Trudnym momentem dla chorego i jego

rodziny jest ostatni etap terminalny okresu

choroby. Nie należy uciekać od tematu

śmierci, gdy chory chce o tym rozmawiać, jak

to najczęściej jest robione. Podchodząc do

pacjenta należy się odpowiednio zachowywać,

nie ujawniać smutku i płakać przy nim, gdyż

to jeszcze bardziej przygnębia i pogarsza

samopoczucie chorego. Kontakt z chorym w

zakresie jego potrzeb duchowych jest bardzo

trudny. Chory z oporami przyjmuje

zaproszenie do rozmowy o stanie swojego

ducha. Nie znaczy to, że taka rozmowa jest

mu niepotrzebna i że w głębi serca takiej nie

pragnie.



Etap zaprzeczenia i izolacji

- pacjent nie

dopuszcza do wiadomości myśli o zbliżającej
się śmierci, izoluje się od otoczenia,
wyrażając chęć woli życia i sygnałem, że nie
jest przygotowany na śmierć.
Rola pielęgniarki-pacjent nie powinien być
sam, powinna być zawsze w jego pobliżu, ale
zarazem nie narzucając mu się, jest zawsze
gotowa, aby mu pomóc, kiedy tego
potrzebuje.



Etap gniewu i buntu

-pacjent dopuszcza

do myśli śmierć, ale zarazem jest pełen
gniewu na świat, gniew skierowany jest na
coś, co nie jest odwracalne, czego nie da się
uniknąć, nawet do lekarzy, rodziny i opieki
pielęgniarskiej.
Rola pielęgniarki- pielęgniarka ma
utrudnioną opiekę nad chorym, która
wymaga wiele cierpliwości oraz
zrozumienia. Pielęgniarka musi być pełna
zrozumienia i dać możliwość wypowiedzenia
się pacjentowi, gdy tylko tego chce.



Etap targowania się z losem

- chory staje

się cichy i zamyka się w sobie. Pacjent
targuje się z losem, z Bogiem, aby jego
życie zostało przedłużone

Rola pielęgniarki

- rozmowa z nim już dużo

nie skutkuje nasze słowa są bez znaczenia,
ale pielęgniarka nadal musi przy nim być i
sprawować nad nim troskliwą opiekę.



Depresja

- człowiek jest pełen żalu, że musi

rozstać się z życiem w końcu zamyka się w
sobie, nie chce przyjmować leków.
Rola pielęgniarki- należy wyrażać
zainteresowanie i chęć rozmowy z
pacjentem, okazać życzliwość. Czasem
wystarczy dotyk ręki lub ciche trwanie z
chorym w milczeniu.



Etap akceptacji i pogodzenia się z
faktem śmierci

- chory nie walczy już ze

śmiercią, poddaje się; umierający czuje się
wyczerpany, slaby, odczuwa potrzebę snu i
wypoczynku.

Rola pielęgniarki

- w tym etapie

potrzebuje obecności rodziny i bliskich mu
osób. Pielęgniarka powinna utrzymywać
ścisły kontakt z chorym i jego rodziną.

1.

Zamknięta świadomość

- jest to model

komunikacji, w którym chory nie jest
świadomy tego, że umiera, a otaczające go
osoby mają pełną świadomość i robią
wszystko by chory pozostał w swojej
nieświadomości.

2.

Model

podejrzenia-

pacjent

podejrzewający, że jest nieuleczalnie a nawet
śmiertelnie chory, stara się wszelkimi
sposobami potwierdzić bądź odrzucić swoje
podejrzenia. Osoby otaczające chorego
ukrywają prawdę przed nim i robią to bardziej
przekonywująco niż w modelu zamkniętej
świadomości.

3.

Model wzajemnego udawania

– wydaje

się być najczęściej funkcjonujący. Chory mimo
zaprzeczeń jest świadomy swojego stanu,
zdaje sobie sprawę, że umiera , jednak nie
rozmawia o śmierci, nie skarży się na brak
postępów w leczeniu. W tym modelu
uczestniczy też rodzina. Sądzi że świadomość
śmierci może być tragiczny dla umierającego

4.

Model świadomości otwartej

–

występuje wtedy, gdy chory, personel
szpitala, jak i rodzina wiedzą o zbliżającej się
śmierci. Wiedza personelu jest szersza ,ale nie
zawsze jest dzielona z rodziną i chorym.
Głównym celem działania to pomoc w
adaptacji przez pacjenta stanu bycia
umierającym. Komunikacja w tym modelu jest
trudna, ale chory nie jest osamotniony.



pocieszanie: będzie dobrze, jakoś to będzie,
nie martw się-nie zastąpi rzetelnej informacji



lekarz podporządkowuje sobie chorego, karci
go swoim niezadowoleniem, zachowuje się
jak zwierzchnik lub stwarza dystans,
podkreślając tym swoje wysokie
wykształcenie czy niepodważalne
kwalifikacje;chory może być wtedy
informowany o postanowieniach, a nie
pytany o zgodę



jest udzielanie dobrych rad, pouczanie
chorego jak ma żyć, postępować czy
myśleć, szczególnie, gdy młody lekarz
próbuje rozporządzać sprawami i życiem
pacjenta o znacznie dłuższym
doświadczeniu życiowym

Część problemów może wynikać z

osobowości i wychowania pacjenta:



poddają się biernie decyzjom lekarza



nie zadają pytań



uważają, że lekarz decyduje, co powinni wiedzieć

na temat choroby



niektórzy chorzy mogą nie zadawać pytań w

obawie, że w ten sposób mogą wyrazić brak

zaufania do lekarza, obrazić go lub ściągnąć na

siebie jego niezadowolenie



sądzą, że ze względu na swoje ograniczenia

związane z chorobą i poczucie niższej wartości czy

sprawności intelektualnej nie otrzymają

odpowiedzi na zadawane pytania

Pacjenci zwracają uwagę na

Pacjenci zwracają uwagę na

niewerbalny przekaz:

niewerbalny przekaz:

-

znudzenie

-

ziewanie

-

spoglądanie na zegarek

-

niestosowne uśmiechy

-

obrzydzenie

-

rezygnacyjne gesty ręką

W większości przypadków niewerbalny

przekaz daje choremu więcej informacji

niż deklaracje słowne.

Mało znany i niedostatecznie opisany jest język

umierających osób, gdyż jest on w ogromnej

części złożony z przekazu niewerbalnego. Są to:



grymasy



jęki



płacz



ponawiane ruchy kończyn



ruchy głowy



warg



gałek ocznych



mruganie

Ostatnie dialogi odbywają się poprzez uścisk

ręki w odpowiedzi na pytania dotyczące bólu,

duszności, pragnienia czy innej potrzeby.

Poprzez takie komunikaty zespół opiekuńczy

może znaleźć najlepszą pozycję dla pacjenta, a

także ulżyć cierpieniom fizycznym.

Postawą

osób opiekujących się chorym powinno

być uważne wsłuchiwanie się i

wpatrywanie w każdy sygnał.

Bezcenna

bywa pomoc rodziny i innych bliskich osób,

które znacznie lepiej znają chorego i jego mowę

ciała.

Zespół i bliscy wspólnie powinni

analizować ewentualne przyczyny

cierpienia umierającego i reagować na

przekazywane przez niego sygnały.

1.

Uważne wsłuchiwanie się i czuwanie to

także przygotowanie się rodziny do zbliżającej
się śmierci oraz związanej z nią separacji i
żałoby.

2.

Oprócz słów i gestów ważne jest także

otoczenie. W domu, hospicjum lub w oddziale
szpitalnym można ustawić ważne dla chorego
pamiątki, zdjęcia czy przedmioty kultu
religijnego w zasięgu jego wzroku.

3.

Kolejną, bardzo ważną rzeczą jest troska o

właściwe oświetlenie w pomieszczeniu
umierającego. Światło powinno być nie za
ostre i skierowane nie wprost w kierunku
łóżka, by nie raziło słabnącego wzroku
chorego. Drobne elementy, które czynią
nasze życie łatwiejszym na co dzień, mogą
być wsparciem lub – gdy nie zostaną
dopilnowane – dużym utrudnieniem dla
umierającego człowieka.

– przekazując informacje należy używać
oględnych sformułowań; na początku lepiej
użyć terminu “nietypowe komórki”, niż “rak”
– słów “rak”, “nowotwór” można używać, gdy
pacjent sam je wcześniej wypowie
– należy unikać żargonu medycznego, starać
się, aby używany język był zrozumiały dla
pacjenta
– należy wyjaśnić wszelkie wątpliwości i
niejasności, zgłaszane przez pacjenta

– pozwolić pacjentowi na wyrażenie emocji,
stworzyć atmosferę stosowną do ich
wyrażenia
–okazać pacjentowi troskę i życzliwość
– wyjaśnić dokładnie, co musi być jeszcze
zrobione w sytuacji, w jakiej się pacjent znalazł
– ustalić jakiego rodzaju pomocy pacjent
oczekuje
– należy ustalić, ile i co pacjent zrozumiał z
tego, co mu zostało przekazane; zadać mu na
przykład pytania “Czy pan wie, co to znaczy?”,
“Czy to wszystko wydaje się zrozumiałe? itp.

Umiera się na wiele sposobów: z miłości,
z tęsknoty, z rozpaczy, ze zmęczenia, z
nudów, ze strachu. Umiera się nie dla
tego, by przestać żyć, lecz po to by żyć
inaczej. Kiedy świat zacieśnia się do
rozmiaru pułapki, śmierć zdaje się być
jedynym ratunkiem, ostatnią kartą, na
którą się stawia własne życie

Paulo Coelho