Zagrożenia

biologiczne

Biologiczne Środki

masowego rażenia są to

czynniki



biologiczne, które mogą, być
wykorzystane jako broń biologiczna



w działaniach militarno-wojennych
(wojna biologiczna),



terrorystycznych (terroryzm
biologiczny)



lub kryminalnych



(przestępstwa biologiczne) .

Jako broń biologiczna

mogą



być ukryte mikroorganizmy,



bioaktywne substancje biologiczne -
produkty metabolizmu drobnoustrojów;



- oraz sztucznie wytworzone
substancje,



które wykazują aktywność swoich
biologicznych wzorców



(np. gazy atakujące układ nerwowy) .

Wojna biologiczna to

działania,

które mają na celu wyeliminowanie



na stałe lub przejściowo
przeciwnika, zniszczenie źródeł
pożywienia,



skażenie wody i wywołanie epidemii



wśród ludności cywilnej.

Terroryzm biologiczny

ma na celu:



poprzez nielegalne użycie broni
biologicznej



wymuszenie określonych działań
struktur państwa,



ludności cywilnej



lub pojedynczych osób dla osiągnięcia
celów



politycznych lub osobistych.

Kryminalne przestępstwa

biologiczne



(biocrime) to bezprawne moralnie i
politycznie akty przemocy popełniane z
przyczyn politycznych, religijnych lub
ideologicznych.



Konsekwencje działań z użyciem
czynnik6w biologicznych mogą być
następujące:



panika ogarniająca duże grupy ludności z
powodu masowych zachorowań na choroby
zakaźne;

strach powodujący urazy

psychiczne



i poczucie zagrożenia;



straty rnaterialne;



postawienie w stan nadzwyczajnego
pogotowia służb państwowych, medycznych i
ratowniczych;



Możliwość skażenia Środowiska:



- zatrucie ujęć wody,



- zakażenie zwierząt i wywołanie wśród nich
ognisk



chorób,

- skażenie gleby i roślin,



- wprowadzenie do Środowiska
drobnoustrojów będących



produktem inżynierii genetycznej,



np. drobnoustrojów niosących geny
kodujące zdolność wytwarzania
toksyn,



wieloopornosć na antybiotyki i
Środki dezynfekcyjne.

Charakterystyka broni

biologicznej



Drobnoustroje - bakterie, grzyby, wirusy,



riketsje –



są szczególną bronią,



gdyż po zaatakowaniu celu mogą
replikować



się w komórkach ustrojów wyższych lub
poza nimi.

Bronią biologiczna, mogą

być



również toksyny.
Groźne skutki powodują, nawet
niewielkie ilości materiału zakaźnego.



Wykorzystywane W ataku
biologicznym drobnoustroje są oporne
na antybiotyki, przeciwciała oraz inne
leki, a także



ma niszczące wpływy Środowiska.

Właściwości broni

biologicznej



gwarantują możliwość jej użycia w

każdej chwili, a jej zapasy są niełatwe

do szybkiego zniszczenia.



Czynniki stosowane jako bron

biologiczna cechują się łatwością

rozprzestrzeniania się w powietrzu..



Można ich używać w postaci aerozoli,

suchych proszków lub kropli cieczy.

Aerozole służą do

przenoszenia drogą

powietrzną substancji



stałych lub płynnych w postaci mgły,
dymów, pyłów i oparów.



Broń biologiczna jest produkowana
szybko, łatwo i tanio.



Tylko nieliczne czynniki biologiczne,



takie jak wirusy czy riketsje, wymagają
skomplikowanej aparatury i
specjalistycznego



personelu.

Tajna produkcja broni

biologicznej



może być prowadzona w laboratoriach

mikrobiologicznych



oficjalnie uznanych instytucjach, jakimi są

zakłady przemysłu



farmaceutycznego, opieki zdrowotnej,

wytwarzania żywności, wyższe uczelnie itp.



W 1969 r. Stany Zjednoczone Arneryki

Płn.. ogłosiły jednostronną deklaracje o

zniszczeniu posiadanych zapasów broni

biologicznej i zaprzestaniu dalszych Bad. .

W 1972 roku Konwencja o

Zakazie Stosowania Broni

Biologicznej



została podpisana przez większość państw

Świata - zobowiązuje do eliminacji czynników

biologicznych



i toksyn jako Środków bojowych,

a ich stosowanie określa jako zbrodnicze.



Zezwala na prowadzenie badań nad Środkarni

ochrony przed czynnikami biologicznymi,

szczepionkami, chemicznymi Śródkami



ochrony roślin, a także na ich produkcję,



jednak pod nadzorem międzynarodowej kontroli.

Wiele państw Świata

nie przestrzega



zakazów Konwencji.



Ośrodek Zwalczania Chorób Zakaźnych
(Centres for Disease Control)

W USA opublikował listę czynników

biologicznych, które mogą mieć
zastosowanie jako broń masowego
rażenia.

Ospa prawdziwa.



Pienvsze zastosowanie ospy (variola lac. krosta)



jako broni niszczącej przeciwnika należy
przypisać Brytyjczykom w czasie wojny
toczonej W XVIII W. W Ameryce Północnej
przeciwko Francuzom i Indianom. W celu
wywołania epidemii wśród



Indian obdarowywano ich kocami osób chorych
na ospę prawdziwą, w następstwie czego
zginęła połowa populacji.

W ZSRR W latach 80

wdrożono program

namnażania



zjadliwego wirusa ospy prawdziwej.



W planach wojskowych wirusy te były
przystosowywane do uzbrajania bomb i
rakiet



międzykontynentalnych wyrnierzonych



w USA i Wielką Brytanie.



Wyprodukowano wiele ton wirusa;



los tych zapasów nie jest znany.

WHO W 1977 ogłosiła, że

świat



jest wolny od ospy, a w 1980 zaproponowała

zaprzestanie szczepień.



Wszystkie szczepy wirusa ospy prawdziwej W

laboratoriach miały zostać zniszczone lub

przekazane do dwóch referencyjnych

ośrodków - Center of Disease Control and

Prevention (CDC)



W Atlancie (USA) lub Instytutu Preparatów

Wirusowych



W Moskwie (Rosja) . Oficjalnie tylko te

Ośrodki dysponują wirusem ospy prawdziwej.

Choroba wystepowda od

zarania dziejów, na

wszystkich



kontynentach, szczególnie w krajach
Wschodu, w formie epidemii lub endemii -
czyli na określonych terenach.



W Polsce ostatnie zachorowania stwierdzano



W czasie epidemii W 1962 r.



(99 chorych i 9 zgonów).



Ostatni zgon z powodu zakażenia
laboratoryjnego opisano na Świecie W 1978
r.

Etiologia i epidemiologia.



Ospa prawdziwa występowała w
dwóch formach klinicznych:



variola maior - 30% Śmiertelności
wśród nieszczepionych,



variola minor- alastrim, łagodniejsza
w przebiegu i skutkach



(Śmiertelność' poniżej 1 %) .



Ciąg dalszy.

Wirus ospy należy do

największych wirusów.



Odpowiednio wybarwiony, może być widoczny w
mikroskopie Świetlnym.



Człowiek jest jedynym rezerwuarem wirusa
ospy.



W czasach występowania ospy nie poznano
innych rezerwuarów zwierzęcych ani roślinnych,



a także wektorów przenoszenia.



Okres wylęgania wynosi 7-17 dni.



W tym czasie przyszli chorzy nie są zakaźni dla
innych ludzi.

Wirus ospy.

Wrotami zakażenia są błony

śluzowe górnych dróg

oddechowych.



Człowiek zakaża się najczęściej:



bezpośrednio wdychając kropelki wydzieliny
niosące zakaźne wiriony pochodzące z dróg
oddechowych chorego;



pośrednio drogą pyłową, przy kontakcie ze
zmianami



skórnymi, wydzielinami i wydalinami chorego,



a także z jego pościelą i ubraniem



(np. epidemie W Anglii były powodowane
przez bawełnę importowaną z Egiptu) .

Objawy kliniczne:



Początek choroby może być gwałtowny lub stopniowy.



Pod koniec okresu inkubacji przez 2 4 dni wystepujq

niecharakterystyczne objawy:



wysoka gorączka, osłabienie, ból głowy i odcinka LS

kręgosłupa, nieżyt górnych dróg oddechowych,



czasem ostry ból brzucha i utrata przytomności.



W kolejnym etapie pojawiają sic plamiste wykwity na

błonach



śluzowych jamy ustnej i gardła, na skórze twarzy i

części



owłosionej głowy oraz kończyn.



Są one rozmieszczone odśrodkowo, wyraźniejsze na

kończynach.

Fot. 1.

Typowy obraz

kliniczny ospy prawdziwej u

dziecka.



Zdjęcie pokazuje obraz osutki i jej ewolucję



w 3., 5. i 7. dniu od jej pojawienia się.



Wykwity są liczniejsze na twarzy oraz

kończynach niż na tułowiu, obecne są również

na dłoniach, a ich wygląd jest podobny.



W przypadku ospy wietrznej można się

spodziewać jednoczesnego występowania

plamek, grudek, krost oraz zmian pokrytych

strupami (przedrukowano z [

] pozycji

piśmiennictwa za zgodą Światowej

Organizacji Zdrowia).

Gorączka zmniejsza się w

ciągu kilku dni



plamki przechodzą w grudki i pęcherzyki,



które zlewają się ze sobą, tworząc wielokomorowe



pęcherze zaciągnięte w środku.



W następnej fazie dochodzi do ropienia pęcherzy;
zmieniają się one w krosty zawierające



treść ropną i krew, pokryte strupami.



Choroba jest zakaźna od momentu pojawienia sic



zmian na błonach śluzowych i skórze do czasu
odpadnięcia strupów.

Ciężki stan chorego

związany jest z wysoka

gorączką,



bólem całego ciała, utratą przytomności,
zaburzeniami czynności serca, ogólnym cierpieniem.



Przebieg choroby mogą wikłać zakażenia bakteryjne.



Mogą pojawiać się zapalenia mózgu, powikłania ropne
zmian skórnych i błon śluzowych lub sepsa.



Jeśli chory zdrowieje, to po około dwóch tygodniach



strupy przysychają, a następnie odpadają, niestety



pozostawiając charakterystyczne, szpecące blizny.

Gorączka ustępuje.



Przy niepomyślnym przebiegu zgon

zazwyczaj następuje w drugim tygodniu

choroby w wyniku toksemii.



Postać krwotoczna



charakteryzowała się krótkim okresem

inkubacji, wysoką gorączka, bólami głowy,

pleców i brzucha, pojawieniem się zmian o

charakterze rumienia, następnie wybroczyn

i wylewów krwawych do skóry



i błon śluzowych. Śmierć następowała w

ciągu 5-6 dni po pojawieniu się wykwitów.

Postać złośliwa:



rozpoczyna się również ostrymi objawami,



ale zlewanie pęcherzy jest wolniejsze, nie dochodziło



do tworzenia sic krost, skóra przybiera

ciemnoczerwony



kolor, pojawiały sic wylewy krwawe.



Śmiertelność t ej postaci dochodziła do 96%.



Postać poronna (bez wykwitów) mogła być

nierozpoznana.



Taki łagodny przebieg mógł zdarzyć się u chorych,

którzy uprzednio byli poddani szczepieniu.

Rozpoznanie i leczenie.



Rozpoznanie ospy na obszarach endemicznych

oparte było



na: obrazie klinicznym oraz



charakterystyce wykwitów z ich odśrodkowym

umiejscowieniem i jednakowym stadium rozwoju;



badaniach laboratoryjnych;



badaniach mikrobiologicznych (W mikroskopie

elektronowym



preparaty z wydzielin z pęcherzy i krost, hodowla



na zarodkach kurzych i liniach komórkowych,



identyfikacja) ;

odczynach serologicznych

wykrywających przeciwciała



neutralizujące i hamujące hemaglutynację . W 6 dniu po

pojawieniu się wykwitów lub 21 dniu po zakażeniu.



Leczenie jest objawowe.



W zapobieganiu i leczeniu wtórnych zakażeń bakteryjnych

stosowane są antybiotyki.



Przy powikłaniach poszczepiennych, a także dla złagodzenia



przebiegu choroby po kontakcie zakaźnym,



podawana jest specyficzna globulina (VIG - vaccinia immune

globulin).



Przebycie choroby zapewnia odpomosc na całe życie.



Aby zapobiec chorobie podaje się szczepionkę zawierającą

żywe, osłabione wirusy krowianki.

w 1980 r. W Polsce zaprzestano szczepień.

Postępowanie z chorymi

i podejrzanymi o zakażenie:



Chorzy lub podejrzani o zachorowanie podlegają

specjalnym



przepisom sanitarnym, obowiązującym na terenie,



na którym doszło do zachorowania.



Łatwość rozprzestrzeniania się choroby wymusza

zastosowanie nie tylko standardowych przepisów

obowiązujących dla chorób zakaźnych,



ale również opracowanie i wdrożenie

poszczególnych



procedur pozwalających zapewnić odpowiednią



opiekę nad chorym, zapobiec szerzeniu sic choroby



i ochronę personelu opiekującego się chorymi.

Chorzy z rozpoznaną

chorobą muszą



być hospitalizowani z zachowaniem zasad
izolacji w pojedynczych, oddzielonych



Śluzą lub przedsionkiem
pomieszczeniach,



ze stałymi systemami wentylacji
chroniącymi przed zakażeniem drogą
powietrzną.



Izolatki powinny mieć szczelnie zamykane
drzwi i okna, zamontowane monitorowane
systemy zapewniające ujemne ciśnienie
wraz z jednokierunkowym przepływem
powietrza i wielokrotna jego wymiana, w
ciągu godziny. Powietrze wychodzące z
budynku



powinno być filtrowane przez specjalne
filtry i usuwane na zewnątrz budynku.

Nie należy gromadzić ludzi

chorych lub podejrzanych o

zachorowanie



W szpitalach i Ośrodkach nie spełniających
powyższych warunków.



Każdy chory powinien mieć osobny pokój.



Jeśli nie jest to możliwe, obowiwuje zasada,



iż w jednym pomieszczeniu mogą być tylko
chorzy



z potwierdzonym rozpoznaniem, natomiast
pacjenci podejrzani o zachorowanie musza, być
umieszczeni w całkowitej izolacji od chorych
zdiagnozowanych.

Aby zapobiec zakażeniom

droga, kropelkowa,



lub przez kontakt z osobą zakażoną a
także z przedmiotami przez nią
skażonymi, personel musi ściśle
przestrzegać zasad własnej ochrony
poprzez używanie maseczek
zasłaniających drogi oddechowe i oczy,
strojów ochronnych w kontakcie z chorym
i jego Środowiskiem, jednorazowych



rękawiczek gumowych.

Te niezbędne elementy

ochrony



nie mogą być wynoszone na zewnątrz, lecz
muszą, być pozostawione w Śluzie wiodącej do
pokoju chorego.



Po opuszczeniu chorego obowiązuje mycie
mydłem



i odpowiednim Środkiem odkażającym.



Chorzy mogą być transportowani tylko w razie
konieczności wynikającej ze stanu chorego.



Na czas przemieszczania się chory powinien być
tak zabezpieczony, aby ograniczyć rozsiew
wirusów.

Jeśli nie można przewozić

pacjenta w specjalnych

namiotach



o ujemnym ciśnieniu powietrza i wyposażonych
w filtry HEPA, to powinien on mieć drogi
oddechowe zabezpieczone maseczką, a ubiór
uniemożliwiający skażenie otoczenia.



Do obsługi chorego powinien być stosowany
sprzęt jednorazowy, który po użyciu należy
spalić.



Sprzęt wielokrotnego użytku może być używany
tylko w grupie chorych lub tylko w grupie
pacjentów podejrzanych o możliwość
zachorowania.

Sprzęt taki musi być zawsze

poddany

procedurom czyszczenia, dezynfekcji i

sterylizacji według opracowanych wcześniej
ścisłych procedur.



Ciała zmarłych z powodu ospy muszą być
poddane kremacji, jeśli to możliwe, a
pracownicy zakładów pogrzebowych powinni
być zaszczepieni.



Przy obsłudze zwłok muszą być stosowane
podobne zasady ochrony personelu, co w
postępowaniu z chorymi i przy transporcie.

Szczepienia przeciw ospie

prawdziwej nie znajdują



się w kalendarzu szczepień obowiązkowych

1980

. W Szwajcarii znajdują się zapasy

szczepionek, lecz ich skuteczność po tak

długim czasie jest wątpliwa. Osoby, które

były szczepione 25 lub więcej lat temu mają

obecnie znikomą

odporność



W Stanach Zjednoczonych po zamachach

bronią biologiczną w 2001 roku opracowano

na drodze

inżynierii genetycznej

nowy typ

szczepionek przeciw ospie.

Ospa prawdziwa jako broń

biologiczna



Ospa prawdziwa należy do grupy chorób

mających największe znaczenie jako

broń biologiczna

z racji dużej śmiertelności (do

80%),



dużej

zaraźliwości

(przenosi się z człowieka na

człowieka poprzez powietrze, a także pośredni

i bezpośredni kontakt)



brak odporności populacji (nie są prowadzone

szczepienia),



trudności w rozpoznaniu na wczesnym etapie

ataku jest w stanie doprowadzić do

dezorganizacji służby zdrowia.

Ospa prawdziwa była jedną

z największych plag



ludzkości i jedną z najwcześniej znanych

chorób człowieka.



Występowała na wszystkich kontynentach,



a szerzeniu się epidemii sprzyjała duża

zakaźność wirusa.



Transmisja wirusa od osób zakażonych na

wrażliwe zachodziła w postępie

geometrycznym - od 1 chorej osoby zakażało

się 10 innych, a przy kolejnej transmisji

zakażeniu ulegało już 100 wrażliwych osób.

Ponieważ nie ma naturalnej odporności na

zakażenie, odsetek zakaźności wynosił 100%,

a śmiertelność sięgała 20-30%.

W XVIII wieku angielski

lekarz Edward Jenner



stwierdził, że osoby, które zakaziły się ospą

krowią od chorego bydła, były odporne na

zachorowanie w przypadku kontaktu z

chorymi na ospę prawdziwą. Obserwacje te

skłoniły go do przeprowadzenia w 1796 roku

pierwszego w dziejach historii medycyny

skutecznego uodpornienia 8-letniego Jamesa

Phippsa. Jenner wprowadził na

skaryfikowaną skórę ramienia chłopca

materiał pobrany z krost zlokalizowanych na

dłoniach dojarki chorej na ospę krowią.

Spośród wielu branych pod

uwagę patogenów:



(laseczki wąglika, pałeczki dżumy i

tularemii, pałeczki z rodzaju

Brucella,

Coxiella burnetii

, wirusy gorączek

krwotocznych oraz wirusy zapalenia

mózgu) wirusy ospy prawdziwej

szczególnie nadają się do użycia jako

broń biologiczna. Wirus jest wysoce

zakaźny, oporny na wysychanie, może

być skutecznie rozprowadzany w

aerozolu.

Późne rozpoznanie

zakażenia (po wystąpieniu

wysypki) sprzyja



szybkiemu rozprzestrzenianiu się wirusa

wśród osób z kontaktu.



Informacje dotyczące przygotowań do użycia

broni biologicznej prowadzonych w ubiegłych

dziesięcioleciach przez supermocarstwa i

wymienione wyżej państwa muzułmańskie

świadczą o znacznym zaawansowaniu badań,

jak również o zgromadzeniu dużych ilości

materiałów zakaźnych, które mogą zostać

przetransportowane na terytorium

przeciwnika za pomocą rakiet lub innych

środków transportu.

Ostatnie ataki

terrorystyczne

przeprowadzone na

terytorium USA



skłoniły władze amerykańskie do podjęcia

przygotowań do obrony przed atakiem

biologicznym. [

] Przygotowania owe przybrały

ogromne rozmiary, angażując wiele tysięcy osób i

ogromne środki finansowe. W Polsce, która jest

członkiem NATO, należy przede wszystkim

wzmocnić centralny ośrodek badawczy, wyszkolić

personel, utworzyć laboratoria diagnostyczne

wyposażone w odpowiednią aparaturę, sprzęt i

odczynniki, z dużym stopniem bezpieczeństwa (II

i III, a także IV klasy).

Wiodącą placówką w Polsce

jest Wojskowy Instytut

Higieny



i Epidemiologii w Puławach (WIHiE).



Personel WIHiE bierze udział w

organizowanym od 1998 roku

międzynarodowym szkoleniu poświęconym

wykrywaniu wybranych patogenów ludzi i

zwierząt.

Opracowano (głównie w USA) szybkie systemy

i metody wczesnego wykrywania aerozolu

biologicznego oraz metody identyfikacji

drobnoustrojów chorobotwórczych.

Wąglik.



Wąglik (anthrax) jest groźnym
schorzeniem zwierząt i ludzi, znanym
od wieków.



U ludzi choroba występuje rzadko, lecz



jej przebieg jest ostry i może żle
rokować.



Wąglik jako możliwa broń biologiczna
budzi zainteresowanie od 80 lat.
Obecnie

W wielu państwach na

Świecie



prowadzi się badania lub produkuje
aerozole zawierające bakterie
wąglika.



Są to nie tylko działania chronione
programami państwowymi, jak np. W
Iraku, ale również pokątna, nielegalna
produkcja, prowadzona i
wykorzystywana przez



grupy terrorystyczne.



W latach 40. W programach badafi nad bronia,

biologicznq



W Wlk. Brytanii zdetonowano nad szkockq wyspq

Gruinard



kilka bomb zawierajqcych przetnvalniki wglika. Ponad



40 lat trwaio oczyszczanie wyspy i dostosowanie jej do



ponownego zasiedlenia przez ludzi i zwierzcta. W 1979



W Swierdlowsku W ZSRR z oSrodka wojskowego

wydostal sic



i zostai rozsiany z wiatrem aerozol niosqcy SPOT

wqglika.

W rezultacie tego

zdarzenia



zanotowano 79 przypadków choroby i
68 zgonów.



Eksperci WHO uważają, ze rozsianie
50 kg wąglika nad liczącym 5 milionów
mieszkańców miastem spowodowałoby



250 000 przypadków choroby,



z których 100 000, nieleczonych,
zakończyłoby się śmiercią.

Bakterie wąglika

zabarwione metodą Grama

Etiologia i epidemiologia:



Bacillus anthracis to tlenowe Gram

dodatnie laseczki zdolne w

niekorzystnych warunkach, przekształcać

się w spory - przetrwalniki.



Przetrwalniki są oporne na wysokie i niskie



temperatury, zróżnicowane pH,

wysychanie, promieniowanie, jonizujące,

inne czynniki fizyczne i wiele środków

chemicznych.

Formy wegetatywne

tworzone w zakażonym

żywicielu



i w warunkach beztlenowych.



Czynnikarni warunkującymi



Chorobotwórczość laseczek wąglika są:



otoczka wytwarzana w zakażonym

organizmie oraz egzotoksyna.



Rezerwuarem zarazków są zwłoki padłych

zwierząt,



Ich mięso, skóra, kości, wełna, szczecina,

zanieczyszczona pasza, mączka kostna,

zakażone mięso, skażone pastwiska i rośliny,

gleba, Ścieki, pyły.

Do zakażenia dochodzi

poprzez uszkodzoną skórę,

drogą



wziewna oraz pokarmową.



Choroba występuje na całym Świecie,



lecz z różną częstością zależnie od
obszaru.



W Europie Wschodniej notuje sic
sporadyczne przypadki, podobnie W
USA i Kanadzie.

W krajach byłego ZSRR i na

Bliskim Wschodzie



trwają prace nad wyjaśnieniem sytuacji



epidemiologicznej. Brak informacji nie
pozwala ocenić sytuacji w Ameryce
Południowej, ale wiadomo o
występowaniu



wąglika W Ameryce środkowej,
Meksyku, Gwatemali na Haiti.



W Australii wąglik jest notowany tylko
na pewnych obszarach.

W Azji głównie W Indiach,

Wietnamie, Kambodży,



Chinach i na Filipinach.



W Afryce, mimo dobrych programów

ochronnych, choroba jest problemem w wielu

krajach.



Chorują przede wszystkim zwierzęta

trawożerne,



Zarówno hodowlane, głównie bydło, konie,

owce, kozy, świnie, ptactwo domowe, jak i

żyjące dziko. Choroba nie występuje u psów

domowych i hien. Rzadko zdarzają, się

zachorowania u zwierząt mięsożernych.

Miejsca zagrożone

obecnością przetrwalników

to tereny



czynnych i byłych garbarni, a także zakłady

przetwarzające surowce zwierzęce.



Jako normę w glebie pobranej z głębokości 10

cm przyjmuje się 5 przetrwalników/100 g

gleby.



W wodzie przetrwalniki spotyka się rzadko,



czasem u kaczek i ryb zasiedlających tereny

endemiczne.



Zachorowaniom sprzyja pora letnio-jesienna,

po opadach deszczu; u zwierząt w czasie suszy.

Podział wąglika u ludzi oparty

jest na



dwóch kryteriach:



zatrudnienia lub drogi zakażenia.



Rodzaj zajęcia pozwala uznać

chorobę jako postać przymusową

np. u ludzi zatrudnionych w obróbce



i postać nieprzemysłową np u

rolników i rzeźników, rakarzy.



W obu przypadkach najczęściej

obserwowana jest postać skórna.

Droga zakażenia jest

podstawą podziału choroby

na 3 postacie:



wąglik skórny jest najczęstszy,
zazwyczaj po



zetknięciu się bezpośrednio lub
pośrednio z



chorym zwierzęciem lub z
zanieczyszczonymi



produktami;

Zmiana skórna w

wągliku.

- wąglik płuc naturalnie

pojawia sic rzadko, dawniej

był czynnikiem



ryzyka sortowaczy wełny i innych
podobnych zawodów;



wąglik przewodu pokarmowego
najczęściej jest opisywany w Afryce i
Azji, gdzie pojawia się po zjedzeniu
zakażonego, niedogotowanego mięsa
chorych zwierząt. Postać skórna i
płucna są uznawane za chorobę
zawodową.

Wąglik płucny - poszerzenie

cienia śródpiersia

- Objawy kliniczne:



Postać skórna stanowi 95%

zachorowań Okres wylęgania trwa od 9

godz. do 2 tyg.



W miejscu uszkodzenia tworzy się

grudka lub krosta, potem wokół niej

wianuszek pęcherzyków, z których

czasem wydobywa się płyn.



W otoczeniu zmiany powstaje obrzęk i

naciek, lecz nie ma bolesności.

Okoliczne węzły chłonne są

powiększone i tkliwe.



Stopniowo dochodzi do pnemiany
grudki



W strup (czarna krosta).



Gojenie trwa około 6 tyg.



Śmiertelność wynosi kilkanaście
procent.



Postać pokarmowa może występować



w dwóch formach jako:

- jelitowa, w której chory



Początkowo: nudności, wymioty,
goqczka, bóle brzucha.



Potem pojawiają, się krwawe
wymioty, biegunka, zaznacza się
puchlina brzuszna.



Dochodzi do toksemii, wstrząsu i
zejścia Śmiertelnego.

Bardzo rzadko może

nastąpić



samowyleczenie, a przypadki
łagodne pozostają nierozpoznane.



Śmiertelność' w tej postaci szacuje
sic na 15-75%.



Z reguły zbyt późno podjęte leczenie
jest nieskuteczne.

- Postać nosowo -

gardłowa



do której dochodzi po wniknięciu zarazków przez



błony śluzowe przy spożyciu zakażonego pokarmu.



Pojawiają, się: ból gardła, zaburzenia przełykania,



goqczka, zmiany w okolicznych węzłach
chłonnych;



rozwija sic toksemia.



Śmiertelność w nieleczonej postaci dochodzi do
50%.

Postać płucna - inhalacyjna

rozwija się



w ciągu 24-48 godz. zależnie od ilości
wdychanych przetrwalników.



W pierwszej fazie choroby obserwuje
się objawy grypopodobne, średni
wzrost temperatury, złe
samopoczucie,



bó1e mięsni, głowy, suchy kaszel,
przekrwienie błon śluzowych,
zaburzenia w oddychaniu.

W drugiej fazie w ciagu 24-

48 godz. następuje

pogorszenie stanu



chorego, skrócenie oddechu, sinica,
osłabienie, skoki temperatury, obfite
pocenie, powiększenie węzłów
chłonnych;



rozwija się wstrząs. Zgon może
nastąpić wśród objawów zapalenia
płuc lub zawału mięśnia sercowego.



Smiertelność wynosi 80-90%.

Zapalenie opon mozgowo

rdzeniowych, krwotoczne



Jest najcięższą formą, choroby, może

towarzyszyć każdej innej postaci.

Śmiertelność wynosi nieomal 100%.



Powikłaniem każdej postaci choroby

moie być sepsa, wtedy gdy zarazki

rozprzestrzeniają się z miejsc

pierwotnej lokalizacji.



Do Śmierci dochodzi w krótkim czasie

wśród objawów toksemii, wysokiej

gorączki i wstrząsu.

Rozpoznanie opiera sic na

określeniu stanu

klinicznego chorego



i wywiadzie;



badaniach mikrobiologicznych
(preparaty z materiałów od chorego,
hodowla, identyfikacja, antybiogram);



testach skórnych, serologicznych i
immunologicznych;



chromatografii gazowej i PCR
(polimerazowa reakcja łańcuchowa) .

Pobieranie i transport

materiałów od



chorych musza, być wykonywane pod
specjalnym nadzorem, a badania
prowadzone



W laboratoriach o wysokim stopniu
bezpieczeństwa.



Obecnie W Polsce Główny Ispektor
Sanitarny Kraju wytypował laboratoria, w
których mogą, być wykonywane badania
w kierunku rozpoznania wąglika.

Profilaktyka i leczenie.



Profilaktyka polega na ograniczeniu
żródeł zakażenia, jakim są chore
zwierzęta. Przyczyniają, sic do tego
masowe szczepienia



i właściwe postępowanie ze
zwierzętami, które padły.



Ludzie po ekspozycji na przetrwalniki
mogą, zachorować w okresie do 8. tyg.



Zapobieganie polega na

podawaniu



przez 60 dni antybiotyk6w:

cyprofloksacyny lub doksycykliny.



Szczepionka powinna być podawana

ludziom zawodowo narażonym na

możliwość zetknięcia się z wąglikiem.



Przy masowych skażeniach zaleca sie

zabezpieczenie ubrania w specjalnych

workach.

Długie zmywanie ciała

woda,

z mydłem, przemycie

śluzówek



Czystą wodą lub solą fizjologiczną.



Laseczki wąglika i ich zarodniki są
wrażliwe na podstawowe środki
dezynfekcyjne.



Dezynfekcja pomieszczeni i powierzchni
skażonych należy przeprowadzać'
trójetapowo stosując jeden ze środkow:
10% formaldehyd, 4% aldehyd glutarowy,
1% roztw6r kwasu nadoctowego, 3% wodą
utlenioną.

Czas ekspozycji: dwukrotnie

po 2 godziny.



.Woda utleniona i kwas nadoctowy nie mogą,

być stosowane



do dezynfekcji plam krwi.



Pomieszczenia zamknięte powinny być

poddane dezynfekcji końcowej poprzez

działanie fumigacyjne



formaldehydu przez 12 godzin.



Materiały skażone laseczkami lub sporami

wąglika powinny być spalone lub poddane

sterylizacji w autoklawie w temp. 121°C.



Leczenie prowadzi się antybiotykami

zgodnie z antybiogramem.

Śledziona poniżej,

następny ślad

małpy chorej na wąglik płucny;

Obrazy uzyskany w

skaningowym mikroskopie elektron

owym

ze sztucznie przypisanymi kolorami.

widoczne pałeczki (żółte)

i erytrocyty (czerwone

Rozwój "wojskowej" wersji

wąglika rozpoczęły Niemcy

wykorzystując



swoją pracę w

1916

roku, gdy broń ta została

przesłana wraz z "instrukcją obsługi" do

ambasady niemieckiej na terenie Rumunii,

której później wypowiedziano wojnę.



Później nad wąglikiem pracowali Brytyjczycy.



W latach

1941

1942

przeprowadzali próby

polowe na wyspie

Gruinard

u wybrzeży

Szkocji



Działanie to było związane z zagrożeniem

użycia

broni chemicznej

lub biologicznej przez

hitlerowskie

Niemcy

Pod koniec wojny listów z

wąglikiem używała także

Armia Krajowa,



jednak bez większych sukcesów – jako

broń listy wąglikowe nie są zbyt skuteczne.



Na terenie ZSRR po zakończeniu wojny

rozwijana była broń biologiczna, także

zawierająca jako ładunek laseczki wąglika.



Prace badawczo-produkcyjne w wojskowej

fabryce broni B, działającej w programie

"Biopreparat" (zobacz: Ken Alibek) w

Swierdłowsku spowodowały w 1979 roku

zakażenie ludności cywilnej (zachorowało

79 osób, z czego zmarło 68).

U 77 chorych wystąpiła

płucna postać tej choroby.



(u 66 nastąpiło zejście śmiertelne). Sama

produkcja jest trudna, wymaga dużej

wiedzy i przede wszystkim

odpowiedniego sprzętu.

Głośne przypadki wykorzystania laseczek

wąglika miały miejsce na terenie Stanów

Zjednoczonych od 16 września do 25

października 2001 roku, gdy bakterie te

zostały rozesłane w przesyłkach

pocztowych (tzw. listy wąglikowe)

adresowanych do ważnych instytucji.

Zapobieganie polega na

zwalczaniu wąglika u

zwierząt,



badanie mięsa i innych surowców zwierzęcych.



Istnieje kilka rodzajów szczepionek przeciw

wąglikowi.



Jedną z nich wprowadził w 1881 roku francuski

uczony Ludwik Pasteur.



Przeprowadzone w 2004 roku badania 15 osób, które

przeżyły



zakażenie laseczką wąglika wskazują, że osoby te mają

poważne problemy ze zdrowiem i złe rokowania

przeżycia jednego roku po incydencie.



Zakażenie drogą wziewną związane było z istotnie

mniejszą przeżywalnością w porównaniu z zakażeniem

przez

powłoki ciała

(

JAMA

2004:291:1994).

Tularemia.



Jest to choroba bakteryjna wywoływana
przez pałeczkę Francisella tularensis.



Pałeczką tularemii, ze względu na
niezwykłe właściwości infekcyjne,
łatwość rozsiewu i zdolności wywołania
choroby o ciężkim przebiegu powodującej
śmierć od dawna była



brana pod uwagę jako broń biologiczna.

Podczas I1 wojny Światowej

była przedmiotem

eksperymentów



ze strony Japończyków.



W USA po I1 wojnie Światowej prowadzono
badania nad możliwością, rozsiewu w formie
aerozolu, wytworzenia szczepionki, a także
stosowania



antybiotyków w profilaktyce i leczeniu.



Również W ZSRR, a później w Rosji, do
wczesnych lat 90, badano przydatność'
tularemii jako broni biologicznej.

Możliwe jest istnienie



zmodyfikowanych genetycznie

szczepów, różniących się budową

antygenową od znanych typów, a

także opornych na antybiotyki.



Według opinii WHO rozpylenie w

formie aerozolu 50 kg wirulentnego

szczepu F. tularensis na terenie

skupiającym 5 mln ludzi

spowodowałoby 250 tys. zachorowali,

a w konsekwencji 19 tys. zgon6w.

Ponadto należałoby się

liczyć

z długotrwałym



przetrwaniem zakażenia i nawrotami
choroby



przez wiele następnych tygodni i
miesięcy. Szczepienia tylko częściowo
chroniłyby przed zakażeniem.



Mimo istnienia wielu dróg zakażenia
tularemia, jako broń biologiczna byłaby
prawdopodobnie użyta w formie aerozolu.

Po 3 - 5 dniach od

ekspozycji na zakażony



aerozol spowodowałaby



Ostrą chorobę gorączkową, będącą
wstępem do zapalenia



płuc z wysiękiem i zajęciem węzłów
chłonnych.

Etiologia i epidemiologia.



Czynnikiem etiologicznym jest pałeczka

Gram-ujemna -Francisella tulamis.



Wrażliwa na działanie środków

chemicznych



i ogrzewanie przez 10 min w 56 C, może

przetrwać wiele tygodni w niskiej

temperaturze w wodzie i wilgotnej ziemi.



Rezerwuarem zarazków są gryzonie

chorujące lub będące nosicielami oraz

ich środowisko naturalne.

Do zakażenia dochodzi

różnymi drogami:



W następstwie ukąszenia przez owady,
ugryzienia przez zwierzęta dzikie lub
udomowione,



kontaktu z ze skażonym mięsem i
drogą inhalacji bakterii.



Czas wylegania wynosi Średnio 3 - 5
dni.



Choroba występuje w Europie, Azji i
Ameryce Północnej.

Występują różne formy

kliniczne tularemii.



Są one zależne od miejsca wniknięcia

zarazka,



jego wirulencji, a także wielkości

zakażającej dawki. Każda z postaci może

mieć charakter



ostry lub przewlekły.



Początek choroby jest nagły i ostry,



pojawia sic goączka powyżej 38°C, bó1 głowy

i mięśni, ogólne osłabienie, suchy kaszel.

Czasem dołączają się nudności



i wymioty oraz wykwity skórne.

Postać wrzodziejąco -

węzłowata.



W miejscu wtargnięcia zarazka przez skórę,



np. przy ugryzieniu lub ukłuciu, powstaje



zmiana pierwotna w formie grudki,



zmieniająca się w krostę i owrzodzenie.



Zmiany zapalne w okolicznych węzłach
chłonnych powodują ich bolesność i
zaczerwienienie skóry nad nimi, następnie
ropienie, a czasem nawet przebicie.

Postać węzłowa.



W tej postaci nie obserwuje się zmiany pierwotnej,



a choroba manifestuje się stanami zapalnymi węzłów

chłonnych.



Postać oczno – węzłowa.



W wyniku zakażenia spojówek tworzy się pierwotna

zmiana zapalna, potem owrzodzenie z towarzyszącym

bólem gałki ocznej i światłowstrętem.



W następstwie może dojść do zbliznowacenia

rogówki.



Węzły chłonne przyuszne, podżuchwowe i szyjne są

bolesne



i powiększone.

Postać anginowa.



Po wypiciu skażonej wody lub zjedzeniu pokarmu zmiany

tworzą, się na migdałkach, a węzłach chłonnych



są zmienione zazwyczaj po stronie toczącej się choroby.



Postać płucna.



Występuje po zakażeniu drogą wziewną lub jako

powikłanie innych postaci poprzez rozsiew zarazków

droga naczyń krwionośnych i limfatycznych.



Obserwuje się śródmiąższowe zapalenie płuc z

krwiopluciem,



dusznością, bólami w klatce piersiowej i sinicą.



Rozlegle zmiany zapalne w obrazie radiologicznym nie



mają swego odzwierciedlenia w badaniu fizykalnym.

Postać trzewna.



Zdarza sic rzadko, po spożyciu zakażonego



pokarmu, jest tmdna do zdiagnozowania.



Początkowo występują,
niecharakterystyczne objawy ze strony
przewodu pokarmowego, nudności i
wymioty, luźne smoliste stolce,



z czasem może dojść do owrzodzenia jelit i
ich przebicia do jamy otrzewnowej.

Zarówno postać płucna jak i

trzewna może rozwinąć się



w posocznice.



Może dojść do wstrząsu septycznego, rozsianego



wykrzepiania Śródnaczyniowego, niewydolności

narządów i śmierci.



Nieleczona choroba systemowa lub uogólniona

prowadzi



w 54% przypadków do Śmierci.



Rozpoznanie opiera się na:



- wywiadzie epidemiologicznym i stanie klinicznym

chorego



- badaniach mikrobiologicznych (preparaty, Hodowle,

identyfikacja).

Zapobieganie polega przede

wszystkim na unikaniu



Kontaktu z chorymi zwierzętami i

szczególnej uwadze przy oprawianiu

upolowanych zwierząt.



Szczepionka podawana jest osobom,



które z racji swojego zawodu mogą

ulec zakażeniu.



Chorzy na tularemia nie musza,

podlega izolacji, albowiem nie ma

transmisji choroby miedzy ludźmi.

Personel

opiekujący się chorymi

musi



Zachowywać się standardowe procedury
obowiązujące na oddziałach chorób zakaźnych.



Ciała ludzi zmarłych z powodu tularemii
powinny być traktowane z dużą ostrożnością
zapobiegająca, zakażeniu obsługującego
personelu.



Ubrania i przedmioty należące do ludzi
chorych powinny być poddane dezynfekcji
według obowiązującego protokołu.



Leczenie polega na podawaniu antybiotyków.



DŻUMA.

W historii ludzkości

niejednokrotnie



zdarzały się wyniszczające pandemie
dżumy.



W czasie I1 wojny Światowej armia
japońska prowadziła na terenie Chin
doświadczenia



z dżumą jako bronią biologiczną,



rozprzestrzeniając zakażone pchły
wśród mieszkańców Chin.

Yersinia Pestis

pałeczka

Gram (-).

PO II wojnie Światowej

badania nad



dżumą jako bronią biologiczną były
prowadzone zarówno przez USA, jak i ZSRR i
miały one na celu znalezienie formuły
zakażenia drogą wziewną, albowiem do celów
wojennych zakażenia



z użyciem pcheł jako wektorów są
nieprzydatne.



Do celów wojennych lub terrorystycznych
przydatne byłyby bakterie przenoszone przez
aerozol wdychany przez ludzi, co
powodowałoby płucną postać dżumy.

Według danych WHO

rozsianie

w powietrzu 50 kg pałeczek Yersinia

pestis



w mieście liczącym 5 milionów
mieszkańców spowodowałoby
zachorowanie 150 tys., a Śmierć -
36 tys. ludzi.

Etiologia i epidemiologia.



Yersinia pestis jest pałeczką Gram-ujemną.



Rezerwuarem zarazków są chore zwierzęta

przeważnie gryzonie i pchły.



Dżuma jest ostrą, pierwotnie odzwierzęcą

chorobą zakaźną o groźnym charakterze.



Występuje na całym Świecie, najczęściej na

terenach leśnych i wiejskich, jako typ leśny

choroby



nabywanej od zwierząt.



Pojawia się też w miastach jako dżuma



miejska przenoszona przez pchły szczurze.

Choroba atakuje zwierzęta,

przeważnie gryzonie,



i jest przenoszona m.in. przez pchły
szczurze lub zjedzenie zakażonych
zwierząt. Rozprzestrzenianiu się
dżumy sprzyjają duże



skupiska ludzi, znaczna wilgotność i
niska temperatura.

Do zakażenia dochodzi

poprzez

ukłucie zakażonej pchły, wdychanie

skażonego powietrza, co powoduje
postać płucną. Pogryzienie przez
chore zwierzę,

kontakt bezpośredni z chorym

człowiekiem rozsiewającym zarazki
oraz



z przedmiotami skażonymi ropą lub
wydzielinami z dróg oddechowych.

Czynnik chorobotwórczy:



Yersinia pestis

(

bakteria

)



Rezerwuar

głównie gryzonie



Śmiertelność10-20% (w nieleczonej postaci

septycznej i płucnej blisko 100%)



Epidemiologia:



Droga szerzenia

poprzez

wektory

(pchły);



w dżumie płucnej możliwe zakażenie drogą

powietrzną



Liczba nowych zachorowań w roku 2002 na całym

świecie, wyłączając

Australię



Prawo

Przymusowe leczenie Tak



Podlega zgłoszeniu

WHO

Tak

Objawy kliniczne



Dżuma u ludzi najczęściej występuje w

postaci dymieniczej,



rzadziej płucnej lub septycznej.



Postać dymienina



rozpoczyna sic gorączką, osłabieniem i

bólami głowy w ciągu 2-8 dni po ukłuciu

przez zakażoną pchłę.



W ciągu kolejnej doby występuję bolesność

i powiększenie węzłów chłonnych

pachwinowych, pachowych i szyjnych.

Węzły staja, się owalne,



Otoczone obrzękniętą tkanką

podskórną, tkliwe i gorące.



Zropiale węzły po pewnym czasie

rozmiękają, tworzą się przetoki, przez

które wylewa się treść ropna.



U niektórych chorych można

obserwować również zmiany ropne w

miejscu ukłucia przez pchłę. Ciężkie

przypadki kończą się zgonem w ciągu

2 – 4 dni.



Ogolony brzuch

wiewiórki

zaczerwieniona skóra ponad węzłami

limfatycznymi – typowy obraz dżumy

dymieniczej

Postać płucna pierwotna

występuje



rzadziej, po wdychaniu aerozolu

zawierającego pałeczki dżumy.



Rozwija się śródmiąższowe zapalenie płuc z

gorączką, kaszlem, krwiopluciem.



Mogą temu towarzyszyć nudności, wymioty



i biegunka, czasem objawy neurologiczne.



Szybko postępująca choroba prowadzi do

niewydolności oddechowej, szoku

septycznego i następnie zgonu w ciągu 1-2

dni.

Postać płucna to najczęściej

jest powikłaniem dżumy



dymieniczej lub postaci septycznej.



Bakterie rozsiewają się do płuc drogą
krwionośną powodując ciężkie



odoskrzelowe zapalenie płuc, gorączke,
kaszel,



bó1e w klatce piersiowej, duszności i czasem
krwioplucie.



Chory z dżumą płucną jest bardzo zakaźny
dla



otoczenia.

Postać septyczna rzadko

występuje



jako pierwotna, częściej może być powikłaniem
postaci dymieniczej.



W jej przebiegu może dojść do
wewnątrznaczyniowego wykrzepiania,



nekrozy małych naczyń, wybroczyn na skórze i
błonach śluzowych, rozleglej wysypki
krwotocznej,



a także do martwicy dystalnych części palców i
nosa.



Okres wylegania choroby jest krótki i kończy się
zazwyczaj zgonem.

Palce pacjenta z rozpoznaną

dżumą septyczną

Profilaktyka polega na

unikaniu kontaktu z

dzikimi martwymi



zwierzętami oraz sytuacji, w których może dojść do

pogryzienia przez gryzonia (np. podczas karmienia);



używaniu środków przeciw pchłom u zwierząt

domowych.



Na rynku dostępna jest szczepionka przeciw dżumie,



która zawiera bakterie zabite

formaliną



Potwierdzona jest skuteczność w postaci dymieniczej.



W zakażeniu drogą powietrzną jej skuteczność jest

bliska zeru.



Dla każdej postaci poza płucną

izolacja

osób z

kontaktu nie jest konieczna, podobnie jak

profilaktyka antybiotykowa



Rozprzestrzenianie się dżumy w XIV

wieku (kolor zielony - obszar wolny

od epidemii



, nieuleczalny, beznadziejny".



Dżuma jako broń

biologiczna



Bakterie dżumy są zaliczane do "klasycznego"

arsenału broni biologicznej.



Ich znaczenie wynika z rzadkiego

występowania dżumy w krajach rozwiniętych,

dość dużej śmiertelności i powszechnej

wrażliwości populacji. Pierwszym znanym

przypadkiem ich wykorzystania jest oblężenie

krymskiego portu Kaffa (obecnie Teodozja)

przez Tatarów w 1346 r.



Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za

mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę.

Zbrodnicze eksperymenty z

dżumą jako bronią



bakteriologiczną prowadzili japońscy wojskowi

w latach 1937-1945 w jednostce „731” na

terenie Mandżurii, dowodzonej przez jap.

lekarza wojskowego, gen.

Shira Ishiiego

(1892-1959).



W jednostce tej m.in. opracowano specjalne

bomby porcelanowe przeznaczone do

rozsiewania zakażonych pcheł.



W okresie zimnej wojny były prowadzone

przez ZSRR i Stany Zjednoczone badania nad

odmianami pałeczki dżumy mogącymi mieć

zastosowanie jako broń biologicznej.

Dopiero w XV-XVI w. zaczęto

rozróżniać różne rodzaje

chorób



Obecnie dżuma istnieje w kilku

rejonach endemicznych w Azji (w

latach dziewięćdziesiątych XX wieku

jej wybuchy odnotowano w

Wietnamie, Zambii i Indiach).



W leczeniu stosuje się antybiotyki.

Ubiór ochronny lekarza

podczas epidemii dżumy

(Niemcy,

XVII



LITERATURA.



Literatura



Alibek

Ken

, Hadelman Stephen:

Biohazard

Warszawa, Prószyński i S-ka, 2000



Chomiczewski Krzysztof, Kocik Janusz, Szkoda

Marek Tomasz:

Bioterroryzm. Zasady

postępowania lekarskiego.

, strony 179-189,

Warszawa,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL

2002



Ospa prawdziwa jako broń biologiczna –

rozpoznanie, leczenie i aspekty zdrowia

publicznego

[w:]

Medycyna Praktyczna

–

Pediatria

, 6/2001



Bibliografia

[edytuj]



Dziubek Zdzisław [red.]: "Choroby zakaźne i pasożytnicze",

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa



Chomiczewski Krzysztof, Kocik Janusz, Szkoda Marek Tomasz:

Bioterroryzm. Zasady postępowania lekarskiego., Warszawa,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002



Duncan Ch., Scott S.:

Czarna Śmierć. Epidemie w Europie od

starożytności do czasów współczesnych

.Wyd. polskie Bellona,

Warszawa 2008



Naphy W., Spicer A.,

Czarna śmierć

, Warszawa 2004.



Wrzesiński Szymon,

Epidemia złotych monet

[w:]

Focus. Wydanie

specjalne. Historia

, nr 8, 2007.



Wrzesiński Szymon,

Skutki epidemii na Śląsku w czasach

średniowiecza

[w:]

Gazeta Rycerska

, nr 1, 2008.



Wrzesiński Szymon,

Oddech Śmierci. Życie codzienne w czasach

epidemii

, wyd. EGIS Libron, Kraków 2008.



Zasady postępowania w przypadku ataku bioterrorystycznego oraz konieczność

zorganizowania obrony przed bronią biologiczną przedstawił K. Chomiczewski,

komendant WIHiE (patrz także

Schemat postępowania i współpracy w przypadku zagrożenia niebezpieczną chorobą za

kaźną oraz bioterroryzmem

). [

] W Polsce należy również stworzyć izolatoria, oddziały obserwacyjne, punkty

szczepień i przystosować szpitale do hospitalizacji chorych - ewentualnych ofiar ataków

bioterrorystycznych.



Prof. dr hab. med. Izabella Zgórniak-Nowosielska

emer. Kierownik Zakładu Wirusologii Instytutu Mikrobiologii

Collegium Medicum UJ w Krakowie



Piśmiennictwo do komentarza



1. Meszaros J.: Ospa (Variola), Światowy Plan Zwalczania Ospy. W: Kostrzewski J., red.:

Choroby zakaźne w Polsce i ich zwalczanie w latach 1961-1970. Warszawa, PZWL,

1973: 83-92



2. Kos J.B.: Epitafium dla ospy. Wrocław, Wyd. Silesia, 1991



3. Center for Civilian Biodefense Studies, http://www.hopkins-biodefense.org, 01.11.19



4. Mierzejewski J., Franz D.R., Zajtchuk R.: Rodzaje patogenów, które mogą być użyte w

ataku bioterrorystycznym. Przeg. Epid., 2001; 55 (supl. 2): 159-167



5. Mierzejewski J.: Bioterroryzm. Post. Mikrobiol., 2001; 40 (3): 279-285



6. Bartoszcze M.: Możliwości rozpoznania zagrożeń biologicznych. Przeg. Epid., 2001;

55 (supl. 2): 191-195



7. Chomiczewski K.: Zasady postępowania w przypadku ataku bioterrorystycznego.

Przeg. Epid., 2001; 55 (supl. 2): 201-206

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116
Slide 117
Slide 118
Slide 119
Slide 120
Slide 121
Slide 122
Slide 123
Slide 124
Slide 125
Slide 126
Slide 127
Slide 128
Slide 129

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Zagrożenia biologiczne - sprzątaczki i pokojówki w hotelach., Zagrożenia Biologiczne
Zagrozenia biologiczne - archiwiści, Zagrożenia Biologiczne
Dlaczego porosty są dobrym wskaźnikiem zagrożeń, Biologia
SCIAGI TESTY zagrozenia biologiczne sciaga opisowa"
Zagrożenie biologiczne (pracownicy placówek pediatrycznych), Zagrożenia Biologiczne
Zagrożenie biologiczne-wychowawcy w żłobkach i przedszkolach., Zagrożenia Biologiczne
Zagrożenia biologiczne w pracy stomatologa
druk skutki zagrożeń biologicznych i chemicznych
Wybrane czynniki zagrożeń biologicznych w miejscu pracy
Zagrożenia biologiczne-sprzedawcy innych artyków spożywczych, Zagrożenia Biologiczne
SCIAGI TESTY, TESTY Z ZAGROZEN BIOLOGICZNYCH, TESTY Z ZAGROŻEŃ BIOLOGICZNYCH
ENDOTOKSYNY – ZAGROŻENIA BIOLOGICZNE
Zagrożenia biologiczne w pracy stomatologa
Zagrozenia Biologiczne, dok, Ryzyko zawodowe

więcej podobnych podstron