Zaburzenia psychiczne i ich

Zaburzenia psychiczne i ich

systematyka

systematyka

Prof. Dr hab.

Prof. Dr hab.

Andrzej Zięba

Andrzej Zięba

Klinika

Klinika

Psychiatrii

Psychiatrii

Dorosłych CM

Dorosłych CM

UJ

UJ

Psychiatria jest dziedziną medycyny

Psychiatria jest dziedziną medycyny

zajmującą się zaburzeniami procesów

zajmującą się zaburzeniami procesów

myślowych i sfery emocjonalnej człowieka

myślowych i sfery emocjonalnej człowieka

oraz pojawiającymi się na tym podłożu

oraz pojawiającymi się na tym podłożu

patologicznymi zachowaniami.

patologicznymi zachowaniami.

Wynikiem istnienia tych zaburzeń jest

Wynikiem istnienia tych zaburzeń jest

zazwyczaj dyskomfort/cierpienie a także

zazwyczaj dyskomfort/cierpienie a także

upośledzenie funkcjonowania społecznego,

upośledzenie funkcjonowania społecznego,

rodzinnego i zawodowego pacjenta.

rodzinnego i zawodowego pacjenta.

Zaburzenia te są wywołane czynnikami:

Zaburzenia te są wywołane czynnikami:

biologicznymi, genetycznymi,

biologicznymi, genetycznymi,

biochemicznymi, społecznymi, rodzinnymi,

biochemicznymi, społecznymi, rodzinnymi,

środowiskowymi, psychologicznymi etc.

środowiskowymi, psychologicznymi etc.

Pojęcie psychiatrii wprowadził w XIXw.

Pojęcie psychiatrii wprowadził w XIXw.

niemiecki fizjolog i klinicysta –

niemiecki fizjolog i klinicysta –

J.Ch.Reil.

J.Ch.Reil.

Kierunki we współczesnej

Kierunki we współczesnej

psychiatrii

psychiatrii



Kliniczny

Kliniczny

– w zależności od

– w zależności od

preferowanych metod diagnostyczno –

preferowanych metod diagnostyczno –

terapeutycznych można wyróżnić tutaj tzw.

terapeutycznych można wyróżnić tutaj tzw.

Podejście biologiczne i psychologiczne

Podejście biologiczne i psychologiczne

( obecnie istnieje silna tendencja do

( obecnie istnieje silna tendencja do

łączenia obydwu tych podejść)

łączenia obydwu tych podejść)



Społeczny

Społeczny



Poznawczo-behawioralny

Poznawczo-behawioralny



Behawiorystyczny

Behawiorystyczny



Psychodynamiczny i psychoanalityczny

Psychodynamiczny i psychoanalityczny



Egzystencjalny

Egzystencjalny



Antypsychiatryczny

Antypsychiatryczny

Objawy (

Objawy (

symptomata

symptomata

)

)

zaburzeń

zaburzeń

psychicznych wykazują dużą

psychicznych wykazują dużą

różnorodność; ujmując je łącznie, a zatem

różnorodność; ujmując je łącznie, a zatem

posługując się nazwą o bardzo szerokim

posługując się nazwą o bardzo szerokim

zakresie , używamy określenia – objawy

zakresie , używamy określenia – objawy

psychopatologiczne. Stwierdzenie, że

psychopatologiczne. Stwierdzenie, że

chory wykazuje objawy

chory wykazuje objawy

psychopatologiczne jest poprawne ale

psychopatologiczne jest poprawne ale

bardzo ogólnikowe i znaczy tyle tylko, że

bardzo ogólnikowe i znaczy tyle tylko, że

chory zdradza zaburzenia psychiczne,

chory zdradza zaburzenia psychiczne,

które nie zostały bliżej określone. Należy

które nie zostały bliżej określone. Należy

unikać popełnienia błędu, który polega na

unikać popełnienia błędu, który polega na

używaniu określenia – „objaw psychiczny”

używaniu określenia – „objaw psychiczny”

zamiast

zamiast

„psychopatologiczny”

„psychopatologiczny”

Do objawów psychopatologicznych

Do objawów psychopatologicznych

zalicza się:

zalicza się:



Objawy chorób psychicznych, tj. objawy

Objawy chorób psychicznych, tj. objawy

psychotyczne(psychosis – choroba

psychotyczne(psychosis – choroba

psychiczna)

psychiczna)



Objawy nerwic (objawy nerwicowe)

Objawy nerwic (objawy nerwicowe)



Objawy zaburzeń osobowości

Objawy zaburzeń osobowości



Objawy upośledzenia umysłowego

Objawy upośledzenia umysłowego

Określenie „

Określenie „

objaw

objaw

” (symptoma) bywa czasem

” (symptoma) bywa czasem

używane zamiennie ze słowem „cecha”, co

używane zamiennie ze słowem „cecha”, co

jednak dotyczy głównie opisu zaburzeń

jednak dotyczy głównie opisu zaburzeń

osobowości i niedorozwoju umysłowego.

osobowości i niedorozwoju umysłowego.

Najprostszy podział zaburzeń

Najprostszy podział zaburzeń

psychicznych

psychicznych

1.

1.

Zaburzenia psychotyczne

Zaburzenia psychotyczne

– utrata poczucia

– utrata poczucia

rzeczywistości, obecność objawów wytwórczych

rzeczywistości, obecność objawów wytwórczych

(urojenia, omamy etc.)

(urojenia, omamy etc.)

2.

2.

Zaburzenia nerwicowe

Zaburzenia nerwicowe

– nie występuje utrata

– nie występuje utrata

poczucia rzeczywistości, ich przyczyną są głównie

poczucia rzeczywistości, ich przyczyną są głównie

konflikty intrapsychiczne , którym najczęściej

konflikty intrapsychiczne , którym najczęściej

towarzyszy

towarzyszy

lęk, objawy konwersyjne lub

lęk, objawy konwersyjne lub

somatyzacyjne.

somatyzacyjne.

3.

3.

Zaburzenia czynnościowe

Zaburzenia czynnościowe

– w ich wypadku nie są

– w ich wypadku nie są

na razie znane czynniki etiologiczne odpowiedzialne

na razie znane czynniki etiologiczne odpowiedzialne

za stwierdzane w tej grupie symptomy (np. zespół

za stwierdzane w tej grupie symptomy (np. zespół

osobowości wielokrotnej)

osobowości wielokrotnej)

4.

4.

Zaburzenia organiczne

Zaburzenia organiczne

– ich symptomy są efektem

– ich symptomy są efektem

uszkodzenia tkanki mózgowej, zazwyczaj zaburzeniom

uszkodzenia tkanki mózgowej, zazwyczaj zaburzeniom

tym towarzyszy upośledzenie funkcji poznawczych

tym towarzyszy upośledzenie funkcji poznawczych

Klasyfikacja DSM - IV

Klasyfikacja DSM - IV

Podstawą klasyfikacji DSM-IV jest

Podstawą klasyfikacji DSM-IV jest

tzw. diagnostyka wieloosiowa, na

tzw. diagnostyka wieloosiowa, na

którą składa się pięć osi

którą składa się pięć osi

.

.



Oś I - zespoły kliniczne (clinical

Oś I - zespoły kliniczne (clinical

disorders) i inne stany interesujące

disorders) i inne stany interesujące

klinicystę

klinicystę



Oś II - zaburzenia osobowości i

Oś II - zaburzenia osobowości i

upośledzenia umysłowe

upośledzenia umysłowe



Oś III - stany ogólnomedyczne (general

Oś III - stany ogólnomedyczne (general

medical conditions)

medical conditions)

Klasyfikacja DSM - IV

Klasyfikacja DSM - IV

(c.d.)

(c.d.)



Oś IV - problemy psychospołeczne i

Oś IV - problemy psychospołeczne i

środowiskowe

środowiskowe



w pierwotnej grupie oparcia, w środowisku

w pierwotnej grupie oparcia, w środowisku

społecznym

społecznym



edukacyjne, zawodowe, mieszkaniowe, ekonomiczne

edukacyjne, zawodowe, mieszkaniowe, ekonomiczne



z dostępem do świadczeń medycznych

z dostępem do świadczeń medycznych



z sytuacją prawną

z sytuacją prawną



Oś V - poziom funkcjonowania życiowego

Oś V - poziom funkcjonowania życiowego



skala GAF (

skala GAF (

Global Assessment of Functioning

Global Assessment of Functioning

),

),

rozpiętość 0-99 punktów oparta na ocenie

rozpiętość 0-99 punktów oparta na ocenie

przesłanek zdrowotnych, psychologicznych i

przesłanek zdrowotnych, psychologicznych i

społecznych

społecznych

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje następujące

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje następujące

główne kategorie diagnostyczne:

główne kategorie diagnostyczne:

1.

1.

Zaburzenia rozpoznawane zwykle po raz

Zaburzenia rozpoznawane zwykle po raz

pierwszy w niemowlęctwie , dzieciństwie,

pierwszy w niemowlęctwie , dzieciństwie,

wieku młodzieńczym( childhood,

wieku młodzieńczym( childhood,

adolescence)

adolescence)

2.

2.

Zaburzenia świadomości (delirium), otępienie,

Zaburzenia świadomości (delirium), otępienie,

zaburzenia amnestyczne, i inne globalne lub

zaburzenia amnestyczne, i inne globalne lub

częściowe zespoły zaburzeń poznawczych

częściowe zespoły zaburzeń poznawczych

3.

3.

Zaburzenia psychiczne spowodowane

Zaburzenia psychiczne spowodowane

stanami ogólnomedycznymi, nie

stanami ogólnomedycznymi, nie

sklasyfikowane gdzie indziej

sklasyfikowane gdzie indziej

4.

4.

Zaburzenia związane z nadużyciem substancji

Zaburzenia związane z nadużyciem substancji

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje następujące

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje następujące

główne kategorie diagnostyczne(c.d.):

główne kategorie diagnostyczne(c.d.):

5.

5.

Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne

Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne

6.

6.

Zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju

7.

7.

Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe

8.

8.

Zaburzenia pod postacią somatyczną

Zaburzenia pod postacią somatyczną

(somatoform disorders)

(somatoform disorders)

9.

9.

Zaburzenia pozorowane (factitious disorders)

Zaburzenia pozorowane (factitious disorders)

10.

10.

Zaburzenia dysocjacyjne ( dawniej

Zaburzenia dysocjacyjne ( dawniej

histeryczne, konwersyjne)

histeryczne, konwersyjne)

11.

11.

Zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej

Zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej

12.

12.

Zabużenia odżywiania się

Zabużenia odżywiania się

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM – IV (c.d.)

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje

Klasyfikacja DSM-IV obejmuje

następujące główne kategorie

następujące główne kategorie

diagnostyczne:

diagnostyczne:

13.

13.

Zaburzenia snu

Zaburzenia snu

14.

14.

Zaburzenia kontroli impulsów nie

Zaburzenia kontroli impulsów nie

sklasyfikowane gdzie indziej

sklasyfikowane gdzie indziej

15.

15.

Zaburzenia przystosowania

Zaburzenia przystosowania

( adaptacyjne)

( adaptacyjne)

16.

16.

Zaburzenia osobowości

Zaburzenia osobowości

17.

17.

Inne stany nie sklasyfikowane gdzie

Inne stany nie sklasyfikowane gdzie

indziej, które mogą być przedmiotem

indziej, które mogą być przedmiotem

klinicznej uwagi

klinicznej uwagi

Międzynarodowa Statystyczna

Międzynarodowa Statystyczna

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Zdrowotnych ICD - 10

Zdrowotnych ICD - 10



Rozpoznawane klasy diagnostyczne ujmuje się jako

Rozpoznawane klasy diagnostyczne ujmuje się jako

zaburzenia (disorders)

zaburzenia (disorders)



Uniwersalny, międzynarodowy charakter kodów

Uniwersalny, międzynarodowy charakter kodów

poszczególnych jednostek

poszczególnych jednostek



Założenia opisowości i ateoretyczności wiążące się z

Założenia opisowości i ateoretyczności wiążące się z

obecnością szczegółowych instrukcji diagnostycznych

obecnością szczegółowych instrukcji diagnostycznych

(opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne), unikaniem

(opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne), unikaniem

niejasnych teoretycznie terminów (np. nerwica,

niejasnych teoretycznie terminów (np. nerwica,

psychoza, psychogenny) i ujęć o niewystarczającej

psychoza, psychogenny) i ujęć o niewystarczającej

podbudowie empirycznej, oraz prefererowaniem

podbudowie empirycznej, oraz prefererowaniem

empirycznych przesłanek przy definiowaniu

empirycznych przesłanek przy definiowaniu

poszczególnych klas

poszczególnych klas



Użycie wielu osi diagnostycznych

Użycie wielu osi diagnostycznych

Osie diagnostyczne - ICD 10

Osie diagnostyczne - ICD 10



Oś I - rozpoznania kliniczne

Oś I - rozpoznania kliniczne



wymienia się tutaj wszystkie rozpoznania i

wymienia się tutaj wszystkie rozpoznania i

wprowadza odpowiednie kody ICD

wprowadza odpowiednie kody ICD



notuje się zarówno rozpoznania psychiczne jak i

notuje się zarówno rozpoznania psychiczne jak i

zaburzenia oraz stany somatyczne

zaburzenia oraz stany somatyczne



podstawowe rozpoznanie umieszcza się jako pierwsze

podstawowe rozpoznanie umieszcza się jako pierwsze



Oś II - niesprawności

Oś II - niesprawności



ocenia się je w każdym z poniższych obszarów

ocenia się je w każdym z poniższych obszarów

funkcjonowania w skali 0-5

funkcjonowania w skali 0-5



dbałość o siebie

dbałość o siebie



aktywność zawodowa

aktywność zawodowa



rodzina i dom

rodzina i dom



szerszy kontekst społeczny

szerszy kontekst społeczny

Osie diagnostyczne ICD 10

Osie diagnostyczne ICD 10



Oś III - czynniki kontekstowe

Oś III - czynniki kontekstowe



wymienia się wszystkie czynniki

wymienia się wszystkie czynniki

kontekstowe oraz wprowadza

kontekstowe oraz wprowadza

odpowiadające im kody Z (Z00-Z99)

odpowiadające im kody Z (Z00-Z99)



włącza się tylko czynniki kontekstowe

włącza się tylko czynniki kontekstowe

zachowujące istotny wpływ na

zachowujące istotny wpływ na

występowanie, obraz, przebieg, zejście lub

występowanie, obraz, przebieg, zejście lub

leczenie zaburzeń wymienionych na osi I

leczenie zaburzeń wymienionych na osi I



czynniki kontekstowe wymienia się w

czynniki kontekstowe wymienia się w

kolejności ich znaczenia

kolejności ich znaczenia

Zasady kodowania

Zasady kodowania

alfanumerycznego w ICD 10

alfanumerycznego w ICD 10



F

F

- zaburzenia psychiczne

- zaburzenia psychiczne



F

F

x

x

- podstawowa grupa zaburzeń (np.

- podstawowa grupa zaburzeń (np.

zaburzenia afektywne)

zaburzenia afektywne)



Fx

Fx

x

x

- klasa zaburzeń (zespół, stan etc.)

- klasa zaburzeń (zespół, stan etc.)



Fxx

Fxx

.

.

x

x

- podklasa, podtyp zaburzeń

- podklasa, podtyp zaburzeń

(np.postaci schizofrenii, zaburzeń

(np.postaci schizofrenii, zaburzeń

afektywnych etc.)

afektywnych etc.)



Fxx.x

Fxx.x

x

x

- dodatkowa charakterystyka

- dodatkowa charakterystyka

(przebieg, poszczególne cechy)

(przebieg, poszczególne cechy)

Międzynarodowa Statystyczna

Międzynarodowa Statystyczna

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Zdrowotnych ICD - 10

Zdrowotnych ICD - 10

Obejmuje:

Obejmuje:

1.

1.

Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z

Organiczne zaburzenia psychiczne włącznie z

zespołami objawowymi (F00 – F09)

zespołami objawowymi (F00 – F09)

2.

2.

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane używaniem

zachowania spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych (F10 – F19)

substancji psychoaktywnych (F10 – F19)

3.

3.

Schizofrenia, zaburzenia schizotypowe i

Schizofrenia, zaburzenia schizotypowe i

urojeniowe (F20 – F29)

urojeniowe (F20 – F29)

4.

4.

Zaburzenia nastroju (afektywne) (F30 –F39)

Zaburzenia nastroju (afektywne) (F30 –F39)

5.

5.

Zaburzenia nerwicowe , zab związane ze

Zaburzenia nerwicowe , zab związane ze

stresem oraz zaburzenia pod postacią

stresem oraz zaburzenia pod postacią

somatyczną (somatoform) (F40-F48)

somatyczną (somatoform) (F40-F48)

Międzynarodowa Statystyczna

Międzynarodowa Statystyczna

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Klasyfikacja Chorób i Problemów

Zdrowotnych ICD - 10

Zdrowotnych ICD - 10

Obejmuje (c.d)

Obejmuje (c.d)

6.

6.

Zespoły behawioralne związane z

Zespoły behawioralne związane z

zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami

zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami

fizycznymi (F50 –F59)

fizycznymi (F50 –F59)

7.

7.

Zaburzenia osobowości i zachowania

Zaburzenia osobowości i zachowania

dorosłych (F60 –F69)

dorosłych (F60 –F69)

8.

8.

Upośledzenie umysłowe (F70 –F79)

Upośledzenie umysłowe (F70 –F79)

9.

9.

Zaburzenia rozwoju psychicznego

Zaburzenia rozwoju psychicznego

(psychologicznego) (F80-F89)

(psychologicznego) (F80-F89)

10.

10.

Zaburzenia zachowania i emocji zaczynające

Zaburzenia zachowania i emocji zaczynające

się zwykle w dzieciństwie i wieku

się zwykle w dzieciństwie i wieku

młodzieńczym (F90-F98)

młodzieńczym (F90-F98)

11.

11.

Nie określone zaburzenia psychiczne (F99)

Nie określone zaburzenia psychiczne (F99)

Porównując obydwa systemy

Porównując obydwa systemy

diagnostyczno-klasyfikacyjne, tj.

diagnostyczno-klasyfikacyjne, tj.

DSM-IV i ICD-10, trudno nie

DSM-IV i ICD-10, trudno nie

dostrzec podobieństw, a nawet

dostrzec podobieństw, a nawet

tożsamości niektórych kategorii

tożsamości niektórych kategorii

diagnostycznych.

diagnostycznych.

Są też różnice, które dotyczą m.in.

Są też różnice, które dotyczą m.in.

Poszczególnych zaburzeń, jak

Poszczególnych zaburzeń, jak

również wyeliminowania pewnych

również wyeliminowania pewnych

rozpoznań np. „nerwic” z DSM-IV.

rozpoznań np. „nerwic” z DSM-IV.

Zaburzenia

Zaburzenia

(ang

(ang

. Disorder

. Disorder

) rozumiane

) rozumiane

są jako zespoły objawów

są jako zespoły objawów

manifestujących się zachowaniami

manifestujących się zachowaniami

lub przeżyciami , które wiążą się z:

lub przeżyciami , które wiążą się z:

1.

1.

Cierpieniem

Cierpieniem

(distress)

(distress)

2.

2.

Niesprawnością

Niesprawnością

(disability)

(disability)

rzutującą się na funkcjonowanie

rzutującą się na funkcjonowanie

3.

3.

Doświadczeniem zwiększonego

Doświadczeniem zwiększonego

ryzyka

ryzyka

( śmierci, bólu,

( śmierci, bólu,

niesprawności)

niesprawności)

4.

4.

Znaczną utratą swobody

Znaczną utratą swobody

Zespół

Zespół

jest to zbiór objawów, które

jest to zbiór objawów, które

występują łącznie i przez to są

występują łącznie i przez to są

charakterystyczne dla niektórych

charakterystyczne dla niektórych

jednostek chorobowych.

jednostek chorobowych.

Na przykład na typowy zespół

Na przykład na typowy zespół

maniakalny składają się następujące

maniakalny składają się następujące

trzy objawy: podwyższenie nastroju,

trzy objawy: podwyższenie nastroju,

przyspieszenie toku myślenia i

przyspieszenie toku myślenia i

wypowiedzi, pobudzenia motoryczne.

wypowiedzi, pobudzenia motoryczne.

Zaburzenia spostrzegania –

Zaburzenia spostrzegania –

Iluzje

Iluzje

(złudzenia)

(złudzenia)



To spostrzeganie realnych bodźców,

To spostrzeganie realnych bodźców,

zniekształcone czy przekształcone przez

zniekształcone czy przekształcone przez

obawy i nadzieje (katatymia), albo będące

obawy i nadzieje (katatymia), albo będące

skutkiem niejasności spostrzegania.

skutkiem niejasności spostrzegania.



Nie zawsze są wyrazem zaburzeń stanu

Nie zawsze są wyrazem zaburzeń stanu

psychicznego, dlatego też należy odróżnić

psychicznego, dlatego też należy odróżnić

złudzenia fizjologiczne od złudzeń

złudzenia fizjologiczne od złudzeń

będących przejawem patologii (np.

będących przejawem patologii (np.

występujących w schizofrenni, stanach

występujących w schizofrenni, stanach

deliryjnych, czy halucynozach) których

deliryjnych, czy halucynozach) których

chory nie koryguje.

chory nie koryguje.



Typowym przykładem złudzeń

Typowym przykładem złudzeń

fizjologicznych są złudzenia geometryczne

fizjologicznych są złudzenia geometryczne

uwarunkowane strukturą geometryczną

uwarunkowane strukturą geometryczną

spostrzeganego przedmiotu.

spostrzeganego przedmiotu.

Zaburzenia spostrzegania –

Zaburzenia spostrzegania –

omamy

omamy

(halucynacje)

(halucynacje)

Chory doznając omamów, przeżywa

Chory doznając omamów, przeżywa

spostrzeżenia przedmiotów (dźwięków,

spostrzeżenia przedmiotów (dźwięków,

zapachów etc.), które nie znajdują się w

zapachów etc.), które nie znajdują się w

otoczeniu lub w ogóle nie istnieją i

otoczeniu lub w ogóle nie istnieją i

umiejscawia je w otaczającej

umiejscawia je w otaczającej

rzeczywistości

rzeczywistości

Trzy charakterystyczne cechy omamów:

Trzy charakterystyczne cechy omamów:

1.

1.

Są to spostrzeżenia lub doznania

Są to spostrzeżenia lub doznania

powstające bez zaistnienia bodźca

powstające bez zaistnienia bodźca

zewnętrznego

zewnętrznego

2.

2.

Są rzutowane na zewnątrz

Są rzutowane na zewnątrz

3.

3.

Towarzyszy im sąd realizujący (tj.

Towarzyszy im sąd realizujący (tj.

przekonanie o ich realności)

przekonanie o ich realności)

Omamy – c.d.

Omamy – c.d.

Omamy dzielimy na:

Omamy dzielimy na:



Słuchowe

Słuchowe

(

(

np. szumy, trzaski, głosy

np. szumy, trzaski, głosy

komentujące, nakazujące czy

komentujące, nakazujące czy

ubliżające)

ubliżające)



Wzrokowe

Wzrokowe

(np. plamy, zarysy postaci,

(np. plamy, zarysy postaci,

całe sytuacje, głowa diabła etc.)

całe sytuacje, głowa diabła etc.)



Węchowe

Węchowe

(np. „zapachy seksualne”,

(np. „zapachy seksualne”,

zapach trucizny)

zapach trucizny)



Smakowe

Smakowe

(np. smak trucizny, smak

(np. smak trucizny, smak

zgnilizny etc)

zgnilizny etc)

Zaburzenia spostrzegania -

Zaburzenia spostrzegania -

pseudohalucynacje

pseudohalucynacje

Są to spostrzeżenia, doznania pojawiające się

Są to spostrzeżenia, doznania pojawiające się

bez istniejącego bodźca zewnętrznego,

bez istniejącego bodźca zewnętrznego,

połączone z sądem realizującym ale bez

połączone z sądem realizującym ale bez

rzutowania na zewnątrz. Często są

rzutowania na zewnątrz. Często są

przeżywane jako obce , narzucone z

przeżywane jako obce , narzucone z

zewnątrz.

zewnątrz.

Przykłady:

Przykłady:



Głosy, dźwięki wydobywające się z kończyn

Głosy, dźwięki wydobywające się z kończyn

pacjenta

pacjenta



Obrazy które pacjent widzi przed sobą ale które

Obrazy które pacjent widzi przed sobą ale które

postrzega jako „wyświetlane” z jego głowy.

postrzega jako „wyświetlane” z jego głowy.

Zaburzenia spostrzegania -

Zaburzenia spostrzegania -

halucynoidy

halucynoidy

Są to wrażenia lub spostrzeżenia

Są to wrażenia lub spostrzeżenia

powstające bez bodźców działających

powstające bez bodźców działających

z zewnątrz; doznania te chory ocenia

z zewnątrz; doznania te chory ocenia

krytycznie , uważa je za objawy

krytycznie , uważa je za objawy

choroby.

choroby.

Zaburzenia myślenia i ich

Zaburzenia myślenia i ich

podział

podział



Zaburzenia z przewagą zaburzeń treści:

Zaburzenia z przewagą zaburzeń treści:



urojenia,

urojenia,



idee nadwartościowe,

idee nadwartościowe,



natręctwa myślowe,

natręctwa myślowe,



myślenie dereistyczne

myślenie dereistyczne

(oderwane od

(oderwane od

rzeczywistości)

rzeczywistości)



myślenie rezonerskie

myślenie rezonerskie

( wyciąganie

( wyciąganie

rozbudowanych, daleko idących wniosków z

rozbudowanych, daleko idących wniosków z

nikłych, pojedynczych przeslanek)

nikłych, pojedynczych przeslanek)



myślenie paralogiczne

myślenie paralogiczne

(pozornie logiczne)

(pozornie logiczne)

Zaburzenia myślenia i ich

Zaburzenia myślenia i ich

podział

podział



Zaburzenia toku:

Zaburzenia toku:



rozkojarzenie, niedokojarzenie,

rozkojarzenie, niedokojarzenie,



mantyzm

mantyzm

(natłok myśli),

(natłok myśli),



przyspieszenie, gonitwa myśli

przyspieszenie, gonitwa myśli



perseweracje

perseweracje



otamowanie myślenia,

otamowanie myślenia,



spowolnienie myślenia

spowolnienie myślenia



lepkość myślenia

lepkość myślenia

Zaburzenia myślenia –

Zaburzenia myślenia –

urojenia (deluzje)

urojenia (deluzje)

Są to fałszywe sądy, które chory

Są to fałszywe sądy, które chory

wypowiada z głębokim przekonaniem

wypowiada z głębokim przekonaniem

i których chory nie koryguje mimo

i których chory nie koryguje mimo

oczywistych dowodów błędności.

oczywistych dowodów błędności.

Podział urojeń według treści:

Podział urojeń według treści:



Prześladowcze

Prześladowcze



Zazdrości

Zazdrości



Hipochondryczne

Hipochondryczne



Grzeszności i winy

Grzeszności i winy



Poniżenia

Poniżenia



Upośledzenia

Upośledzenia

Podział urojeń według treści –

Podział urojeń według treści –

c.d.

c.d.



Katastroficzne

Katastroficzne



Zubożenia, bogactwa

Zubożenia, bogactwa



Wielkościowe

Wielkościowe



Pochodzenia

Pochodzenia



Depresyjne

Depresyjne



Posłannicze

Posłannicze



Ksobne (odnoszące)

Ksobne (odnoszące)



Oddziaływania

Oddziaływania



Owładnięcia

Owładnięcia



Dysmorficzne

Dysmorficzne



Urojenia owładnięcia, urojenia wpływu

Urojenia owładnięcia, urojenia wpływu

połączone z pseudochalucynacjami tworzą

połączone z pseudochalucynacjami tworzą

zespół Kandinskiego i Clerambaulta.

zespół Kandinskiego i Clerambaulta.



Urojenia występujące w zaburzeniach

Urojenia występujące w zaburzeniach

paranoicznych (uporczywe, utrwalone

paranoicznych (uporczywe, utrwalone

zaburzenia urojeniowe) są zazwyczaj

zaburzenia urojeniowe) są zazwyczaj

monotematyczne i silnie

monotematyczne i silnie

usystematyzowane (np. dotyczą jedynie

usystematyzowane (np. dotyczą jedynie

zdrady małżeńskiej)

zdrady małżeńskiej)



Urojenia występujące w zaburzeniach

Urojenia występujące w zaburzeniach

paranoidalnych (np. schizofrenia

paranoidalnych (np. schizofrenia

paranoidalna) mają często charakter

paranoidalna) mają często charakter

wielotematyczny, zmienny,

wielotematyczny, zmienny,

nieusystematyzowany.

nieusystematyzowany.

Idee nadwartościowe

Idee nadwartościowe

Są to przekonania ,

Są to przekonania ,

które człowiek

które człowiek

uważa za

uważa za

szczególnie ważne,

szczególnie ważne,

słuszne, z którymi

słuszne, z którymi

jest silnie związany

jest silnie związany

i stara się im

i stara się im

wszystko poświęcić

wszystko poświęcić

, podporządkować.

, podporządkować.

Natręctwa (

Natręctwa (

obsesje i

obsesje i

kompulsje

kompulsje

)

)

Są to postrzegane jako niepożądane lub

Są to postrzegane jako niepożądane lub

nienawistne a uporczywie narzucające się

nienawistne a uporczywie narzucające się

myśli lub wyobrażenia lub też czynności

myśli lub wyobrażenia lub też czynności

ruchowe wykonywane przez pacjenta celem

ruchowe wykonywane przez pacjenta celem

redukcji napięcia lub unikania napięcia

redukcji napięcia lub unikania napięcia

pomimo iż pacjent uważa je za niedorzeczne i

pomimo iż pacjent uważa je za niedorzeczne i

wstydliwe.

wstydliwe.

Wyróżnia się następujące rodzaje natręctw:

Wyróżnia się następujące rodzaje natręctw:



Obsesje

Obsesje

( myśli natrętne)

( myśli natrętne)



Ruminacje

Ruminacje

( uporczywe „przeżuwanie” jednej myśli lub

( uporczywe „przeżuwanie” jednej myśli lub

kwestii)

kwestii)



Czynności natrętne (

Czynności natrętne (

kompulsje

kompulsje

)

)



Impulsy natrętne

Impulsy natrętne

Automatyzmy

Automatyzmy

psychiczne

psychiczne



Są to przeżycia zatracenia lub utraty wpływu

Są to przeżycia zatracenia lub utraty wpływu

chorego na spostrzeganie , myślenie, mowę

chorego na spostrzeganie , myślenie, mowę

lub ruchy własnego ciała, które odczuwane są

lub ruchy własnego ciała, które odczuwane są

jako automatyczne, nie podlegające wysiłkowi

jako automatyczne, nie podlegające wysiłkowi

woli, obce i zależne od sił zewnętrznych.

woli, obce i zależne od sił zewnętrznych.



Jeżeli poczucie obcości ww. przeżyć i ich

Jeżeli poczucie obcości ww. przeżyć i ich

zależności od wpływu obcych sił jest niepewne

zależności od wpływu obcych sił jest niepewne

(„jak gdyby”) to mówimy o tzw.

(„jak gdyby”) to mówimy o tzw.

Małych

Małych

automatyzmach.

automatyzmach.



Automatyzmy typowo występują w

Automatyzmy typowo występują w

zaburzeniach psychotycznych

zaburzeniach psychotycznych

Cechy charakterystyczne:

Cechy charakterystyczne:



pojawiający się bez

pojawiający się bez

dostrzegalnego zagrożenia

dostrzegalnego zagrożenia



utrzymujący się dłużej niż to

utrzymujący się dłużej niż to

uzasadnia realne zagrożenie

uzasadnia realne zagrożenie



nieproporcjonalnie intensywny

nieproporcjonalnie intensywny

do realnego zagrożenia

do realnego zagrożenia

jest objawem chorobowym,

jest objawem chorobowym,

najczęściej jednym z symptomów

najczęściej jednym z symptomów

zaburzenia nerwicowego

zaburzenia nerwicowego

Lęk

Lęk

Lęk jako objaw chorób

Lęk jako objaw chorób

somatycznych - przykłady:

somatycznych - przykłady:



choroby układu krążenia (np. zawał serca i inne

choroby układu krążenia (np. zawał serca i inne

postacie choroby niedokrwiennej serca, częstokurcz

postacie choroby niedokrwiennej serca, częstokurcz

napadowy i inne zab. rytmu)

napadowy i inne zab. rytmu)



choroby endokrynologiczne (np. nadczynność

choroby endokrynologiczne (np. nadczynność

tarczycy, guz chromochłonny)

tarczycy, guz chromochłonny)



reakcje anafilaktyczne

reakcje anafilaktyczne



hipoglikemia

hipoglikemia



Hipoksja

Hipoksja



Hipowolemia (np. krwtok wewnętrzny)

Hipowolemia (np. krwtok wewnętrzny)



zespół abstynencyjny

zespół abstynencyjny



majaczenie

majaczenie



zatrucia

zatrucia



uszkodzenia CSN

uszkodzenia CSN



nadmierne przeciążenie wysiłkiem fizycznym i/lub

nadmierne przeciążenie wysiłkiem fizycznym i/lub

umysłowym

umysłowym

Zaburzenia lękowe wg ICD - 10:

Zaburzenia lękowe wg ICD - 10:



F40.0 - Agorafobia

F40.0 - Agorafobia



F40.1 - Fobie społeczne

F40.1 - Fobie społeczne



F40.2 - Specyficzne postacie fobii

F40.2 - Specyficzne postacie fobii



F40.8 - Inne zaburzenia w postaci fobii

F40.8 - Inne zaburzenia w postaci fobii



F41.0 - Zaburzenia lękowe z napadami paniki

F41.0 - Zaburzenia lękowe z napadami paniki



F41.1 - Zaburzenia lękowe uogólnione (GAD)

F41.1 - Zaburzenia lękowe uogólnione (GAD)



F41.2 - Zaburzenia depresyjne i lękowe

F41.2 - Zaburzenia depresyjne i lękowe

mieszane

mieszane



F41.3 - Inne mieszane zaburzenia lękowe

F41.3 - Inne mieszane zaburzenia lękowe

Fobie

Fobie

Są to dolegliwości lękowe

Są to dolegliwości lękowe

pojawiające się w

pojawiające się w

określonej, specyficznej

określonej, specyficznej

sytuacji, która w

sytuacji, która w

rzeczywistości nie jest

rzeczywistości nie jest

niebezpieczna

niebezpieczna

Agorafobia

Agorafobia



Jest to w dosłownym sensie lęk przed

Jest to w dosłownym sensie lęk przed

otwartą przestrzenią

otwartą przestrzenią



Pojęcie agorafobii dotyczy również

Pojęcie agorafobii dotyczy również

wszelkich sytuacji, których wspólną cechą

wszelkich sytuacji, których wspólną cechą

jest to że

jest to że



wydostanie się z nich jest trudne lub niemożliwe

wydostanie się z nich jest trudne lub niemożliwe



Trudne może być uzyskanie pomocy

Trudne może być uzyskanie pomocy



Np.:

Np.:



Przebywanie w tłumie

Przebywanie w tłumie



Podróżowanie bez bliskiej osoby środkami komunikacji

Podróżowanie bez bliskiej osoby środkami komunikacji

(tramwaj, autobus, pociąg)

(tramwaj, autobus, pociąg)



Oddalanie się samemu z domu

Oddalanie się samemu z domu



Agorafobia często stanowi następstwo lęku

Agorafobia często stanowi następstwo lęku

napadowego

napadowego

Fobia społeczna

Fobia społeczna



Obawa przed sytuacjami związanymi z ekspozycją

Obawa przed sytuacjami związanymi z ekspozycją

na nieznajomych ludzi lub oglądu przez innych,

na nieznajomych ludzi lub oglądu przez innych,

mogącymi doprowadzić do wystąpienia

mogącymi doprowadzić do wystąpienia

kompromitującego daną osobę zachowania

kompromitującego daną osobę zachowania



Między innymi doprowadza to do obaw przed:

Między innymi doprowadza to do obaw przed:

przemawianiem, pisaniem, jedzeniem,

przemawianiem, pisaniem, jedzeniem,

załatwianiem potrzeb w miejscach publicznych i

załatwianiem potrzeb w miejscach publicznych i

lub w obecności grupy innych osób.

lub w obecności grupy innych osób.



W sytuacjach tych występują:

W sytuacjach tych występują:



Zaczerwienienie

Zaczerwienienie



Obawa przed zaczerwienieniem

Obawa przed zaczerwienieniem



Drżenie rąk

Drżenie rąk



Kołatanie serca

Kołatanie serca



Silne pocenie się

Silne pocenie się



Trudności w wysławianiu się

Trudności w wysławianiu się

Fobia specyficzna

Fobia specyficzna



Jest to występowanie lęku w określonych sytuacjach lub pod

Jest to występowanie lęku w określonych sytuacjach lub pod

wpływem obiektów obiektywnie nie postrzeganych jako

wpływem obiektów obiektywnie nie postrzeganych jako

niebezpieczne, dążenie do unikania ich oraz przeżywanie lęku

niebezpieczne, dążenie do unikania ich oraz przeżywanie lęku

przed tymi sytuacjami.

przed tymi sytuacjami.



Wyróżnia się

Wyróżnia się



Fobie zwierząt

Fobie zwierząt



Arachnophobia /pająki/,

Arachnophobia /pająki/,



Ofidiofobia /węże/

Ofidiofobia /węże/



Fobie srodowiska naturalnego

Fobie srodowiska naturalnego



Keraunophobia lub brontofobia /pioruny, burza/,

Keraunophobia lub brontofobia /pioruny, burza/,



Akrophobia/wysokość/,

Akrophobia/wysokość/,



Antlofobia /lęk przed powodzią/

Antlofobia /lęk przed powodzią/



Fobia typu: krew-iniekcja-rana

Fobia typu: krew-iniekcja-rana



Hematofobia (krew)

Hematofobia (krew)



Fobie sytuacyjne

Fobie sytuacyjne



Gefirofobia (przebywanie na moście)

Gefirofobia (przebywanie na moście)



Awiatofobia (latanie samolotem)

Awiatofobia (latanie samolotem)



Dromophobia/podróżowanie/,

Dromophobia/podróżowanie/,



Inne fobie:

Inne fobie:



Klaustrophobia/zamknięte , ciasne pomieszczenia/

Klaustrophobia/zamknięte , ciasne pomieszczenia/

Lęk paniczny

Lęk paniczny



Jest to intensywne odczucie lęku, pojawiające się

Jest to intensywne odczucie lęku, pojawiające się

nagle , z dodatkowymi objawami

nagle , z dodatkowymi objawami



somatycznymi

somatycznymi



kołatanie serca,

kołatanie serca,



ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,

ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,



pocenie się,

pocenie się,



duszność, uczucie dławienia w gardle,

duszność, uczucie dławienia w gardle,



nudności, kurczowe bóle brzucha,

nudności, kurczowe bóle brzucha,



zawroty głowy, omdlewanie

zawroty głowy, omdlewanie



psychopatologicznymi

psychopatologicznymi



depresonalizacja,

depresonalizacja,



derealizacja,

derealizacja,



strach przed chorobą psychiczną,

strach przed chorobą psychiczną,



strach przed utratą kontroli,

strach przed utratą kontroli,



poczucie umierania).

poczucie umierania).



Dolegliwości trwają do 20-30 minut

Dolegliwości trwają do 20-30 minut

, mają

, mają

charakter napadowy, nawracający

charakter napadowy, nawracający

Zaburzenie lękowe uogólnione

Zaburzenie lękowe uogólnione

(GAD)

(GAD)



Jest to uporczywy , uogólniony,

Jest to uporczywy , uogólniony,

„wolnopłynący” lęk, niezwiązany z sytuacją

„wolnopłynący” lęk, niezwiązany z sytuacją

zewnętrzną.

zewnętrzną.



Towarzyszą mu:

Towarzyszą mu:



ciągłe obawy, zamartwianie się

ciągłe obawy, zamartwianie się



trwożliwe oczekiwanie że stanie się coś

trwożliwe oczekiwanie że stanie się coś

złego z pacjentem lub jego rodziną,

złego z pacjentem lub jego rodziną,



wzmożone napięcie mięśniowe,

wzmożone napięcie mięśniowe,



drżenie,

drżenie,



ból głowy,

ból głowy,



objawy wegetatywne.

objawy wegetatywne.

Zaburzenia depresyjne i lękowe

Zaburzenia depresyjne i lękowe

-mieszane

-mieszane

To takie zaburzenia w

To takie zaburzenia w

których występują zarówno

których występują zarówno

objawy depresyjne jak i

objawy depresyjne jak i

lękowe, bez dominacji

lękowe, bez dominacji

żadnego z nich.

żadnego z nich.