Syllabus

Prawo Międzynarodowe

Publiczne

PMP

Semestr letni

• rok akademicki 2010/2011

Metoda nauczania

prezentacja

• poglądów piśmiennictwa
• orzecznictwa
• z zakresu prawa międzynarodowego

publicznego

Cel przedmiotu

student zdobywa wiedzę dotyczącą

• czynników oddziaływujących na relacje

prawne między państwami, organizacjami

międzynarodowymi i narodami

słuchacze uzyskuje podstawowe informacje

• znajdujące zastosowanie w pracy

wymagającej znajomości prawa

międzynarodowego i mechanizmów

prawnej współpracy w ramach istniejącej

społeczności międzynarodowej

Zakres przedmiotowy zajęć

• Źródła prawa międzynarodowego
• Podmioty prawa międzynarodowego
• Organizacje międzynarodowe
• Prawo traktatów
• Prawo dyplomatyczne i konsularne
• Prawo morza
• Prawo lotnicze i kosmiczne
• Odpowiedzialność międzynarodowa państw
• Rozstrzyganie sporów międzynarodowych

Zagadnienia wstępne

• zarys rozwoju prawa międzynarodowego

• pojęcie prawa międzynarodowego

• funkcje prawa międzynarodowego

• prawo międzynarodowe a prawo

wewnętrzne; miejsce prawa

międzynarodowego w krajowym porządku

prawnym

• miejsce prawa międzynarodowego w

polskim porządku prawnym

• cechy współczesnego procesu tworzenia

PM

prawo międzynarodowe publiczne

stanowią normy regulujące

• stosunki międzynarodowe
• oraz wzajemne stosunki między

państwami a innymi podmiotami i
organizacjami międzynarodowymi

• oraz innymi uczestnikami stosunków

międzynarodowych mającymi zdolność do
działania w stosunkach międzynarodowych

prawo międzynarodowe prywatne

nie jest prawem międzynarodowym, ale prawem
wewnętrznym różnych państw

Źródła prawa prywatnego mają charakter
Wewnętrzny

są to ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym,
kodeksy cywilne i handlowe, rozrzucone ustawy itp.

w przeciwieństwie do prawa publicznego

Zasłużeni naukowcy

Hugo von Grot holenderski prawnik

jest nazywany ojcem prawa narodów

napisał: „trzy księgi o prawie wojny i pokoju”

w 1625r w którym określił zakres prawa
międzynarodowego, pisał o prawie morza,
prawie dyplomatycznym

• w 1609r powstało dzieło „O prawie łupów”

gdzie w rozdz. 11 „o wolności mórz” napisał,
że morze jest otwarte dla wszystkich

• uważał że nie można zawłaszczyć żadnych

szlaków morskich

Funkcja PMP

Regulowanie stosunków

zewnątrzpaństwowych

• ustala ogólne zasady postępowania państw

we wzajemnych stosunkach

• ustala reguł postępowania na obszarach nie

takich jak morze pełne, przestrzeń kosmiczna

• podlegających niczyjej suwerenności
• reguluje stosunki między państwami

udzielenie pomocy gospodarczej, wojskowej

• ustala formy wzajemnych stosunków

dyplomatycznych i konsularnych

• reguluje sprawy zasięgu władzy terytorialnej

poszczególnych państw

Źródłami pmp są

przeważnie umowy międzynarodowe
zwyczaje i uchwały
prawotwórcze organizacji

międzynarodowych

osobno omówiono art. 38 MTS

Normy bezwzględnie obowiązujące

Ius cogens

są powszechnie zaakceptowane przez społeczność
międzynarodową.

3 typy norm ius cogens

• zakaz niewolnictwa
• zakaz dyskryminacji rasowej
• zakaz ludobójstwa

wyrok MTS z 1970r w sprawie statku

„Barcelona” Barcelona Traction

we współczesnym PMP zobowiązania te

(erga

omnes-) wynikają
• np. z postawienia poza prawem aktów

agresji i ludobójstwa,

• a także zasad i norm dotyczących praw

fundamentalnych jednostki ludzkiej
włączając w to ochronę przed
niewolnictwem i dyskryminacją rasową

funkcje prawa międzynarodowego

określa

sytuację państwa w społeczności

międzynarodowej

zasady postępowania państw w wzajemnych

stosunkach

reguluje konkretne stosunki między państwami

ustala

formy wzajemnych stosunków
zasięg terytorialny władzy poszczególnych

państw

reguły postępowania na terenach niczyich res

nullas

prawo międzynarodowe

a prawo wewnętrzne

teoria

• dualizmu
•
• monizmu

teoria dualizmu

przyjmują że PMP i prawo wewnętrzne

• stanowią zupełnie niezależnymi systemami

prawa,

• które nie mają punktów stycznych,
• żeby PMP było używane wewnątrz państwa

należy je przekształcić w normy prawa

wewnętrznego

Teoria monizmu

twierdzą, że PMP i prawo wewnętrzne

• tworzą jeden spójny system prawny,
• przyjmują, że hierarchicznie PMP jest

podporządkowane prawu wewnętrznemu

Kelsenowska szkoła prawa
uznaje prawo wewnętrzne za pochodne

PMP

uważając je za suwerenne

Źródła prawa międzynarodowego

• Klasyfikacja źródeł - art. 38 Statutu MTS

• prawo traktatów

• prawo zwyczajowe

• Źródła pozostałe

Prawo zwyczajowe

właściwości praktyki oraz intensywność

praktyki

• konstrukcja „persistent objector”;
• istota opinio iuris oraz przejawy
• traktat a zwyczaj powszechny

Prawo traktatów

Konwencja Wiedeńska z 1969r.

• zawarcie umowy
• kompetencja traktatowa w zapisach

Konstytucji RP

• etapy zawierania umowy
• rejestracja umów
• zastrzeżenia
• ważność umowy
• stosowanie umów (w czasie, w przestrzeni)
• umowy a państwa trzecie, interpretacja

umów

Sprawy rozpatrywane przez MTS

• The Paquette Habana Case ICJ (1900)

• The Case o the S.S. Lotus ICH (1927)

• North Sea Continental Shelf Cases ICJ (1969)

• Asylum Case ICJ (1950)

• Anglo-Norwegian Fisheries Case ICJ (1951)

• Case Concerning the Gabcikovo-Nagymaros Project ICJ

(1955)

Państwo jako podmiot prawa

międzynarodowego

• Znamiona państwowości; suwerenność / zasada

suwerennej równości; prawa zasadnicze / prawa

nabyte;

• Kompetencje/jurysdykcja państwa – kompetencja

terytorialna (realizowana na terytorium państwa /

poza własnym terytorium), kompetencja

personalna; inne, obok terytorialnej i personalnej

kryteria (zasady) konfigurowania

kompetencji/jurysdykcji;

• Powstanie państwa i przekształcenia jakim

podlega: sposoby powstania i upadku państw;

sposoby nabycia terytorium, sukcesja państw,

uznanie

Prawo dyplomatyczne i konsularne

relacje dyplomatyczne

• prawo legacji
• ustanowienie i zerwanie stosunków

dyplomatycznych

• immunitety i przywileje dyplomatyczne

relacje konsularne

• ustanowienie misji konsularnej
• immunitety i przywileje konsularne

Sprawy rozpatrywane przez MTS

• In re P. (Diplomatic Immunity: Jurisdiction) [1998]

1 F.L.R. 1026 (Fam. and C.A.)

• United States Diplomatic and Consular Staff in

Tehran (US v. Iran) Merits, 1980 ICJ Reports 3

• United States Diplomatic and Consular Staff (USA

v. Iran) 1982 ICJ Reports

Prawo międzynarodowe handlowe

• Przedmiot i zakres międzynarodowego prawa

handlowego.

• Kompleksowy charakter międzynarodowego

prawa handlowego i jego źródła.

• Międzynarodowe prawo handlowe a prawo

zwyczajowe i precedensowe.

• Podmioty transakcji międzynarodowych.

• Spółki handlowe i ich rodzaje.

• Specyficzne rodzaje spółek kapitałowych.

• Przedsiębiorstwa spółdzielcze i ich cechy.

• Rejestr, firma i znak towarowy.

• Transakcje międzynarodowe i arbitraż handlowy

prawo morza

• Międzynarodowe prawo morza a prawo morskie.
• Źródła prawa morza i jego kodyfikacja.
• Status prawny obszarów morskich i ich

delimitacja. Morskie badania naukowe i ich
uwarunkowania prawne.

• Ochrona środowiska morskiego.
• Bezpieczeństwo żeglugi morskiej.
• Obecność wojskowa państw na morzach

.

organizacje międzynarodowe

• Organizacje międzyrządowe są tworzone przez

państwa i działają na podstawie umów
międzynarodowych

• Organizacje pozarządowe nie działają na

podstawie umów międzynarodowych,

• lecz na podstawie porozumień nieformalnych lub

o charakterze wewnątrzprawnym

• Organy organizacji i jej uchwały

prawo lotnicze i kosmiczne

• Międzynarodowe prawo lotnicze a prawo kosmiczne

(ang. outer space)

• Pojęcie przestrzeni kosmicznej, koncepcje jej

delimitacji i proponowane unormowania. Doktryna

wspólnego dziedzictwa ludzkości a prace

kodyfikacyjne ONZ.

• Źródła prawa kosmicznego.
• Zakres jurysdykcji państw w przestrzeni kosmicznej i

na ciałach niebieskich.

• Wolność kosmosu dla celów pokojowych.

Użytkowanie kosmosu dla celów wojskowych.

• Międzynarodowa kontrola przestrzeni kosmicznej i

zasady odpowiedzialności międzynarodowej.

kontraktowa i deliktowa

odpowiedzialność państw

zasady ogólne

• przypisanie czynu państwu czynu
• odpowiedzialność obiektywna i wymóg

posiadania interesu prawnego

problem actio popularis w prawie

międzynarodowym

szkoda i wina

• przestępstwa i delikty międzynarodowe
• obowiązek kompensacyjny
• sposoby naprawienia skutków naruszenia

Dyplomatyczne i sądowe metody

rozstrzygania sporów międzynarodowych

Środki odwetowe
Retorsje

• działalność odwetowa, jaka podejmuje jedno

państwo, w odpowiedzi na sprzeczne z jego

interesami lub nieprzyjazne działanie drugiego

państwa, takimi samymi lub podobnymi

środkami

Represalia

• działalność odwetowa, jaki jedno państwo

podejmuje w odpowiedzi na bezprawną

działalność drugiego państwa, takimi samymi

środkami

Sprawy rozstrzygane przez MTS

• Guinea v. Mine, Swiss Office of Poursuiters

for Debts and Bankruptcy,

ILM 1987 nr 26, s.

382,

• Benevenutiand Bonfant c. du

Gouvernement Republique du Congo

ILM

1981 nr 20, s. 878

Guinea v. Mine, Swiss Office of Poursuiters

for Debts and Bankruptcy

w sprawie tej przeciwko Gwinei

• powód uzyskał zajęcie majątku pozwanej

strony na terytorium Szwajcarii

• Trybunał wezwał powoda do zaprzestania

tego postępowania przed sadem krajowym

• Na tej podstawie władze Szwajcarii

zaprzestały egzekucji

w podobnej sytuacji francuski SN

Cour de Cassation

• unieważniając wyrok zadu apelacyjnego w

Rennes,

• stwierdził, że postanowienia dotyczące

Trybunału Arbitrażowego

• nie stoją na przeszkodzie powoda w

postępowaniu egzekucyjnym przeciwko
obcemu państwu we Francji

Międzynarodowe konflikty zbrojne

prawo do obrony

ius ad bellum

• prawo wojenne
• Konwencja haska z 1907
• art. 12(1) Umowy Ligi Narodów
• używanie siły w relacjach

międzypaństwowych i limitacja jej użycia

• prawo do obrony

preventive self-defence

Sprawy rozpatrywane przez MTS

• Nicaragua v. USA ICJ Reports 1986

• Corfu Channel Case, ICJ Reports 1994

Nicaragua v. USA ICJ Reports 1986

• MTS zajmował się relację reguł

dotyczących tego samego przedmiotu

normowanych traktatem (umową) i

powszechnym prawem zwyczajowym

• Chodziło o zasadę formułującą zakaz

interwencji (ingerencji) w sprawy

wewnętrzne drugiego państwa

• oraz zasadę zakazującą użycia siły lub

groźby użycia siły przeciwko całości

terytorialnej lub niepodległości państwa

Źródła prawa międzynarodowego

i materiały do studiowania

• Konwencja wiedeńska o prawie traktatów z

dnia 23.05.1969 r.

Dz. U. 90.74.439-zał. - weszła w życie dnia

01.08.1990 r.

• Konwencja wiedeńska o prawie traktatów

między państwami a organizacjami

międzynarodowymi lub organizacjami

międzynarodowymi z dnia 21.03.1986 r

Organizacja Narodów Zjednoczonych

United Nations

• Narody Zjednoczone
•

Karta Narodów Zjednoczonych

•

Statut Międzynarodowego Trybunału
Sprawiedliwości

Prawo traktatów

• Konwencja wiedeńska o prawie traktatów,

23.05.1969

• Konwencja o prawie traktatów między

państwami a organizacjami
międzynarodowymi lub organizacjami
międzynarodowymi, Wiedeń 21.03.1969

• Konstytucja Rzeczpospolitej Polski

art. 87-94 Konstytucji - źródła prawa

międzynarodowa odpowiedzialność

państwa

• UN GA Res 56/83 "Międzynarodowa

odpowiedzialność państw" z dnia

28.01.2002 r.

• Konwencja wiedeńska o odpowiedzialności

cywilnej za szkodę jądrową

z dnia 21.05.1963 r. - Dz. U. 90.63.370 weszła w życie
dnia 23.04.1990 r.

• Umowa między Rządem Republiki

Federalnej Niemiec a Rządem Stanów

Zjednoczonych Ameryki Północnej o

Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i

Przyszłość” z dnia 17.07.2000 r

.

prawo morza

law of sea

Konwencje genewskie o prawie morza - 29.4.1958
Konwencje o morzu terytorialnym i strefie

przyległej z dnia 29.04.1958 r

Konwencja ONZ o prawie morza, Montego Bay
10.12.1982

Aneks nr 6 do Konwencji stanowi Statut
Międzynarodowego Trybunału Prawa Morza

Konwencja o morzy pełnym z dnia 29.04.1958 r. –

Dz. U. 63.33.187. – weszła w życie dnia 30.09.1962 r

Konwencja o szelfie kontynentalnym dnia
29.04.1958 r.

Dz. U. 64.28.179, weszła w życie dnia 10.06.1964 r.

prawo lotnicze kosmiczne i

telekomunikacyjne

• Konwencja o międzynarodowej żegludze

powietrznej, Chicago 7.12.1944r.

• Traktat o zasadach określających

działalność państw w zakresie badania i

wykorzystania przestrzeni kosmicznej,

Londyn- Moskwa-Waszyngton 27.01.1967r.

• Konwencja o odpowiedzialności

międzynarodowej za szkody wyrządzone

przez statki kosmiczne, Londyn-Moskwa -

Waszyngton 29.03.1972r.

państwa jako podmioty prawa

międzynarodowego publicznego, terytorium

państwa, jurysdykcja, obywatelstwo

Konwencja w sprawie zredukowania i
wyeliminowania przypadków bezpaństwowości,
Nowy Jork 28.08.1961
Konwencja europejska o immunitecie państwa z
dnia 16.05.1972 r.
Traktat między Rzeczypospolitą Polską a
Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobro
sąsiedzkiej współpracy z dnia 22.05.1992

r. - Dz. U. 93.61.291 - wszedł w życie dnia 08.05.1993

r

.

prawo międzynarodowe prywatne

• Ustawa z dnia 12 listopada 1965 r. - Prawo

prywatne międzynarodowe

• Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu

orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i

handlowych, Lugano 16.9.1988

• Konwencja ONZ w sprawie międzynarodowej

sprzedaży towarów, Wiedeń 1980

• Konwencja o uznawaniu i wykonywaniu

zagranicznych orzeczeń arbitrażowych, Nowy

Jork 1958

• Prawo modelowe UNCITRAL-u w sprawie

międzynarodowego arbitrażu handlowego,

1985

Literatura podstawowa

Bierzanek R., Symonides J., Prawo międzynarodowe

publiczne, Warszawa 2005

Czapliński W., Wyrozumska A., Prawo

Międzynarodowe Publiczne. Zagadnienia

systemowe, Wydawnictwo Beck, Warszawa

2007

Doliwa-Klepacki Z. /red./, Encyklopedia organizacji

międzynarodowych, Warszawa 1997

Flemining M. /red./, Międzynarodowe prawo

konfliktów zbrojnych, Warszawa 1991

Gilas J., Prawo międzynarodowe, Toruń 1999
S. Sawicki, Góralczyk W., Prawo Międzynarodowe

Publiczne w zarysie, Warszawa, PWN 2009

Zalecana literatura obcojęzyczna

z zakresu prawa międzynarodowego

• Brownlie I., Principles of Public International Law,

6th ed. Oxford Oxford University Press 2003

• Henkin L., International Law; Politics and values,

Martinus Nijhoff Publishers 1995

• Herdegen M., Vőlkerrecht, C.H. Beck München

2004

• Jennings R. Watts, A. (eds.), Oppenheim’s

International Law 9th (Ed), Harlow Longman 1992

• Shaw M.N., International Law, 4th ed. London

Cambridge, Cambridge University Press 2005

• Vitzhum W. G., Völkerrecht, 3 Auflage, Walter de

Gruyter, Berlin-New York, 2004

Sugerowane czasopisma:

• American Journal of International La

• International and Comparative Law

Quarterly

• International Law Reports

• Journal de droit international

• Netherlands Yearbook of International Law

• Recueil des Cours de l'Académie de Droit

International de la Haye

• Rabels Zeitschrift für ausländisches und

internationales Privatrecht

• Sprawy Międzynarodowe

Egzamin

Egzamin składa się z dwóch części

a)10 pytań testowych jednokrotnego wyboru

b) Pytanie opisowe – do wyboru jedna tematyka z

trzech zagadnień