z atrybutami wskazanego na ekranie obiektu. Jest bardzo przydatne w praktyce –
koniecznie musisz nabrać nawyk korzystania z niego

Zwróć uwagę na opcje dostępne w rozwijalnym polu pod górną krawędzią okienka z informacjami – można

(i zwykle trzeba) tam wybrać, która warstwa (lub warstwy) ma być wzięta pod uwagę

Zmierz przybliżoną odległość np. między terenem huty a najdalszym „punpomem”. [ok. 10 km]

do szybkich i zgrubnych pomiarów służy narzędzie Measure (

). Ale jeszcze zanim je uruchomisz...

... warto „powiedzieć” programowi, w jakich jednostkach odległości zapisana jest mapa i w jakich
jednostkach chcemy widzieć wyniki pomiarów. W tym celu wywołaj okno właściwości mapy (Data
Frame

) i tam, w zakładce General, ustaw odpowiednie jednostki (w obu przypadkach niech będą to

metry)

Kompletna mapa cyfrowa zawiera także informacje o układzie odniesienia, w którym mapa jest osadzona –

są tam m.in. informacje o jednostkach mapy. W takich przypadkach ArcMap automatycznie odnajduje tę
informację i nie ma wtedy potrzeby ręcznego jej ustawiania. Tu mamy do czynienia z warstwami pod tym
względem niekompletnymi, pozbawionymi tej informacji.

teraz możesz skorzystać z narzędzia Measure. Pomiaru odległości dokonuje się klikając raz na
początku mierzonego odcinka i dwukrotnie na jego końcu. Zwróć uwagę na to, że to narzędzie
pozwala też na pomiar pola powierzchni wybranego albo „narysowanego” kursorem na ekranie
obiektu – przetestuj tę możliwość.

3.4.

Na koniec – drukowanie mapy

!f

Dodaj do mapy takie elementy jak legenda, skala liczbowa, podziałka liniowa, wskaźnik północy itd. i

przygotuj ją do wydruku. Rozmieść elementy na obszarze wydruku tak, by ładnie wyglądały. Zwróć
szczególną uwagę na zawartość i wygląd legendy

w ArcGIS przejście od trybu widoku do trybu kompozycji (layout – tryb, w którym wszystkie
elementy wyświetlane są w taki sposób, jak będą widoczne na wydruku) odbywa się „jednym
kliknięciem” – na ikonce Layout View ( , na dole okna ArcMap, na granicy obszaru widoku i
legendy). Przejdź w tryb kompozycji

takie elementy jak legenda dodaje się korzystając z menu Insert

zapisz stworzoną kompozycję w postaci pliku obrazkowego w swoim katalogu roboczym

Zadania dodatkowe – spytaj się prowadzącego czy masz je wykonać

!g

Wyświetl warstwę Zabudowa tak, aby widać było różne pola powierzchni poligonów (wykorzystaj pole

Area

) – utwórz 3 klasy i nazwij je „mała powierzchnia”, „średnia powierzchnia” i „duża powierzchnia”

ArcGIS: Ćwiczenie 1

Strona 7 z 7



Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska, Politechnika Warszawska

wersja MMXIII/L

!h

Dodaj etykiety do warstwy cieków tak, aby: etykiety były zawsze pod liniami i używały wytłuszczonej

czerwonej czcionki Tahoma. Etykiety powinny pokazywać się tylko przy skali 1 : 100 000 lub większej (tj.
przy większym zbliżeniu, np. przy skali 1 : 20 000)

!i

Przygotuj do wydruku (na formacie A3) kompozycję zawierającą obraz wód powierzchniowych.

Zadbaj o estetyczny i czytelny wygląd kompozycji, w szczególności o: kolorystykę warstw, skalę liczbową
(niech będzie „równa”, tzn. np. 1 : 50 000, a nie 1 : 49 876), podziałkę liniową, polskie podpisy przy takich
elementach jak podziałka oraz o treściwą legendę, ładnie wpasowaną w kartkę i nie pokazującą zbędnych
elementów.

!j

Wykorzystaj narzędzie Measure, by oszacować pole powierzchni poligonu reprezentującego teren huty

w warstwie Uzytki (Kod = 7). Porównaj to pole z wartością zapisaną w polu Area dla tego poligonu.