2012-02-28

1

Praca i jej mierniki

Czym jest praca?

•

Z fizjologicznego punktu widzenia pracą będzie nazywana każda

czynność wykonywana zawodowo.

•

Fizjologia pracy (wg G. Lehmanna) bada fizyczną budowę i czynności

ciała pracującego człowieka. Celem tych badań jest takie

dostosowanie pracy do człowieka, aby zapewnić możliwie

ekonomiczne wykorzystanie jego siły roboczej, przy uniknięciu

zbędnego wysiłku i zmęczenia, co w rezultacie prowadzi do

wykonania pracy w warunkach racjonalnych z gospodarczego

punktu widzenia.

•

Postacie pracy:
- praca fizyczna (mięśniowa);
- praca umysłowa.

Mierzenie pracy vs istota normowania

•

Ustalenie czasu trwania poszczególnych czynności
zawodowych

•

Ustalenie na podstawie systematycznych
obserwacji i pomiarów czasu rzeczywiście
potrzebnego dla wykwalifikowanego pracownika
na wykonanie określonej pracy, która została
uprzednio zbadana, usprawniona i zdefiniowana
pod względem technologicznym, organizacyjnym
z uwzględnieniem wymagań bezpieczeństwa i
higieny pracy.

Cele badania czasu pracy

- planowanie, koordynowanie i kontrola przebiegu

procesu pracy:

 określenie ilości pracy możliwej do wykonania na danym

stanowisku,

 ustalenie długości cyklu trwania pracy,
 podział zadań,
 określanie zapotrzebowania na pracowników,
 ustalanie stopnia wykorzystania czasu pracy, wykrywanie

przyczyn jego strat,

- racjonalizowanie i usprawnianie metod pracy

(rozpowszechnianie metod najmniej czasochłonnych),

- określanie kosztu pracy,
- opracowanie systemu płac i gratyfikacji.

2012-02-28

2

Przerwy w pracy - regeneracja

Zasady stosowania przerw:
1. Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od 15%

całego czasu pracy (tp), a w przypadku prac ciężkich < 20-30% tp.

2. W zależności od ilości wprowadzonych przerw, miejsce ich

umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca się w przypadku

występowania:
a) Tylko jedna przerwa – umieścić ją pomiędzy 1/3 a ½ tp,
b) 2 przerw – umieścić je tak, by dzieliła tp na 3 części, a czas trwania

drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej.

3. W przypadku ciężkich prac fizycznych ilość ich powinna być większa.

4. Należy dążyć do stosowania przerw częstych, chociaż krótkich, gdyż

efekt wypoczynku jest największy w początkowej fazie jego trwania

(zależność kwadratowa).

Techniki ustalania czasu pracy

Fotografia dnia pracy

„badanie ciągłe, o stosunkowo długim czasie trwania,
często wychodzące poza okres jednej lub więcej zmian”.

W zależności od celu i przedmiotu badania wyróżniamy:

•

indywidualną fotografię dnia roboczego (ciągła obserwacja
pojedynczych stanowisk podczas której zwraca się uwagę na
interesujące nas rodzaje czasów),

•

zespołową fotografię dnia roboczego z następującą częstotliwością
obserwacji i notowań:

–

co 1 min (do 5 pracowników),

–

co 2 min (do 10 pracowników),

–

co 3 min (do 15 pracowników),

•

fotografię na trasie,

•

samofotografię.

2012-02-28

3

Obserwacje migawkowe

•

Metoda obserwacji migawkowych polega na wyrywkowej obserwacji

miejsca pracy. Badacz w losowych lub ściśle ustalonych momentach

kontroluje stanowiska i rejestruje zużycie czasu (i wykonywane czynności).

Opierając się na przeprowadzonych badaniach określa się, ile czasu na

danym stanowisku zostało przeznaczone na pracę a ile zostało

zmarnowane.

•

Badanie struktury badanego dnia roboczego składa się z trzech etapów:
1. Etap przygotowawczy - polegający na ustaleniu liczby obserwowanych

obiektów, liczby obserwacji, wyborze frakcji, wybraniu trasy obchodu,

wydrukowaniu formularzy do zapisu wyników.
2. Przeprowadzenie obserwacji - prowadzący badanie na wyznaczonych

trasach, rejestruje na formularzu wystąpienie danej frakcji dnia roboczego.
3. Obliczenia i interpretacja rezultatów - etap polegający na zsumowaniu

wystąpienia frakcji na wszystkich stanowiskach oraz wyliczeniu

wskaźników struktury. Wyniki przedstawiane są w postaci graficznych

prezentacji - diagramów struktury

Chronometraż

•

Wielokrotne obserwowanie i pomiar czasu trwania tej samej

czynności:

- tempo wykonywania tych samych czynności,
- w identycznych warunkach,
- przez tego samego wykonawcę

ulega wahaniom w czasie (zmienna wydajność, zdarzenia losowe
zakłócające pracę).

•

Kilkakrotne pomiary tej samej czynności dają różne wyniki. Po

ustaleniu czasu trwania całego cyklu pracy, dzielimy badaną pracę

na czynności i wyznaczamy tzw. „punkty graniczne”, czyli początek

oraz koniec wykonywanych czynności

Norma pracy

Miernik wyrażający w określonych jednostkach
nakład pracy, ustalony do wykonania danego
zadania roboczego w określonych warunkach,
uznany za niezbędny ze względów
technicznych, ekonomicznych i
organizacyjnych (uwzględniający wymagania
fizjologii pracy).

Odmiany norm pracy

•

NORMA CZASU

–

określa niezbędny czas na wykonanie określonego procesu,

zadania lub operacji.

•

NORMA WYDAJNOŚCI

–

stanowi odwrotność normy czasu i określa ilość

usług/zadań podawaną w jednostkach wymiernych.

•

NORMA OBSŁUGI

–

ustala ekonomicznie uzasadnioną liczbę urządzeń

przydzielonych do obsługi jednemu pracownikowi.

•

NORMA OBSADY

–

określa wielkość zespołu pracowników przydzielonych do

wykonania określonych zadań czy obsługi urządzeń.

2012-02-28

4

Norma czasu a norma wydajności

Nc – norma czasu - ilość godzin niezbędna wykonania jednostki

produkcji

Nw – norma wydajności – ilość produkcji wykonana w

jednostce czasu

ZALEŻNOŚĆ:

Nw=1/Nc

zakładając 8-godzinna zmianę otrzymamy Nw=8/Nc

otrzymujemy normę wydajności dziennej (na zmianę)

Pracochłonność a czas trwania procesu

PRACOCHŁONNOŚĆ ROBÓT

ILOŚĆ CZASU POTRZEBNA NA WYKONANIE

DANEGO ZADANIA.

Pracochłonność = Ilość robót/Norma

wydajności

CZAS TRWANIA PROCESU =

PRACOCHŁONNOŚĆ/ILOŚĆ PRACOWNIKÓW

Struktura normy czasu

Określanie norm pracy

Met.

doświadczalno-

badawcze

W oparciu o katalogi

Met. analityczne

2012-02-28

5

Katalogi

Jednostkowy nakład rzeczowy –
nakład rzeczowy czynników
produkcji: robocizny (R),
materiałów (M) oraz pracy
sprzętu (S), ujęty w katalogach
lub ustalony na podstawie analizy
indywidualnej.
Katalogi – wszelkiego rodzaju
publikacje określające dla
szczegółowo opisanych robót
rodzaj i ilości jednostkowych
nakładów rzeczowych.

Katalogi

•

Dotyczą różnych robót budowlanych (np.
roboty ziemne i przygotowawcze, konstrukcje
budowlane, remonty, konstr. inżynierskie,
instalacje, roboty drogowe) – każdy z tomów
może być poświęcony innemu rodzajowi robót

•

Mają różną aktualność (o dziwo – technologia
budowlana rozwija się)

•

Mają różny poziom szczegółowości oraz
zakresu - agregacja

Katalogi

PRZYKŁADY
 KNR – Katalog nakładów rzeczowych
 KNNR – Kosztorysowe normy nakładów rzeczowych
 KSNR – Katalog scalonych nakładów rzeczowych
 NNRNKB – Nakłady norm rzeczowych na konstrukcje

budowlane

 TZKNBK – Tymczasowe zakładowe katalogi norm

budowlano konserwatorskich

 KNP – Katalogi norm pracy
 KJNZMB – Katalogi jednostkowych norm zużycia

materiałów budowlanych

Katalogi

Zastosowanie

1. Kosztorysowanie robót budowlanych – pozwalają

wyliczyć wartość kosztów bezpośrednich (R, M, S)

stanowiąc podstawy rzeczowe kosztorysowania i dalej

w oparciu o formuły kosztorysowe pozwalają określić

wartość ceny kosztorysowej. Nie są podstawą

obowiązującą

2. Planowanie robót budowlanych (tzw. funkcja

nakładcza) – w oparciu o nakłady oraz określoną ilość

robót budowlanych (przedmiar/obmiar) pozwalają

określić czas trwania robót budowlanych. Niezbędna

jest znajomość/założenie wielkości dostępnych

zasobów

2012-02-28

6

Katalogi

•

Układ

1. Część opisowa (założenia, zasady

przedmiarowania, warunki szczególne)

2. Część tabelaryczna – zawiera nakłady

rzeczowe dotyczące określonej roboty
budowlanej

Kwantyfikacja procesu budowlanego

•

Proces produkcyjny - całokształt operacji, czynności i

ruchów roboczych związanych z wytworzeniem produktu,

jego części lub elementu składowego.

•

Proces technologiczny - proces produkcyjny obejmujący

metodycznie wszelkie operacje

robocze powodujące

przemiany fizyczne i chemiczne produktu jego części lub

elementu składowego.

•

Proces budowlany - zespół technologicznie powiązanych ze

sobą operacji roboczych dokonywanych na placu budowy

lub zapleczu niezbędnych do realizacji budowli lub jej

części.

2012-02-28

7

•

Proces budowlany prosty - jest to proces składający się z

powiązanych technologicznie ze sobą operacji roboczych

wykonywanych

przez

robotników

jednego

zawodu,

względnie maszynę jednoczynnościową (przykładem może

tu być wykonanie zbrojenia belki żelbetowej).

•

Proces budowlany złożony - jest to proces budowlany,

składający się z rożnych prostych procesów roboczych ściśle

powiązanych technologicznie i organizacyjnie i mający na

celu

wytworzenie

określonego

elementu

budowli

(Przykładem może tu być wytworzenie belki żelbetowej,

która składa się z następujących procesów prostych:

ustawienie

deskowania,

montaż

zbrojenia,

ułożenie

mieszanki betonowej i rozdeskowanie).

•

Operacja robocza jest to organizacyjnie niepodzielna i jednorodna pod

względem technologicznym część procesu budowlanego charakteryzująca

się:

-

niezmiennym składem robotników,

-

używaniem tych samych narzędzi,

-

wbudowaniem jednego rodzaju materiału, półfabrykatu itp. (Przykładowo,

cięcie stali zbrojeniowej, montaż szkieletu zbrojeniowego itp.).

•

Czynność robocza - jest to zespół ruchów stanowiących odrębne działanie

charakteryzujące się ścisłym określonym zadaniem i będące na ogół

fragmentem operacji roboczej (Przykładowo może to być: odmierzanie

długości pręta do przecięcia, przenoszenie pręta o odmierzonej długości ,

przecięcie pręta nożycami itp.).

•

Ruch roboczy jest to najmniejszy fragment działania produkcyjnego, przy

którym następuje dotknięcie przez robotnika urządzenia, narzędzia,

elementu budowli lub prefabrykatu ich przesunięcie lub obrót.

Procesy budowlane

Procesy pomocnicze

Procesy zasadnicze

Złożony proces budowlany

Procesy proste

Operacje robocze

Czynności robocze

Ruchy robocze

Określamy wydajność na podstawie katalogu

DANE:
KATEGORIA GRUNTU II
ILOŚĆ ROBÓT 87 M3
Wykop na odkład

2012-02-28

8

Harmonizacja

Doprowadzenie do sytuacji, w której w ramach jednego
procesu gdzie występują różne elementy związane z
produkcją (różne zawody, maszyny – o właściwych sobie
wydajnościach) uzyskuje się zgodność w zakresie tempa
realizacji operacji robót, często poprzez określenie tzw.
wydajności reprezentatywnej