Bóle głowy i twarzy

Bóle głowy i twarzy

Podział bólów głowy

Podział bólów głowy

•

Bóle głowy:

-

samoistne 80%

- objawowe 20%
(różne choroby układu nerwowego,

twarzoczaszki, narządów wewnętrznych i
ogólnoustrojowych) – mogą sygnalizować
groźną, śmiertelną chorobę

Diagnostyka w bólach głowy

Diagnostyka w bólach głowy

•

Wywiad

•

Badanie przedmiotowe

•

Badania dodatkowe: podstawowe
laboratoryjne, badanie płynu mózgowo-
rdzeniowego, eeg, rtg kręgosłupa szyjnego,
obrazowe KT i NMR, angiografia

Samoistne bóle głowy

Samoistne bóle głowy

•

Migrena

•

Ból głowy typu napięciowego

•

Klasterowy ból głowy

•

Samoistny kłujący ból głowy

•

Ból głowy przy jedzeniu lodów

•

Samoistny kaszlowy ból głowy

•

Łagodny wysiłkowy ból głowy

•

Koitalne bóle głowy (występujące w związku z

aktywnością seksualną)

Migrena

Migrena

•

Dotyczy około 10-15% populacji

•

Etiopatogeneza nieznana, ale:

- uwarunkowania genetyczne, AR
- skurcz (aura) a następnie rozkurcz i
zwiększona przepuszczalność naczyń
z wtórnym obrzękiem wokół naczyń
- rola receptorów serotoninowych

•

Początek w młodym wieku i trwa całe życie

•

K>M, 4:1

Migrena – obraz kliniczny

Migrena – obraz kliniczny

•

Okresowe napady stopniowo narastającego,

przeważnie tętniącego bólu głowy z nudnościami i

wymiotami, foto- i sonofobią. Bóle nasilają się

pod wpływem wysiłku fizycznego. Napad trwa 4-

72 h.

•

Migrena z aurą (klasyczna)

Aura: wzrokowa (mroczki, zniekształcenie obrazu,
ubytki w polu widzenia)
czuciowa (parestezje)
ruchowa (niedowład połowiczy, afazja)

•

Migrena bez aury (zwykła)

Migrena – obraz kliniczny

Migrena – obraz kliniczny

•

Rzadkie formy migreny: okoporaźna,
miesiączkowa, podstawna, siatkówkowa,
brzuszna.

•

Napad migreny może sprowokować: stres,
zmian pogody, niektóre pokarmy

•

Badanie neurologiczne – bz

•

eeg – mogą byż zmiany zbliżone do padaczki

•

NMR – drobne ogniska hiperintensywne w
substancji białej

Migrena - leczenie

Migrena - leczenie

•

Unikanie czynników prowokujących napady

•

Doraźne zwalczanie napadów:

łagodne - NLPZ, NLPZ+ kofeina, kodeina;

+metoclopramid

średnie i ciężkie – tryptany (sumatriptan,

zolmitriptan), ergotamina

•

Leczenie zapobiegawcze: dihydroergotamina,
propranolol, pizotifen (Polomigran),
karbazochrom (Divascan), kwas walproinowy
(Depakine chrono)

Ból głowy typu napięciowego

Ból głowy typu napięciowego

(zwykły naczynioruchowy ból

(zwykły naczynioruchowy ból

głowy)

głowy)

•

Przewlekłe, okresowe lub codzienne tępe bóle

głowy o charakterze ucisku, o nieznacznym

nasileniu

•

Równie częsty jak migrena

•

K>M

•

Początek w młodości

•

Ból nasila się powoli, trwa od kilkudziesięciu

minut do kilku tygodni, a nawet trwa cały czas z

krótkimi przerwami

•

Nawrotom sprzyja stres, niewyspanie, zmęczenie

•

Leczenie: NLPZ, leki p/depresyjne,

psychoterapia, biofeedback

Klasterowy ból głowy (ból głowy

Klasterowy ból głowy (ból głowy

Hortona)

Hortona)

•

M>K

•

Szczyt 20 -30 rż, choć może wystąpić w każdym wieku

•

Napad jednostronnego bólu w okolicy oczodołu i skroni z

towarzyszącym po tej stronie zaczerwienieniem oka,

obrzękiem powiek, łzawieniem, wyciekiem surowiczym z

nosa trwający od kilkunastu minut do 3 godz.

•

Napad może powtarzać się kilka razy w ciągu doby,

przez kilkanaście tygodni z następową remisją nawet

kilka lat) po czym okres bólowy powraca

•

W czasie napadu chorzy są pobudzeni, chodzą, czasem

zachowują się histerycznie

•

Etiopatogeneza: nieznana

•

Leczenie: w trakcie bólu -Sumatriptan s.c, do

przerywania okresu bólowego - Dexamethason przez 4-5

dni, lit, Depakine chrono, Polomigran

Objawowe bóle głowy

Objawowe bóle głowy

1.

Ostre bóle głowy (kilka godzin lub dni):

-

krwotok podpajęczynówkowy

-

zapalenie opon m-rdz lub mózgu

-

piorunujący ból głowy *

-

popunkcyjny ból głowy

-

Udar mózgu

-

Ostre wodogłowie

-

Ostra encefalopatia nadciśnieniowa

-

Ostre zapalenie zatok obocznych nosa

-

Ostre zapalenie ucha środkowego

-

Bóle zębopochodne

-

Jaskra

-

Zatrucia

-

Półpasiec twarzy

Objawowe bóle głowy

Objawowe bóle głowy

2. Podostre bóle głowy (kilkanaście dni lub kilka

tygodni):

-

Proces uciskowy mózgu (guz, krwiak, ropień)

-

Postępujące wodogłowie

-

Zapalenie tętnicy skroniowej

-

Rzekomy guz mózgu (łagodne nadciśnienie
wewnątrzczaszkowe)

-

Przewlekłe zapalenie opon m-rdz

Objawowe bóle głowy

Objawowe bóle głowy

3. Przewlekłe bóle głowy (dłużej niż kilka tygodni,

najczęściej miesiące i lata):

-

Pourazowe bóle głowy

-

Nadciśnienie tętnicze

-

Choroba niedokrwienna mózgu

-

Przewlekłe zatrucia

-

Polekowe bóle głowy: jako objaw uboczny, z „odbicia”

-

Nerwobóle

-

Kręgowopochodne bóle głowy

-

Depresja maskowana

-

Ale też: guz mózgu, zapalenie tętnicy skroniowej, krwiak

podtwardówkowy !

Co powinno budzić szczególny

Co powinno budzić szczególny

niepokój?

niepokój?

•

Ostry i podostry charakter bólu

•

Narastający w ciągu kilku dni lub tygodni ból głowy

•

Ból zapoczątkowany wysiłkiem, urazem głowy

•

Obecność objawów: zaburzenia świadomości,

zaburzenia pamięci, napady padaczkowe, objawy

ogniskowe, objawy oponowe, tarcza zastoinowa,

gorączka, wysokie ciśnienie tętnicze

•

Początek bólów głowy po 50 rż

Nerwobóle (neuralgie)

Nerwobóle (neuralgie)

czaszkowe

czaszkowe

•

ból promieniujący w obrębie pola unerwienia

określonego nerwu lub jego gałęzi

•

charakter napadowy

•

napad bólu trwa krótko, zwykle sekundy

•

występuje z różną częstotliwością w ciągu dnia

•

rwący, świdrujący, piekąco-kłujący

•

ból wyzwalany jest przez lekkie dotykanie

określonych miejsc zwanych punktami

spustowymi

•

nerwobóle samoistne (idiopatyczne) i objawowe

Neuralgia nerwu

Neuralgia nerwu

trójdzielnego

trójdzielnego

•

Napady bólu w obrębie II, III, rzadko I gałęzi n.

V, wyjątkowo obustronnie

•

Głównie u starszych osób, szczyt

występowania około 60 rż.

•

Ból wyjątkowo silny, powoduje

charakterystyczny grymas twarzy

•

Ból występuje samoistnie lub po podrażnieniu

stref spustowych

•

Choroba przebiega z remisjami i zaostrzeniami,

przewlekle

•

W badaniu neurologicznym bez zmian

Neuralgia nerwu

Neuralgia nerwu

trójdzielnego

trójdzielnego

•

Etiopatogeneza:

90% idiopatyczne (dość często konflikt nerwowo-

naczyniowy)

10 % objawowe: uraz, guz, tętniak, SM (szczególnie

u osób młodych, <30 rż, brak efektu leczenia)

•

Leczenie:

- karbamazepina w dawce do 1000 mg/d (wystarcza

z reguły 300-600 mg/d)

- inne leki: fenytoina, klonazepam, baklofen, kwas

walproinowy

- leczenie operacyjne
- akupunktura

Neuralgia nerwu językowo-

Neuralgia nerwu językowo-

gardłowego

gardłowego

•

Napadowe, jednostronne bóle okolicy migdałka,

podniebienia, nasady języka, rzadziej w głębi ucha

•

Głównie osoby starsze, po 50 rż

•

Samoistnie lub objawowe (np. rak krtani,

migdałka)

•

Prowokowane przez mówienie, połykanie, żucie,

jedzenie, ziewanie

•

Strefa spustowa znajduje się w okolicy migdałka

więc chory przechyla głowę w stronę przeciwną

przy jedzeniu lub piciu

•

Mogą towarzyszyć omdlenia, zespoły MAS,

zaburzenia rytmu serca (połączenie między n. IX a

nerwem zatoki szyjnej)

Inne neuralgie czaszkowe

Inne neuralgie czaszkowe

•

N. zwoju klinowo-podniebiennego -

ból w okolicy nasady nosa, wewn. kąta oka,

promieniujące do podniebienia, migdałków, ucha,

połączone z łzawieniem i wyciekiem z nosa

•

N. nerwu pośredniego -

bóle w okolicy ucha i stawu żuchwowego promieniujące

do wyrostka sutkowatego lub twarzy z towarzyszącym

łzawieniem, ślinotokiem i zaburzeniami smaku.

Objawowo - półpasiec uszny

•

N. nerwu krtaniowego górnego –

jednostronne bóle w okolicy krtani promieniujące do

ucha, karku, ramienia

Inne neuralgie czaszkowe

Inne neuralgie czaszkowe

•

Atypowy ból twarzy (sympatalgia twarzy)

-

jednostronne, stałe i uporczywe palące i piekące bóle

twarzy

-

współistnieje zespół hipohondryczno-depresyjny

-

nie poddaje się leczeniu, poza lekami p/depresyjnymi i

psychoterapią

-

czasem może wystąpić po ekstrakcji zęba

-

neurologicznie, stomatologicznie, laryngologicznie – bz

•

Odontalgia atypica

-

dolegliwości dotyczą jednego zęba, choć nie stwierdza

się żadnych zmian

Zespół Costena, zespół

Zespół Costena, zespół

bólowy stawu skroniowo-

bólowy stawu skroniowo-

żuchwowego

żuchwowego

•

bóle stawu żuchwowego i ucha promieniujące

do różnych okolic głowy i karku

•

charakter przewlekły

•

przeważnie tępy, czasem ulega zaostrzeniu

naśladując neuralgie

•

związany z jedzeniem lub dłuższym

mówieniem, ustępuje w spoczynku

•

spowodowany zaburzeniem czynności mięśni

żucia na tle wad zgryzu, braków w uzębieniu,

bruksizmu, czynników psychogennych

•

towarzyszą: zaburzenia ruchomości stawu

żuchwowego, „trzaskanie” w stawie,

zwiększone napięcie mięśni żwaczy oraz szum

w uchu, osłabienie słuchu, zawroty głowy

Zespół Costena, zespół

Zespół Costena, zespół

bólowy stawu skroniowo-

bólowy stawu skroniowo-

żuchwowego

żuchwowego

•

Diagnostyka:

- rtg stawów żuchwowych dynamiczne -

wykazać asymetrię stawów

- otolaryngolog – wykluczyć zmiany ucha

środkowego

•

Leczenie:

- leczenie wad zgryzu i braków w uzębieniu,
- blokady stawu z lignokainy,
- leki p/bólowe, leki uspokajające,
- ew. leczenie operacyjne

Bóle twarzy i narządów

Bóle twarzy i narządów

twarzoczaszki

twarzoczaszki

•

Procesy chorobowe dotyczące zębów, zatok
przynosowych, oczu, uszu, kości
twarzoczaszki, mięśni, stawów, tkanek
miękkich, pni i zwojów nerwowych mogą
promieniować do różnych okolic głowy – są to
tzw. bóle rzutowane

•

Przyczyny można podzielić na
stomatologiczne, otolaryngologiczne,
okulistyczne

Stomatologiczne przyczyny

Stomatologiczne przyczyny

bólów twarzy i głowy

bólów twarzy i głowy

•

Stany zapalne miazgi zęba i ozębnej, kości, dziąseł, błony

śluzowej jamy ustnej

•

Zęby zatrzymane

•

Utrudnione wyrzynanie zębów mądrości

•

Tzw. suchy zębodół

•

Ucisk protezy

•

Paradontopatie

•

Tkanki miękkie: czyraki, półpasiec, ropne zapalenie węzłów

chłonnych, zapalenie naczyń

•

Choroby stawu skroniowo-żuchwowego: zapalenie, artropatia,

z. Costena

•

Choroby ślinianek: zapalenie, kamica

•

Nowotwory

•

Nienowotworowe guzy i zmiany kostne (torbiele, dysplazje)

•

Urazy twarzoczaszki

•

Nietypowa odontalgia

•

Inne: poekstrakcyjna neuropatia n. V, kauzalgia

poekstrakcyjna, miesiączkowy ból zębów, zespół bólowy u osób

bezzębnych, wysokościowy ból zębów

Otolaryngologiczne przyczyny

Otolaryngologiczne przyczyny

bólów twarzy i głowy

bólów twarzy i głowy

•

Zapalenie ochrzęstnej małżowiny usznej, przewodu

słuchowego zewnętrznego, ucha środkowego, wyrostka

sutkowatego

•

Półpasiec uszny

•

Nowotwory ucha środkowego

•

Barotrauma

•

Choroby nosa: skrzywienie przegrody nosa, urazy,

nowotwory, czyraki

•

Ostre zapalenie zatok przynosowych

Okulistyczne przyczyny bólów

Okulistyczne przyczyny bólów

twarzy i głowy

twarzy i głowy

•

Zapalenie rogówki, tęczówki, ciała rzęskowego

•

Jaskra

•

Astenopia – dyskomfort związany z pracą oczną

•

Wady refrakcji (astygmatyzm, nadwzroczność)

•

Żle dobrane szkła korekcyjne

•

Zez ukryty

•

Zapalenie nerwu wzrokowego