System finansowy w systemie
społecznym
System finansowy to
„mechanizm”świadczący usługi
pozwalające na szybkie krążenie siły
nabywczejw gospodarce.

•System

finansowy (głównie banki),razem z
niefinansowymi podmiotami
gospodarczymi (przedsiębiorstwa i
gospodarstwa domowe),
współtworzypieniądzoraz
umożliwia(ułatwia, przyspiesza)
przepływ strumieni pieniężnychmiędzy
tymi podmiotami.

•System finansowy +

gospodarka finansowa sfery realnej
(przedsiębiorstw i gosp. dom.) tworzątzw.
sferęfinansową. •Sfera finansowa + sfera
realna tworząsystem ekonomiczny.
•Systemy: ekonomiczny, prawny,
polityczny i inne systemy tworząsystem
społeczny. •W systemie finansowym
można wyodrębnićrynkowy system
finansowy oraz publiczny
systemfinansowy.

Funkcje systemu

•Rolą systemu

finansowego (funkcjąekonomiczną) jest
obniżanie kosztów
transakcyjnych

(kosztów dokonywania

wymiany) w społeczeństwie. •Celem
systemu finansowego powinno być
dostarczanie usług sprzyjających
rozwojowi sfery realnej,

(a nie rozwój

systemu finansowego sam w sobie).

•Trzy

funkcje systemu finansowego:-
monetarna

(kreowanie pieniądza, polityka

pieniężna, działanie systemu
płatniczego),-kapitałowo-
redystrybucyjna(zamia

na oszczędności i

podatków w inwestycje sfery realnej,
finansowanie dóbr publicznych -obrona,
edukacja, zdrowie, świadczenia
społeczne),-kontrolna (kontrola
wykorzystania środków pożyczonych,
przydzielonych, zainwestowanych).

Rynkowy (prywatny) system finansowy
W transakcjachrynkowego systemu
finansowego co najmniej jedna ze stron
jest podmiotem prywatnym
(niepublicznym).

•Rynkowy system

finansowy to cztery poniższe ogniwa:-
instrumenty finansowe

, będące

nośnikami siły nabywczej,-instytucje
finansowe, aktywi

zujące rynki

finansowe,-rynki finansowe,
zapewniające przepływ siły nabywczej,-
zasady

porządkujące sposób działania

powyższych trzech ogniw. •Ogniwa
rynkowego systemu finansowego tworzą
integralnącałość.

Instrumenty finansowe

•Instrumenty

finansowe są:-dla podmiotów
gospodarujących będących emitentami
tych instrumentów ich zobowiązaniami
(występująw pasywach),-dla podmiotów
gospodarujących będących ich
nabywcami i odtąd posiadaczami –
składnikami ich majątku (w aktywach).
•Przykłady: akcje, kwity depozytowe,
obligacje, czeki, weksle, pożyczki,
transakcje terminowe (kontrakty
forwardlub futures), opcje, warranty,
kontrakty swap, instrumenty złożone z
w/w instrumentów. Do instrumentów
finansowych zalicza sięrównieżdepozyty
gotówkowe, lokaty terminowe, należności i
zobowiązania oraz kredyty udzielone lub
otrzymane.

•Instrumenty finansowe

sąfaktycznie specyficznego rodzaju
umowami (kontraktami), obietnicami

(obiecankami?), przyrzeczeniami opartymi
na zaufaniu do ich emitentów, a zatem,
mimo sankcji, mogąbyć czasem łatwo
łamane –tzw. „kruchość”instrumentów 
5

stąd cechy systemu finansowego.

Instrumenty finansowe wg Ustawy o
Rachunkowości (art.3 ust.1pkt 23)Przez
instrument finansowyrozumie
się„…kontrakt, który powoduje powstanie
aktywów finansowychu jednej ze stron i
zobowiązania finansowegoalbo
instrumentu kapitałowegou drugiej ze
stron pod warunkiem, że z kontraktu
zawartego między dwiema lub więcej
stronami jednoznacznie wynikająskutki
gospodarcze, bez względu na to, czy
wykonanie praw lub
zobowi

ązańwynikających z kontraktu ma

charakter bezwarunkowy albo warunkowy.
Do instrumentów finansowych nie zalicza
sięw szczególności: a) rezerw i aktywów z
tytułu odroczonego podatku
dochodowego,

b) umów o gwarancje

finansowe, które …, c) umów o
przeniesienie

praw z papierów

wartościowych w okresie pomiędzy
terminem zawarcia i rozliczenia transakcji,
gdy …, d) aktywów i zobowiązańz tytułu
programów, z których wynikająudziały
pracowników…, e) umów połączenia
spółek, z których wynikająobowiązki …

Aktywa finansowe i instrumenty
kapitałowe wg Ustawy o
Rachunkowości (art.3 ust.1pkt 24 i pkt
26) Przez aktywa finansowerozumie
się„…aktywa pieniężne, instrumenty
kapitałowe wyemitowane przez inne
jednostki, a także wynikające z kontraktu
prawo do otrzymania aktywów
pieniężnych lub prawo do wymiany
instrumentów finansowych z
innąjednostkąna korzystnych warunkach”

Przez

instrumenty kapitałowerozumie

się„…kontrakty, z których wynika prawo
do majątku jednostki, pozostałego po
zaspokojeniu lub zabezpieczeniu
wszystkich wi

erzycieli, a także

zobowiązanie sięjednostki do
wyemitowania lub dostarczenia własnych
instrumentów kapitałowych, a w
szczególności udziały, opcje na akcje
własne lub warranty”.

Przykłady•Jednostka gospodarcza
wyemitowała 1000 obligacji o wartości
nominaln

ej 1000złkażda i zobowiązała

sięwobec inwestorów do wykupu obligacji
za dwa lata. Po stronie jednostki powstało
zobowiązanie do wykupu długu w
przyszłości, a po stronie inwestorów
aktywa finansowew postaci zakupionych
papierów wartościowych (obligacji).

•Spółka akcyjna wyemitowała 10 000 akcji
o wartości nominalnej 100złkażda i
sprzedała je za kwotę1100000zł. W
pasywach spółki powstanie kapitałwłasny:
kapitałpodstawowy 1000000 złoraz kapitał
zapasowy 100000 zł– nadwyżka ceny
sprzedaży nad wartością nominalną, a
kupujący akcje otrzymająaktywa
finansowe(akcje spółki).

Rynki finansowe

to rynki na których

dokonuje się transakcji dotyczących
instrumentów finansowych. •Asymetria
informacyjna

–przyczyna „kruchości”

instrumentów finansowych i niestabilności
systemów finansowych. •Ryzyko
negatywnej selekcji w umowach będących
instrumentami finansowymi.

•Ryzyko

zmiany zachowania (moralhazard),
inaczej

–pokusa nadużycia. •Rynki

pierwotne (emisyjne)

–kreacja instrumentu

finansowego i rynki wtórne –obrót
instrumentami.

•Rynki pieniężne i

kapitałowe. •Rynki krajowe i
międzynarodowe. •Inne rodzaje.

Instytucje finansowe to
przedsiębiorstwa, których głównym
przedmiotem działalności jest
utrzymywanie instrumentów finansowych
oraz dokonywanie transakcji nimi.
•Rodzaje instytucji finansowych:-
Tworzące pieniądz–Banki –centralne i
komercyjne,-

Tworzące niepieniężne

instrumenty finansowe:-towarzystwa
ubezpieczeniowe

–tworzące polisy

ubezpieczeniowe,-fundusze inwestycyjne
tradycyjne

–zamknięte –akcje,-otwarte –

jednostki uczestnictwa,-inne

–udziały,

akcje, jednostki u.,-fundusze inwestycyjne
emerytalne

–polisy emerytalne,-fundusze

venturecapital/ privateequity,-
Redystrybuujące instrumenty
finansowe

(pośrednicy pasywni) –-kantory

walutowe, domy maklerskie, firmy
faktoringowe

•Zasady funkcjonowania systemu
finansowego (czwarte jego ogniwo) to
reguły określające sposób działania
instrumentów, rynków i instytucji
finansowych

. Sąone środkiem

ograniczania negatywnych skutków
asymetrii informacyjnej.

•Zasady te

sązarówno formalne (prawo) jak i
nieformalne (normy religijne, moralne,
zwyczajowe).

•Bankowośćislamska.

•Biblia a finanse. •Dwa tradycyjne,
zachodnie typy systemów finansowych:-
system zorientowany giełdowo (anglo-
amerykański),-system zorientowany
bankowo (kontynentalny, niemiecko-
j

apoński). Konwergencja tych systemów.

Publiczny system finansowy

•Jest

mechanizmem umożliwiającym władzom
publicznym dostarczanie dóbr
publicznych, usług publicznych oraz
świadczeńspołecznych. •Przykłady dóbr
publicznych: obrona narodowa, porządek
wewnętrzny, pieniądz, częściowo –
edukacja, służba zdrowia, badania
naukowe, infrastruktura transportowa,
ochrona środowiska, sądownictwo,
więziennictwo, świadczenia emerytalne,
rentowe.

•Przyczyny istnienia –

nieodpowiedniość(słabość) mechanizmu
rynkowego, zjawisko

efektów

zewnętrznych (pozytywnych i
negatywnych).

Publiczny system finansowyCztery
ogniwapublicznego systemu
finansowego:-

instytucje budżetowe, -

instrumenty fiskalne, -publiczne
instrumenty finansowe, -instytucje
fiskalne. •O zakresie działania systemu
publicznego (dóbr i usług świadczonych)
decyduje społeczeństwo w wyborach
politycznych.

••WiWięększa rola

przepisksza rola przepisóów prawa niw
prawa niżżw systemie rynkowym, w
systemie rynkowym, m.in. z powodu:m.in.
z powodu:--asymetrii
informacyjnejasymetrii informacyjnej

––

podmioty obcipodmioty obciążążone
podatkami, one podatkami, opopłłatami
posiadajatami posiadająąc przewagc
przewagęęinformacyjninformacyjnąąddąż
ąążądo ich do ich
ograniczania,ograniczania,--zjawiska
zjawiska „„pasapasażżera na gapera na
gapęę””((freefreeriderriderproblemproble
m””))--„„pokusy nadupokusy
nadużżyciaycia””––inne lub mniej
efektywne inne lub mniej efektywne
wykorzystanie wykorzystanie
śśrodkrodkóów.w.

Instytucje budżetoweBudżet to
zestawienie dochodów i wydatków
podmiotu w pewnym okresie.

•Instytucje

budżetowe sąrozumiane jako instytucje
w sensie prawnym, czyli jako zasady,
reguły postępowania określone prawnie.
•Instytucje budżetowe
regulująfunkcjonowanie budżetu państwa
(rządu, parlamentu), budżetów samorządu
terytorialnego, budżetów tzw. „funduszy
celowych”. •Zasady tworzenia budżetów
(proceduralne):-hierarchiczne,-kolegialne.
Instrumenty fiskalne

•Instrumenty fiskalne

to prawno-ekonomiczne konstrukcje
(mechanizmy) gromadzenia i
wydatkowania funduszy publicznych.
•Instrumenty fiskalne dochodowe(tzw.
daniny publiczne): 1. Podatki: -
przychodowe, dochodowe, od

wydatków,

majątkowe,-bezpośrednie i pośrednie,-
centralne i lokalne,-proporcjonalne,
progresywne, regresywne.

2. Cła: fiskalne

lub ekonomiczne; przywozowe lub
wywozowe.

3. Opłaty publiczne. 4. Składki

na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
•Instrumenty fiskalne wydatkowe: 1.
Górne limity wydatków. 2. Dotacje
budżetowe (przedmiotowe i podmiotowe).
3. Poręczenia i gwarancje państwowe.

Publiczne instrumenty finansowe

…to

instrumenty finansowe (zobowiązania)
kreowane w celu pokrycia deficytu
funduszy publicznych.
•Konsekwencjądeficytu budżetu jest
powstanie długu publicznego. •Cechy: -
wyłącznie wierzycielskie, dłużne (bony,
weksle, obligacje),-niskie ryzyko
niewypłacalności,-wysoki
stopieńpłynności.
Insstytucje fiskalne
…to instytucje, których zadaniem jest
groma

dzenie i dostarczanie środków

pieniężnych podmiotom należącym do
niefinansowejstruktury organizacyjnej
państwa oraz organizacjom publicznym, a
także dokonywanie transferów
pieniężnych. Sąto:-instytucje
sporządzające i uchwalające
budżetypubliczne (Min. Finansów i in.
agendy rządowe, parlament, samorządy),-
instytucje poboru danin
publicznych(organy skarbowe, organy
celne),-instytucje

dokonujące wydatków

publicznych

(ministerstwa, władze

lokalne, organizacje zarządzające
funduszami celowymi),-instytucje kontroli
finansowej.