Leki stosowane
w
transplantologii

Mariola Kunicka

Steroidy -("Encorton","Decortin 50")

Steroidy (nazwa pełna:

glikokortykosteroidy lub

kortykosteroidy) należą do grupy

immunosupresyjnych leków

steroidowych. Są one syntetycznymi

lekami, branymi doustnie, których

skład jest podobny do naturalnych

hormonów produkowanych

u człowieka przez korę nadnerczy.

Kortykosteroidy wykazują:

-silne działanie przeciwzapalne,
-osłabiają układ odpornościowy
człowieka (właśnie dlatego są
stosowane w leczeniu, biorą
udział w zwalczaniu stresów
pochodzenia fizycznego.)

KORTYKOSTEROIDY



Wskazania do leczenia steroidami można
podzielić na dwie grupy:
-substytucyjne (niedostateczne
wytwarzanie hormonów przez korę
nadnerczy)
-pozasubstytucyjne (leczenie po
przeszczepach, miastenii, chorobach
reumatologicznych, niektórych chorób
wątroby, nerek).

W leczeniu pozasubstytucyjnym
kortykosteroidy stosowane są w dużych
dawkach, znacznie przekraczających ich
normalne wydzielanie fizjologiczne.
Przyjmowanie steroidów (szczególnie w
dużych dawkach) wywołuje stan polekowej
niedoczynności kory nadnerczy.
Ujawnia się ona podczas odstawiania
glikokortykosteroidów i objawia się:
-osłabieniem,
-zmniejszoną tolerancją wysiłku,
-zasłabnięciami przy zmianie pozycji,
-zmniejszeniem łaknienia,
-biegunkami,
-odwodnieniem.

Dlatego nie wolno odstawiać leku
nagle,

ale

należy

powoli

zmniejszać

dawki.

Dla

zmniejszenia

niekorzystnego

działania steroidów na organizm,
zwłaszcza,

aby

zapobiec

zahamowaniu

aktywności

kory

nadnerczy,

należy

przyjmować

pojedynczą dawkę leków rano.
Naśladuje

to

fizjologiczne

wydzielanie

hormonów

kory

nadnerczy,

których

szczyt

występuje między godziną 3.00 a
9.00.

Chorym leczonym steroidami zaleca się
stosowanie diety z ograniczeniem soli sodowej,
węglowodanów (występują w ziemniakach,
wszelkich produktach mącznych i produktach
zawierających cukier) oraz tłuszczu, natomiast
należy stosować produkty wysoko białkowe
(nabiał, mięso) oraz dbać o uzupełnianie potasu
oraz wapna.
Ze względu na zwiększoną produkcję kwasów
żołądkowych podczas stosowania Encortonu,
zaleca się stosowanie preparatów ochronnych dla
żołądka (np. Ranigast), należy również pamiętać
aby leku tego nigdy nie przyjmować na czczo,
przed przyjęciem leku należy zjeść przynajmniej
mały posiłek.

•Leczenie

steroidami

może

powodować pojawienie się skutków
ubocznych

np.:

zmniejszoną odporność na zakażenia,
zwiększoną podatność na cukrzycę,
zwiększone ciśnienie, osteoporozę,
jaskrę, zaćmę, wrzody żołądka.
W czasie leczenia Encortonem mogą
wystąpić zaburzenia snu, nadmierne
pocenie się, nadmierne łaknienie oraz
przybytek wagi ciała, ciemnienie
i szybszy przyrost włosów - objawy te
ustępują

po

odstawieniu

leku.

Inne leki immunosupresyjne:
- azathioprine ("Imuran", "Azathioprine",
"Azamun"), 
- cyclofosfamid ("Endoxan", "Endoxan-
Asta"), 
- cyclosporyna ("Sandimmun")

Cytostatyki są lekami
przeciwnowotworowymi, chociaż niektóre
z nich (ze względu na działanie
immunosupresyjne) stosowane są w
leczeniu chorób autoimmunologicznych
oraz w transplantologii ( gdzie zapobiegają
odrzuceniu przeszczepów).
W leczeniu miastenii działanie leków
należących do tej grupy polega (poprzez
hamowanie reakcji immunologicznych) na
powstrzymywaniu wytwarzania przeciwciał
przeciw receptorom acetylocholiny

.

Azathioprina (np. "Imuran") należy do grupy
cytostatyków antymetabolitów. 
Stosowany jest w dawce 1 - 3 mg/kg masy ciała
dziennie (taka dawka daje poprawę u 70 - 90 %
chorych). Po uzyskaniu wyraźnej odpowiedzi
organizmu na leczenie Imuranem zalecane jest
zmniejszenie dziennej dawki podtrzymującej do
możliwie najmniejszej, utrzymującej poprawę.
Minimalny czas potrzebny do uzyskania poprawy
wynosi od kilku tygodni do kilku miesięcy
(najczęściej jest to ok. 3 miesięcy), jednak
prawie u połowy chorych poprawa następuje
dopiero po zakończeniu leczenia, które trwa 2 do
3 lat. 

LEKI

IMMUNOSUPRESYJNE



Preparat Imuran często podawany jest łącznie
z korykosteroidami - umożliwia to zmniejszenie
dawek tych leków, ograniczając w ten sposób
toksyczność związaną z dużymi dawkami
steroidów lub długotrwałym ich stosowaniem.
Lek ten stosowany jest również u pacjentów, u
których nie można stosować kortykosteroidów.
Efekty uboczne terapii Imuranem to: anemia,
leukopenia, infekcje, objawy wątrobowe oraz
żołądkowo-jelitowe:  nudności, wymioty, utrata
apetytu,  bóle brzucha. 

Podczas kuracji Imuranem zalecane jest
okresowe kontrolowanie morfologii krwi
w celu wychwycenia zmian. Podczas
pierwszych 8 tygodni leczenia wskazane jest
wykonywanie pełnego badania krwi raz na
tydzień. W późniejszym okresie leczenia
badania krwi można zmniejszyć - zaleca się
przeprowadzanie badań co miesiąc
(najrzadziej co 3 miesiące).
 

Cyclofosfamid (np. "Endoxan") należy do
grupy cytostatyków alkilujących. 
Stosowany jest najczęściej po operacji
grasiczaka i w przypadkach opornych na inne
leki - w znacznym odsetku przypadków daje on 
poprawę. Jest jednak toksyczny i często
powoduje efekty uboczne takie jak:
uszkodzenie szpiku kostnego, wypadanie
włosów, krwotoczne zapalenie pęcherza
moczowego, a także: uszkodzenie cewek
nerkowych, hiperpigmentację skóry i paznokci,
zaburzenia metabolizmu węglowodanów,
niepłodność i przemijającą niewydolność
tarczycy. 
Preparat Endoxan również często podawany
jest łącznie z kortykosteroidami.

Cyclosporyna (np. "Sandimmun") - antybiotyk
polipeptydowy - wg niektórych źródeł daje
poprawę u chorych opornych na inne leki. 
Efekty uboczne działania leku to m.in.: nadmierne
owłosienie, drżenie, upośledzenie czynności nerek
zwłóknienie śródmiąższowe), nadciśnienie
tętnicze, uczucie pieczenia dłoni i stóp oraz
wymioty, biegunka i nudności. 
Ze względu na swoją potencjalną toksyczność i
wysoki koszt leczenia jest lekiem rzadko
stosowanym. 
Najczęściej lek podawany jest w dawce od 2,5 do
5 mg/kg masy ciała w dwóch dawkach - rano i
wieczorem.

Cyklosporyna stosowana jest w:



Zapobieganiu odrzucenia przeszczepu po
allogenicznej transplantacji nerek,
wątroby, serca, serca i płuc, płuc lub
trzustki



Leczeniu odrzucania przeszczepu u
pacjentów otrzymujących uprzednio inne
leki immunosupresyjne



Zapobieganiu odrzucania przeszczepu po
transplantacji szpiku



Zapobieganiu i leczeniu choroby GVHD



Zapaleniu błony naczyniowej oka



Zespole nerczycowym



Ciężkim czynnym reumatoidalnym
zapaleniu stawów



Ciężkiej łuszczycy



Ciężkim atopowym zapaleniu skóry

Plazmafereza

Jest to leczenie objawowe polegające na
wymianie plazmy krwi. Stosowana jest
w wyjątkowych stanach zagrażających życiu.
Jednorazowo wymienia się ok. 1/2 litra krwi
na 10 kg masy ciała (przeciętnie 2,5 litra) i
przeprowadza się 5 do 6 takich zabiegów w
odstępie

2

lub

3

dni.

Immunoglobuliny (IVIG)

Immunoglobuliny (dawniej nazywane
gammaglobulinami) stosowane są jako
środek doraźny u pacjentów u których
występuje nasilenie objawów choroby.
Jednym z takich momentów może być np.
rozpoczęcie kuracji steroidami.
Immunoglobuliny podaje się dożylnie,
najczęściej 400 mg/kg masy ciała przez pięć
kolejnych dni. Poprawa występuje po ok. 4-5
dniach i może utrzymywać się przez
następne kilka tygodni lub miesięcy -
wszystko to zależy od osobniczej odpowiedzi
pacjenta na tego typu kurację.

IMMUNOGLOBULINY



Mechanizm działania immunoglobulin nie
jest do końca poznany. Badania ostatnich
lat wykazują, że immunoglobuliny pełnią
rolę

czynnika

immunosupresyjnego.

IMMUNOGLOBULINY



Jednym z preparatów, stosowanym w leczeniu jest
"Sandoglobulin". Preparat charakteryzuje się
wysoką

tolerancją,

występują

w

nim

immunoglobuliny typu IgG (które są związane z
tzw. odpowiedzią immunologiczną)

organizmu). Objawy uboczne mogące występować

podczas tego typu kuracji to: bóle głowy, złe
samopoczucie, dreszcze, gorączka - zwykle
ustępują one samoistnie w ciągu kilku dni po
podaniu immunoglobulin