Kryzysy walutowe i finansowe.

4/5.12.2012

Plan

tendencje w zakresie kryzysów walutowych i
finansowych;

teoretyczne podstawy kryzysów walutowych: modele
pierwszej, drugiej i trzeciej generacji;

współczesny system finansowy a kryzysy – studia
przypadków;

przypadków;

Stabilność finansowa

różne sposoby rozumienia:

gdy nie występują kryzysy finansowe objawiające się
gwałtownymi zmianami na rynku finansowym;

stan, w którym działalność gospodarcza nie jest zakłócona
przez zmiany cen aktywów ani przez problemy instytucji
finansowych związane z należytym wywiązywaniem się z ich
zobowiązań;

zobowiązań;

warunek, w którym system finansowy jest zdolny do sprostania
wstrząsom i do poradzenia sobie z nierównowagami
rynkowymi;

to stan, w którym system finansowy pełni wszystkie swoje
funkcje w sposób ciągły i efektywny, nawet w przypadku
wystąpienia nieoczekiwanych i niekorzystnych zaburzeń w
znacznej skali

Stabilność finansowa

stabilność systemu finansowego występuje, gdy:

stabilnie funkcjonują rynki finansowe,

stabilnie działają pośrednicy finansowi,

bez zakłóceń funkcjonuje infrastruktura finansowa

stabilność finansowa – dobro publiczne podlegające ochronie
prawnej;

prawnej;

rozwiązania instytucjonalno-prawne wykorzystywane
utrzymania stabilności finansowej:

wyłącznie obszaru stabilności do odpowiedzialności banku
centralnego,

za stabilność finansową odpowiada rząd – ministerstwo finansów;

za stabilność finansową odpowiada sieć bezpieczeństwa finansowego
(financial safety net)

Stabilność finansowa

stabilność systemu finansowego występuje, gdy:

stabilnie funkcjonują rynki finansowe,

stabilnie działają pośrednicy finansowi,

bez zakłóceń funkcjonuje infrastruktura finansowa

stabilność finansowa – dobro publiczne podlegające ochronie
prawnej;

sieć bezpieczeństwa finansowego - różne instytucje, zasady i
procedury, których celem jest zapewnienie (albo przynajmniej
zwiększanie) bezpieczeństwa systemu finansowego.
-działania profilaktyczne
-zarządzanie kryzysem

są to zadania złożone, wykraczające poza możliwości jednej

prawnej;

rozwiązania instytucjonalno-prawne wykorzystywane
utrzymania stabilności finansowej:

wyłącznie obszaru stabilności do odpowiedzialności banku
centralnego,

za stabilność finansową odpowiada rząd – ministerstwo finansów;

za stabilność finansową odpowiada sieć bezpieczeństwa finansowego
(financial safety net)

są to zadania złożone, wykraczające poza możliwości jednej
instytucji
w większości krajów sieć bezpieczeństwa finansowego tworzą:
a) bank centralny – w funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji,
b) instytucje nadzoru nad sektorem finansowym,
systemy gwarantowania depozytów.
c) rząd, który jest dysponentem publicznych funduszy w
przypadku potrzeby nadzwyczajnego wsparcia finansowego

Niestabilność finansowa a kryzys

niestabilność systemu finansowego może prowadzić do
pojawienia się kryzysu

kryzys – sytuacja, w której pojawiają się poważne
zakłócenia na rynku finansowym:

spadek cen aktywów;
upadłość wielu instytucji finansowych i niefinansowych;

upadłość wielu instytucji finansowych i niefinansowych;

typy kryzysów finansowych:

bankowy + systemowy kryzys bankowy;

walutowy;

zadłużenia (w tym zagranicznego);

kryzys (krach) giełdowy;

Kryzys finansowy

zaburzenie funkcjonowania rynków finansowych + spadek
cen aktywów + upadłości dłużników i pośredników =
niezdolność rynków do alokowania kapitału w
gospodarce

znaczna grupa instytucji finansowych ma zobowiązania
przekraczające wartość rynkową ich aktywów → run an

przekraczające wartość rynkową ich aktywów → run an

banki → upadłość niektórych instytucji finansowych +

interwencja rządu

problemy negatywnej selekcji oraz pokusy nadużycia stają
wzrastają do takiego poziomu, że rynki finansowe stają się
niezdolne do efektywnego alokowania funduszy w celu
wykorzystania najbardziej produktywnych możliwości
inwestycyjnych

Systemowy kryzys finansowy

potencjalnie poważne zaburzenia na rynkach finansowych,
powodujące niezdolność do ich efektywnego
funkcjonowania, co może znacząco negatywnie
oddziaływać na gospodarkę realną

Kryzys bankowy

występuje

rzeczywisty lub

potencjalny run

na banki oraz ich

upadłości;

zawieszenie

znaczące

segmenty

Kryzys

bankowy

zawieszenie

regulowania

zobowiązań

przez banki;

wymaga

interwencji rządu

na dużą skalę;

segmenty

systemu

bankowego stają

się niepłynne lub

niewypłacalne

Kryzys bankowy

W celu identyfikacji poważnych kryzysów należy brać
pod uwagę:

upadłości banków na dużą skalę;

wprowadzenie nadzwyczajnych środków przez rząd

wprowadzenie nadzwyczajnych środków przez rząd

(zablokowanie depozytów, nacjonalizacja, gwarancje
depozytów, plany rekapitalizacji banków);

znaczący run na banki ze strony deponentów;

znaczny rozmiar nieobsługiwanych pożyczek;

koszty programów ratunkowych;

Systemowy kryzys bankowy

• sektor przedsiębiorstw i sektor finansowy w kraju doświadczają wielu

upadłości;

• instytucje finansowe i przedsiębiorstwa mają wielkie trudności z

terminową spłatą zobowiązań

• szybko rosną niespłacane pożyczki;

• znaczna część systemu bankowego cierpi na brak kapitału;

• spadające ceny aktywów;
• gwałtowny wzrost realnych stóp procentowych;
• zanik lub odwrócenie kierunków przepływów kapitału;
• run na banki ze strony deponentów;

„Parametryzacja” kryzysów bankowych

kryzys bankowy – przynajmniej jeden warunek spełniony:

1.

relacja aktywów nierealizowalnych do aktywów ogółem
w systemie bankowym przekracza 10%;

2.

koszt operacji ratunkowej wynosi przynajmniej 2% PKB;

3.

problemy sektora bankowego skutkują nacjonalizacjami
banków na szeroką skalę;

banków na szeroką skalę;

4.

występuje nasilony run na banki lub są stosowane środki
nadzwyczajne, jak np..:

zamrożenie depozytów;

wydłużenie dni wolnych (bank holidays);

powszechne gwarancje depozytów przez rząd w odpowiedzi na
kryzys;

Kryzys walutowy

następuje spekulacyjny atak na kurs waluty → dewaluacja
lub ostra deprecjacja waluty → konieczność obrony kursu
waluty → podniesienie stóp procentowych i
uruchomienie rezerw walutowych;

masowa wyprzedaż waluty krajowej oraz aktywów

w niej wyrażonych → silną presja na deprecjację waluty

w niej wyrażonych → silną presja na deprecjację waluty
krajowej → skokowy spadek nominalnego kursu
walutowego → utrata rezerw walutowych
|w przypadku obrony kursu walutowego

Kryzys zadłużenia, zadłużenia zagranicznego
i krach giełdowy

kryzys zadłużenia:

pożyczkobiorca nie spłaca długu;

pożyczkodawca obawia się problemów ze spłatą długu –
odmawia udzielenia nowych kredytów i stara się „upłynnić” już
istniejące;

kryzys zadłużenia zagranicznego – kraj nie jest zdolny do
obsługi długu zagranicznego;

kryzys (krach) giełdowy – gwałtowne i utrzymujące się
przez dłuższy czas załamanie kursów akcji;

Kryzys finansowy

Czynniki wywołujące:

Wzrost stóp procentowych,

Spadek cen na rynku akcji,

Wzrost niepewności,

Panika w sektorze bankowym,
Nieoczekiwany spadek ogólnego poziomu cen.

Nieoczekiwany spadek ogólnego poziomu cen.

Sekwencja zdarzeń w kryzysie finansowym

Wzrost stóp

procentowych

Spadek cen na

rynku akcji

Wzrost

niepewności

Negatywna selekcja i pokusa nadużycia powodują spadek ogólnej aktywności

gospodarczej

Panika w sektorze

Typowy
kryzys
finansowy

Panika w sektorze

bankowym

Negatywna selekcja i pokusa nadużycia powodują spadek ogólnej aktywności

gospodarczej

Spadek poziomu cen

Negatywna selekcja i pokusa nadużycia powodują spadek ogólnej aktywności

gospodarczej

finansowy

Deflacja
zadłużenia

Spadek poziomu cen

Modele kryzysów walutowych

Modele kryzysów pierwszej generacji
(P. Krugman 1979r.),

Modele kryzysów drugiej generacji

Modele kryzysów drugiej generacji
(M. Obstfeld 1986r.),

Modele kryzysów trzeciej generacji
(C. P. Kindleberger – H.P. Minsky)

Model kryzysu walutowego pierwszej
generacji

Nierozważna polityka fiskalna prowadzi do powstania
znacznego deficytu budżetowego.

Nadmierne wydatki budżetowe zwiększają popyt wewnętrzny i
import.

Finansowanie deficytu budżetowego dodatkową emisją
pieniądza potęguje inflację.

W warunkach występowania stałego kursu walutowego
relatywnie tanieje import, a eksport staje się mniej
konkurencyjny, co dodatkowo negatywnie wpływa na bilans
płatniczy.

Topnieją rezerwy walutowe danego kraju.

Następuje atak spekulacyjny, powodując dalszy spadek rezerw
do poziomu, przy którym dalsza obrona kursu walutowego
staje się niemożliwa.

Model kryzysu walutowego pierwszej
generacji

Wg P. Krugmana okres poprzedzający kryzys
charakteryzuje się:

stopniowym lecz postępującym relatywnie szybko kurczeniem
się rezerw walutowych oraz

gwałtownym wzrostem zadłużenia wewnętrznego, w wyniku
zwiększonego zapotrzebowania na pieniądz.

zwiększonego zapotrzebowania na pieniądz.

Modele kryzysów walutowych drugiej
generacji wg M. Obstfelda

I.

Przypadek pierwszy

1.

Spodziewany jest spadek kursu walutowego

2.

Prowadzi to do wzrostu płac i bezrobocia

3.

Rząd zmuszony jest uwolnić kurs waluty w obawie przed
spadkiem produkcji

II.

Przypadek drugi

II.

Przypadek drugi

1.

Oczekiwany jest spadek kursu walutowego

2.

Pociąga to za sobą wzrost stóp procentowych

3.

Prowadzący politykę gospodarczą uwalniają kurs walutowy:

obawiając się zwiększonych kosztów obsługi długu publicznego (Obstfeld
1994)

obawiając się wybuchu kryzysu bankowego, ze wszystkimi jego
konsekwencjami (Obstfeld 1996)

Model drugiej generacji w ujęciu Gerlacha
i Smetsa

I.

Dewaluacja waluty w jednym kraju prowadzi do
dewaluacji waluty u jego partnera handlowego, gdyż ten
obawia się utraty konkurencyjności;

II.

Wyzwala się więc efekt „zarażania” (contagion effect), co
oznacza, że kryzys walutowy w jednym kraju wywołuje

oznacza, że kryzys walutowy w jednym kraju wywołuje
kryzys w innym kraju;

Modele walutowe trzeciej generacji –
podejście pierwsze

1.

Rząd danego kraju prowadzi niewłaściwą politykę
gospodarczą, w szczególności objawia się to m.in. w
poręczeniach i gwarancjach kredytowych udzielonych
sektorowi prywatnemu

2.

Zachęca to przedsiębiorstwa do nadmiernego
zadłużania się i przeznaczania pozyskanych środków na

zadłużania się i przeznaczania pozyskanych środków na
mało efektywne lub nazbyt ryzykowne inwestycje
zgodnie z mechanizmem pokusy nadużycia

3.

W rezultacie nawarstwiają się ukryte zobowiązania
poszczególnych rządów, które nie są w stanie
skutecznie bronić waluty

Modele walutowe trzeciej generacji –
podejście drugie

1.

Występuje niedopasowanie terminów zapadalności aktywów i

pasywów przedsiębiorstw w określonych krajach;

2.

Banki udzielają kredytów krótkoterminowych na inwestycje o

dłuższym okresie zwrotu;

3.

W tym terminie inwestycje te miały wysoką oczekiwaną stopę

zwrotu, ale ich przedterminowa likwidacja spowodowałaby

wysokie straty;

4.

W warunkach utrzymującego się zaufania kredytodawców do

4.

W warunkach utrzymującego się zaufania kredytodawców do

kredytobiorców kredyty byłyby prolongowane;

5.

Jednak pojawienie się na rynku złej informacji wywołuje nastrój

paniki i żądanie spłaty zadłużenia;

6.

W rezultacie likwidowane są ze stratą długoterminowe

niedokończone jeszcze inwestycje, co często prowadzi do

bankructw;

7.

Gwałtowna i masowa ucieczka kapitału wywołuje kryzys

walutowy;

Współczesny system finansowy a kryzysy –
studia przypadków

bark stabilności we współczesnym systemie finansowym;

Wg MFW w okresie od 1970 r. do 2007 r. doszło do:

124 kryzysów bankowych,

208 kryzysów walutowych,

63 przypadków niewywiązania się dłużników suwerennych ze
zobowiązań bądź renegocjacji spłaty długów.

zobowiązań bądź renegocjacji spłaty długów.

W 55% przypadków kryzys bankowy wystąpił łącznie z
kryzysem walutowym, a tylko w 11% przypadków – z
kryzysem zadłużenia.

Źródło: Laeven L., Valencia F. : Systemic Banking Crises. A New Database, IMF Working Paper WP/08/224 November 2008

Współczesny kryzys finansowy

(modelowa sekwencja zjawisk)

Sukces reform
gospodarczych

Wzrost produkcji

Wzrost popytu na import
towarów i usług

Wzrost popytu na import
kapitału (kredyty zagr.)

Brak zabezpieczenia!!!

Pogorszenie salda
bilansu obrotów
bieżących

Obawa, że dojdzie do
nierównowagi BP w długim
okresie

Inwestorzy oczekują, że
wcześniej czy później nastąpi
dewaluacja waluty

Spekulacja na spadek
kursu waluty

Dewaluacja i
obrona nowego
poziomu kursu

Obrona kursu i spadek
rezerw walutowych

poziomu kursu
walutowego

Ograniczone możliwości
obrony kursu

Utrata kontroli
przez władze
monetarne

Inwestorzy zagraniczni i krajowi
masowo sprzedają walutę krajową
oraz aktywa wyrażone w tej walucie
– ucieczka kapitału

Płynność systemu bankowego
gwałtownie spada

Skokowy wzrost stopy procentowej

Kurs gwałtownie spada w
sposób niekontrolowany –
głęboka deprecjacja waluty

Konieczność utrzymywania
stóp procentowych na
wysokim poziomie

Skokowy wzrost inflacji

Raptowny wzrost
kosztów importu

Raptowny wzrost kosztów działalności
przedsiębiorstw

Krótkotrwała recesja +kryzys „złych długów”

Kryzysy

1929 – 1933

Wielki Kryzys Ekonomiczny

1973 – 1974

kryzys naftowy w połączeniu z krachem giełdowym

Lata 80 XX wieku

kryzys zadłużenia międzynarodowego zapoczątkowany w
Polsce i w Meksyku

1987 r.

krach giełdowy zapoczątkowany na NYSE

1989 r.

krach giełdowy zapoczątkowany na NYSE

Lata 90 XX wieku

kryzys w Japonii („stracona dekada”)

1992 – 1993

ataki spekulacyjne na waluty uczestniczące w Europejskim
Systemie Walutowym, szczególnie funta sterlinga i

franka francuskiego

1994 – 1996

kryzys ekonomiczny w Meksyku

1997 – 1998

kryzys finansowy w krajach Azji Południowo-Wschodniej

1998 r.

kryzys rosyjski

1999 r.

kryzys brazylijski

2000 r.

internetowa bańka spekulacyjna

2007 - ?

globalny kryzys finansowy

Kryzys meksykański („tequila crisis”)

Niektóre czynniki sprzyjające wybuchowi kryzysu:

niewłaściwa prywatyzacja sektora bankowego;

kryzys na rynku nieruchomości;

boom kredytowy;

słabość nadzoru bankowego i procedur zarządzania ryzykiem w
bankach;

bankach;

niestabilna sytuacja polityczna i społeczna;

niekonsekwentnie prowadzona polityka gospodarcza;

zła struktura napływającego kapitału z zagranicy;

niska skłonność do oszczędzania;

deficyt bilansu płatniczego;

Kryzys meksykański („tequila crisis”)

Przebieg kryzysu meksykańskiego:

wybuch paniki na rynkach finansowych w wyniku ogłoszenia w
grudniu 1994 r. przez bank centralny,
że drastycznie spadły rezerwy walutowe (z 25 mld $ na
początku roku do 10 mld $ na początku grudnia 1994 r.),

gwałtowna ucieczka kapitału z zagranicy;

gwałtowna ucieczka kapitału z zagranicy;

dewaluacja peso przeprowadzona 20 grudnia 1994 r.
o 15%;

upłynnienie kursu peso 22 grudnia 1994 r.;

gwałtowny spadek kursów akcji na giełdzie papierów
wartościowych w Meksyku;

Kryzys meksykański („tequila crisis”)

Program ratunkowy dla Meksyku

specjalne linie kredytowe uruchomione zwłaszcza przez USA, MFW i
BRM o wartości ponad 50 mld $;

ogłoszenie przez rząd Meksyku w marcu 1995 r. programu stabilizacji
gospodarki zakładającego prowadzenie restrykcyjnej polityki
pieniężnej i budżetowej;
wartość eksportu wzrosła w 1995 r. o 31%, a importu spadła o 8%, co

wartość eksportu wzrosła w 1995 r. o 31%, a importu spadła o 8%, co
prowadziło do prawie zrównoważonego bilansu obrotów bieżących;

spadła inflacja, wzrosły rezerwy walutowe;

w 1996 r. PKB Meksyku wzrósł o 5,15% i tendencja ta utrzymała się w
następnych latach, gdyż w okresie 1996-2000 średnioroczne tempo
wzrostu PKB wyniosło 5,5%;

Kryzys azjatycki („azjatycka grypa”)

Niektóre czynniki sprzyjające wybuchowi kryzysu:

wysoki poziom deficytu bilansu obrotów bieżących
(szczególnie w Malezji i Tajlandii);

spowolnienie tempa wzrostu eksportu od połowy dekady lat
90 XX wieku;

napływ krótkoterminowego kapitału zagranicznego, co groziło
potężnymi perturbacjami na rynkach finansowych w przypadku

potężnymi perturbacjami na rynkach finansowych w przypadku
jego panicznego wycofywania;

zbyt duże zobowiązania krótkoterminowe wobec wierzycieli
zagranicznych w relacji do rezerw walutowych;

błędna polityka kursowa oraz polityka stóp procentowych;

przeinwestowanie gospodarki w warunkach inwestowania w jej
nierentowne sektory;

Kryzys azjatycki („azjatycka grypa”)

Przebieg kryzysu:

2 VII 1997 r. dewaluacja bahta (Tajlandia);

11 VII 1997 r. dewaluacja peso (Filipiny);

14 VII 1997 r. dewaluacja ringita (Malezja);

14 VIII 1997 r. dewaluacja rupii (Indonezja);

17 XI 1997 r. dewaluacja wona (Korea Południowa);

między czerwcem a końcem 1997 r. średni spadek wartości w/w
walut wyniósł 80%;

upadłości i likwidacje banków (szczególnie dotkliwie odczuła to
Indonezja);

znaczne koszty restrukturyzacji systemu bankowego i szerzej
systemu finansowego (największe w Tajlandii – 32% PKB i Indonezji
29-45% PKB);

Kryzys azjatycki („azjatycka grypa”)

Kurs

walutowy

[%]

Zmiana PKB

per capita

[%]

Wzrost

bezrobocia

[%]

Spadek płacy

realnej [%]

Filipiny

↓

27,9

↓

2,7

↑

21,5

↓

2,0

Indonezja

↓

↓

↑

↓

Indonezja

↓

70,9

↓

14,4

↑

36,2

↓

41,0

Korea

Południowa

↓

32,1

↓

7,4

↑

161,5

↓

9,3

Malezja

↓

28,3

↓

9,5

↑

41,7

↓

1,1

Tajlandia

↓

24,2

↓

11,4

↑

277,8

↓

7,4

Kryzys rosyjski

Niektóre czynniki sprzyjające wybuchowi kryzysu:

spadek cen surowców na rynkach międzynarodowych, powodujący
spadek eksportu, produkcji i wpływów budżetowych;

odpływ kapitału zagranicznego z rosyjskiego rynku finansowego;

przyczyny wewnętrzne makroekonomiczne: deficyt budżetowy, deficyt
bilansu obrotów bieżących, polityka stałego kursu walutowego, niska
stopa oszczędności, poziom i tempo wzrostu zadłużenia zagranicznego
i wewnętrznego;

stopa oszczędności, poziom i tempo wzrostu zadłużenia zagranicznego
i wewnętrznego;

przyczyny wewnętrzne mikroekonomiczne: małe kapitały własne
banków rosyjskich, niska jakość aktywów bankowych, pokusa
nadużycia realizowana przez banki, nadmierna koncentracja i
działalność banków na rynkach finansowych;

przyczyny wewnętrzne instytucjonalne: niedorozwój systemu
bankowego, nieefektywny nadzór bankowy, brak systemu
gwarantowania depozytów;

Kryzys rosyjski

Bezpośrednie przyczyny :

spadek cen surowców na rynkach międzynarodowych;

odpływ kapitału zagranicznego;

przyczyny wewnętrzne makroekonomiczne: deficyt budżetowy, deficyt bilansu

obrotów bieżących, polityka stałego kursu walutowego, niska stopa oszczędności,

poziom i tempo wzrostu zadłużenia zagranicznego i wewnętrznego,

przyczyny wewnętrzne mikroekonomiczne: małe kapitały własne banków

rosyjskich, niska jakość aktywów bankowych, pokusa nadużycia realizowana przez

banki, nadmierna koncentracja i działalność banków na rynkach finansowych,

banki, nadmierna koncentracja i działalność banków na rynkach finansowych,

przyczyny wewnętrzne instytucjonalne: niedorozwój systemu bankowego,

nieefektywny nadzór bankowy, brak systemu gwarantowania depozytów.

obniżenie oceny wiarygodności finansowej Rosji przez agencje ratingowe;

załamanie się rynku GKO w wyniku panicznej ich wyprzedaży przez banki

rosyjskie;

upłynnienie kursu rubla rosyjskiego 17 sierpnia 1998 r. oraz zawieszenie przez

rząd Rosji wykupu GKO;

bankructwa banków;

Efekt zarażenia

sytuacja kiedy kryzys w gospodarce jednego kraju może wywołać

zaburzenia (kryzys) w gospodarce innego kraju;

podział:

efekt monsunowy;

rozlew;

zaraza;

obszary działania:

handel zagraniczny;

handel zagraniczny;

kanał finansowy;

ceny surowców

;

charakter:

faktyczny;

psychologiczny;

przenoszenie:

zmiany niektórych wielkości makroekonomicznych np. kursów walutowych;

za pośrednictwem wspólnych dla dwóch krajów instytucji finansowych np. wspólny

system walutowy;

za pośrednictwem czynników związanych bezpośrednio z funkcjonowaniem rynków

finansowych np. giełda;

Efekt zarażenia – kraje dotknięte efektem
zarazy

Źródło: F. Caramazza, L. Ricci, R. Salgado, Trade and Financial Contagion in Currency Crises, IMF Working Paper WP/00/55,
IMF, March 2000, Appendix II, ss. 45-46

Bańka internetowa (dot-com bubble)

Podłoże kryzysu:

swoista moda na zakupy akcji spółek z branży IT i z sektorów
pokrewnych w latach 1995-2000 zwizana z nadziejami na szybki
wzrost ich wartości;

szczególną aktywność funduszy venture capital;

łatwa dostępność kapitału w warunkach obowiązywania niskich

łatwa dostępność kapitału w warunkach obowiązywania niskich
stóp procentowych w USA;

Bańka internetowa (dot-com bubble)

Panika na giełdach:

krach na rynku NASDAQ zapoczątkowany 10 marca 2000
r. – w ciągu kilku miesięcy indeks NASDAQ Composite
Index spadł z poziomu 5132 punktów do 2 tys. punktów;

pierwsze upadłości dot-comów jako konsekwencja paniki
na giełdzie w kontekście ujawnienia skandali księgowych;

na giełdzie w kontekście ujawnienia skandali księgowych;

spadek wartości rynkowej spółek notowanych na
NASDAQ w okresie marzec 2000 r. – październik 2002 r.
szacowany na 5 bln USD;

Czynniki sprzyjające powstawaniu
współczesnych kryzysów finansowych

deregulacja wielu dziedzin gospodarki oraz
współczesnego rynku finansowego;

liberalizacja przepływów kapitałowych;

globalizacja rynków finansowych;

rosnąca liczba rynków off-shore oraz rajów podatkowych;

innowacyjność w zakresie tworzenia instrumentów

innowacyjność w zakresie tworzenia instrumentów
finansowych;

rozwój sektora IT → powstanie i rozwój pieniądza

elektronicznego a więc i wirtualnych platform
transakcyjnych → zwiększenie strumieni

międzynarodowych przepływów kapitału odznaczających
się zarazem dużą zmiennością;