Prof. dr hab. med. Wojciech Gruszczyński

Klinika Psychiatrii Dorosłych

Uniwersytet Medyczny w Łodzi



Wg Słownika języka polskiego
dysocjacja: (rozpad) jaźni,
osobowości, to zaburzenie
polegające na występowaniu u
tego samego człowieka dwóch
osobowości różniących się od
siebie charakterem
(rozszczepienie jaźni,
osobowości).



W psychiatrii zaburzenia dysocjacyjne

zwierają w sobie dawne pojęcie histerii,

z którego z wielu powodów

zrezygnowano.



Rys historyczny pojęcia histeria:
Twórcą pojęcia histeria był Hipokrates,

który stworzył je na podstawie opisów

zaburzeń dokonanych przez lekarzy

starożytnego Egiptu („głodna macica”).
Średniowiecze – teoria „wędrującej

macicy”



1813 Filip Pinel głosił, że histeria jest
nerwicą, która może się wyrażać
zarówno zaburzeniami fizycznymi jak i
(lub) „moralnymi” układu nerwowego.



Zygmunt Freud – w etiopatogenezie
histerii odgrywają rolę dwa czynniki:
a) kompleksy seksualne uformowane
w pregenitalnej fazie rozwoju
seksualnego,

b) urazy psychiczne z okresu

dzieciństwa o treści seksualnej,

wyparte następnie do nieświadomości.
W ICD-10 używano terminu „nerwica

histeryczna”.
Dla obrazu psychopatologicznego

charakterystyczne są zaburzenia

świadomości i zaburzenia w układzie

czuciowo – ruchowym oraz zachowania

o prymitywnym reaktywnym

charakterze, stanowiące odpowiedź na

oczekiwane lub istniejące trudne i

frustrujące sytuacje.



Obraz kliniczny histerii:

Bardzo różnorodny, zmienny, bogaty w

liczne objawy „imitujące” różne
choroby somatyczne i neurologiczne,
przebiegające ekspresyjnie,
symbolicznie, zależnie od wyobrażeń,
wiedzy i pragnień chorego.

Zaburzenia czuciowo – ruchowe w

histerii mogą przebiegać pod dwoma
postaciami:

1.

Hipofunkcje ruchowe

2.

Hiperfunkcje ruchowe

Ad. 1. HIPOFUNKCJE RUCHOWE

(przykłady)
Niedowłady, porażenia kończyn
(jednostronne, dwustronne, połowicze),
przykurcze, zaburzenia chodu, astazja –
abazja (niemożność stania i chodzenia),
kaptokormia (nieprawidłowe ustawienie
tułowia), spastyczny skurcz przełyku
(kula w gardle), afonia lub mówienie
szeptem, jąkanie się.

Ad.2. HIPERFUNKCJE RUCHOWE

(przykłady)

Grubofaliste drżenie głowy, języka,
kończyn, ruchy mimowolne w tym
tiki, napady drgawkowe
(różnicowanie z napadami
drgawkowymi), łuk histeryczny etc.



Zaburzenia układu czuciowego
1. O charakterze hipofunkcji
znieczulenie głowy, skóry, błon
śluzowych, zaburzenie wzroku –
ślepota lub koncentryczne zwężenie
pola widzenia, zaburzenia słuchu
łącznie z głuchotą.
2. O charakterze hiperfunkcji
Parestezje, hiperstezje.



Wspólną cechą tych zaburzeń jest
częściowa lub całkowita utrata
prawidłowej integracji między
wspomnieniami z przeszłości,
poczuciem własnej tożsamości,
bezpośrednimi wrażeniami i kontrolą
dowolnych ruchów ciała.



Wszystkie typy stanów
dysocjacyjnych maja tendencję do
ustępowania po kilku tygodniach lub
miesiącach, szczególnie jeśli ich
początek był związany z urazowym
wydarzeniem życiowym. Stany
dysocjacyjne trwające dłużej niż 1-2
lata przed pierwszym kontaktem z
psychiatrą często są oporne na
leczenie.

1.

cechy kliniczne opisane w

poszczególnych postaciach tych

zaburzeń;

2.

brak zaburzeń somatycznych, które

mogłyby wyjaśnić występowanie

objawów;

3.

uchwytna (możliwa do wykazania)

przyczyna psychologiczna w postaci

wyraźnego związku w czasie ze

stresującymi problemami lub

zaburzonymi związkami z innymi.



Amnezja dysocjacyjna (kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń
dysocjacyjnych.

2.

Częściowa lub całkowita amnezja
ostatnich wydarzeń lub trudności,
które stanowiły lub nadal stanowią
uraz lub źródło stresu.

3.

Niepamięć jest zbyt obszerna i
trwała, by traktować ją jako zwykłe
zapominanie (np. stres pola walki).



Fuga dysocjacyjna (kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń

dysocjacyjnych.

2.

Osoba podejmuje nieoczekiwanie dość

zorganizowane podróże z dala od domu

lub zwykłego miejsca pracy czy

aktywności społecznej, podczas których

dbałość o siebie pozostaje zachowana.

3.

Występuje częściowa lub całkowita

niepamięć podróży, spełniająca również

kryteria amnezji dysocjacyjne.



Osłupienie dysocjacyjne (stupor).
Kryteria

1.

Spełnione kryteria zaburzeń
dysocjacyjnych.

2.

Głębokie zmniejszenie lub brak
ruchów dowolnych, mowy oraz
prawidłowej reakcji na światło, hałas i
dotyk.

3.

Utrzymane prawidłowe napięcie
mięśniowe, pozycja statyczna i
oddech.



Trans i opętanie (kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń dysocjacyjnych.
Trans - chwilowa zmiana stanu świadomości,
przejawiająca się dwoma z następujących
objawów:

A.

utrata zwykłego poczucia własnej tożsamości,

B.

zawężenie rozpoznawania bezpośredniego
otoczenia lub niezwykle wąskie i selektywne
zogniskowanie na bodźcach środowiskowych,

C.

ograniczenie ruchów, pozycji i wypowiedzi do
powtarzania niewielkiego ich repertuaru.



Opętanie – osoba jest przeświadczona, ze
została owładnięta przez ducha, moc,
bóstwo lub inną osobę.

2. Zarówno Trans i Opętanie są stanami

niepożądanymi lub kłopotliwymi oraz nie
pojawiają się w okolicznościach
religijnych lub innych uzyskujących
społeczną akceptację.

3. Zaburzenia nie występują w schizofrenii,

w zaburzeniach nastroju z omamami
i urojeniami.



Dysocjacyjne zaburzenia ruchu

(kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń

dysocjacyjnych.

2.

Całkowita lub częściowa utrata

zdolności wykonywania ruchów, które

w prawidłowych warunkach podlegają

kontroli woli.

3.

Różny i różnego stopnia brak

koordynacji lub ataksja, albo

niezdolność do utrzymywania postawy

stojącej bez pomocy.



Drgawki dysocjacyjne (kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń
dysocjacyjnych.

2.

Występują nagłe i nieoczekiwane ruchy
drgawkowe, blisko przypominające
niektóre odmiany napadów padaczkowych
lecz bez następowej utraty świadomości.

3.

Drgawkom nie towarzyszą: przygryzienie
języka, poważne stłuczenia lub zranienia,
spowodowane upadkiem, bezwiedne
oddanie moczu.



Dysocjacyjne znieczulenia i utrata
czucia zmysłowego (kryteria)

1.

Spełnione kryteria zaburzeń
dysocjacyjnych.

2.

Częściowa lub całkowita utrata
niektórych lub wszystkich rodzajów
prawidłowego czucia skórnego,
części lub całej powierzchni ciała.

3.

Częściowa lub całkowita utrata
wzroku, słuchu lub węchu.



ZESPÓŁ GANSERA

1.

Polega na udzielaniu błędnych

odpowiedzi na najprostsze pytania, choć

daje prawidłowe odpowiedzi na pytania

trudniejsze, np. 2+2=5.

2.

Wykonywanie na opak prostych

czynności, np. odwrotne wkładanie

klucza, zapalanie zapałki, otwieranie

drzwi nie używając klamki.

3.

Trudna sytuacja chorego – uwięzienie,

zagrożenie karą. „Prosta

symulacja?”(różnicowanie).



Osobowość podwójna (mnoga). Kryteria

1.

U osoby występują dwie lub więcej
osobowości, z których w danej chwili
ujawnia się tylko jedna.

2.

Każda z osobowości ma swoje własne
wspomnienia, preferencje oraz wzorce
zachowania i w jakimś czasie
(nawrotowo) przyjmuje kontrolę nad
zachowaniem danej osoby.



Osobowość podwójna (mnoga) c.d.

3. Występuje niezdolność do

przypomnienia sobie własnych danych
osobowych, zbyt rozległa, by traktować
ją jako zwykłe zapominanie.

4. Objawy nie są spowodowane

organicznymi zaburzeniami
psychicznymi (np. padaczką) ani
zaburzeniami związanymi z używaniem
substancji psychoaktywnych.