Edukacja seksualna

Antykoncepcja

mgr Joanna Rogowska

Definicja

Antykoncepcja-

(anty-

+ łac. conceptio

"poczęcie”). Metody i techniki zapobiegające

zapłodnieniu. Metody antykoncepcyjne nie

wymagają od partnerów przestrzegania

okresów abstynencji seksualnej, są

uznawane przez WHO za metody

antykoncepcyjne sensu stricto. Ich

przeznaczenie, działanie, budowa są bardzo

zróżnicowane.

Cechy idealnej metody antykoncepcyjnej

Według Światowej Organizacji Zdrowia idealna metoda

antykoncepcji to taki sposób zapobiegania ciąży, który

jest:

1. Skuteczny w stu procentach
2. Bezpieczny, tzn. nie powoduje skutków ubocznych
3. Łatwy w stosowaniu
4. Akceptowany przez wszystkie kultury (kraje)
5. W stu procentach odwracalny, co oznacza, że po
odstawieniu środka antykoncepcyjnego wraca
możliwość zapłodnienia.

Wskaźnik Pearla

Wskaźnik opracowany przez Raymonda Pearla

w

1932 roku określający skuteczność metod

antykoncepcyjnych.

Podaje liczbę zapłodnień w ciągu

roku na 100 badanych kobiet (ok. 1200 cykli).

Im

niższy jest wskaźnik Pearla, tym metoda jest

skuteczniejsza. Bez stosowania antykoncepcji

wskaźnik Pearla wynosi 85.

Skuteczność danej metody zależy od różnych

czynników, w tym dyscypliny partnerów i jakości

stosowanych środków, dlatego też istnieją rozbieżności

przy podawaniu wskaźnika Pearla. Podaje się

skuteczność dla właściwego stosowania, jak i dla

nieścisłego stosowania metody.

Metody antykoncepcji

Metody antykoncepcji



metody zapobiegające ciąży i infekcjom

przenoszonym drogą płciową (STI)



metody zapobiegające ciąży, ale nie STI

Prezerwatywa

To mechaniczny środek antykoncepcyjny. Chroni przed

niektórymi chorobami przenoszonymi drogą płciową- kiłą,

rzeżączką oraz wirusem HIV. To jeden z najstarszych

znanych sposobów antykoncepcyjnych. Dawniej

wytwarzane były z jelit zwierzęcych, dzisiaj produkuje się

je z lateksu (rzadziej z silikonu). Egipcjanie używali

prezerwatyw w roku 1350 p.n.e. jako ozdobnych osłonek

na penisy. Prezerwatywa stała się popularną ochroną

przed niechcianą ciążą w XVIII wieku. Pierwsza

prezerwatywa lateksowa została wyprodukowana w 1912

roku przez polskiego chemika Juliusa Fromma.

Antykoncepcja



Prezerwatywa damska (aplikowana do
pochwy, na razie niedostępna w Polsce)



Prezerwatywa męska

UWAGA!

Prezerwatywa jest jedynym

środkiem antykoncepcyjnym,

który chroni przed chorobami

przenoszonymi drogą płciową!

Prezerwatywa męska

Prezerwatywa żeńska

Prezerwatywa



gdzie kupowad?



na co zwracad uwagę przy zakupie?



jak przechowywad?



jak prawidłowo zakładad?

Zasady używania prezerwatywy



Kupujemy

je

w

aptece,

drogerii,

stacji

benzynowej,

supermarkecie

– wszędzie tam, gdzie temperatura powietrza jest

stała niezależnie od pory roku.



Zawsze sprawdzamy

datę przydatności do użycia oraz atest

(literki CE na opakowaniu). Wtedy mamy

pewność, że

prezerwatywa jest dobrej

jakości.



Przechowujemy je w miejscu, w

którym nie ulegną uszkodzeniu,

unikamy

długotrwałego narażenia na wysoką temperaturę i nie

przechowujemy latami,

gdyż posiadają one swoją datę

przydatności do użycia.



Stosujemy

ją zawsze, przy każdym stosunku, nie licząc na

szczęście.

Instrukcja posługiwania się prezerwatywą (męską)

1.

Prezerwatywę należy nakładać dopiero wtedy, gdy

członek jest całkowicie wzwiedziony.

2.

Prezerwatywę nakładamy ostrożnie, by nie uszkodzić jej

paznokciami, ani biżuterią.

3.

Nakładamy poprzez rozwijanie na członku od czubka do
nasady.

4.

Przy zakładaniu należy ściskać palcami „zbiorniczek”

znajdujący się na końcu prezerwatywy, tak by nie dostało

się do niego powietrze.

5.

Prezerwatywę nakładamy i zdejmujemy tak, by nie doszło

do kontaktu nasienia z narządami płciowymi kobiety.

6.

Nie należy stosować środków zwilżających na bazie

tłuszczy, ponieważ mogą uszkodzić prezerwatywę.

Wady i zalety prezerwatywy

W dzisiejszych czasach kondom, oprócz swych

podstawowych funkcji, ma za zadanie urozmaicenie życia

seksualnego. Producenci prześcigają się w pomysłach -

powstały prezerwatywy smakowe, kolorowe, z różnego

rodzaju wypustkami (mającymi zwiększyć doznania

partnerki/partnera). Do wielu także dodaje się specjalne środki

nawilżające, plemnikobójcze lub opóźniające wytrysk (dla

mężczyzn z tendencją do przedwczesnego orgazmu).

Zaletami prezerwatyw jest także dostępność (niepotrzebna

jest recepta) i możliwość natychmiastowego użycia bez

skomplikowanych zabiegów.

Za wady metody można uznać skuteczność zależną od

staranności używania, możliwość wystąpienia uczulenia

na lateks, podrażnienia ścianek pochwy oraz obniżenie

doznań seksualnych.

Używanie prezerwatyw, podobnie jak innych środków

zapobiegania zapłodnieniu, spotyka się z krytyką ze

strony niektórych wyznań religijnych

.

Antykoncepcja cd.

Popularne?



tabletki



plaster



krążek



wkładka



implant



zastrzyk

Mniej znane?



globulki



kremy



aerozole (pianki –
niedostępne w Polsce)



Płyny

Tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne

Preparaty jednoskładnikowe



Jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne zawierają tylko
gestageny

. Działanie antykoncepcyjne tych środków polega

głównie na zmienianiu właściwości śluzu w szyjce macicy i
utrudnianiu wnikania plemników do dróg rodnych kobiety. Hormony
te hamują również owulację, ale tylko u 70% kobiet (tabletki tego
typu są zatem mniej skuteczne od dwuskładnikowych). Jeśli
jednak dojdzie do zapłodnienia, gestageny utrudniają
zagnieżdżanie się zarodka w macicy, gdyż zmieniona jest struktura
błony śluzowej macicy.



Preparatami jednoskładnikowymi są również środki nazywane
antykoncepcją postkoitalną oraz hormonalne wkładki domaciczne
zapobiegające zagnieżdżeniu się zarodka w macicy.

Tabletki antykoncepcyjne

Preparaty dwuskładnikowe



Zawarty w tych preparatach estragenowo-gestagenowych
etynyloestradiol

hamuje wydzielanie FSH, uniemożliwiając

dojrzewanie pęcherzyków Graffa i tym samym komórek jajowych.
Natomiast gestageny

(również obecne w tabletkach) hamują

owulację, czyli uwolnienie komórki jajowej. Zmieniają też śluz
szyjki macicy, utrudniając wnikanie plemników do dróg rodnych
kobiety. W ten sposób hormonalne środki antykoncepcyjne
uniemożliwiają zapłodnienie i powstanie zarodka. Dodatkowo
składniki tabletek antykoncepcyjnych, działając razem,
uniemożliwiają zagnieżdżanie zapłodnionej komórki jajowej w
błonie śluzowej macicy i powodują obumarcie zarodka.



Najczęściej stosowane w hormonalnych środkach
antykoncepcyjnych gestageny to: Dezogestrel, Lewonorgestrel,
Drospirenon, Gestoden, Norelgestromin.

Tabletki antykoncepcyjne



Metody hormonalne przeznaczone dla kobiet są bardzo skuteczne,
a niebezpieczeństwo wywołania skutków ubocznych,
spowodowanych ingerencją w system hormonalny kobiety,
zwłaszcza przez pigułki jest minimalne. Skuteczność tych metod
zależy ściśle od systematyczności w stosowaniu.



Środki hormonalne mogą wywoływać u kobiet stany zapalne
pochwy, wzrost ryzyka zakażeń grzybiczych i bakteryjnych,
powstania groźnych zakrzepów i zatorów, rozwinięcia się ciąży
pozamacicznej oraz innych

zachorowań, w tym raka piersi, ale

zmniejszają prawdopodobieństwo zachorowania na raka jajnika i
raka macicy.

Plastry antykoncepcyjne

Cienki, kwadratowy plaster zwany też systemem transdermalnym.
Jego działanie polega na uwalnianiu dwóch rodzajów hormonów
estrogenu i

progestagenu

, które są wchłaniane przez skórę do

organizmu. Pierwszy plaster należy przykleić w ciągu 24 godzin od
początku krwawienia miesiączkowego i zmieniać go co 7 dni przez
kolejne 3 tygodnie a następnie zrobić 7 dni przerwy.
Plaster powinien być zawsze przyklejany na czystą, suchą,
nieowłosioną skórę.
Należy przykleić plaster na skórze pośladków, brzucha, zewnętrznej
górnej części ramienia lub górnej części pleców – w miejscach, w
których ciasna odzież nie będzie ocierała plastra.



Krążek dopochwowy zrobiony jest z giętkiego plastiku, ma
średnicę 54 mm i grubość 4 mm. Przez trzy tygodnie wydziela
syntetyczne estrogen i progesteron bezpośrednio w miejscu
działania naturalnych hormonów. Po usunięciu krążka w ciągu
tygodnia pojawi się miesiączka. Jego skuteczność jest bardzo
wysoka, pod warunkiem, że kobieta stosuje go ściśle według
wskazówek.

Krążki antykoncepcyjne

Domaciczne wkładki antykoncepcyjne

(spirale)

Wcześniejsze odmiany wkładek miały wyłącznie

mechaniczne działanie, polegające na utrudnieniu

ruchu plemników. Nowsze zawierają w swoim składzie

elementy metalu -

miedzi (jony metali mają działanie

plemnikobójcze, a jony miedzi mają również działanie

bakteriobójcze) lub taki sam hormon - lewonorgestrel,

jaki znajduje się w pigułkach antykoncepcyjnych.

Wkładki z dodatkiem hormonów (Mirena) są o wiele

skuteczniejsze i wygodniejsze od pozostałych.

Dodatkowo wkładki te zmniejszają intensywność i czas

trwania krwawienia miesiączkowego.

Wkładki kupuje się w aptekach, dostępne są tylko na

receptę. Jedynie lekarz może założyć wkładkę

domaciczną. Zabieg ten jest nieskomplikowany,

praktycznie bezbolesny i trwa kilka minut. Niektóre

pacjentki odczuwają niewielki dyskomfort.

Najczęściej zabieg wykonywany jest w trakcie miesiączki,

gdyż szyjka macicy jest wtedy w naturalny sposób otwarta.

Założenie wkładki to wydatek rzędu 250 - 300 złotych.

Wkładka zapewnia nam jednak ochronę na kilka lat - od

dwóch do pięciu, a nawet sześciu. Wkładkę można usunąć

w każdej chwili i już po kilku miesiącach można zajść w

ciążę. Należy pamiętać o usunięciu wkładki przed upływem

terminu ważności podanego przez producenta.

Istotną sprawą dla skuteczności działania wkładki są

regularne kontrole lekarskie. Spirala może się bowiem

wysunąć lub nawet wypaść podczas krwawienia

miesiączkowego.

Wkładki nie są zalecane kobietom ze skłonnością do

stanów zapalnych narządów rodnych czy bardzo obfitych

miesiączek.

Wkładki są świetnym rozwiązaniem dla kobiet, które nie

chcą lub z powodów zdrowotnych nie mogą brać tabletek

antykoncepcyjnych.

Wady i zalety wkładki domacicznej

Tak jak inne metody antykoncepcji, w tym

antykoncepcja hormonalna, wkładka domaciczna

może wywołać pewne skutki uboczne. Przez 1-3

miesiące od założenia, kobieta może odczuwać bóle

podbrzusza i krzyża, pojawić się też mogą obfitsze

miesiączki i plamienia międzymiesiączkowe. Jest to

normalne, ponieważ w ten sposób organizm

przyzwyczaja się do ciała obcego. Inne skutki uboczne

tej metody antykoncepcji to przemieszczenie wkładki,

ewentualne przebicie macicy podczas zakładania,

zapalenie jajowodów i jajników, a także ciąża

pozamaciczna

. Należy jednak pamiętać, że jest to

jedna z najskuteczniejszych metod

antykoncepcyjnych.

Implanty antykoncepcyjne

To dobry sposób zapobiegania ciąży, szczególnie

dla kobiet roztargnionych, które zapominają o

systematycznym łykaniu tabletek. Skuteczność

implantów antykoncepcyjnych jest wysoka.

Zaledwie 1 na 200 kobiet stosujących ten rodzaj

antykoncepcji zajdzie w ciążę. Implant dostępny w

Polsce ma postać kapsułek silikonowo -

gumowych o wymiarach i wyglądzie zapałek.

Implanty antykoncepcyjne zawierają progestagen (lewonorgestrel),

którego 30-mikrogramowa dawka codziennie uwalniana jest do

organizmu. Na światowym rynku są dwa rodzaje wszczepów: jedne

działają 3 lata (Implanon; trudno o niego w Polsce), inne 5 lat

(Norplant).

Zabieg wszczepienia implantu jest szybki i bezbolesny. Lekarz igłą

wsuwa go pod skórę na ramieniu lub na udzie. Może być wykonywany

w znieczuleniu miejscowym i trwa najwyżej 15 minut. Umieszczenia

implantu dokonuje tylko i wyłącznie lekarz, pod żadnym pozorem nie

należy ani wszczepiać, ani wyjmować go samodzielnie. Należy zgłosić

się do ginekologa, kiedy minie termin działania hormonów, żeby wyjąć

puste kapsułki. Obecnie trwają badania nad implantem, który

rozpuszczałby się pod skórą.

Zastrzyki antykoncepcyjne

Zastrzyk antykoncepcyjny zawiera gestagen. Zastrzyk z tego
hormonu wykonuje się raz na trzy miesiące. Hamuje owulację,
zagęszcza śluz i zmienia śluzówkę jamy macicy, uniemożliwiając
zagnieżdżenie się komórki jajowej.
Ta metoda antykoncepcji jest bardzo skuteczna i wygodna, bo trzeba
o niej pamiętać tylko raz na kwartał. Często zmniejsza krwawienia i
endometriozę.
Może być stosowany przez kobiety karmiące oraz narażone na
zakrzepy i zatory. Wadą zastrzyku jest to, że nie można przerwać
jego działania. Jeśli u kobiety pojawią się jakiekolwiek efekty
uboczne, będzie na nie narażona aż przez trzy miesiące.

Metody obserwowania
płodności



metoda kalendarzykowa



metoda termiczna



metoda objawowo –
termiczna

Inne sposoby



stosunek przerywany



tabletka „po”

Metoda termiczna

Termiczna metoda określania płodności polega na

dokonywaniu codziennych pomiarów temperatury ciała

kobiety i zapisywaniu otrzymywanych wyników. Powstaje

w ten sposób wykres, który charakteryzuje się tym, że w

pierwszych dniach po miesiączce temperatura ciała jest

niska, następnie następuje gwałtowny wzrost

temperatury i faza utrzymywania się temperatury

(przynajmniej przez trzy dni) na podwyższonym

poziomie, gdzie 6 dni wstecz i 3 dni po dniu wzrostu

temperatury przyjmuje się jako dni płodne, pozostałe to

dni niepłodne kobiety

.

Jest to metoda jednowskaźnikowa, podczas stosowania

której wykorzystywane są pomiary tzw. podstawowej

temperatury ciała. Warunki jej pomiaru: po kilkugodzinnym

śnie (co najmniej 3 godz.), tuż po przebudzeniu się;

codziennie o tej samej porze (wahania nie powinny

przekraczać + 1 godz.), w tym samym miejscu (w pochwie,

odbytnicy lub w jamie ustnej -

pod językiem), tak żeby

zbiornik rtęci termometru ze wszystkich stron był otoczony

błoną śluzową; przez co najmniej 5 minut w pochwie lub

odbytnicy, a pod językiem przez minimum 8 minut. Zaleca

się stosowanie specjalnego termometru owulacyjnego.

Wynik pomiaru temperatury powinien być od razu zapisany

na karcie obserwacji cyklu, a każdy cykl zapisany na

osobnej karcie. Można pominąć pomiary PTC w czasie 4

pierwszych dni cyklu. Ponadto na karcie obserwacji cyklu

należy odnotowywać wydarzenia mogące zmieniać PTC:

zmiana ustalonej godziny jej pomiaru, zmiana termometru,

objawy choroby infekcyjnej (katar, kaszel, bóle gardła, bóle

mięśniowe itp.), stosowane leki, wypity wieczorem alkohol,

duże obciążenia psychiczne lub fizyczne, stres.

Metoda

Billingsów

(ocena śluzu szyjkowego)

Metoda ta polega na obserwacji śluzu z szyjki macicy, który

towarzyszy dojrzewaniu dominującego pęcherzyka

jajnikowego i poprzedza wystąpienie jajeczkowania. Śluz jest

także konieczny dla poczęcia dziecka, umożliwia bowiem

przeżycie plemników i ich transport. W razie jego braku

plemniki poruszając się szybko zużywają substancje

energetyczne, a po kilku godzinach tracą zdolność ruchu i

giną w kwaśnym środowisku pochwy. Obserwacje śluzu

polegają na uświadamianiu sobie przez kobietę odczuć w

przedsionku pochwy, takich jak suchość czy jej brak,

poczucie, że jest wilgotno, mokro, ślisko itp. oraz rozróżnianiu

jego konsystencji w zależności od fazy cyklu, a obserwacje

powinny być zapisywane na karcie obserwacji.

Metoda termiczno-objawowa

Stanowi połączenie metody termicznej z

metodą Billingsów. Metoda ta często

stosowana jest nie tyle jako metoda

antykoncepcyjna, ale jako metoda

pozwalająca na wyznaczenie dni płodnych

dla osób pragnących mieć dziecko.

Testery owulacji

Badanie polega na stwierdzeniu w okresie

okołoowulacyjnym

wzrostu wydalania z moczem hormonu luteinizującego (LH).

Pomaga to określić dokładnie termin owulacji, a co za tym idzie

okres płodny kobiety.

Regulatorem zmian fizjologicznych w cyklu płciowym kobiety są

wydzielane do krwi w zmiennych ilościach i odpowiednich

proporcjach hormony. Ustalono, że stężenie w surowicy krwi i w

moczu hormonu luteinizującego (LH) - wydzielanego przez

przysadkę mózgową - zwiększa się szybko w okresie

przedowulacyjnym, osiągając maksymalne wartości na 24-36

godzin przed

owulacją. Ponieważ zapłodnienie możliwe jest w

przypadku obecności plemników w drogach rodnych tylko w

ograniczonym czasie - przed lub po owulacji -

dokładna

znajomość jej terminu, ułatwia planowanie bądź uniknięcie ciąży.

Antykoncepcja postkoitalna

W tabletce tej występuje wysoka zawartość hormonów, które

skutecznie uniemożliwiają zapłodnienie i zagnieżdżenie się komórki

jajowej w ściance macicy.

Najczęściej pigułka po stosunku zażywana jest w dwukrotnej dawce w

ciągu 72 godzin po odbytym stosunku. Tą samą procedurę powtarza

się po 12 godzinach. Tabletki po stosunku zawierają syntetyczny

estrogen i progestagen.

Warto zaznaczyć, że w Polsce Postinor Duo jest legalnym środkiem,

który może być stosowany do zapobiegania niechcianemu

zapłodnieniu po odbyciu przez kobietę stosunku. Jest to nietani lek,

który kosztuje od 50 do 85 zł. Nie podlega on refundacji przez

Narodowy Fundusz Zdrowia i jest środkiem wydawanym wyłącznie na

receptę.

W Polsce dostępny jest jeszcze jeden preparat tego typu o nazwie

Escapelle.

Według przeprowadzonych badań, jeśli pigułka zostanie

zażyta zgodnie z zaleceniami, do 72 godzin po stosunku,

jest ona skuteczna w maksymalnie 95%. Im wcześniej

zostanie podana kobiecie, tym większa szansa na to, że

nie dojdzie do zapłodnienia.

Po zażyciu tabletki po stosunku mogą wystąpić pewne

objawy niepożądane, takie jak zaburzenia menstruacji,

bolesność w piersiach, wymioty i nudności. Przyczyną

takiej sytuacji jest obecność w pigułkach po stosunku

wysokiego poziomu hormonów.

Dziękuję za uwagę!