Podprogramy - cd

Pakiety

Wstęp do programowania

wykład 13

Agata Półrola

Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

sem. zimowy 2012/2013

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Podprogramy - uwaga dot. parametrów typu niezawężonego

Jeśli parametrem procedury lub funkcji jest tablica typu
niezawężonego, to pisząc dany podprogram nie można zakładać
że indeksowanie tablicy zaczyna się od 1 - może to prowadzić
do blędnych wyników, a podprogram nie jest uniwersalny!

(a

powinien

być uniwersalny, tzn. zadziałać poprawnie dla

każdej

tablicy dla której zostanie wywołany)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (konsekwencje błędnych założeń o indeksowaniu tablic
niezawęzonych)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p r o c e d u r e

w 1 4 z a k r e s y

i s

t y p e Tab i s

a r r a y

( i n t e g e r

r a n g e <>) o f

i n t e g e r ;

t a b p u s t a :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e Get ( t :

o u t t a b )

i s

b e g i n

f o r

i

i n t ’ r a n g e l o o p

g e t ( t ( i ) ) ;

end l o o p ;

end g e t ;

p r o c e d u r e Put ( x :

i n

t a b )

i s

b e g i n

f o r

i

i n x ’ r a n g e l o o p p u t ( x ( i ) , 2 ) ;

p u t ( ” , ” ) ;

end l o o p ;

end p u t ;

f u n c t i o n

G d z i e M a x z l e ( x :

i n

t a b )

r e t u r n

i n t e g e r

i s

max , mmaxa :

i n t e g e r ;

b e g i n

max:= x ( 1 ) ; mmaxa : = 1 ;

f o r

i

i n

1 . . x ’ l a s t

l o o p

i f

x ( i )>max t h e n max:= x ( i ) ; mmaxa:= i ; end

i f ;

end l o o p ;

r e t u r n mmaxa ;

end G d z i e m a x z l e ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (konsekwencje błędnych założeń - cd)

f u n c t i o n

G d z i e M a x o k ( x :

i n

t a b )

r e t u r n

i n t e g e r

i s

max , mmaxa :

i n t e g e r ;

b e g i n

i f

x ’ l e n g t h =0 t h e n

r a i s e

t a b p u s t a ; end

i f ;

max:= x ( x ’ f i r s t ) ;
mmaxa:= x ’ f i r s t ;

f o r

i

i n x ’ f i r s t + 1 . . x ’ l a s t

l o o p

i f

x ( i )>max t h e n max:= x ( i ) ; mmaxa:= i ; end

i f ;

end l o o p ;

r e t u r n mmaxa ;

end G d z i e m a x o k ;

k :

t a b ( − 5 . . 5 ) ;

m:

i n t e g e r ;

b e g i n

g e t ( k ) ;

p u t ( k ) ;

n e w l i n e ;

p u t l i n e ( ” u z y c i e

p o p r a w n e j

f u n k c j i

z w r a c a j a c e j

i n d e k s

m i e j s c a maxa : ” ) ;

b e g i n

m:= g d z i e m a x o k ( k ) ;

p u t ( ” m i e j s c e maxa : ” ) ;
p u t (m, 5 ) ;

n e w l i n e ;

p u t ( ”max t o ” ) ;

p u t ( k (m ) ) ;

e x c e p t i o n

when t a b p u s t a => p u t ( ” maxa n i e ma ; −) ” ) ;

end ;

n e w l i n e ( 3 ) ;
p u t l i n e ( ” u z y c i e

n i e p o p r a w n e j

f u n k c j i

z w r a c a j a c e j

i n d e k s

m i e j s c a maxa : ” ) ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (konsekwencje błędnych założeń - cd)

b e g i n

m:= g d z i e m a x z l e ( k ) ;

p u t ( ” m i e j s c e maxa : ” ) ;
p u t (m, 5 ) ;

n e w l i n e ;

p u t ( ”max t o ” ) ;

p u t ( k (m ) ) ;

e x c e p t i o n

when t a b p u s t a => p u t ( ” maxa n i e ma ; −) ” ) ;

end ;

−− aby z o b a c z y c n i e p o p r a w n o s c

d z i a l a n i a

n a l e z y

p o d a c

t a b l i c e

−− t a k a z e maksymalna w a r t o s c

j e s t w j e j

p i e r w s z e j

c z e s c i

end w 1 4 z a k r e s y ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (konsekwencje błędnych założeń dot. indeksowania - inny
przykład)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p r o c e d u r e

w 1 4 z a k r e s y 2

i s

t y p e Tab i s

a r r a y

( i n t e g e r

r a n g e <>) o f

i n t e g e r ;

p r o c e d u r e Get ( t :

o u t t a b )

i s

b e g i n

f o r

i

i n t ’ r a n g e l o o p

g e t ( t ( i ) ) ;

end l o o p ;

end g e t ;

p r o c e d u r e Put ( x :

i n

t a b )

i s

b e g i n

f o r

i

i n x ’ r a n g e l o o p p u t ( x ( i ) , 2 ) ;

p u t ( ” , ” ) ;

end l o o p ;

end p u t ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (konsekwencje błędnych założeń dot. indeksowania - inny
przykład - cd)

f u n c t i o n

T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h z l a ( a : Tab ; n :

n a t u r a l )

r e t u r n Tab i s

b e g i n

r e t u r n a ( 1 . . n ) ;

end T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h z l a ;

f u n c t i o n

T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h o k ( a : Tab ; n :

n a t u r a l )

r e t u r n Tab i s

b e g i n

r e t u r n a ( a ’ f i r s t . . a ’ f i r s t +n −1);

end T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h o k ;

k :

t a b ( − 5 . . 5 ) ;

b e g i n

g e t ( k ) ;
p u t ( k ) ;
n e w l i n e ;

p u t l i n e ( ” T a b l i c a 3 p o c z a t k o w y c h e l e m e n t o w : ” ) ;

p u t ( T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h o k ( k , 3 ) ) ;

n e w l i n e ;
p u t l i n e ( ” T a b l i c a 3 p o c z a t k o w y c h ( ? ? ; −) ) e l e m e n t o w − z l a

w e r s j a : ” ) ;

p u t ( T a b l i c a N P o c z a t k o w y c h z l a ( k , 3 ) ) ;

end w 1 4 z a k r e s y 2 ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Specyfikacja podprogramu

Specyfikacja podprogramu

opisuje rodzaj podprogramu, jego

nazwę, parametry i w przypadku funkcji - typ wyniku.

Aby otrzymać specyfikację, z funkcji / procedury “wycinamy” słówko is i wszystko co

za nim, a w miejsce tego wstawiamy średnik

Przykłady

function PoleTrojkata(a,b,c: float) return float;
function CzyTrojkat(x,y,x: integer) return boolean;
procedure Wizytowka;
procedure WypiszTablice(t: in Tab);

Specyfikacje potrzebne są w pakietach, a także w pojedynczych

programach z podprogramami korzystającymi z siebie nawzajem

(wzajemnie rekurencyjnymi)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Wzajemna rekurencja procedur)

w i t h ada . t e x t i o , ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o , ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p r o c e d u r e

w 1 4 d o u b l e r e c

i s

p r o c e d u r e P1 ( a :

i n t e g e r ; b :

c h a r a c t e r ) ;

p r o c e d u r e P2 ( b :

i n

o u t

c h a r a c t e r ) ;

p r o c e d u r e P1 ( a :

i n t e g e r ; b :

c h a r a c t e r )

i s

c : c h a r a c t e r := b ;

b e g i n

i f

c<’ Z ’ t h e n

f o r

i

i n

1 . . a l o o p

n e w l i n e ; P2 ( c ) ;

end l o o p ;

e l s e

p u t ( ” k o n i e c ” ) ;

end

i f ;

end P1 ;

p r o c e d u r e P2 ( b :

i n

o u t

c h a r a c t e r )

i s

b e g i n

p u t ( ”−−>” ) ;

i f

b<’ Z ’ t h e n p u t ( b ) ; b := c h a r a c t e r ’ s u c c ( b ) ; P1 ( 1 , b ) ;

end

i f ;

end P2 ;

k :

i n t e g e r ;

b e g i n

p u t ( ” p o d a j

l i c z b e : ” ) ;

g e t ( k ) ;

P1 ( k , ’A ’ ) ;

end w 1 4 d o u b l e r e c ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Pakiety

Rola pakietów

Ada umożliwia grupowanie definicji typów, deklaracji zmiennych i
stałych oraz procedur i funkcji tak, aby mozna z nich było
korzystać w wielu programach

Konstrukcję służącą do tego celu nazywamy

pakietem

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Pakiety

Rola pakietów

Ada umożliwia grupowanie definicji typów, deklaracji zmiennych i
stałych oraz procedur i funkcji tak, aby mozna z nich było
korzystać w wielu programach
Konstrukcję służącą do tego celu nazywamy

pakietem

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Struktura pakietu

Pakiet składa się z dwóch części:

specyfikacji

i

ciała

specyfikacja zawiera definicje i deklaracje elementów
widocznych dla użytkowników pakietu

ciało zawiera:

ciała procedur i funkcji “zapowiedzianych” w specyfikacji
wszelkie elementy lokalne (nie udostępnione użytkownikom
pakietu), w tym funkcje i procedury

specyfikacja może zawierać również tzw.

część prywatną

.

Elementy w niej umieszczone traktowane są tak jakby były
umieszczone w ciele pakietu.

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Specyfikacja pakietu

specyfikacja pakietu (plik nazwa pakietu.ads)

bez części prywatnej:

-- opcjonalnie: klauzula with i klauzula use (rzadko potrzebne)
package nazwa_pakietu is

-- definicje typów
-- deklaracje zmiennych i stałych
-- konkretyzacje pakietów
-- specyfikacje procedur i funkcji

end nazwa_pakietu;

z częścią prywatną:

-- opcjonalnie: klauzula with i klauzula use (rzadko potrzebne)
package nazwa_pakietu is

-- definicje typów
-- deklaracje zmiennych i stałych
-- konkretyzacje pakietów

-- specyfikacje procedur i funkcji

private

-- część prywatna

end nazwa_pakietu;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (specyfikacja pakietu Tablice

[Tablice.ads]

)

p a c k a g e

t a b l i c e

i s

t y p e Tab i s

a r r a y

( i n t e g e r

r a n g e <>) o f

i n t e g e r ;

t a b l i c a p u s t a :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e

P o b i e r z ( x :

o u t Tab ) ;

p r o c e d u r e W y p i s z ( x :

i n Tab ) ;

f u n c t i o n ZnajdzMax ( x : Tab )

r e t u r n

i n t e g e r ;

end

t a b l i c e ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (specyfikacja pakietu DniPak

[DniPak.ads]

)

w i t h ada . t e x t i o ;
p a c k a g e d n i P a k

i s

t y p e

d n i

i s

( pon , wt ,

s r , czw ,

pt ,

so ,

n i e ) ;

s u b t y p e weekend

i s

d n i

r a n g e s o . . n i e ;

t y p e d a t a

i s

p r i v a t e ;

p a c k a g e

d n i i o

i s new ada . t e x t i o . e n u m e r a t i o n i o ( d n i ) ;

p o c z a t e k :

c o n s t a n t

d a t a ;

z l a d a t a :

e x c e p t i o n ;

f u n c t i o n

J u t r o ( d :

d n i )

r e t u r n

d n i ;

f u n c t i o n D z i e n T y g ( d :

d a t a )

r e t u r n

d n i ;

f u n c t i o n TworzDate ( d , m, r :

i n t e g e r )

r e t u r n

d a t a ;

p r o c e d u r e W y p i s z D a t e ( d :

d a t a ) ;

p r i v a t e

t y p e d a t a

i s

a r r a y ( 1 . . 3 )

o f

i n t e g e r ;

p o c z a t e k :

c o n s t a n t

d a t a

: = ( 1 , 1 , 2 0 1 0 ) ;

end d n i P a k ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Ciało pakietu

ciało pakietu (plik nazwa pakietu.adb)

bez części wykonywalnej

-- opcjonalnie: klauzula with i klauzula use (zazwyczaj potrzebne)
package body nazwa_pakietu is

-- ciała procedur i funkcji pomocniczych (prywatnych)
-- inne elementy pomocnicze (prywatne)
-- ciała procedur i funkcji ze specyfikacji

end nazwa_pakietu;

z częścią wykonywalną:

-- opcjonalnie: klauzula with i klauzula use (zazwyczaj potrzebne)
package body nazwa_pakietu is

-- ciała procedur i funkcji pomocniczych (prywatnych)
-- inne elementy pomocnicze (prywatne)
-- ciała procedur i funkcji ze specyfikacji

begin

-- instrukcje

end nazwa_pakietu;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu Tablice

[Tablice.adb]

)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r t e x t i o ;

p a c k a g e body

t a b l i c e

i s

p r o c e d u r e

P o b i e r z ( x :

o u t Tab )

i s

b e g i n

f o r

i

i n x ’ r a n g e l o o p

p u t ( ” e l e m e n t ” ) ;

p u t ( i , 0 ) ;

p u t ( ”> ” ) ;

g e t ( x ( i ) ) ;

end l o o p ;

end P o b i e r z ;

p r o c e d u r e W y p i s z ( x :

i n Tab )

i s

b e g i n

f o r

i

i n x ’ r a n g e l o o p

p u t ( x ( i ) , 2 ) ; p u t ( ” , ” ) ;

end l o o p ;

end W y p i s z ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu Tablice- cd. )

f u n c t i o n ZnajdzMax ( x : Tab )

r e t u r n

i n t e g e r

i s

m:

i n t e g e r ;

b e g i n

i f

x ’ l e n g t h =0 t h e n

r a i s e

t a b l i c a p u s t a ; end

i f ;

m:= x ( x ’ f i r s t ) ;

f o r

i

i n x ’ r a n g e l o o p

i f

x ( i )>m t h e n m:= x ( i ) ;

end

i f ;

end l o o p ;

r e t u r n m;

end ZnajdzMax ;

b e g i n

p u t l i n e ( ”−−−−−−− PAKIET ’ TABLICE ’ −−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−” ) ;

end

t a b l i c e ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Kompilacja pakietu

pakiet tylko kompilujemy (nie wykonujemy linkowania)

porządek kompilacji: specyfikacja pakietu (plik .ads), ciało
pakietu (plik .adb)

zmiany w specyfikacji pakietu powodują konieczność
ponownego skompilowania jego specyfikacji i ciała, zmiany w
ciele pakietu wymagają ponownego przekompilowania tego
ciała

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Korzystanie z pakietu

wszystkie pakiety (zarówno standardowe jak i własne) dołączamy do
programu w taki sam sposób (klauzula with, ewentualnie klauzula
use)

w programie można korzystać ze wszystkich “upublicznionych”
zasobów danego pakietu (tj. typów, zmiennych, stałych, wyjątków,
procedur, funcji etc. wymienionych w publicznej części specyfikacji
pakietu)

jeśli zasoby pakietu nie są dostępne bezpośrednio (nazwa pakietu
nie wystąpiła w klauzuli use) lub jeśli nazwa danego zasobu nie jest
jednoznaczna (tzn. w kilku pakietach dołączonych do programu
występuje zasób o takiej samej nazwie, a rozróżnienie ich np. na
podstawie typu parametrów jest niemożliwe), to musimy używać
“pełnej” nazwy zasobu (nazwa pakietu.nazwa zasobu, np.
tablice.tablica pusta, tablica.Pobierz)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (program używający pakietu Tablice (wersja 1) )

w i t h ada . t e x t i o ,

t a b l i c e ;

u s e ada . t e x t i o ;

p r o c e d u r e

w 0 1 4 t a b l i c e T e s t

i s

t :

t a b l i c e . t a b ( 1 . . 1 0 ) ;

x :

i n t e g e r ;

b e g i n

p u t l i n e ( ” p o d a j

z a w a r t o s c

t a b l i c y : ” ) ;

t a b l i c e . p o b i e r z ( t ) ;
p u t l i n e ( ” Oto t a b l i c a : ” ) ;
t a b l i c e . w y p i s z ( t ) ;

x := t a b l i c e . z n a j d z m a x ( t ) ;

e x c e p t i o n

when t a b l i c e . t a b l i c a p u s t a =>

p u t ( ” t a b l i c a

b y l a

p u s t a − maxa b r a k ” ) ;

end w 0 1 4 t a b l i c e t e s t ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (program używający pakietu Tablice (wersja 2) )

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ,

t a b l i c e ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o , t a b l i c e ;

p r o c e d u r e

w 0 1 4 t a b l i c e T e s t 1

i s

d l :

n a t u r a l ;

b e g i n

p u t ( ” p o d a j

d l u g o s c

t a b l i c y : ” ) ;

g e t ( d l ) ;

d e c l a r e

t : Tab ( 1 . . d l ) ;

b e g i n

p u t l i n e ( ” p o d a j

z a w a r t o s c

t a b l i c y : ” ) ;

p o b i e r z ( t ) ;
p u t l i n e ( ” Oto t a b l i c a : ” ) ;
w y p i s z ( t ) ;

p u t ( ” n a j w i e k s z y

e l e m e n t w t a b l i c y : ” ) ;

p u t ( ZnajdzMax ( t ) ) ;

e x c e p t i o n

when t a b l i c a p u s t a =>

p u t ( ” t a b l i c a

b y l a

p u s t a − maxa b r a k ” ) ;

end ;

end w 0 1 4 t a b l i c e t e s t 1 ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Kolejny przykład - kompletny pakiet Dnipak i program
korzystający z tego pakietu
(na kolejnych slajdach)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (specyfikacja pakietu DniPak

[DniPak.ads]

)

w i t h ada . t e x t i o ;
p a c k a g e d n i P a k

i s

t y p e

d n i

i s

( pon , wt ,

s r , czw ,

pt ,

so ,

n i e ) ;

s u b t y p e weekend

i s

d n i

r a n g e s o . . n i e ;

t y p e d a t a

i s

p r i v a t e ;

p a c k a g e

d n i i o

i s new ada . t e x t i o . e n u m e r a t i o n i o ( d n i ) ;

p o c z a t e k :

c o n s t a n t

d a t a ;

z l a d a t a :

e x c e p t i o n ;

f u n c t i o n

J u t r o ( d :

d n i )

r e t u r n

d n i ;

f u n c t i o n D z i e n T y g ( d :

d a t a )

r e t u r n

d n i ;

f u n c t i o n TworzDate ( d , m, r :

i n t e g e r )

r e t u r n

d a t a ;

p r o c e d u r e W y p i s z D a t e ( d :

d a t a ) ;

p r i v a t e

t y p e d a t a

i s

a r r a y ( 1 . . 3 )

o f

i n t e g e r ;

p o c z a t e k :

c o n s t a n t

d a t a

: = ( 1 , 1 , 2 0 1 0 ) ;

end d n i P a k ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu DniPak

[DniPak.adb]

)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ;

p a c k a g e body DniPak

i s

f u n c t i o n

J u t r o ( d :

i n

d n i )

r e t u r n

d n i

i s

b e g i n

i f

d/= n i e

t h e n

r e t u r n

d n i ’ s u c c ( d ) ;

e l s e

r e t u r n pon ; end

i f ;

end J u t r o ;

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−

−− s t a l a p o m o c n i c z a

d z i e n p o c z :

c o n s t a n t

d n i := p t ;

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu DniPak

[DniPak.adb] - cd

)

−− f u n k c j a p o m o c n i c z a ( p r y w a t n a )
−− r o z n i c a

d n i m i e d z y dwiema d a t a m i

−− ( w y l i c z e n i a b a r d z o u p r o s z c z o n e − n i e d o k l a d n e )

f u n c t i o n ”−” ( d1 , d2 :

d a t a )

r e t u r n

i n t e g e r

i s

r o z n i c a :

i n t e g e r ;

b e g i n

i f

d1 (3)= d2 ( 3 ) and d1 (2)/= d2 ( 2 ) t h e n

r o z n i c a :=(30 − d2 ( 1 ) ) + 3 0 ∗ ( d1 (2) − d2 (2) −1)+ d1 ( 1 ) ;

e l s i f

d1 (3)= d2 ( 3 ) and d1 (2)= d2 ( 2 ) t h e n

r o z n i c a := d1 (1) − d2 ( 1 ) ;

e l s i f

d1 (3)/= d2 ( 3 ) t h e n

r o z n i c a :=(30 − d2 (1))+(12 − d1 ( 2 ) ) ∗ 3 0 +

3 6 5 ∗ ( d1 (3) − d2 (3) −1)+ d1 (1)+ d1 ( 2 ) ∗ 3 0 ;

end

i f ;

r e t u r n

r o z n i c a ;

end ”−” ;

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu DniPak

[DniPak.adb] - cd

)

f u n c t i o n D z i e n T y g ( d :

d a t a )

r e t u r n

d n i

i s

x , dz :

i n t e g e r ;

b e g i n

x := p o c z a t e k − d ;
dz := ( d n i ’ p o s ( d z i e n p o c z ) + x ) mod 7 ;

r e t u r n

d n i ’ v a l ( d z ) ;

end D z i e n T y g ;

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−

f u n c t i o n TworzDate ( d , m, r :

i n t e g e r )

r e t u r n

d a t a

i s

d t : d a t a ;

b e g i n

i f

d>31 o r m>12 o r r <2010 t h e n

r a i s e

z l a d a t a ; end

i f ;

d t : = ( d , m, r ) ;

r e t u r n

d t ;

end TworzDate ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ciało pakietu DniPak

[DniPak.adb] - cd

)

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−

−− p r o c e d u r a wymaga t e x t i o

i

i n t e g e r t e x t i o

p r o c e d u r e W y p i s z D a t e ( d :

d a t a )

i s

b e g i n

ada . i n t e g e r t e x t i o . p u t ( d ( 1 ) , 0 ) ;

p u t ( ’− ’ ) ;

ada . i n t e g e r t e x t i o . p u t ( d ( 2 ) , 0 ) ;

p u t ( ’− ’ ) ;

ada . i n t e g e r t e x t i o . p u t ( d ( 3 ) , 0 ) ;

end W y p i s z D a t e ;

end DniPak ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (program korzystający z pakietu DniPak)

w i t h

ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ,

d n i p a k ;

u s e

ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ,

d n i p a k ;

p r o c e d u r e

w 1 5 d n i p a k t e s t

i s

d :

d a t a ;

dz , m, r : i n t e g e r ;

u s e

d n i i o ;

b e g i n

p u t ( ” p o d a j

d z i e n ,

m i e s i a c

i

r o k

: ” ) ;

g e t ( dz ) ;

g e t (m) ;

g e t ( r ) ;

d := t w o r z d a t e ( dz , m, r ) ;

p u t ( ” d a t a : ” ) ;

w y p i s z D a t e ( d ) ;

n e w l i n e ;

p u t ( ” d z i e n

t y g o d n i a : ” ) ;

d n i i o . p u t ( D z i e n T y g ( d ) ) ;

end w 1 5 d n i p a k t e s t ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Pakiety - uwagi

klauzuli with w specyfikacji pakietu używa się zazwyczaj rzadko
(tylko gdy ta specyfikacja korzysta z pakietu, np. zawiera jego
konkretyzację)

umieszczenie pakietu A w klauzulach with i use specyfikacji pakietu
B nie powoduje automatycznego dołączenia pakietu A do programu
w którym jest użyty pakiet B (nie zastępuje with A; use A; w tym
programie)

oczywiście pakiet A należy dołączyć tylko wtedy gdy program korzysta

bezpośrednio z zasobów pakietu A

jeśli specyfikacja pakietu B “powołuje do życia” pakiet C (poprzez
konkretyzację pewnego pakietu rodzajowego), to programy
korzystające z B dołączają automatycznie ten pakiet (“with C;” nie
jest potrzebne), ale nie widzą bezpośrednio jego zasobów
(potrzebne jest “use C;” albo “use B.C;”, przy czym umieszcza
się je w części deklaracyjnej programu)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Pakiety - uwagi cd

zmiany w specyfikacji pakietu powodują konieczność
przekompilowania programu który z niego korzysta; zmiany w
ciele pakietu powodują konieczność ponownego zbudowania
wersji wykonywalnej

pakiet może mieć tylko specyfikację

np. jeśli specyfikacja pakietu będzie zawierać wyłącznie definicje typów i

konkretyzacje pakietów, to ciało będzie zbędne

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Pakiety - uwagi cd

zmiany w specyfikacji pakietu powodują konieczność
przekompilowania programu który z niego korzysta; zmiany w
ciele pakietu powodują konieczność ponownego zbudowania
wersji wykonywalnej

pakiet może mieć tylko specyfikację

np. jeśli specyfikacja pakietu będzie zawierać wyłącznie definicje typów i

konkretyzacje pakietów, to ciało będzie zbędne

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Typy prywatne

Pakiety umożliwiają definiowanie

typów prywatnych

(przykład: typ

data w pakiecie DniPak)

w publicznej części specyfikacji pakietu definiujemy taki typ
pisząc
type nazwa typu is private;

szczegóły typu (jego pełna definicja) umieszczone są w części
prywatnej specyfikacji pakietu (po słowie private)

w tej samej części umieszcza się inicjalizacje publicznych
stałych tego typu (zob. stałą poczatek w pakiecie DniPak)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Typy prywatne - cd

zdefiniowanie typu jako prywatnego oznacza, że programy
korzystające z zasobów pakietu mogą używać tego typu, ale
nie mają dostępu do szczegółów typu (czyli np. “nie
wiedzą” że typ data w pakiecie DniPak jest tablicą )

jedynymi dostępnymi w tych programach operacjami jakie
można wykonywać na wartościach typu prywatnego są
podstawienie (:=), porównywanie za pomocą = i /= oraz
operacje udostępniane przez dany pakiet

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Po co typy prywatne? - przykład

Przykład (Pakiet bez użycia typu prywatnego - specyfikacja)

p a c k a g e u l a m k i

i s

t y p e u l a m e k

i s

a r r a y ( i n t e g e r

r a n g e

1 . . 2 )

o f

i n t e g e r ;

z l y m i a n o w n i k :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e

w y p i s z ( u :

i n u l a m e k ) ;

p r o c e d u r e

p o b i e r z ( u :

o u t u l a m e k ) ;

end u l a m k i ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Pakiet bez użycia typu prywatnego - ciało)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p a c k a g e body u l a m k i

i s

p r o c e d u r e

w y p i s z ( u :

i n u l a m e k )

i s

b e g i n

p u t ( u ( 1 ) , 0 ) ; p u t ( ” / ” ) ; p u t ( u ( 2 ) , 0 ) ;

end w y p i s z ;

p r o c e d u r e

p o b i e r z ( u :

o u t u l a m e k )

i s

b e g i n

p u t ( ” p o d a j

l i c z n i k > ” ) ;

g e t ( u ( 1 ) ) ;

p u t ( ” p o d a j m i a n o w n i k > ” ) ;

g e t ( u ( 2 ) ) ;

i f

u (2)=0 t h e n

r a i s e

z l y m i a n o w n i k ; end

i f ;

i f

u (2) <0 t h e n u (2):= − u ( 2 ) ; u (1):= − u ( 1 ) ; end

i f ;

end p o b i e r z ;

end u l a m k i ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Pakiet bez użycia typu prywatnego - przykład użycia)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r T e x t I O ,

u l a m k i ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r T e x t I O ,

u l a m k i ;

p r o c e d u r e

u l a m k i t e s t

i s

u1 , u2 :

u l a m e k ;

b e g i n

p o b i e r z ( u1 ) ;

p o b i e r z ( u2 ) ;

i f

u1=u2 t h e n

p u t ( ” p o d a l e s dwa r o w n e u l a m k i ” ) ;

e l s e

p u t ( ” p o d a l e s

u l a m k i

k t o r e

n i e

s a r o w n e : ” ) ;

w y p i s z ( u1 ) ;

p u t ( ” i ” ) ;

w y p i s z ( u2 ) ;

i f

u1>u2 t h e n p u t ( ”

− p i e r w s z y

j e s t

w i e k s z y ” ) ;

e l s e

p u t ( ” − d r u g i

j e s t

w i e k s z y ” ) ;

end

i f ;

end

i f ;

−− u ł a m k i 1/2 i 5/10 n i e będą równe ,

d r u g i

b ę d z i e

u z n a n y z a w i ę k s z y

n e w l i n e ;
f o r

i

i n u1 ’ r a n g e l o o p p u t ( u1 ( i ) ) ;

end l o o p ;

n e w l i n e ;

u1 ( 2 ) : = 0 ;

w y p i s z ( u1 ) ;

−− można w t e n s p o s ó b u t w o r z y ć ułamek z zerowym m i a n o w n i k i e m ,
−− c h o c i a ż p r o c e d u r a p o b i e r a j ą c a na t o n i e p o z w a l a

end u l a m k i t e s t ;

Problem równości i porównywania ułamków można “obejść” definiując odpowiednie operatory, ale problemu

zerowych mianowników obejść nie można

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ten sam pakiet z typem prywatnym - specyfikacja)

p a c k a g e

u l a m k i p r i v

i s

t y p e u l a m e k

i s

p r i v a t e ;

z l y m i a n o w n i k :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e

w y p i s z ( u :

i n u l a m e k ) ;

p r o c e d u r e

p o b i e r z ( u :

o u t u l a m e k ) ;

−− e w e n t u a l n i e :

f u n c t i o n ”=”( a , b : u l a m e k )

r e t u r n

b o o l e a n ;

p r i v a t e

t y p e u l a m e k

i s

a r r a y ( i n t e g e r

r a n g e

1 . . 2 )

o f

i n t e g e r ;

end u l a m k i p r i v ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ten sam pakiet z typem prywatnym - ciało)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p a c k a g e body u l a m k i p r i v

i s

p r o c e d u r e

w y p i s z ( u :

i n u l a m e k )

i s

b e g i n

p u t ( u ( 1 ) , 0 ) ; p u t ( ” / ” ) ; p u t ( u ( 2 ) , 0 ) ;

end w y p i s z ;

p r o c e d u r e

p o b i e r z ( u :

o u t u l a m e k )

i s

b e g i n

p u t ( ” p o d a j

l i c z n i k > ” ) ;

g e t ( u ( 1 ) ) ;

p u t ( ” p o d a j m i a n o w n i k > ” ) ;

g e t ( u ( 2 ) ) ;

i f

u (2)=0 t h e n

r a i s e

z l y m i a n o w n i k ; end

i f ;

i f

u (2) <0 t h e n u (2):= − u ( 2 ) ; u (1):= − u ( 1 ) ; end

i f ;

end p o b i e r z ;

−− e w e n t u a l n i e :

f u n c t i o n ”=”( a , b : u l a m e k )

r e t u r n

b o o l e a n

i s

−−

b e g i n

−−

i f

a ( 1 ) ∗ b (2)= b ( 1 ) ∗ a ( 2 )

t h e n

r e t u r n

t r u e ;

e l s e

r e t u r n

f a l s e ;

end

i f ;

−−

end ”=”;

end u l a m k i p r i v ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (ten sam pakiet z typem prywatnym - przykład użycia)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r T e x t I O ,

u l a m k i p r i v ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . I n t e g e r T e x t I O ,

u l a m k i p r i v ;

p r o c e d u r e

u l a m k i p r i v t e s t

i s

u1 , u2 :

u l a m e k ;

b e g i n

p o b i e r z ( u1 ) ;

p o b i e r z ( u2 ) ;

−− KOMPILOWALNE ZAWSZE :

i f

u1=u2 t h e n

p u t ( ” p o d a l e s dwa r o w n e u l a m k i ” ) ;

e l s e

p u t ( ” p o d a l e s

u l a m k i

k t o r e

n i e

s a r o w n e : ” ) ;

w y p i s z ( u1 ) ;

p u t ( ” i ” ) ;

w y p i s z ( u2 ) ;

−− PRZY CZYM PRZY STANDARDOWYM ”=” UŁAMKI 1/2 i 5/10 NIE BĘDĄ RÓWNE
−− PRAWIDŁOWE WYNIKI OTRZYMAMY TYLKO GDY NAPISZEMY WŁASNY OPEATOR ”=”
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
−−

KOMPILOWALNE TYLKO J E Ś L I NAPISZEMY WŁASNY OPERATOR ”<” DLA UŁAMKÓW:

−−

i f

u1>u2 t h e n p u t ( ” − p i e r w s z y

j e s t

w i e k s z y ” ) ;

−−

e l s e

p u t ( ” − d r u g i

j e s t

w i e k s z y ” ) ;

−−

end

i f ;

end

i f ;

n e w l i n e ;

−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−
−−

NIEKOMPILOWALNE :

−−

f o r

i

i n u1 ’ r a n g e

l o o p p u t ( u1 ( i ) ) ;

end l o o p ;

n e w l i n e ;

−−

u1 ( 2 ) : = 0 ;

−−

p u t ( ” nowy u l a m e k :

” ) ;

w y p i s z ( u1 ) ;

end

u l a m k i p r i v t e s t ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Ograniczone typy prywatne

oprócz typów prywatnych możemy definiować

ograniczone typy

prywatne

pisząc w publicznej części specyfikacji pakietu

type nazwa typu is limited private;

szczegóły typu (jego pełna definicja) umieszczone są w części
prywatnej specyfikacji pakietu (analogicznie jak w przypadku typów
prywatnych)

zdefiniowany w ten sposób typ zachowuje się tak jak typ prywatny,
przy czym operacje :=, = i /= nie są dla niego dostępne

dostępnymi w programach operacjami dla ograniczonych typów
prywatnych są zatem tylko operacje zdefiniowane w pakiecie.

oczywiście w pakiecie można zdefiniować także własny operator "=" dla danego

ograniczonego typu prywatnego. Operator "/=" jest implementowany

automatycznie. Operatora ":=" samodzielnie zdefiniować nie można (co

najwyżej można napisać funkcję/procedurę o innej nazwie pełniącą podobną

rolę)

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Po co ograniczone typy prywatne? - przykład

Przykład (Pakiet bez ograniczonego typu prywatnego -
specyfikacja)

p a c k a g e

k o l e j k i P a k

i s

t y p e

k o l e j k a

i s

p r i v a t e ;

k o l e j k a p u s t a :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e wstaw ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

w s t a w i a n a l i c z b a :

i n

i n t e g e r ) ;

p r o c e d u r e u s u n ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

u s u n i e t a l i c z b a :

o u t

i n t e g e r ) ;

p r o c e d u r e

w y p i s z ( k :

i n

k o l e j k a ) ;

p r i v a t e

t y p e box ;
t y p e w s k b o x

i s

a c c e s s box ;

t y p e box

i s

r e c o r d

d a n e :

i n t e g e r ;

n a s t e p n y :

w s k b o x ;

end r e c o r d ;

t y p e

k o l e j k a

i s

r e c o r d

p o c z a t e k ,

k o n i e c :

w s k b o x := n u l l ;

end r e c o r d ;

end k o l e j k i P a k ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Pakiet bez ogr. typu pryw. - ciało)

w i t h ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ,

ada . u n c h e c k e d d e a l l o c a t i o n ;

u s e ada . t e x t i o ,

ada . i n t e g e r t e x t i o ;

p a c k a g e body k o l e j k i P a k

i s

p r o c e d u r e

z w o l n i j P a m i e c

i s new ada . u n c h e c k e d d e a l l o c a t i o n ( box , w s k b o x ) ;

p r o c e d u r e wstaw ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

w s t a w i a n a l i c z b a :

i n

i n t e g e r )

i s

nowy :

w s k b o x ;

b e g i n

nowy := new box ’ ( d a n e=>w s t a w i a n a l i c z b a , n a s t e p n y=>n u l l ) ;

i f

k . p o c z a t e k=n u l l

t h e n

k . p o c z a t e k := nowy ; k . k o n i e c := nowy ;

e l s e

k . k o n i e c . n a s t e p n y := nowy ; k . k o n i e c := k . k o n i e c . n a s t e p n y ;

end

i f ;

end wstaw ;

p r o c e d u r e u s u n ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

u s u n i e t a l i c z b a :

o u t

i n t e g e r )

i s

pom :

w s k b o x ;

b e g i n

i f

k . p o c z a t e k=n u l l

t h e n

r a i s e

k o l e j k a p u s t a ;

e l s e

pom:= k . p o c z a t e k ;

k . p o c z a t e k := k . p o c z a t e k . n a s t e p n y ;

u s u n i e t a l i c z b a :=pom . d a n e ;

z w o l n i j P a m i e c ( pom ) ;

end

i f ;

end u s u n ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Pakiet bez ogr. typu pryw. - ciało cd.)

p r o c e d u r e

w y p i s z ( k :

i n

k o l e j k a )

i s

pom :

w s k b o x := k . p o c z a t e k ;

b e g i n

p u t ( ” p o c z a t e k −> ” ) ;
w h i l e pom/= n u l l

l o o p

p u t ( pom . dane , 0 ) ;

p u t ( ”−>” ) ;

pom:=pom . n a s t e p n y ;

end l o o p ;
p u t ( ” n u l l ” ) ;

end w y p i s z ;

end k o l e j k i P a k ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Przykład (Pakiet bez ogr. typu pryw. - przykład użycia)

w i t h ada . t e x t i o ,

k o l e j k i P a k ;

u s e ada . t e x t i o ,

k o l e j k i P a k ;

p r o c e d u r e

k o l e j k i P a k t e s t

i s

k1 , k2 , k3 :

k o l e j k a ;

b e g i n

wstaw ( k=>k1 , w s t a w i a n a l i c z b a =>1); wstaw ( k1 , 2 ) ;
wstaw ( k=>k2 , w s t a w i a n a l i c z b a =>1); wstaw ( k2 , 2 ) ;

p u t l i n e ( ” Twoje

k o l e j k i : ” ) ;

w y p i s z ( k1 ) ;

n e w l i n e ;

w y p i s z ( k2 ) ;

n e w l i n e ;

i f

k1=k2 t h e n

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s a j e d n a k o w e ” ) ;

e l s e

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s i e

r o z n i a ” ) ;

end

i f ;

n e w l i n e ( 2 ) ;

k3 := k2 ;

p u t l i n e ( ” Twoje n a s t e p n e

k o l e j k i : ” ) ;

w y p i s z ( k2 ) ;

n e w l i n e ;

w y p i s z ( k3 ) ;

n e w l i n e ;

i f

k2=k3 t h e n

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s a j e d n a k o w e ” ) ;

e l s e

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s i e

r o z n i a ” ) ;

end

i f ;

wstaw ( k2 , 1 0 ) ;

p u t l i n e ( ”Te same

k o l e j k i

po w s t a w i e n i u

e l e m e n t u : ” ) ;

w y p i s z ( k2 ) ;

n e w l i n e ;

w y p i s z ( k3 ) ;

n e w l i n e ;

i f

k2=k3 t h e n

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s a j e d n a k o w e ” ) ;

e l s e

p u t l i n e ( ” t e

k o l e j k i

s i e

r o z n i a ” ) ;

end

i f ;

end

k o l e j k i P a k t e s t ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania

Podprogramy - cd

Pakiety

Problem z porównywaniem kolejek można “obejść” implementując własny operator

"=" , ale problemu podstawiania nie można “obejść” bez zamiany typu prywatnego na

ograniczony prywatny

Nowa specyfikacja:

p a c k a g e

k o l e j k i P a k

i s

t y p e

k o l e j k a

i s LIMITED p r i v a t e ;

k o l e j k a p u s t a :

e x c e p t i o n ;

p r o c e d u r e wstaw ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

w s t a w i a n a l i c z b a :

i n

i n t e g e r ) ;

p r o c e d u r e u s u n ( k :

i n

o u t

k o l e j k a ;

u s u n i e t a l i c z b a :

o u t

i n t e g e r ) ;

p r o c e d u r e

w y p i s z ( k :

i n

k o l e j k a ) ;

p r i v a t e

t y p e box ;
t y p e w s k b o x

i s

a c c e s s box ;

t y p e box

i s

r e c o r d

d a n e :

i n t e g e r ;

n a s t e p n y :

w s k b o x ;

end r e c o r d ;

t y p e

k o l e j k a

i s

r e c o r d

p o c z a t e k ,

k o n i e c :

w s k b o x := n u l l ;

end r e c o r d ;

end k o l e j k i P a k ;

Agata Półrola Wydział Matematyki i Informatyki UŁ

Wstęp do programowania