AMPUTACJE I

PROTEZOWANIE

AMPUTACJE

jedne z najstarszych zabiegów chirurgicznych:

* znane już u ludów pierwotnych

* prezentowane w egipskich papirusach

* w dziełach Homera

* Hipokrates - rozprawa z V w p.n.e. ( w

martwicach kończyn)

* chirurgia wojskowa ( Pare-1536, Larrey-chirurg

wojsk napoleońskich, Pirogow- kampania
krymska)

* chirurgia I i II wojny światowej

* wojna w Wietnamie

ZMIANA PODEJŚCIA DO AMPUTACJI

- zaniechanie podejścia: „lepsza najgorsza kończyna,
byle własna”

- postęp techniki chirurgicznej i protetycznej

- doskonalenie protez kończyn dolnych - funkcjonalnie
lepszy efekt zaprotezowania niż walki o niewydolną
kończynę

- amputacja nie jako efekt kapitulacji przed chorobą -
raczej stworzenie nowych warunków ruchowych

- amputacja nie jako koniec leczenia ale początek
powrotu CZYNNOŚCI kończyny

- amputacja nie jako akt ratujący życie, ale jako
poprawa jakości życia

DECYZJA O AMPUTACJI

Oczekiwania pacjenta wykorzystanie
innych metod terapii

powrót do aktywności zawodowej doświadczenie
empiryczne chirurga

możliwości protezowania świadoma decyzja
chorego

techniczne ograniczenia zabiegu

Prawidłowo wykonana amputacja - kikut jak najlepiej
fizjologicznie przystosowany do protezowania.

W Polsce tylko 38 % kikutów prawidłowych tzn.
umożliwiających bezbolesne posługiwanie się protezą.

Amputacje powinny być wykonywane w ośrodkach,
które zapewniają:

1 prawidłowe wykonanie operacji

2 wczesną fizjoterapię

3 odpowiednie zaopatrzenie

Przyczyny amputowania

kończyn:



niewydolność naczyniowa (AO, cukrzyca, zator tętniczy)



urazy



wady wrodzone



inne (w tym nowotwory:)



Guzy łagodne – tylko w przypadku tzw. złośliwości

miejscowej (umiejscowienie i rozmiar guza)



Guzy złośliwe – przerzutowe (wyjątkowo rzadko) – sutka,

prostaty, płuc, nerek, nadnerczy)



Guzy złośliwe pierwotne: skóry (rzadko), tkanek miękkich

– mięsaki, maziówczak, kości –

osteosarcoma, chondrosarcoma,

WSKAZANIA DO AMPUTACJI

WZGLĘDNE
BEZWZGLĘDNE

ratowanie
życia za cenę

odjęcia
kończyny

pierwotne
wtórne

(natychmiastowe)

WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE PIERWOTNE

1 przerwanie unaczynienia części obwodowej
kończyny

(brak technicznych możliwości wykonania szwu
naczyniowego)

2 urazowe zniszczenie tkanek na całym przekroju
kończyny (zmiażdżenie) z całkowitym brakiem
ukrwienia obwodu

3 amputacja spontaniczna (urazowa)

4 zgorzel gazowa o gwałtownym przebiegu

WSKAZANIA BEZWZGLĘDNE WTÓRNE

1 martwica po zbyt długim utrzymywaniu opaski
uciskowej

2 rozległe oparzenie III st. powikłane zakażeniem
beztlenowcami

3 odmrożenie III st. oporne na leczenie
farmakologiczne i chirurgiczne , powikłane
zakażeniem beztlenowcami

WSKAZANIA WZGLĘDNE

* zmiażdżenia w obrębie stawów z rozległymi
zniszczeniami części miękkich - skóry i mięśni

* zniszczenia skóry i mięśni na dużej przestrzeni

* zmiażdżenia lub ubytki 1/3 części kości dł. ze
zniszczeniem skóry i mięśni

* oparzenia III st. w których odjęcie wykonywane
jest w celu odtrucia organizmu

* crush syndrom (niewydolność nerek)

* staw rzekomy goleni wielokrotnie operowany ze
skróceniem kończyny i perspektywą wielokrotnych
zabiegów

* uszkodzenie pnia n. kulszowego z zanikami i
owrzodzeniami troficznymi

WSKAZANIA WZGLĘDNE- C.D.:

* nie gojące się owrzodzenia

* rozległe ropowice po otwartych złamaniach oporne na
leczenie zachowawcze i operacyjne

* ropne zapalenie stawu ze zniszczeniem części
przynasadowych

* całkowite porażenie kończyny górnej (np.
uszkodzenie splotu) z obecnością bólów, zmian
troficznych i zniekształceń

* należy też rozważyć: możliwość nowotworzenia w
długo gojących się przetokach i ubytkach, możliwość
rozprzestrzeniania się zakażenia, skrobiawicy
(niewydolność nerek)

Ostateczny wynik

usprawnienia chorego zależy

od:



Wydolności fizycznej i psychicznej chorego
(bezpośredni związek z wiekiem
operowanego)



Przyczyny amputacji



Poziomu odjęcia kończyny



Jakości kikuta poamputacyjnego



Protezy



Rehabilitacji (z uwzględnieniem zawodu
pacjenta)

Symetria amputacji:

Kończyna górna

pojedyncze

>99%

podwójne <1%

Kończyna dolna

pojedyncze

ok.89%

podwójne ok.11%

Zdolności psychofizyczne



Akceptacja choroby



Akceptacja kalectwa i jego jako
nowej formy aktywności



Istnienie choroby podstawowej
(w większości przypadków)

Przeciwwskazania do

protezowania



Znacznego stopnia niewydolność
naczyniowa w zachowanej kończynie



Ciężka niewydolność krążeniowo-
oddechowa



Zaburzenia równowagi i koordynacji
ruchowej znacznego stopnia



Brak świadomej zgody chorego i
perspektyw na współpracę podczas
rehabilitacji.

Wydatek energetyczny podczas

używania protezy kończyny

dolnej



Jednostronna amputacja poniżej kolana

10-20%



Obustronna amputacja poniżej kolana 20-40%



Jednostronna amputacja powyżej kolana

60-70%



Obustronna amputacja powyżej kolana

>200%

Okres przedamputacyjny



Przygotowanie psychiki chorego (odjęcie
kończyny jako forma przywrócenia
aktywności chorego – społecznej, rodzinnej,
zawodowej)



Przygotowanie fizyczne (ćwiczenia mięśni
kończyny zdrowej i chorej – w miarę
możliwości oporowe), ćwiczenia
oddechowe,

OKREŚLANIE POZIOMU AMPUTACJI

* powinno być „ dokończeniem amputacji urazowej”

* powinno stwarzać nowy narząd, który w symbiozie
z protezą stworzy nową kończynę chorego

* należy dążyć do uzyskania jak najdłuższego,
oporowego ( tzn. zdolnego do przenoszenia obciążeń)
kikuta

* uwzględnienie zagrożenia martwicą ( niekiedy
trudne określenie „bezpiecznego poziomu
amputacji”)

amputacja dwuetapowa ?

Wpływ poziomu amputacji



W miarę odejmowania kończyny na coraz

wyższym poziomie dochodzi do utraty coraz

większej liczby stawów, zmniejszania siły

kończyny i zdolności motorycznych

kończyny

ALE



„dobra amputacja bez względu na poziom

jest lepsza niż zła na niskim poziomie”.

AMPUTACJE DWUETAPOWE

I ETAP- „in loco laesione” - zachowanie wszystkiego
co możliwe ( w rozsądnym zakresie, uwzględniając
możliwe powikłania- UWAGA: pacjent traktuje
amputację jako zabieg ostateczny= ostatni)

II ETAP- definitywne przygotowanie kikuta do
protezowania po uzyskaniu wygojenia rany
pooperacyjnej

OGÓLNA TECHNIKA AMPUTACJI

PIERWOTNA
DEFINITYWNA

(okrężna lub gilotynowa)
(mioplastyczna)

AMPUTACJA PIERWOTNA GILOTYNOWA

- po opanowaniu wstrząsu urazowego

- przecinamy skórę wraz z powięzią okrężnie

- przecinamy mięśnie i ścięgna na poziomie cofniętej
powięzi

- tkanki miękkie cofamy ku górze

- przecinamy okostna 2-4 cm obwodowo od
planowanego cięcia kości-złuszczamy ku górze

- kość po odcięciu wygładzamy

- duże naczynia po odpreparowaniu podwójnie
powiązujemy (katgut+ jedwab)

- obowiązuje dokładne zaopatrzenie nerwów-
wytworzenie bariery dla tworzenia nerwiaka

- w amputacji gilotynowej nie zakłada się szwów-
opatrunek przylepcowy z wyciągiem

AMPUTACJA PIERWOTNA ZAMKNIĘTA

- cięcia płatowe skóry (dłuższe od strony prostowników)

- powięź przecina się na poziomie skóry

- mięśnie przecina się okrężnie (na szczycie kikuta
powięź i skóra) lub skośnie (płaty mięśniowe zszywa się
ponad okostną)

- nie szyje się powięzi- bariera dla naczyń
odżywiających skórę kikuta

- szwy na podskórę i skórę

- dren do rany, sączki do tk. podskórnej

TECHNIKA MIOPLASTYCZNA

- łączenie ze sobą przeciwstawnych grup
mięśniowych ponad kikutem kostnym

- dobrze umięśniony kikut przygotowany do
protezowania

AMPUTACJA MIOPLASTYCZNA- TECHNIKA

1 WYTWORZENIE 2 PĄŁTÓW SKÓRNO-
POWIĘZIOWYCH ( DŁUŻSZY Z PRZODU, KRÓTSZY
Z TYŁU)

2 SKOŚNE NACIĘCIE MIĘŚNI WYODRĘBIONYCH
W GRUPY

3 NACIĘCIE OKOSTNEJ I OPRACOWANIE KIKUTA
KOSTNEGO

4 ZAOPATRZENIE NACZYŃ I NERWÓW W SPOSÓB
TYPOWY

5 ZESZYCIE OKOSTNEJ PONAD KIKUTEM

6 ZESZYCIE MIĘŚNI PONAD KIKUTEM GRUPAMI
PRZECIWWSTAWNYMI

7 DRENAŻ I SZY PODKÓRNE I NA SKÓRĘ

POSTĘPOWANIE POOPERACYJNE

POSTĘPOWANIE

TRADYCYJNE

TECHNIKA

NATYCHMIASTOWEGO
PROTEZOWANIA

protezy tymczasowe,
„ przejściowe”

Usprawniane przed

protezowaniem – zagojenie

kikuta



Płaskie ułożenie ciała



Nie unosić kikuta!



W późniejszym okresie:



Zmiany pozycji ciała (np. układanie
na brzuchu)



Terapia zajęciowa !

POSTĘPOWANIE TRADYCYJNE

1 pierwszy opatrunek i usunięcie sączków po 3
dniach od zabiegu

2 szwy skórne 14 dni

3 hartowanie kikuta po wygojeniu rany-
bandażowanie opaską elastyczną zmienianą 2x dz.

4 ćwiczenia ruchów biernych i czynnych

5 oklepywanie kikuta dłonią i tłuczkiem

6 obciążanie kikuta kończyny dolnej na miękkim i
coraz twardszym podłożu

7 bandażowanie kłosowe kikuta przez cały okres
rehabilitacji

8 działanie przeciwobrzękowe i pielęgnacja kikuta

POWIKŁANIA

WCZESNE POŹNE

zakażenia beztlenowcami

powikłania septyczne

rozejście się rany

martwica skóry

POWIKŁANIA PÓŹNE

obrzęk kikuta

brodawki przerostowe

zapalenie skóry kontaktowe

egzemy niespecyficzne

cysty naskórkowe

czyraczność

zakażenia grzybicze

ubytki skóry, owrzodzenia

przerosłe blizny skórne, nadmiar tkanek

martwaki końca kości kikuta

przetoki kikuta

przykurcze kikutów

bóle

wyrośla kostne

Zapobieganie bólom



Odjęcie kończyny to zabieg bolesny. Nie można

amputować bólu lecz objęte chorobą tkanki.

Bóle przetrwałe po zabiegu mogą doprowadzić

do wytworzenia wzorca bólu w OUN.



Zapobieganie bólom to także zakaz

wykonywania ruchów czynnych kikuta (skurcze

mięśni, tworzenie krwiaków, upośledzenie

procesu gojenia tkanek).



Zapobieganie obrzękom – uniesienie

(przykurcze), szczelne opatrunki gipsowe

(mogą nasilić obrzęki, bandażowanie (silniejsze

na obwodzie, słabnące dogłowowo)

Bóle fantomowe



Pochodzenia obwodowego lub centralnego.



Przeważnie bezpośrednio po zabiegu operacyjnym



(przykre rwanie, pieczenie, kłucie, wykręcenie
kończyny)



Po amputacjach poprzedzonych długim okresem
bólowym



Po amputacjach urazowych dokonanych



Przy brutalnej technice operacyjnej



Przy współistniejących infekcjach kikuta



U chorych z upośledzonym krążeniem kikuta



U chorych labilnych emocjonalnie

BÓLE KIKUTA

1 NERWIAK- TWARDY BOLESNY PRZY PALPACJI
GUZEK TKANEK MIĘKKIECH

- śródmięśniowy nie daje dolegliwości, boli związany
blizną

- leczenie: blokady, radykalne usunięcie

2 BÓLE FANTOMOWE

- blokady

- diadynamik

- leczenie zachowawcze skuteczne wcześnie
rozpoczęte, później utrwalenie bólu w OUN (próba ze
znieczuleniem dolędźwiowym)

3 BÓLE KAUZALGICZNE- mają źródło w układzie
współczulnym

- bóle jak po oparzeniu- leczenie j.w., sympatektomie
okołonaczyniowe

HIGIENA KIKUTA

- codziennie wieczorem myty mydłem i ciepła wodą i
przetarty spirytusem

- rano, prze założeniem protezy należy go potalkować

- pończoszka kikutowa powinna być codziennie
zmieniana i prana

- lej protezy powinien być codziennie myty

- przestrzeganie zasady: nie musisz stać - siądź, nie
musisz siedzieć - połóż się

- nie zakładać nogi na nogę (zastój żylny),
przeciwobrzękowe ułożenie kończyny

Usprawniane przed

protezowaniem



Celem jest uzyskanie
bezbolesnego, wygojonego i
zahartowanego kikuta, który
można włożyć do leja protezy, na
którym można stanąć i zacząć
chodzenie.

Usprawniane przed

protezowaniem –

zagojenie kikuta



Ćwiczenia oddechowe



Siadanie do posiłków



Kontrolowany stopniowo wzrost wysiłków fizycznych



Zabezpieczenie przed nawykowym wadliwym

ustawieniem kikuta (przykurcze)



Utrzymanie pełnego zakresu ruchomości w stawach



Ustabilizowanie objętości kikuta (bandażowanie)



Wzmocnienie siły mięśniowej



Wyrobienie czucia głębokiego i powierzchniowego.



Zahartowanie i higiena kikuta.



Uelastycznienie blizny pooperacyjnej

Protezowanie tymczasowe



Kończyna dolna:



Nauka chodzenia i przenoszenia masy ciała na

protezę



Nauka wprawiania protezy w ruch mięśniami

kikuta, dalsza nauka chodu



Zmniejszanie obrzęku pooperacyjnego,

kształtowanie kikuta, (nacisk mechaniczny leja)



Zlikwidowanie przykurczów, zwiększanie

zakresu ruchomości kikuta i stawów kończyny



Ocena stopnia uzyskanych funkcji



Lekka proteza, prosta budowa, czynnik

estetyczny ma znacznie mniejsze znaczenie



Wsparcie i ochrona przed upadkiem



Zaopatrzenie – lejek tymczasowy z pylonem

(pierwotna słupowa proteza kończyny).



Chory musi:



Nauczyć się nakładania protezy, stania,

siadania, wchodzenia i schodzenia ze schodów,

pokonywania nierówności terenowych

(krawężniki), podnoszenia w razie upadku.

Proteza definitywna



Nauka stanowi kontynuację
usprawniania z protezą
tymczasową.



Proteza znacznie masywniejsza,
cięższa, wyposażona w
nowoczesne zamki z możliwością
blokowania

AMPUTACJE W OBRĘBIE KOŃCZYN DOLNYCH-
ZASADY:

1 AMPUTACJE PALCÓW- oszczędzamy paluch,
pozostałe palce „mniej ważne”

2 AMPUTACJE W STAWACH MTP- zachowane oba
łuki stopy

3 KIKUT SCHARP-JAGERA- granica 1/3 bliższej i 2/3
dalszych kk. śródstopia- wymaga wkładki
podtrzymującej sklepienie podłużne i uzupełniającej
przodostopie

4 KIKUT CHOPARTA- bez wartości ( deformacja
końska)

5 KIKUTY W OBRĘBIE STAWU SKOKOWEGO
(PIROGOWA, SYMA, SUNTERA)

6 KIKUTY W OBRĘBIE DOLNEJ 1/3 GOLENI- trudne
gojenie, zmiany troficzne

7 KIKUT W POŁOWIE GOLENI- najlepszy dla
dorosłych, oszczędzamy każdy centymetr goleni

8 KIKUTY NA POZIOMIE OD GUZOWATOŚCI
PISZCZELOWEJ DO SZPARY STAWOWEJ

9 WYŁUSZCZENIE W STAWIE KOLANOWYM-
dobre kikuty oporowe

10 KIKUTY NA UDZIE- walczymy o każdy
centymetr długości

WYSOKOŚĆ AMPUTACJI W USZKODZENIACH
KOŃCZYN DOLNYCH

1 amputacje palców

-blizna ma być zawsze poza sferą obciążania a w amputacji palucha i
palca V płat od strony podeszwowo - zewnętrznej winien być większy

- przy wyłuszczeniu w stawie IP, DIP lub PIP cięcie w kształcie U z płatem
od str. podeszwowej

- amputacja 1 palca (z kilkoma wyjątkami) powoduje niewielkie
upośledzenie chodu i podparcia

- amputacja palucha i palca II-go zaburza wspinanie się na palce i
wydolność stopy w czasie biegu oraz fazę odbicia w czasie chodu; przy
amputacji palucha zeszyć prostownik ze zginaczem, aby trzeszczki
pozostały na swoim miejscu

- amputacja palca II powoduje deformację koślawą palucha.

- amputacja wszystkich palców powoduje niewielkie zaburzenia zwykłego,
powolnego chodu, ale stanowi znaczne upośledzenie szybkiego chodu i
sytuacji w których wymagane jest wspinanie się na palce i odbicie

- wymagane jedynie wypełnienie buta

2 Amputacje w obrębie śródstopia

- powodują upośledzenie chodu tym większe im bliższy poziom amputacji

- utrata możliwości odbicia wraz z brakiem prawidłowego podparcia stopy
prowadzi do niewydolności chodu

- amputacje w obrębie 1/2 bliższej kości śródstopia powodują znaczne
zaburzenia chodu i w związku z tym wskazane jest wówczas odjęcie w
obrębie stępu (Syme, Boyd) ze względu na lepsze możliwości
zaprotezowania

- poziom stawu Lisfranca jest ostatnim jaki pozwala na zachowanie
jakiejkolwiek czynności stopy; chód jest jednak bardzo zaburzony a kikut
ustawia się w przykurczu końskim ze względu na brak działania mm
prostowników

- wymagane jedynie wypełnienie buta

Wytworzenie płatów w
przypadku odjęcia w
obrębie
przodostopia

Wytworzenie płatów skórnych w razie
amputacji w obrębie śródstopia.

3 Amputacje w obrębie stępu

- powodują utykanie nawet przy zwykłym chodzie i upośledzają
stanie

- odjęcia na poziomie stawu Choparta nie polecane ze względu na
końsko - koślawe ustawienie kikuta

- amputacja albo przez kość, albo przez wyłuszczenie w stawie
Lisfranca lub Choparta
istnieje tendencja do ustawiania kikuta w pozycji końskiej bo
przeważa mięsień trójgłowy (Burgess zaleca równoczesne przecięcie
ścięgna Achillesa tuż nad przyczepem

.

Zaopatrzenie stopy



Przy zaburzeniu fazy odbicia
wkładki uzupełniające (seryjne
amputacje palców, w stawie
Lisfranca)

4 Amputacje w stawie skokowym

- zawsze wymagają zaprotezowania.
- amputacja Pirogowa wykonywana obecnie rzadko, z
obróceniem guza piętowego o 90* do nasady piszczeli
- amputacja Syme'a z cięcia typu rybia paszcza z większym
płatem tylnym obejmującym lożę guza piętowego, wyłuszczenie
w stawie skokowym górnym; modyfikacja Sarmiento ze
zwężeniem nasady dalszej piszczeli i strzałki; dobry kikut
podporowy i łatwe zaprotezowanie; polecana u dzieci
- amputacja Boyda, po usunięciu kości skokowej dopasowuje się
kość piętową do widełek stawu skokowego i zespala 2 grotami
Steimanna na okres 4-6 tygodni, po 8-10 tygodniach obciążanie w
gipsie, który utrzymuje się do pełnego zrostu

Wytworzenie płatów
skórnych oraz
zwężenie kikuta
kostnego przy
amputacji Syme'a.

Wytworzenie płatów przy
amputacji Boyda.

Dopasowanie górnej powierzchni k.
piętowej do widełek piszczelowo-
strzałkowych.

Ćwiczenia po amputacji

goleni



Pozycja niekorzystna – przykurcz zgięciowy



Prostowniki: prostowanie czynne z obciążeniem,

(woreczek, taśma z bloczkiem – czynne lub bierne)



ułożenie na chorym boku, podnoszenie kikuta,

ściskanie piłki pomiędzy udami, leżenie na plecach

i przywodzenie-przesuwanie woreczka z piaskiem.



Prostowniki: leżenie na brzuchu, prostowanie

czynne na plecach, w klęku podpartym, siedzenie

na brzegu krzesła i prostowanie bierne pod

wpływem ciężaru (opaska + bloczek)

Ponadto:



Nauka chodzenia o kulach
(przeszkody)



Nauka wsiadania / zsiadania z
wózka (łóżko, toaleta, krzesło,
wanna, pokonywanie przeszkód)

Uwaga



Chorzy po amputacji w obrębie
kończyn dolnych mają trudności w
utrzymaniu równowagi



Mogą cierpieć na lęk przestrzeni i
wysokości (widoczne u pacjentów
długo korzystających z wózków
inwalidzkich)

Ćwiczenia równowagi



Siad na krześle / stołku / piłce
lekarskiej z kończynami górnymi
na boki lub skrzyżowanymi na
klatce piersiowej



Siedzenie jw. + rzuty piłeczką w
różnych kierunkach



„Walka kogutów”

Mechanizm chodu



Stopa i kończyna dolna to połączenie dwóch
dźwigni – pionowej (uda i goleni) oraz poziomej
(stopy).



Podparcie – linia krętarz – kolano – staw skokowy



Faza oparcia pięty – współistnieje ze zgięciem
biernym stawu kolanowego



Faza odbicia – hamowanie zginania stawu
kolanowego + ewentualnie jego domknięcie



Faza przenoszenia – wyrzucenie protezy do przodu.

Zaopatrzenie kończyny

dolnej



Zadania protezy:



Podparcie masy ciała



Umożliwienie utrzymania równowagi ciała



Swobodne poruszanie się zbliżone do
naturalnego.



Zależne od poziomu amputacji i
możliwości czynnego kontrolowania
czynności statyczno-dynamicznych.

Zaopatrzenie goleni



Prawidłowa długość kikuta 12-17cm



Kształt lejkowaty



Niebolesny palpacyjnie



Ruchomość przynajmniej 0 – 70
stopni



Siła mięśniowa przynajmniej 4/5.



Elementy protezy goleni:



lej kikutowy (PTB)



część goleniowa



stopa (SACH lub u aktywnych FF - flex foot)



System egzo- lub endoszkieletowy

1 - poszycie z tworzywa sztucznego całej protezy
2 - system modularny szkielet pokryty poszyciem

kosmetycznym (możliwość korekty osi
mechanicznej urządzenia)

Typowe zlecenie po

amputacji goleni



Proteza po lewostronnej amputacji poniżej kolana



Lejek oparty na ścięgnie rzepkowym



Układ endoszkieletowy



Miękka wkładka



Wyściółka na końcu dystalnym



Pokrycie kosmetyczne



Stopa typu SACH



Podwieszenie mankietowe



Dodatkowe wyposażenie - pończocha

Ćwiczenia po amputacji

uda



Pozycja niekorzystna – przykurcz zgięciowo-

odwiedzeniowy



Przywodziciele: ułożenie na chorym boku,

podnoszenie kikuta, ściskanie piłki pomiędzy

udami, leżenie na plecach i przywodzenie-

przesuwanie woreczka z piaskiem.



Prostowniki: leżenie na brzuchu, prostowanie

czynne na plecach, w klęku podpartym,

siedzenie na brzegu krzesła i prostowanie

bierne pod wpływem ciężaru (opaska + bloczek)

Zaopatrzenie uda



Prawidłowa długość kikuta powyżej 25

cm



Kształt cylindryczny



Niebolesny palpacyjnie



Zgięcie stawu biodrowego przynajmniej

0 – 90 stopni



Siła mięśniowa przynajmniej 4/5.



Duże trudności przy zaopatrzeniu długich

kikutów (asymetria stawów kolanowych).

Zaopatrzenie uda



Elementy protezy uda:



lej kikutowy pełnokontaktowy



lej zewnętrzny ze stawem kolanowym
protezy (zamek blokowany przy krótkim
kikucie lub słabej kontroli mięśniowej)



podwieszenie (opcja)



część goleniowa



stopa

Typowe zlecenie po amputacji

uda



Proteza po lewostronnej amputacji powyżej
kolana



Wąski lejek przednio-boczny



Układ endoszkieletowy



Pokrycie kosmetyczne



Staw kolanowy jednoosiowy



Pas typu śląskiego (podwieszenie
półpodciśnieniowe)

Wyłuszczenie stawu

biodrowego



Proteza kanadyjska z koszem
biodrowym.

AMPUTACJE KOŃCZYN GÓRNYCH

1 oszczędne postępowanie- zachowanie każdej
części palców i dłoni ( pierwotne i wtórne
przeszczepy skóry ścięgien i kości)

2 z resztek dłoni i palców- narząd chwytny ( 2/3
ludzi po amputacjach kończyny górnej nie używa
protezy!)

3 miejsca nieprzydatne : bliższy rząd kk.
nadgarstka, górny odcinek przedramienia
( powyżej przyczepu m. dwugłowego

4 możliwości operacji wytwórczych typu
Krukenberga

5 przy wysokiej amputacji oszczędzamy nawet
głowę k. ramiennej (prawidłowe obrysy barku,
protezowanie).

Informacje ogólne –

czynności kończyny górnej



czucie powierzchniowe (informacja o tym,

jakiego przedmiotu dotykamy (faktura,

wielkość, kształt, temperatura),



czucie proprioreceptywne – (głębokie, ruch z

różną prędkością i różną siłą,



stabilizacja – utrzymywanie przedmiotów w

określonym położeniu lub stabilizacja całego

ciała przez uchwyt nieruchomych przedmiotów



czynności do wykonania jedną ręką chorzy

przeniosą na rękę zdrową, ręka protezowana

lub kikut kończyny będzie używany tylko przy

czynnościach dwuręcznych

Amputacje ramienia



Pozycja niekorzystna – odwiedzenie,
zgięcie, rotacja wewnętrzna



Ćwiczenie – przywiedzenie, wyprost,
rotacja zewnętrzna, ćwiczenia z oporem
w ww. kierunkach



Równoczesna stabilizacja mięśni karku i
obniżenie barku (przykład zestroju
ruchowego) jako przygotowanie do
blokowania sztucznego stawu łokciowego.

Ćwiczenia wzmacniające

mięśnie karku



Leżenie przodem, unoszenie głowy
wbrew sile ciężkości, oporowi ręki
rehabilitanta



Siedzenie na krześle, wyprost
głowy wbrew oporowi taśmy z
ciężarkiem

Wzmacnianie obręczy

barkowej



Pompki (podpór przodem, zwis
pomiędzy krzesłami / poręczami)



Zwisy z drabinek i zmiana pozycji
ciała



Ćwiczenia ze sprężynami



Pływanie

Ćwiczenia mięśni barku



Zwiększające zakres ruchu



Leżenie na plecach lub siad, czynne unoszenie

i opuszczanie barku, wysuwanie do przodu i

cofanie



Krążenia barkiem (zdrowym i chorym), ruch

bez udziału klatki piersiowej



Wzmacniające siłę mięśni



Leżenie przodem, czynny skłon w tył

(przeprost) ze ściągnięciem łopatek i

oderwaniem barków



Siad na krześle, pętla na barku, ruchy czynne

Ćwiczenia oddechowe



Siedzenie, wdech (usta) - wydech
(nos)



Przesuwanie piłeczki pingpongowej
po stole (zabawa monetami)

Zaopatrzenie ramienia



Przy amputacjach wysokich lub

wyłuszczeniach praktycznie tylko protezy

kosmetyczne.



Protezy typu czynnego jedynie u osób z

dobrze rozwiniętą muskulaturą.



Przy amputacji wysokiej obustronnej

bezwzględne wskazania do protez

bioelektrycznych – zaopatrzenie

jednostronne.

Zaopatrzenie ramienia



Duże trudności związane z ubytkiem

tkankowym.



Typy protez: jedno, dwu i trójcięgłowe –

złożoność kontroli funkcji zgięcia stawu

łokciowego, jego blokowania oraz ruchu

rozwierania końcówki.



1 - przy protezach z ręką elektromechaniczą



2 - przy długim kikucie ramienia



3 - przy krótkim kikucie ramienia i małej

amplitudzie ruchów

Amputacje przedramienia



Ćwiczenia stawu łokciowego – pełne zgięcie,

wyprost, supinacja, pronacja



Ćwiczenia wzmacniające przedramię: leżenie

na plecach, siedzenie, podnoszenie ciężarka

przymocowanego do przedramienia –

zginanie przedramienia



W przypadku kikuta Krukenberga intensywne

ćwiczenie ćwiczenia palców (kleszczy):

rozwarcie i zwarcie bierne i czynne, zdolność

chwytna, zdolność rozpoznawania

dotykowego,

Amputacje przedramienia



protezy bioelektryczne – reagujące na
zmianę sygnałów mioelektrycznych
(napięcia charakteryzującego pracę
mięśni).



ćwiczenia rozdzielczości napinania mięśni
(bez antagonistów) oraz ćwiczenia
zwiększające masę mięśniową.

Zaopatrzenie

przedramienia



Im dłuższy, tym pronacja i
supinacja pełniejsze



możliwości: czynnie otwierana ręka
mechaniczna, czynnie otwierany
hak, ręka bioelektryczna.

Amputacje ręki



Ćwiczenia utrzymujące sprawność
mięśni stawu promieniowo-
nadgarstkowego



Przy amputacjach niskich
ćwiczenia mięśni zginaczy i
prostowników palców.

Protezowanie tymczasowe



Kończyna górna:



Wcześniejsze ruchy celowe, czynne



Miękkie mankiety z uchwytami na
sztućce, długopis,

Zaopatrzenie ręki



Kosmetyka albo funkcja (niestety często)



Pojedyncze palce – nie wymagają

protezowania



Za wyjątkiem kciuka – konieczność

biernej opozycji



Amputacja śródręcza – pozostawienie

funkcji pomocniczej lub hak otwierany

czynnie (zgięcie-wyprost)

Usprawnianie po

zaprotezowaniu



Uzależnione od typu protezy



Nakładanie i zdejmowanie protezy



Ćwiczenia w wykonywaniu ruchów

protezą – do automatyzacji i pełnej

koordynacji ruchów (mimo

wszystko czynności precyzyjne

rzadko wykonywanie).