2012-05-07

1

PRZYCZYNY I OBJAWY
HIPOKALCEMII

Anna Kłos

Definicja

HIPOKALCEMIA

Stężenie wapnia całkowitego

poniżej 8,5 mg% (2,25mmol/l)

Stężenie wapnia

zjonizowanego poniżej 0,95

mmol/l

Metabolizm wapnia



Całkowita masa wapnia to 1-2kg



95% wapnia znajduje się w układzie kostnym



Dobowe wahanie wynosi ok. 1 grama na dobę



Wchłaniany głównie z światła przewodu
pokarmowego, a wydalany przez nerki.



Gospodarka wapniowa podlega regulacji przede
wszystkim przez hormon gruczołów przytarczycowych -
kalcytriol.



Zmniejszenie stężenia wapnia we krwi jest przyczyną
uruchomienia mechanizmów wyrównawczych.

Przyczyny hipokalcemii:

1) Niedobór wapnia w diecie



W warunkach fizjologicznych wapń jest wchłaniany zarówno
w dwunastnicy, jak i w jelicie cienkim, dlatego choroby
upośledzające funkcję błony śluzowej w tych obszarach
mogą prowadzić do zmniejszenia jego wchłaniania. Zatem
hipokalcemia może rozwinąć się u chorych:



z celiakią



chorobą Leśniowskiego-Crohna



chorobą wrzodową



żołądka lub dwunastnicy



po zabiegach resekcji jelit,



u chorych długotrwale żywionych pozajelitowo.

2012-05-07

2

2) Niedoczynność przytarczyc:



pooperacyjna, idiopatyczna, noworodkowa,
rodzinna, autoimmunologiczna, wywołana przez
złogi metali (żelazo, miedź, glin), naciekowa, po
napromieniowaniu



Najczęstszą przyczyną niedoczynności przytarczyc
jest ich przypadkowe usunięcie w czasie zabiegu
strumektomii – wycięcia tarczycy, głównie z powodu
nowotworu złośliwego.



Może również wynikać z zapalenia lub
naświetlania (RTG) tarczycy, urazach szyi.

Nabyta niedoczynność przytarczyc



Niekiedy obserwowana w zespole endokrynopatii
wielogruczołowych.



Najczęściej jest związana z pierwotną
niedoczynnością nadnerczy oraz kandydozą skóry i
błon śluzowych w zespole wielogruczołowych
endokrynopatii autoimmunologicznych, czyli w
autoimmunologicznym zespole niedoczynności
wielogruczołowej typu I.



Stwierdza się obecność przeciwciał przeciwko
komórkom przytarczyc.

3) Oporność na działanie PTH



Rzekoma niedoczynność przytarczyc, niewydolność
nerek, leki hamujące osteoklastyczną resorpcję kości



Rzekoma niedoczynność przytarczyc – jest
zaburzeniem dziedzicznym, polegającym na
niewrażliwości narządów docelowych na PTH.



Klinicznie naśladuje postać z niedoboru PTH –
cechuje się hipokalcemią, hiperfosfatemią, czemu
towarzyszą prawidłowe lub zwiększone stężenia
PTH, a także dodatkowo upośledzenie odpowiedzi
na podany egzogennie PTH.

4) Niewydolność w zakresie prawidłowej
produkcji kalcytriolu i oporność na działanie
kalcytriolu



Niedobór wit. D, dziedziczna krzywica witamino-D-
zależna typu I i II



Niedobór witaminy D:



Nieodpowiednia ekspozycja na światło



Niewłaściwe odżywianie



Zaburzenie wchłaniania



Leki aktywujące katabolizm witaminy D

5) Stany ostre związane z tworzeniem
kompleksów lub złogów wapniowych



Ostra hiperfosfatemia (zmiażdżenie tkanek z
martwicą mięśni, gwałtowna liza kom. guza,
podawanie fosforanów drogą pozajelitową, środki
zobojętniające zawierające fosforany)



Ostre zapalenie trzustki



Przetaczanie krwi konserwowanej cytrynianami



Szybka, nadmierna mineralizacja kości – zespół
głodnych kości, podawanie witaminy D w leczeniu
niedoborów

Objawy hipokalcemii –
nerwowo-mięśniowe



Niedobór wapnia obniża próg pobudliwości
komórkowej – potencjał krytyczny przybliża się do
wartości potencjału spoczynkowego.



Bodziec, który byłby w normalnych warunkach bodźcem
podprogowym, wyzwoli więc potencjał czynnościowy.



Gdy niedobór jest odpowiednio duży – w komórkach
nerwowych i mięśniowych pojawiają się spontanicznie
wyzwalane potencjały czynnościowe.



Znaczna hipokalcemia jest przyczyną zaburzenia
czynności komórkowych układów enzymatycznych
zależnych od wapnia

2012-05-07

3



Gdy stęż. całkowite wapnia wynosi ok.1,75 mmol/l
– wyraźna destabilizacja potencjału błonowego
włókien nerwowych i mięśni. Występuje tężyczka
utajona. Wykrywamy ją poprzez:



Objaw Chvostka – po uderzeniu w nerw twarzowy
w ok. policzka następuje podciągnięcie kącików ust



Objaw Trousseau – dłoń w kształcie „ręki
położnika”



Stęż. Ca ok. 1,5 mmol/l – pojawia się tężyczka
hipokalcemiczna

tężyczka hipokalcemiczna



Jest stanem spontanicznego, tonicznego skurczu mięśni
spowodowanego niedoborem Ca

2+

w płynie

zewnątrzkomórkowym, szczególnie ukł. nerwowego



Występują parestezje o charakterze uczucia mrowienia
w obrębie palców i wokół ust („usta karpia”)



Charakterystyczny skurcz nadgarstka i stopy – „ręka
położnika”, objaw Trousseau (skurcze te są bolesne)



Mogą dotyczyć również innych grup mięśni: krtani,
klatki piersiowej, kończyn dolnych (ustawienie końsko-
szpotawe)

W badaniach dodatkowych wykazuje
się:



Niski poziom wapnia we krwi i moczu



Podwyższony poziom fosforanów w surowicy



Śladowe ilości PTH i kalcytriolu



Zwapnienia w OUN (RTG, TK)



W badaniu elektromiograficznym występują
powtarzające się potencjały czynnościowe
neuronów motorycznych, układające się zwykle w
dublety.



W wyniku hipokalcemii występują również:



Napady drgawek



Objawy „rzekomego guza mózgu”



Znużenie



Zaburzenia psychiczne



U 20% dzieci z przewlekłą hipokalcemią dochodzi do

upośledzenia umysłowego



U pacjentów z długotrwałą niedoczynnością

przytarczyc często występują zwapnienia zwojów

mózgu, zwykle bezobjawowe, mogą jednak

powodować zaburzenia ruchowe

Wpływ na serce



W hipokalcemii występuje opóźnienie
repolaryzacji, czego wyrazem jest wydłużenie
odstępu QT.



Może dochodzić do uszkodzenia sprzężenia
„pobudzenie-skurcz” i niekiedy obserwuje się
oporną na leczenie zastoinową niewydolność
krążenia

2012-05-07

4



Skutki okulistyczne:



W przewlekłej hipokalcemii często występuje
zaćma podtorebkowa, jej ciężkość zależy od czasu
trwania i stopnia hipokalcemii



Skutki dermatologiczne: skóra staje się sucha,
łuszcząca, a paznokcie kruche

Bibliografia



Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana, D. G.
Gardner, R. Shobach



Patofizjologia Kliniczna, B. Zahorska – Markiewicz



Patofizjologia, S. Maśliński, J. Ryżewski