Light amplification by stimulated emission of radiation

Strona główna

--Bezpieczeństwo pracy z laserami--

Efekty nadmiernej ekspozycji oka i skóry na działanie promieniowania lasera.
Podział laserów i urządzeń laserowych na klasy (zgodnie z nową normą).
Etykiety spotykane na urządzeniach laserowych.
Sprzęt do ochrony przed działaniem promieniowania lasera.

Zasady bezpiecznej pracy z laserami regulują następujące normy:

PN-EN 60825-1:2000

PN-91/T-06700 Bezpieczeństwo przy promieniowaniu emitowanym przez urządzenia
laserowe.Klasyfikacja sprzętu.Wymagania i wytyczne dla użytkownika

PN-91/T-06701 Bezpieczeństwo elektryczne urządzeń i instalacji laserowych

Podczas pracy z laserami wystepują następujące zagrożenia:

niebezpieczeństwo uszkodzenia oka,
niebezpieczeństwo uszkodzenia skóry,
niebezpieczeństwo porażenia prądem,
niebezpieczeństwa związane z produktami obróbki czyli np. pyły i gazy.

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

1 z 6

2009-06-26 12:04

A oto zestawienie patologicznych efektów nadmiernej ekspozycji oka i skóry na promieniowanie
laserowe:

zakres długości fal

oko

skóra

Ultrafiolet C 100 - 280 nm
Ultrafiolet B 280 - 315 nm

zapalne uszkodzenie rogówki

rumień (oparzenie słoneczne)
przyspieszone starzenie
skóry
zwiększona pigmentacja

Ultrafiolet A 315 - 400
nm
Widzialny 400 - 780 nm

katarakta fotochemiczna
fotochemiczne i termiczne
uszkodzenia
siatkówki

ciemnienie pigmentu
reakcje fotoczułe
oparzenia skóry

Podczerwień A
780 - 1400 nm

katarakta
oparzenie siatkówki

oparzenia skóry

Podczerwień B
1400 - 3000 nm

katarakta
przymglenie rogówki
oparzenie rogówki

oparzenia skóry

Podczerwień C
3000 nm - 1 mm

wyłącznie oparzenie rogówki

oparzenia skóry

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

2 z 6

2009-06-26 12:04

Tabela2 Oznaczenia pozwalające zidentyfikować klasę urządzeń laserowych

Tekst polski

Tekst angielski

URZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1

CLAS 1 LASER PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE SPOGLĄDAĆ

BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ PRZYRZĄDY

OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 1M

LASER RADIATIONDO NOT VIEV

DIRECTLY WITH OPTICAL

INSTRUMENTCLAS 1M LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ
SIĘ W WIĄZKĘURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2

LASER RADIATIONDO NOT STARE

INTO BEAMCLASS 2 LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWENIE WPATRYWAĆ

SIĘ W WIĄZKĘ LUB NIE SPOGLĄDAĆ

BEZPOŚREDNIO W WIĄZKĘ PRZEZ PRZYRZĄDY

OPTYCZNEURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 2M

LASER RADIATIONDO NOT STARE

INTO THE BEAM OR VIEV

DIRECTLY WITH OPTICAL

INSTRUMENTSCLAS 2M LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ

OCZYURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3R

LASER RADIATIONAVOID DIRECT

EYE EXPOSURECLAS 3R LASER

PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI

LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3R

LASER RADIATIONAVOID

EXPOSURE TO BEAMCLAS 3R

LASER PRODUCT

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

3 z 6

2009-06-26 12:04

PROMIENIOWANIE LASEROWEUNIKAĆ WIĄZKI

LASEROWEJURZĄDZENIE LASEROWE KLASY 3B

LASER RADIATIONAVOID

EXPOSURE TO BEAMCLAS 3B

LASER PRODUCT

PROMIENIOWANIE LASEROWECHRONIĆ OCZY I

SKÓRĘ PRZED PROMIENIOWANIEM BEZPOŚREDNIM

LUB ROZPROSZONYMURZĄDZENIE LASEROWE

KLASY 4

LASER RADIATIONAVOID EYE OR

SKIN EXPOSURE TO DIRECT OR
SCATTERED RADIATIONCLAS 4

LASER PRODUCT

Ponieważ promieniowanie laserowe o tej samej mocy lecz o różnych długościach fal może wywołać
różne skutki, podczas oddziaływania z tkanką biologiczną, lasery podzielono na klasy. Klasa lasera
informuje użytkownika o skali zagrożeń związanych z użytkowaniem. Aktualnie wprowadzony został
nowy podział na siedem klas (1, 1M, 2, 2M, 3R, 3B, 4). Wcześniejszy podział dzielił lasery na pięć
klas (1, 2, 3A, 3B, 4). W tabeli 1 przedstawiono charakterystykę klas laserów według aktualnie oraz
wcześniej obowiązującego podziału. Najbardziej zagrożone promieniowaniem laserowym są oczy. W
zakresie działania fal o długości od 400 nm do 1400 nm może dojść do uszkodzenia siatkówki.
Promieniowanie z zakresu długości fal poniżej 400 nm i powyżej 1400 nm nie wnika do wnętrza oka,
natomiast powoduje uszkodzenie rogówki. W przypadku skóry skutkiem działania promieniowania
laserowego może być uszkodzenie tkanki (zwęglenie, oparzenie, rumień).

Tabela3 Podział laserów i urządzeń laserowych na klasy

Klasa

Nowy podział

Klasa

Stary podział

1

Lasery, które są bezpieczne w racjonalnych
warunkach pracy

1

Lasery, które są bezpieczne w racjonalnie
przewidywanych warunkach pracy

1M

Lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości
fal do 302,5 nm do 4000 nm, które są bezpieczne w
racjonalnych warunkach pracy, ale mogą być
niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez
przyrządy optyczne

2

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona w sposób naturalny przez instynktowne
reakcje obronne.

2

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
zakresie długości fal od 400 nm do 700 nm.
Ochrona oka jest zapewniona w sposób naturalny
przez instynktowne reakcje obronne, w tym odruch
mrugania oka

2M

Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
przedziale długości fal od 700. Ochrona oka jest
zapewniona w sposób naturalny przez instynktowne
reakcje obronne, ale mogą być niebezpieczne
podczas patrzenia w wiązkę przez przyrządy
optyczne.

3R

Lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości

fal do 302,5 nm do 10

6

nm, dla których

bezpośrednie patrzenie w wiązkę jest potencjalnie
niebezpieczne.

3A

Lasery bezpieczne przy patrzeniu okiem
nieuzbrojonym. W przypadku laserów emitujących
promieniowanie w zakresie długości fal od 400 nm
do 700 nm ochrona oka zapewniona jest przez
instynktowne reakcje obronne. W przypadku innych
długości fal zagrożenie nie uzbrojonego oka nie jest
większe niż dla urządzeń klasy 1. Bezpośrednie
patrzenie w wiązkę przez przyrządy optyczne może
być niebezpieczne

3B

Lasery, które są niebezpieczne podczas
bezpośredniej ekspozycji promieniowania. Patrzenie
na odbicia rozproszone są zwykle bezpieczne.

3B

Lasery, które są niebezpieczne podczas
bezpośredniej ekspozycji promieniowania. Patrzenie
na odbicia rozproszone są zwykle bezpieczne.

4

Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia
rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem. Podczas
obsługi laserów klasy 4 należy zachować szczególną
ostrożność.

4

Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia
rozproszone. Mogą one powodować uszkodzenie
skóry oraz stwarzają zagrożenie pożarem. Podczas
obsługi laserów klasy 4 należy zachować szczególną
ostrożność.

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

4 z 6

2009-06-26 12:04

Wiadomości na temat podziału urządzeń laserowych na klasy zaczerpnąłem ze strony Centralnego
Instytutu Ochrony Pracy

Na urzadzeniach laserowych moga być następujące etykiety:

Istnieją także inne zagrożenia wynikające ze sposobu pracy i konstrukcji laserowych urządzeń
medycznych, które muszą być uwzględnione podczas pracy.
Zagrożenia pochodzące od par i gazów:
Pochodzące od gazów toksycznych stosowanych w niektórych laserach, np.: fluor i chlor (lasery
ekscymerowe); powstające podczas usuwania z lasera w sposób stanowiący zagrożenie dla ludzi.
Zalicza się tu również wszelkiego rodzaju toksyczne opary powstające przy termicznym usuwaniu
metalu lub innego materiału.
Zagrożenia pożarowe:
Powstają podczas pracy z laserami dużej mocy w obecności materiałów łatwopalnych.
Zagrożenia innym promieniowaniem (nielaserowym):
Związane z promieniowaniem optycznym towarzyszącym, promieniowaniem wysokiej częstotliwości
lub rentgenowskim pochodzącym z laserów. Poprawna i zgodna z normami konstrukcja pozwala
jednak na wyeliminowanie tych zagrożeń

Sprzęt do ochrony przed promieniowaniem lasera:

Środki chroniące oczy przed promieniowaniem laserowym, biorąc pod uwagę ich budowę, można
podzielić na okulary i gogle. Zasadniczym elementem zarówno okularów jak i gogli są filtry
optyczne.

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

5 z 6

2009-06-26 12:04

Dokonując wyboru filtrów chroniących przed promieniowaniem laserowym należy uwzględnić
następujące elementy:

typ lasera (D - lasery o pracy ciągłej, I - lasery impulsowe, R - lasery z modulacją dobroci, M -
lasery z synchronizacją modu);
zakres długości fali pracy lasera;
maksymalną moc lub gęstość energii promieniowania laserowego.

Filtry chroniące przed promieniowaniem laserowym dzielą się na dwie grupy:

do ochrony przed promieniowaniem laserowym dla zakresu długości fal od 180 nm do 1000
µm (wymagania zawarte w PrPN-EN 207 );
do justowania laserów, zapewniające ochronę przed promieniowaniem laserowym dla zakresu
długości fal od 400 nm do 700 nm oraz mocy <= 1mW przy pracy ciągłej, tzw. lasery CW
(wymagania zawarte w PrPN-EN 208 ).

Strona główna

TECHNOLOGIE LASEROWE

http://technologialaserowa.republika.pl/bhp.html

6 z 6

2009-06-26 12:04