Organizacje

Organizacje

pozarządowe -

pozarządowe -

partner samorządu,

partner samorządu,

teoria, praktyka,

teoria, praktyka,

przyszłość

przyszłość

Renesans „społecznego działania”

Renesans „społecznego działania”



Do niedawna problemy związane z organizacją i

Do niedawna problemy związane z organizacją i

funkcjonowaniem trzeciego sektora były

funkcjonowaniem trzeciego sektora były

zaniedbywane zarówno w obszarze analiz

zaniedbywane zarówno w obszarze analiz

teoretycznych jak i praktyki. Kładziono bowiem

teoretycznych jak i praktyki. Kładziono bowiem

znacznie większy nacisk na działania administracji

znacznie większy nacisk na działania administracji

publicznej i organizacji rynkowych.

publicznej i organizacji rynkowych.



Tendencja ta uległa zmianie w końcu XX wieku,

Tendencja ta uległa zmianie w końcu XX wieku,

wówczas przeorientowano postrzeganie miejsca i

wówczas przeorientowano postrzeganie miejsca i

roli organizacji niedochodowych w gospodarce

roli organizacji niedochodowych w gospodarce

rynkowej. Podjęto rozważania nad głównymi

rynkowej. Podjęto rozważania nad głównymi

atutami tego typu organizacji w konfrontacji z

atutami tego typu organizacji w konfrontacji z

jednostkami administracji publicznej, czy

jednostkami administracji publicznej, czy

przedsiębiorstwami.

przedsiębiorstwami.

Rozwój idei partnerstwa społecznego

Rozwój idei partnerstwa społecznego



lata osiemdziesiąte: organizacje pozarządowe

lata osiemdziesiąte: organizacje pozarządowe

powstają ad hoc i tworzone są przez samych

powstają ad hoc i tworzone są przez samych

zainteresowanych w związku z nie rozwiązywaniem

zainteresowanych w związku z nie rozwiązywaniem

ich problemów przez władze lokalne. Powstają

ich problemów przez władze lokalne. Powstają

pierwsze słabe więzi z sektorem publicznym,

pierwsze słabe więzi z sektorem publicznym,



lata dziewięćdziesiąte: w ramach polityki na

lata dziewięćdziesiąte: w ramach polityki na

szczeblu lokalnym, regionalnym i narodowym, a

szczeblu lokalnym, regionalnym i narodowym, a

także w ramach UE dostrzeżono możliwość lepszej

także w ramach UE dostrzeżono możliwość lepszej

współpracy i włączenia organizacji pozarządowych

współpracy i włączenia organizacji pozarządowych

w opracowywanie i realizacje programów

w opracowywanie i realizacje programów

przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu,

przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu,



po roku 2000: szczególnego znaczenia nabiera

po roku 2000: szczególnego znaczenia nabiera

kształtowanie odpowiedzialności społecznej w

kształtowanie odpowiedzialności społecznej w

ramach działalności gospodarczej (korporacyjnej).

ramach działalności gospodarczej (korporacyjnej).

Pojecie

Pojecie

Corporate Social Responsibility

Corporate Social Responsibility

(CSR) –

(CSR) –

Korporacyjna Odpowiedzialność Społeczna zostało

Korporacyjna Odpowiedzialność Społeczna zostało

zdefiniowane przez Komisję Europejską w Zielonej

zdefiniowane przez Komisję Europejską w Zielonej

Karcie w 2001 roku. Ten etap inicjuje silny rozwój

Karcie w 2001 roku. Ten etap inicjuje silny rozwój

idei partnerstwa publiczno-prywatnego w

idei partnerstwa publiczno-prywatnego w

przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu.

przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu.



Analizując problemy funkcjonowania

Analizując problemy funkcjonowania

organizacji pozarządowych nie sposób nie

organizacji pozarządowych nie sposób nie

odnieść się do uwarunkowań systemowych,

odnieść się do uwarunkowań systemowych,

czyli warunków ładu politycznego, w którym

czyli warunków ładu politycznego, w którym

przychodzi im działać. Relacje, jakie

przychodzi im działać. Relacje, jakie

zachodzą między państwem – samorządem

zachodzą między państwem – samorządem

– sektorem organizacji pozarządowych

– sektorem organizacji pozarządowych

wpływają na role i znaczenie tego typu

wpływają na role i znaczenie tego typu

organizacji w działaniach politycznych oraz

organizacji w działaniach politycznych oraz

w sferze społecznej.

w sferze społecznej.

W tym miejscu należy się odwołać do koncepcji :

W tym miejscu należy się odwołać do koncepcji :



społeczeństwa otwartego

społeczeństwa otwartego

, którego główną zasadą jest

, którego główną zasadą jest

wolność jednostki i jej odpowiedzialność za siebie. To

wolność jednostki i jej odpowiedzialność za siebie. To

typ społeczeństwa przeciwstawny do społeczeństwa

typ społeczeństwa przeciwstawny do społeczeństwa

zamkniętego (niedemokratycznego) w dużym stopniu

zamkniętego (niedemokratycznego) w dużym stopniu

opartego na organizacjach społeczno-politycznych

opartego na organizacjach społeczno-politycznych

działających na zasadzie hierarchicznej.

działających na zasadzie hierarchicznej.



społeczeństwa obywatelskiego,

społeczeństwa obywatelskiego,

czyli samo

czyli samo

organizacji społeczeństwa w myśl uniezależnienia

organizacji społeczeństwa w myśl uniezależnienia

obywateli od państwa. W tym przypadku należy wskazać

obywateli od państwa. W tym przypadku należy wskazać

na istotną rolę tzw. ciał pośredniczących

na istotną rolę tzw. ciał pośredniczących

wspomagających kształtowanie postaw ważnych z

wspomagających kształtowanie postaw ważnych z

punktu widzenia jednostki jako obywatela i działających

punktu widzenia jednostki jako obywatela i działających

między jednostką a organami władzy publicznej.

między jednostką a organami władzy publicznej.



Subsydiarności (pomocniczości),

Subsydiarności (pomocniczości),

wskazując na

wskazując na

zadania, jakie ma do spełnienia we współczesnej

zadania, jakie ma do spełnienia we współczesnej

demokracji sektor pozapaństwowy, jaka pełni rolę w

demokracji sektor pozapaństwowy, jaka pełni rolę w

systemie politycznym. Przy podstawowym założeniu

systemie politycznym. Przy podstawowym założeniu

pierwszeństwa przedsięwzięć społecznych przed

pierwszeństwa przedsięwzięć społecznych przed

przedsięwzięciami państwa.

przedsięwzięciami państwa.

Organizacje pozarządowe i

Organizacje pozarządowe i

niedochodowe

niedochodowe



to polska nazwa dla angielskich określeń,

to polska nazwa dla angielskich określeń,

non

non

govermental organization

govermental organization

i

i

nonprofit.

nonprofit.



Coraz częstsze używanie tych pojęć w

Coraz częstsze używanie tych pojęć w

literaturze polskojęzycznej wiąże się z

literaturze polskojęzycznej wiąże się z

konsekwencjami nie doprecyzowania oraz

konsekwencjami nie doprecyzowania oraz

swoistego bankructwa pojęcia organizacja

swoistego bankructwa pojęcia organizacja

społeczna, bowiem w latach 1950-1989, w

społeczna, bowiem w latach 1950-1989, w

Polsce organizacje społeczne nie działały

Polsce organizacje społeczne nie działały

samodzielnie, a zakres i kierunki ich działania

samodzielnie, a zakres i kierunki ich działania

w znacznym stopniu określał scentralizowany

w znacznym stopniu określał scentralizowany

aparat państwa.

aparat państwa.



Zdaniem P. Glińskiego obecne

Zdaniem P. Glińskiego obecne

(…) organizacje

(…) organizacje

pozarządowe stanowią dojrzałe (na ogół)

pozarządowe stanowią dojrzałe (na ogół)

tożsamościowo struktury integrujące grupy obywateli,

tożsamościowo struktury integrujące grupy obywateli,

spełniające kilka podstawowych kryteriów, wśród

spełniające kilka podstawowych kryteriów, wśród

których wymieniane są przede wszystkim: prywatny

których wymieniane są przede wszystkim: prywatny

charakter inicjatywy, niezależność i niekomercyjność, a

charakter inicjatywy, niezależność i niekomercyjność, a

także – znaczny udział wolontariatu i istotna rola w

także – znaczny udział wolontariatu i istotna rola w

kształtowaniu postaw ludzkich (zarówno osób

kształtowaniu postaw ludzkich (zarówno osób

uczestniczących w NGOs, jak i posiadających

uczestniczących w NGOs, jak i posiadających

jakikolwiek z nimi kontakt). Zgodnie z tymi założeniami

jakikolwiek z nimi kontakt). Zgodnie z tymi założeniami

organizacje pozarządowe to organizacje prywatne

organizacje pozarządowe to organizacje prywatne

(także w sensie społecznym, tj. jako instytucje

(także w sensie społecznym, tj. jako instytucje

grupowe; w każdym razie „niepubliczne” – nierządowe,

grupowe; w każdym razie „niepubliczne” – nierządowe,

niesamorządowe i niepaństwowe); nienastawione na

niesamorządowe i niepaństwowe); nienastawione na

zysk (nonprofit); niezależne (przede wszystkim od

zysk (nonprofit); niezależne (przede wszystkim od

agend rządowych, ale także od biznesu, sponsorów

agend rządowych, ale także od biznesu, sponsorów

itp.); w znacznej mierze ochotnicze (dawniej

itp.); w znacznej mierze ochotnicze (dawniej

powiedzielibyśmy - społeczne) wreszcie nastawione na

powiedzielibyśmy - społeczne) wreszcie nastawione na

zmianę mentalności i zachowań ludzi (…).

zmianę mentalności i zachowań ludzi (…).



P. Drucker podkreślając odmienność

P. Drucker podkreślając odmienność

organizacji pozarządowych zwrócił

organizacji pozarządowych zwrócił

uwagę, iż zajmują się one ludźmi i ich

uwagę, iż zajmują się one ludźmi i ich

potrzebami w przeciwieństwie do

potrzebami w przeciwieństwie do

działań związanych z sprawowaniem

działań związanych z sprawowaniem

władzy jak i działalnością

władzy jak i działalnością

produkcyjną.

produkcyjną.

P. Drucker,

P. Drucker,

Zarządzanie organizacją pozarządową. Teoria i

Zarządzanie organizacją pozarządową. Teoria i

praktyka

praktyka

. Fundacja Współpracy: Program Phare Dialog

. Fundacja Współpracy: Program Phare Dialog

Społeczny Ngo’s, Warszawa 1995, s. 10.

Społeczny Ngo’s, Warszawa 1995, s. 10.



Specyfikę tego sektora oddaje zaproponowane

Specyfikę tego sektora oddaje zaproponowane

przez A. Eversa wyróżnienie trzech sektorów

przez A. Eversa wyróżnienie trzech sektorów

gdzie,

gdzie,



obowiązki państwa sprowadzają się do organizacji

obowiązki państwa sprowadzają się do organizacji

i finansowania redystrybucji dóbr, w oparciu o

i finansowania redystrybucji dóbr, w oparciu o

prawnie usankcjonowane zasady;

prawnie usankcjonowane zasady;



rynku do zaspakajania potrzeb materialnych

rynku do zaspakajania potrzeb materialnych

poprzez produkcję będącą dziełem podmiotów nie

poprzez produkcję będącą dziełem podmiotów nie

opartych na głębszej więzi i kierujących się

opartych na głębszej więzi i kierujących się

zasadą zysku;

zasadą zysku;



a „trzeci sektor” – dąży do (samo) zabezpieczenia

a „trzeci sektor” – dąży do (samo) zabezpieczenia

ludzi według kryteriów opartych o osobiste i

ludzi według kryteriów opartych o osobiste i

rzeczywiste ich potrzeby, kierując się

rzeczywiste ich potrzeby, kierując się

zakorzenionymi w świadomości społecznej

zakorzenionymi w świadomości społecznej

zasadami i wartościami, do których zalicza się

zasadami i wartościami, do których zalicza się

dobro wspólne i solidaryzm społeczny.

dobro wspólne i solidaryzm społeczny.



Ścisłe określenie podmiotów, które należy

Ścisłe określenie podmiotów, które należy

zaliczyć do trzeciego sektora jest trudne z

zaliczyć do trzeciego sektora jest trudne z

uwagi na różnice związane ze specyfiką

uwagi na różnice związane ze specyfiką

prawa jak i tradycjami historycznymi

prawa jak i tradycjami historycznymi

poszczególnych państw.

poszczególnych państw.



Wychodząc z założenia, że w ramach

Wychodząc z założenia, że w ramach

trzeciego sektora powinny zostać ujęte

trzeciego sektora powinny zostać ujęte

wszystkie rodzaje działalności, które z

wszystkie rodzaje działalności, które z

jednej strony nie mogą zostać zaliczone do

jednej strony nie mogą zostać zaliczone do

sektora publicznego, czy rynkowego, a

sektora publicznego, czy rynkowego, a

jednocześnie nie mają charakteru

jednocześnie nie mają charakteru

komercyjnego, pojawia się problem

komercyjnego, pojawia się problem

zgodności miedzy pojęciami: trzeci sektor,

zgodności miedzy pojęciami: trzeci sektor,

a organizacje nonprofit.

a organizacje nonprofit.



Jeśli rozpatrujemy problem zastępowania

Jeśli rozpatrujemy problem zastępowania

terminu „trzeci sektor”, określeniem

terminu „trzeci sektor”, określeniem

„gospodarka społeczna” może pojawić się

„gospodarka społeczna” może pojawić się

kwestia spełnienia drugiego warunku, a więc

kwestia spełnienia drugiego warunku, a więc

identyfikacji działań zaliczanych do

identyfikacji działań zaliczanych do

gospodarki społecznej z działaniami nonprofit

gospodarki społecznej z działaniami nonprofit



W. Kwaśnicki precyzując pojęcie „

W. Kwaśnicki precyzując pojęcie „

ekonomia

ekonomia

społeczna

społeczna

” zwraca uwagę, że termin ten

” zwraca uwagę, że termin ten

odnosi się

odnosi się

(…)do wytwarzania dóbr i usług

(…)do wytwarzania dóbr i usług

nie tylko przez sektor non-profit, ale też przez

nie tylko przez sektor non-profit, ale też przez

prywatne firmy, których udziałowcy zgodzili

prywatne firmy, których udziałowcy zgodzili

się, że cele społeczne będą przeważać nad

się, że cele społeczne będą przeważać nad

gospodarczymi …

gospodarczymi …



Organizacje nonprofit, często

Organizacje nonprofit, często

zastępuje się pojęciem organizacje

zastępuje się pojęciem organizacje

pozarządowe, jednakże zauważyć

pozarządowe, jednakże zauważyć

należy, iż w skład organizacji

należy, iż w skład organizacji

nonprofit, poza organizacjami

nonprofit, poza organizacjami

pozarządowymi należy zaliczyć także

pozarządowymi należy zaliczyć także

organizacje publiczne tworzone z

organizacje publiczne tworzone z

inicjatywy administracji państwowej

inicjatywy administracji państwowej

lub samorządowej

lub samorządowej

odwołanie do charakterystycznych cech organizacji

odwołanie do charakterystycznych cech organizacji

proponowane przez John Hopkins University

proponowane przez John Hopkins University



formalna struktura

formalna struktura



instytucjonalna niezależność od władz publicznych

instytucjonalna niezależność od władz publicznych



nie nastawienie na zysk i nie dystrybuowanie

nie nastawienie na zysk i nie dystrybuowanie

zysków z działalności dla swoich członków

zysków z działalności dla swoich członków



samorządność

samorządność



dobrowolność – członkostwo jest wolontarystyczne,

dobrowolność – członkostwo jest wolontarystyczne,

członkowie przeznaczają jakąś część swego czasu i

członkowie przeznaczają jakąś część swego czasu i

pieniędzy na działania w swojej organizacji.

pieniędzy na działania w swojej organizacji.

We Francji do tego typu organizacji zalicza się m.in.: sektor spółdzielczy,

We Francji do tego typu organizacji zalicza się m.in.: sektor spółdzielczy,

sektor bankowy, sektor ubezpieczeń społecznych. Zobacz E. Leś,

sektor bankowy, sektor ubezpieczeń społecznych. Zobacz E. Leś,

Organizacje

Organizacje

niezależne w Polsce i na Świecie

niezależne w Polsce i na Świecie

[w] (red.) M.Załuska, J.Boczoń,

[w] (red.) M.Załuska, J.Boczoń,

Organizacje

Organizacje

pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim.

pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim.

Interart. Warszawa 1996,

Interart. Warszawa 1996,

s.136.

s.136.



W polskich uregulowaniach ustawowych

W polskich uregulowaniach ustawowych

pojęcie organizacji pozarządowej zostało

pojęcie organizacji pozarządowej zostało

zdefiniowane pierwotnie w ustawie z 27

zdefiniowane pierwotnie w ustawie z 27

sierpnia 1997 roku o rehabilitacji

sierpnia 1997 roku o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu

zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu

osób niepełnosprawnych. Niestety jedynie

osób niepełnosprawnych. Niestety jedynie

na użytek tej ustawy, nie uwzględniając

na użytek tej ustawy, nie uwzględniając

szerszego kontekstu zjawiska.

szerszego kontekstu zjawiska.



Szerokie definiowanie pojęcia organizacji

Szerokie definiowanie pojęcia organizacji

pozarządowych znajdujemy w ustawie z 24

pozarządowych znajdujemy w ustawie z 24

kwietnia 2003 roku o działalności pożytku

kwietnia 2003 roku o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie

publicznego i o wolontariacie



(…)organizacjami pozarządowymi są,

(…)organizacjami pozarządowymi są,

niebędące jednostkami sektora

niebędące jednostkami sektora

finansów

finansów

publicznych, w rozumieniu przepisów o

publicznych, w rozumieniu przepisów o

finansach publicznych, i niedziałające w celu

finansach publicznych, i niedziałające w celu

osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki

osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki

nieposiadające osobowości prawnej

nieposiadające osobowości prawnej

utworzone na podstawie ustaw, w tym

utworzone na podstawie ustaw, w tym

fundacje i stowarzyszenia(…).

fundacje i stowarzyszenia(…).



Art. 3. ust.2. Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku

Art. 3. ust.2. Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie. Dz. U. 2003, nr 96, poz. 873 z późn. zm.; Ustawa z

publicznego i o wolontariacie. Dz. U. 2003, nr 96, poz. 873 z późn. zm.; Ustawa z

dnia 30 czerwca 2005 r o finansach publicznych (Dz.U. 1998 nr 155 poz.1014).

dnia 30 czerwca 2005 r o finansach publicznych (Dz.U. 1998 nr 155 poz.1014).

do sektora finansów publicznych zalicza: organy władzy publicznej, w tym organy

do sektora finansów publicznych zalicza: organy władzy publicznej, w tym organy

administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i

administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i

trybunały,  gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej "jednostkami

trybunały,  gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej "jednostkami

samorządu terytorialnego", oraz ich związki, jednostki budżetowe, zakłady

samorządu terytorialnego", oraz ich związki, jednostki budżetowe, zakłady

budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe i

budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe i

samorządowe fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-

samorządowe fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-

rozwojowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe i

rozwojowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe i

samorządowe instytucje kultury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa

samorządowe instytucje kultury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa

Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,

Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze,

Narodowy Fundusz Zdrowia, Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią

Narodowy Fundusz Zdrowia, Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią

jednostki organizacyjne, inne państwowe lub samorządowe osoby prawne

jednostki organizacyjne, inne państwowe lub samorządowe osoby prawne

utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań

utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań

publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Funkcje organizacji

Funkcje organizacji

pozarządowych

pozarządowych



W zależności od dyscypliny naukowej

W zależności od dyscypliny naukowej

wymienia się różne funkcje organizacji

wymienia się różne funkcje organizacji

pozarządowych.

pozarządowych.



Samo słowo „funkcja” (z łacińskiego -

Samo słowo „funkcja” (z łacińskiego -

functio

functio

) oznacza czynność, działanie.

) oznacza czynność, działanie.



W klasyfikacjach funkcji NGO podkreśla się

W klasyfikacjach funkcji NGO podkreśla się

np. walory psychospołeczne i

np. walory psychospołeczne i

wychowawcze oraz wpływ na relacje

wychowawcze oraz wpływ na relacje

zachodzą między członkami danej

zachodzą między członkami danej

organizacji, a otoczeniem.

organizacji, a otoczeniem.

I. Lepalczyk

I. Lepalczyk

Encyklopedia of Social Work

Encyklopedia of Social Work

A. Kamiński

A. Kamiński

wspomagania

wspomagania

rozwoju:

rozwoju:

biologicznego,

biologicznego,

społecznego,i

społecznego,i

kulturalnego

kulturalnego

jednostki;

jednostki;

wdrażania do

wdrażania do

pełnienia ról

pełnienia ról

społecznych i

społecznych i

zawodowych;

zawodowych;

wzbogacania sfer

wzbogacania sfer

życia i aktywności

życia i aktywności

jednostki

jednostki

, tj. sfery

, tj. sfery

działalności

działalności

zorientowanej na

zorientowanej na

zrozumienie i

zrozumienie i

opanowanie

opanowanie

rzeczywistości, na

rzeczywistości, na

jej kształtowanie

jej kształtowanie

(konstruowanie)

(konstruowanie)

oraz poszukiwanie

oraz poszukiwanie

ekspresji i

ekspresji i

wspólnoty;

wspólnoty;

upowszechniania

upowszechniania

wiedzy

wiedzy

instrumentalnej i

instrumentalnej i

kształtowania

kształtowania

określonych postaw;

określonych postaw;

rozwijania i

rozwijania i

urzeczywistniania

urzeczywistniania

idei demokracji

idei demokracji

Przeciwdziałania

Przeciwdziałania

dehumanizacji otoczenia

dehumanizacji otoczenia

człowieka w

człowieka w

społeczeństwie

społeczeństwie

;

;

Umożliwiania ofiarodawcy

Umożliwiania ofiarodawcy

swobodnego wyboru

swobodnego wyboru

kierunku niesionej

kierunku niesionej

pomocy

pomocy

zgodnego z

zgodnego z

własnymi preferencjami;

własnymi preferencjami;

Zmniejszania ograniczeń

Zmniejszania ograniczeń

wynikających z sytemu

wynikających z sytemu

demokratycznego i rynku

demokratycznego i rynku

jako mechanizmu

jako mechanizmu

zaspokajania potrzeb

zaspokajania potrzeb

społecznych;

społecznych;

Kontroli społecznej

Kontroli społecznej

wyrażanej przez osłabienie i

wyrażanej przez osłabienie i

neutralizowanie napięć i

neutralizowanie napięć i

groźby konfliktów z rządem

groźby konfliktów z rządem

w skutek kwestionowania

w skutek kwestionowania

przyjętych celów

przyjętych celów

politycznych i

politycznych i

niekonfrontacyjnych metod

niekonfrontacyjnych metod

rozwiązywania spornych

rozwiązywania spornych

problemów w procesie

problemów w procesie

utrwalania systemu

utrwalania systemu

demokratycznego;

demokratycznego;

Regulowania popytu i podaży

Regulowania popytu i podaży

na usługi społeczne

na usługi społeczne

afiliacyjną

afiliacyjną

– wskazującą

– wskazującą

na potrzebę

na potrzebę

przynależności do

przynależności do

konkretnej wspólnoty;

konkretnej wspólnoty;

integracyjną

integracyjną

– wskazującą

– wskazującą

na konieczność więzi

na konieczność więzi

między rodzina a

między rodzina a

społecznością lokalną

społecznością lokalną

oraz narodem i

oraz narodem i

wspólnotą

wspólnotą

ogólnoludzką;

ogólnoludzką;

ekspresyjną

ekspresyjną

– związaną z

– związaną z

wyrażaniem przeżyć i

wyrażaniem przeżyć i

upodobań, a tym

upodobań, a tym

samym możliwością

samym możliwością

samorealizacji.

samorealizacji.

organizacje pozarządowe pełnią trzy zasadnicze

organizacje pozarządowe pełnią trzy zasadnicze

funkcje:

funkcje:



pomocy bezpośredniej

pomocy bezpośredniej

– polegającą na zaspokajaniu potrzeb

– polegającą na zaspokajaniu potrzeb

ważnych dla określonych społecznie, a nie zaspokajanych

ważnych dla określonych społecznie, a nie zaspokajanych

przez państwo czy rynek; (organizacje charytatywne

przez państwo czy rynek; (organizacje charytatywne

samopomocowe)

samopomocowe)



kontrolne

kontrolne

- polegające na zbieraniu informacji o działaniach

- polegające na zbieraniu informacji o działaniach

administracji publicznej jak i podmiotów gospodarczych w

administracji publicznej jak i podmiotów gospodarczych w

zaspokajaniu potrzeb społecznych i sygnalizowaniu o

zaspokajaniu potrzeb społecznych i sygnalizowaniu o

zaniedbaniach nadużyciach itp. oraz proponowaniu

zaniedbaniach nadużyciach itp. oraz proponowaniu

konstruktywnych działań poprawiających zaistniały stan

konstruktywnych działań poprawiających zaistniały stan

rzeczy; organizacje typy „nadzorców”

rzeczy; organizacje typy „nadzorców”

watchdogs.

watchdogs.



innowacyjne

innowacyjne

– dokonywanie zmian w istniejącej

– dokonywanie zmian w istniejącej

rzeczywistości poprzez wprowadzanie nowych mechanizmów

rzeczywistości poprzez wprowadzanie nowych mechanizmów

artykułowania i zaspokajania potrzeb. Organizacjami

artykułowania i zaspokajania potrzeb. Organizacjami

pełniącymi ta funkcję są typu

pełniącymi ta funkcję są typu

advocacy

advocacy

- organizacje

- organizacje

rzecznictwa interesów, wspierające niezależne media oraz

rzecznictwa interesów, wspierające niezależne media oraz

organizacje określane mianem

organizacje określane mianem

think tank

think tank

prowadzące

prowadzące

kompleksowy monitoring życia społecznego w oparciu o

kompleksowy monitoring życia społecznego w oparciu o

badania naukowe i opracowywanie programów zmian, a także

badania naukowe i opracowywanie programów zmian, a także

edukacje społeczeństwa.

edukacje społeczeństwa.



T

T

. Schimanek,

. Schimanek,

Obywatelskie nieposłuszeństwo w świetle kontrolnych i

Obywatelskie nieposłuszeństwo w świetle kontrolnych i

innowacyjnych zadań Trzeciego Sektora

innowacyjnych zadań Trzeciego Sektora

. [w] (red.) P. Frączak .

. [w] (red.) P. Frączak .

Między

Między

lobbingiem a akcją bezpośrednią (metody działania obywateli).

lobbingiem a akcją bezpośrednią (metody działania obywateli).

Wydawnictwo

Wydawnictwo

Zielone Brygady, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Społecznych Asocjacje.

Zielone Brygady, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Społecznych Asocjacje.

Kraków - Warszawa 1997

Kraków - Warszawa 1997

.

.



Nie można zapominać, iż organizacje

Nie można zapominać, iż organizacje

pozarządowe mają określone znaczenie

pozarządowe mają określone znaczenie

gospodarcze. W Polsce działalność

gospodarcze. W Polsce działalność

gospodarcza sektora nonprofit jest skromna w

gospodarcza sektora nonprofit jest skromna w

porównaniu do krajów Wspólnoty

porównaniu do krajów Wspólnoty

Europejskiej. Jednak należy podkreślić, że w

Europejskiej. Jednak należy podkreślić, że w

sektorze tym w 1997 roku pracowało około 98

sektorze tym w 1997 roku pracowało około 98

tys. pracowników (w oparciu o umowę o

tys. pracowników (w oparciu o umowę o

pracę). W ostatnim okresie (lata 2004-2006)

pracę). W ostatnim okresie (lata 2004-2006)

nie doszło do znacznego zwiększenia liczby

nie doszło do znacznego zwiększenia liczby

osób zatrudnionych w trzecim sektorze, ale z

osób zatrudnionych w trzecim sektorze, ale z

uwagi na fakt, iż liczba pracowników wynosiła

uwagi na fakt, iż liczba pracowników wynosiła

około 120 tys. (w przeliczeniu na pełne etaty

około 120 tys. (w przeliczeniu na pełne etaty

ok. 65 tys. miejsc pracy)

ok. 65 tys. miejsc pracy)



Dodatkowo należałoby uwzględnić

Dodatkowo należałoby uwzględnić

osoby działające na zasadzie

osoby działające na zasadzie

wolontariatu, których liczba w

wolontariatu, których liczba w

oparciu o różne źródła kształtuje się

oparciu o różne źródła kształtuje się

między 2-3 milionami osób. Średnio

między 2-3 milionami osób. Średnio

w krajach Unii Europejskiej

w krajach Unii Europejskiej

zatrudnienie w sektorze nonprofit

zatrudnienie w sektorze nonprofit

poza rolnictwem kształtuje się na

poza rolnictwem kształtuje się na

poziomie 5%

poziomie 5%

charakter działań organizacje pozarządowych

charakter działań organizacje pozarządowych



samopomocowe

samopomocowe

– działają na rzecz swoich członków,

– działają na rzecz swoich członków,



opiekuńcze

opiekuńcze

– świadczą usługi dla wszystkich

– świadczą usługi dla wszystkich

potrzebujących lub pewnej kategorii osób, np.

potrzebujących lub pewnej kategorii osób, np.

organizacja opieki nad dziećmi głuchymi,

organizacja opieki nad dziećmi głuchymi,



przedstawicielskie

przedstawicielskie

– reprezentują interesy jakiejś

– reprezentują interesy jakiejś

społeczności, np. społeczny komitet mieszkańców,

społeczności, np. społeczny komitet mieszkańców,



mniejszości

mniejszości

– reprezentują interesy osób

– reprezentują interesy osób

posiadających cechę różniącą ich od innych, np. ze

posiadających cechę różniącą ich od innych, np. ze

względu na narodowość,

względu na narodowość,



tworzone ad hoc

tworzone ad hoc

– powstają dla przeprowadzenia

– powstają dla przeprowadzenia

określonej akcji,

określonej akcji,



hobbystyczno-rekreacyjne

hobbystyczno-rekreacyjne

– zaspokajają specyficzne

– zaspokajają specyficzne

potrzeby członków oraz innych osób zainteresowanych

potrzeby członków oraz innych osób zainteresowanych

daną sferą aktywności, np. organizacja filatelistyczna,

daną sferą aktywności, np. organizacja filatelistyczna,



zadaniowe

zadaniowe

– wykonują pewne funkcje zlecane przez

– wykonują pewne funkcje zlecane przez

władze, np. organizacja zajmująca się ochroną parku,

władze, np. organizacja zajmująca się ochroną parku,



tradycyjne

tradycyjne

– o bardzo szerokiej formule, co do

– o bardzo szerokiej formule, co do

meritum, jak i osób objętych usługami, np. organizacja

meritum, jak i osób objętych usługami, np. organizacja

harcerska, związek wyznaniowy

harcerska, związek wyznaniowy



Specyfiką Polski jest stosunkowo

Specyfiką Polski jest stosunkowo

liczna rzesza katolickich organizacji

liczna rzesza katolickich organizacji

pozarządowych. Działa w nich około

pozarządowych. Działa w nich około

1,2 miliona osób, co stanowi 4%

1,2 miliona osób, co stanowi 4%

społeczeństwa. Sprawia to, że są

społeczeństwa. Sprawia to, że są

najliczniejszą grupa organizacji tego

najliczniejszą grupa organizacji tego

typu w Europie. Środowiskiem

typu w Europie. Środowiskiem

działania organizacji katolickich jest

działania organizacji katolickich jest

najczęściej parafia.

najczęściej parafia.



W Polsce

W Polsce

(…)parafia

(…)parafia

rzymskokatolicka jest nie tylko

rzymskokatolicka jest nie tylko

instytucją religijną i elementarną

instytucją religijną i elementarną

strukturą Kościoła, ale również ważną

strukturą Kościoła, ale również ważną

instytucją społeczną o szerokim

instytucją społeczną o szerokim

spektrum oddziaływania w różnych

spektrum oddziaływania w różnych

obszarach życia lokalnych

obszarach życia lokalnych

społeczności (…)

społeczności (…)



W Polsce działa ponad 150 większych

W Polsce działa ponad 150 większych

ruchów oraz ponad 1000 mniejszych

ruchów oraz ponad 1000 mniejszych

stowarzyszeń i fundacji katolickich.

stowarzyszeń i fundacji katolickich.

Większość z nich jest skupiona w 4

Większość z nich jest skupiona w 4

federacjach: Ogólnopolskiej Radzie

federacjach: Ogólnopolskiej Radzie

Ruchów Katolickich, Polskiej Federacji

Ruchów Katolickich, Polskiej Federacji

Stowarzyszeń Rodzin Katolickich,

Stowarzyszeń Rodzin Katolickich,

Konferencji Stowarzyszeń Katolickich,

Konferencji Stowarzyszeń Katolickich,

Polskiej Federacji Ruchów Obrony

Polskiej Federacji Ruchów Obrony

Życia.

Życia.

Prawne ramy działania

Prawne ramy działania



W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2

W Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2

kwietnia 1997 roku nie używa się terminu

kwietnia 1997 roku nie używa się terminu

organizacja pozarządowa. Natomiast stwierdza się,

organizacja pozarządowa. Natomiast stwierdza się,

że:

że:

(…) Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność

(…) Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność

tworzenia i działania związków zawodowych,

tworzenia i działania związków zawodowych,

organizacji społeczno-zawodowych rolników,

organizacji społeczno-zawodowych rolników,

stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych

stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych

dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (…).

dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (…).

Ta

Ta

formuła jednoznacznie wskazuje na prawną

formuła jednoznacznie wskazuje na prawną

podstawę działania w Polsce organizacji

podstawę działania w Polsce organizacji

pozarządowych typu nonprofit.

pozarządowych typu nonprofit.



Formy organizowania się społeczeństwa obywatelskiego w ramach działań organizacji

Formy organizowania się społeczeństwa obywatelskiego w ramach działań organizacji

pozarządowych zostały wymienione w Art. 12 konstytucji.

pozarządowych zostały wymienione w Art. 12 konstytucji.



Konstytucyjna wolność zrzeszania się jest

Konstytucyjna wolność zrzeszania się jest

podstawową wolnością w społeczeństwie

podstawową wolnością w społeczeństwie

obywatelskim a pluralizm aktywności społecznej

obywatelskim a pluralizm aktywności społecznej

obywateli stanowi podstawę działania organizacji

obywateli stanowi podstawę działania organizacji

pozarządowych.

pozarządowych.



Relacje zachodzące między państwem a

Relacje zachodzące między państwem a

społeczeństwem oparto na zasadzie pomocniczości

społeczeństwem oparto na zasadzie pomocniczości

i dialogu społecznego. Takie rozwiązanie wskazuje

i dialogu społecznego. Takie rozwiązanie wskazuje

na wzmocnienie uprawnień obywateli i ich

na wzmocnienie uprawnień obywateli i ich

wspólnot w kształtowaniu życia społecznego.

wspólnot w kształtowaniu życia społecznego.



Dotyczy to wykonywania znacznej części zadań

Dotyczy to wykonywania znacznej części zadań

publicznych przez organizacje pozarządowe przy

publicznych przez organizacje pozarządowe przy

wsparciu administracji publicznej oraz w oparciu o

wsparciu administracji publicznej oraz w oparciu o

zawarte porozumienia.

zawarte porozumienia.



Jednocześnie wiąże się z udziałem organizacji

Jednocześnie wiąże się z udziałem organizacji

pozarządowych w konsultacjach z organami władzy

pozarządowych w konsultacjach z organami władzy

publicznej w ramach budowy społeczeństwa

publicznej w ramach budowy społeczeństwa

obywatelskiego.

obywatelskiego.

Do organizacji pozarządowych posiadających najlepiej

Do organizacji pozarządowych posiadających najlepiej

ukształtowane formy organizacyjno prawne należy zaliczyć

ukształtowane formy organizacyjno prawne należy zaliczyć

fundacje i stowarzyszenia.

fundacje i stowarzyszenia.



(…) Fundacja jest instytucją ustanowioną przez

(…) Fundacja jest instytucją ustanowioną przez

osoby fizyczne bądź prawne dla realizacji

osoby fizyczne bądź prawne dla realizacji

celów społecznych lub gospodarczo

celów społecznych lub gospodarczo

użytecznych, w szczególności takich jak:

użytecznych, w szczególności takich jak:

ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki,

ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki,

oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka

oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka

i pomoc społeczna, ochrona środowiska i

i pomoc społeczna, ochrona środowiska i

zabytków (…)

zabytków (…)



Z punktu widzenia regulacji prawnej

Z punktu widzenia regulacji prawnej

stowarzyszenia są to dobrowolne, samorządne

stowarzyszenia są to dobrowolne, samorządne

i trwałe zrzeszenia o celach niezarobkowych.

i trwałe zrzeszenia o celach niezarobkowych.

Organizacje w rejestrze REGON

Organizacje w rejestrze REGON

Typ organizacji

Typ organizacji

Liczba organizacji

Liczba organizacji

1997

1997

2006(III

2006(III

kw)

kw)

Fundacje

Fundacje

4681

4681

8212

8212

Stowarzyszenia

Stowarzyszenia

21972

21972

55016

55016

Organizacje Społeczne (powołane

Organizacje Społeczne (powołane

odrębnymi ustawami m.in. PCK,

odrębnymi ustawami m.in. PCK,

Polski Związek Łowiecki etc.)

Polski Związek Łowiecki etc.)

3095

3095

3703

3703

Organizacje samorządu

Organizacje samorządu

gospodarczego i zawodowego

gospodarczego i zawodowego

2861

2861

5459

5459

Współpraca między organizacjami pozarządowymi a

Współpraca między organizacjami pozarządowymi a

samorządem

samorządem

może opierać się na:

może opierać się na:



zleceniu organizacjom pozarządowym

zleceniu organizacjom pozarządowym

realizacji zadań publicznych,

realizacji zadań publicznych,



wzajemnym informowaniu się o

wzajemnym informowaniu się o

planowanych kierunkach działań i

planowanych kierunkach działań i

współdziałaniu w celu zharmonizowaniu tych

współdziałaniu w celu zharmonizowaniu tych

kierunków

kierunków



konsultowaniu projektów aktów

konsultowaniu projektów aktów

normatywnych związanych z działalnością

normatywnych związanych z działalnością

statutowa organizacji,

statutowa organizacji,



tworzeniu wspólnych zespołów o

tworzeniu wspólnych zespołów o

charakterze doradczym.

charakterze doradczym.



Poruszając problem organizacji

Poruszając problem organizacji

pozarządowych w Polsce na ogół

pozarządowych w Polsce na ogół

zastanawiamy się nad różnicami i

zastanawiamy się nad różnicami i

podobieństwami tendencji rozwojowych

podobieństwami tendencji rozwojowych

w Polsce w relacji do rozwiązań

w Polsce w relacji do rozwiązań

zagranicznych. Jest to konsekwencją

zagranicznych. Jest to konsekwencją

dowartościowania w dokumentach Unii

dowartościowania w dokumentach Unii

Europejskiej idei budowy społeczeństwa

Europejskiej idei budowy społeczeństwa

obywatelskiego jako dominującego

obywatelskiego jako dominującego

nurtu kształtującego relacje obywatel-

nurtu kształtującego relacje obywatel-

państwo i w konsekwencji tego

państwo i w konsekwencji tego

określonego postrzegania roli trzeciego

określonego postrzegania roli trzeciego

sektora.

sektora.