KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE

WROCŁAWIU

ZAKŁAD PRAWA MEDYCNEGO

Prof. dr hab.

Barbara

Barbara

Świątek

PRAWO MEDYCZNE

Wykład 4.

Prawne aspekty badań
prenatalnych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

PŁÓD, ZWANY W PRZEPISACH
PRAWNYCH DZIECKIEM POCZĘYTM,
JEST W ŚWIETLE PRAWA –PACJENTEM,
KTÓRY MA PRAWO DO ŚWIADCZEŃ
ZDROWOTNYCH, A JEGO MATKA MA
PRAWO DO INFORMACJI O JEGO STANIE
ZDROWIA

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Zmiany przepisów, dotyczących badań prenatalnych:

Stary Kodeks Karny – art. 23b wpisany do kodeksu przez
Ustawę z dnia 07.01.1993 r. o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności
przerywania ciąży (Dz. U. Nr. 17. poz. 78).

Skreślenie z kodeksu art. 23b. przez znowelizowaną w
dniu 30.08.1996 r. w/w tzw. „ustawę antyaborcyjną”,

Nowelizacja ta Orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 28.05. 1997 r. uznana została za niezgodną z
Konstytucją przez to, że narusza „gwarancje
konstytucyjne odnoszące się do ochrony zdrowia dziecka
poczętego i jego niezakłóconego rozwoju”,

Wprowadzenie Ustawą z dnia 08.07. 1999 r. (Dz. U. Nr.
64, poz. 729) art. 157a do Nowego Kodeksu Karnego

.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Stary Kodeks Karny, Art. 23b.:

§ 1. Dziecko poczęte nie może być przedmiotem działań

innych niż te, które służą ochronie życia i zdrowia jego
lub jego matki, z wyjątkiem działań określonych w
paragrafie 2.

§ 2. Dopuszcza się badania przedurodzeniowe, nie

zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia w przypadku,
gdy:

1. dziecko poczęte należy do rodziny obciążonej

genetycznie,

2. istnieje podejrzenie występowania choroby genetycznej

możliwej do wyleczenia, zaleczenia bądź ograniczenia
jej skutków w okresie płodowym,

3. istnieje podejrzenie ciężkiego uszkodzenia płodu

.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Zakres jurysdykcji w/w artykułu:

*ściśle określone warunki, w których

badania prenatalne były prawnie
dopuszczalne,

*rodzaj dopuszczalnych prawnie badań

określono jako „nie zwiększające
wyraźnie ryzyka poronienia”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 4

czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr. 104, poz. 661)

Art. 19.1. „Pacjent ma prawo do:
• świadczeń zdrowotnych odpowiadających

wymaganiom wiedzy medycznej”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Art. 157a Kodeksu Karnego: 

§ 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka poczętego

lub rozstrój zdrowia, zagrażający jego życiu,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli

uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka
poczętego są następstwem działań leczniczych,
koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa
grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo
dziecka poczętego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która

dopuszcza się czynu określonego w paragrafie 1

.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Przepisy dodatkowe

* Ustawa tzw. „antyaborcyjna”, nowelizacja z 1996 r,.

art. 1 pkt. 2a: „Organy administracji rządowej oraz
samorządu terytorialnego, w zakresie swoich
kompetencji określonych w przepisach
szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny
dostęp do informacji i badań prenatalnych,
szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko
bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub
rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby
zagrażającej życiu płodu”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

*Kodeks Etyki Lekarskiej z 1994 r.:

Art. 38 pkt. 3.

Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów, należących

do grupy zwiększonego ryzyka, z możliwościami
diagnostycznymi i terapeutycznymi współczesnej
genetyki lekarskiej, w tym diagnostyki
przedurodzeniowej. Przekazując powyższe
informacje lekarz ma obowiązek poinformować
zainteresowanych o ryzyku związanym z
przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (2004) r.:

Art. 38 pkt. 3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać

pacjentów , należących do grupy zwiększonego
ryzyka z możliwościami współczesnej genetyki
lekarskiej, a także diagnostyki i terapii
przedurodzeniowej. Przekazując powyższe
informacje lekarz ma obowiązek poinformować o
ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań
przedurodzeniowych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Art. 39.

Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz

równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej
dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o
zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed
jego urodzeniem.

Art. 39 a Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach

klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub
terapeutycznych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ocena prawna badań prenatalnych:

Badania prenatalne są aktualnie

jednym z wielu, rzec by można
„normalnym” świadczeniem
zdrowotnym: na straży jego realizacji
stoi nawet, wpisany w ustawę nakaz
administracyjny

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Realizacja kolejnych etapów badań

prenatalnych:

• pełna informacja,
• skierowanie przez lekarza

(ginekologa, pierwszego kontaktu,
genetyka) do specjalistycznego
ośrodka,

• wybór rodzaju badania przez

specjalistę

.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia

specjalistycznego badania, także
prenatalnego i lekarz nie kieruje na nie
pacjentki, dopuszcza się błędu
diagnostycznego z zaniechania.

Lekarz ginekolog - położnik nie ma podstaw

ani prawnych ani moralnych by odmówić
kobietom w ciąży wykonania badań
prenatalnych, także genetycznych. Bariery
stawiane matkom, przy badaniach
prenatalnych są łamaniem prawa

.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Odpowiedzialność lekarza: taka sama jak przy

popełnieniu każdego innego błędu
lekarskiego: karna, cywilna, zawodowa.

Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r. (Dz.

U. Nr. 28, poz. 152):

Art.4.

Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze

wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi
mu metodami i środkami zapobiegania,
rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami
etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Ustawa o zawodzie lekarza jw.

Art. 39.

Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń

zdrowotnych, niezgodnych z jego sumieniem, z
zastrzeżeniem art. 30 z tym, że ma obowiązek
wskazać realne możliwości uzyskania tego
świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie
opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt
w dokumentacji medycznej.

Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku

pracy lub w ramach służby, ma ponadto obowiązek
uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Klauzula sumienia jest kategoria ściśle

prawną. Dotyczyć może przekonań
konkretnego lekarza, który może,
powołując się na nie, odmówić
wykonania badania; nie może
natomiast odmówić skierowania
pacjentki na nie.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Pozwy przeciwko lekarzom o to, że

stawiając złą diagnozę lub odmawiając
przeprowadzenia badań, koniecznych
dla postawienia prawidłowej diagnozy,
uniemożliwiają rodzicom – wbrew
prawu – podjęcie świadomej decyzji o
urodzeniu lub nie ciężko chorego
dziecka, są na Zachodzie nazywane
sprawami o „złe urodzenie”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ

PRENATLANYCH

Badania USG – występujące w praktyce

błędy diagnostyczne:

• nierozpoznanie bliźniaków –

„zroślaków”,

• rozpoznanie ciąży bliźniaczej przy

obecności jednego płodu,

• nieprawidłowa ocena masy ciała

płodu,

• nierozpoznanie przemieszczenia

trzewi jamy brzusznej do klatki
piersiowej.