Relacje
ratownik medyczny -
pacjent

Relacja

ratownik – pacjent



Oznacza ona układ obejmujący dwóch
partnerów/jednostki lub grupy, jakiś
łącznik-przedmiot, postawa, interes,
sytuacje stanowiące platformę tej relacji
oraz układ powinności i obowiązków
czyli unormowanych czynności, które
partnerzy powinni wobec siebie
wykonywać

Dwa podejścia
relacji



Model biologiczny – zachowania
ukierunkowane na zadania
instrumentalne



Model psychospołeczny –
ukierunkowany na zachowania
społeczne, afektywne i
ekspresywne

Model stosunku
lekarz-pacjent wg.T.Parsonsa

Pacjent (rola chorego)-powinności

Chęć wyzdrowienia
Okazywanie zaufania
lekarzowi i akceptacja
jego umiejętności
zawodowych

Model stosunku
lekarz-pacjent wg.T.Parsonsa

Lekarz (rola zawodowa)- powinności



Działania w celu zapewnienia opieki pacjentowi



Wykonywanie zawodu zgodnie z etyką lekarską



Wykorzystywanie wszystkich umiejętności,
kwalifikacji i wiedzy w odniesieniu do
problemów zdrowotnych



Kierowanie się obiektywnością i emocjonalną
niezależnością

Model stosunku
lekarz-pacjent wg.T.Parsonsa

Pacjent (rola chorego) - przywileje

Zwolnienie z
wykonywania
normalnych
obowiązków
Zwolnienie z
odpowiedzialności za
stan chorobowy

Model stosunku
lekarz-pacjent wg.T.Parsonsa

Lekarz (rola zawodowa)- przywileje

Możliwość wejścia w kontakty o
dużym stopniu intymności i
poufałości
Niezależność podejmowania
decyzji
Posiadanie autorytetu
zawodowego

E. Freidson



Wskazał na różnice interesów,
oczekiwań i wiedzy jaka dzieli
pacjenta (laika) i profesjonalisty
medycznego dowodząc, że
zawsze miedzy lekarzem a
pacjentem istnieje potencjalny
konflikt „

zderzenie perspektyw

”

Dlaczego zderzenie
perspektyw?



Poziom wiedzy medycznej pacjenta



Zetknięcie się dwóch różnych wzorów
kulturowych



Struktura organizacyjna opieki lekarskiej



Nieprofesjonalna ocena postępowania
ratownika



Nieuwzględnienie przez ratownika objawów
zgłaszanych przez pacjenta



Rutynowe podejście do wszystkich pacjentów

Komunikacja ratownik -
pacjent

Obejmuje 3 aspekty



Stworzenie dobrych relacji
międzyludzkich



Wymianę informacji



Podjęcie decyzji o leczeniu

Typy interakcji ratownik -
pacjent



Instrumentalna – umiejętności
techniczne związane z
rozwiązywaniem problemu



Emocjonalna (afektywna) –
traktowanie nie jako
„przypadku”, ale osoby

Korzystanie z pomocy
medycznej - wydarzenie
stresujące

1.pacjent traci swą niezależność, swoje

normalne zdolności do samodzielnego
rozwiązywania problemów

2.pacjent doświadcza 2 rodzajów niepokoju:
- boi się o swoje zdrowie – choroba może

być poważna, obawa o życie, perspektywa
niepełnosprawności, przewlekłej choroby

- boi się, że ratownik może go zbyć, jeśli

objawy nie będą poważne

Wymiana przekazu
informacji ratownik -
pacjent



Sposób mówienia



Poruszanie się ( ekspresja, gesty,

zachowania)



Sposób prezentowania się ( ubiór,

znaki fizyczne, czystość)



Kontekst społeczny (wcześniejsza

sytuacja ratownika i pacjenta,

wykształcenie, pozycje społeczne)

Modele relacji ratownik -
pacjent



Tradycyjna relacja

lekarz-pacjent

o

charakterze paternalistycznym



Model leczenia zorientowany na
pacjenta

relacja lekarz-pacjent o
charakterze paternalistycznym



Kontrola całej sytuacji
spoczywa w rękach lekarza,
natomiast udział pacjenta jest
minimalny. Lekarz podejmuje
samodzielnie decyzje uznając,
że są one najlepsze dla
pacjenta

Model leczenia
zorientowany na pacjenta

Profesjonalista w porozumieniu z chorym

podejmuje wszystkie decyzje zwracając
uwagę na doznania pacjenta, pozwalające
zrozumieć podejście chorego do choroby i
proponowanego leczenia. Danie pacjentowi
szansy przedstawienia jego punktu
widzenia choroby, poznanie postawy
pacjenta do proponowanego leczenia i jego
współudział w decyzji o podejmowanych
działaniach terapeutycznych.

W relacji profesjonalista-pacjent na etapie
diagnozowania wyróżniamy dwa typy
zachowań:



Pacjent zgadza się z lekarzem



Negocjowanie diagnozy,
efektem tych negocjacji jest
zaakceptowanie jej przez pacjenta,
w wyniku informacji dostarczonych
przez lekarza

Modele relacji lekarz-
pacjent



Model komunikacji



Model społeczno-kulturowy



Model medycznego
przenoszenia



Model przyjacielski
(ludzkiego spotkania)

Sytuacji poważnych
stresów

Zrozumienia
powracających potrzeb
u pacjenta i lekarza

Zrozumienie pacjenta i
jego choroby w
szerszym kontekście
społecznych interakcji

Operowania,
sterowanie
kontekstami

Najbardziej
odpowiednie dla:

Potrzeby
egzystencjalne

Nawroty,
potwierdzenie,
przekazanie,
przekazanie zwrotne

Społeczne role lekarza
i pacjenta, wpływ
innych ról społecznych
pełnionych przez te
osoby, społeczno-
kulturowe
uwarunkowania
choroby

Sprzężenie zwrotne,
kształtowanie,
wymiana kontekstów,
obustronne pełnienie
ról

Koncepcje dotyczące
procesu interakcji

Orientacja na
człowieka- nie ma
pacjenta, człowiek-nie
pacjent

Otwarcie na nawroty
reakcji pacjentów,
wrażliwość na
wszystkie dziecinne
reakcje pacjentów

Branie pod uwagę
społecznych i
kulturowych
uwarunkowań sytuacji
pacjenta i jego choroby

Poszukiwanie
informacji, współpraca,
pełnienie innych ról

Postawy lekarzy

Przyjaźń i
współpartnerstwo

Powtarzanie
dziecięcych konfliktów
i potrzeb w relacji z
lekarzem

Społeczne uznanie
choroby, leczenie
zgodnie z jego pozycją
społeczna

Otrzymanie
wskazówek,
emocjonalne relacje
uzupełniające ogólne
postawy

Oczekiwania pacjenta

Ludzkiego spotkania

Medycznego
przenoszenia

Społeczno-kulturowy

komunikacji

Model

Trzy modele relacji lekarz-pacjent
wg. Szasza i Hollendra

Aktywność bierna (rodzic-niemowlę)

Lekarz robi coś dla pacjenta, który

przyjmuje te działania apatycznie

Kierowanie współpraca (rodzic-dziecko)

Lekarz mówi pacjentowi co robić, który

współpracuje i jest posłuszny

Obopólne uczestnictwo (dorosły-dorosły)

Lekarz pomaga pacjentowi, aby ten sobie

pomógł sam. Stosunek partnerski.

Rola komunikacji
profesjonalista - pacjent

Na drodze komunikacji werbalnej oraz

niewerbalnej ratownik poznaje stan

pacjenta, jego problemy i oczekiwania,

a następnie przedstawia plan postępowania.

Oddziałuje tym samym na stan emocjonalny

chorego, wpływa na jego samopoczucie i

nastawienie do procesu leczenia. Pacjent

natomiast opisuje własne doznania,

oczekiwania i zajmuje stanowisko wobec

przedstawionych przez ratownika planów i

rokowań.

Komunikacja cd.



W trakcie relacji ratownik-pacjent dominuje komunikacja
werbalna. Jak dowodzą badania, u większości osób
zasięgających porady, pomocy możemy zaobserwować
swoisty „głód informacji”. Polega on na potrzebie
zasięgnięcia dokładnych informacji medycznych
dotyczących stanu zdrowia oraz procesu leczenia.
Pomimo takiej potrzeby, pacjenci niezwykle rzadko
zwracają się do specjalisty z pytaniami, gdyż na
przeszkodzie stoją bariery komunikacyjne. Najczęściej
odnoszą się one do komunikacji niewerbalnej, czyli:
kontaktu wzrokowego, tonu głosu, wyrazu twarzy i
dotyku. Ten rodzaj komunikacji wyraża wzajemne
ustosunkowania i wpływa na zaufanie pacjenta do
ratownika.

Obawy pacjenta



Chory najczęściej obawia się, że nie
będzie potrafił prawidłowo opisać swoich
objawów, co wg niego może dopro



Kolejną barierą w komunikacji są
występujące między ratownikiem a
pacjentem różnice społeczno-kulturowe.



Pacjenci nie próbują wywierać wpływu na
przebieg interwencji ratownika i nie
oddziałują na jego zachowanie .

Obawy pacjenta cd.



Ujemne skutki dla udzielenia
właściwej pomocy ma także brak
zaufania do ratownika. W takiej
sytuacji pacjent, który wątpi w jego
kompetencje, rozważa korzystne i
niekorzystne skutki
podporządkowania się
udzielającemu mu pomocy.

Inne przeszkody w
komunikacji



Dodatkową przeszkodą w procesie
komunikacji może być używanie
przez ratowników żargonu
medycznego. Chorzy najczęściej
nie mają odwagi pytać o znaczenie
poszczególnych terminów.

Koncepcja Eliota Freidsona



wskazuje na różnicę interesów, oczekiwań i wiedzy,
jaka dzieli pacjenta laika i lekarza profesjonalistę,
dowodząc, że zawsze między lekarzem a pacjentem
istnieje potencjalny konflikt, który nazwano
„zderzeniem perspektyw”



to, czy konflikt ten wystąpi, zależy od wielu czynników
sytuacyjnych, systemu wartości i oczekiwań obu
uczestników tej relacji.



przyczyną konfliktu może być poziom wiedzy
medycznej pacjenta, będący odbiciem poglądów
tkwiących w danym środowisku społecznym, a
także zetknięcie się dwóch różnych wzorów
kulturowych - ratownika i pacjenta.

Rozwinięcie koncepcji
Freidsona

Ratownik patrzy na pacjenta poprzez zasady,

jakich nauczył się w trakcie studiów. Pacjent

natomiast, będąc osobiście dotkniętym

chorobą, czuje się upoważniony do oceny

sytuacji, w której się znalazł i

kontrolowania tego, co się z nim dzieje. Ta

perspektywa pacjenta nie jest perspektywą

ratownika.

Zarówno ratownik, jak i pacjent chcą rozwiązać

istniejący problem zdrowotny, ale sposób

definiowania tego problemu i dróg jego

rozwiązania może być różny z punktu widzenia

obu stron.

Inne przyczyny konfliktu



Konflikt pomiędzy ratownikiem a
pacjentem może wynikać również z
nieuwzględnienia lub wręcz zignorowania
przez ratownika objawów zgłaszanych
przez pacjenta, lub rutynowego
podchodzenia do wszystkich pacjentów
(np. podczas epidemii grypy wszyscy
chorzy zgłaszający się z objawami
gorączki traktowani są jako chorzy
na grypę).

Sztuka porozumienia się

By osiągnąć porozumienie z chorym,

ratownik powinien:



być życzliwy, zorientowany na jego
potrzeby



używać języka zrozumiałego dla pacjenta



zadawać pytania tak sformułowane, by
były dostosowane do możliwości
intelektualnych chorego



umożliwić pacjentowi przedstawienie
własnych obserwacji i poglądów
dotyczących odczuwanych dolegliwości.

Komunikacja błędna



Nie zawsze komunikację cechuje szczerość
i otwartość – czasem dialog
opiera się na półprawdach i oszustwach.



Nieuczciwość ze strony chorego może
przybierać różne formy, od rażących do
subtelnych. Nawet wstępne skargi pacjenta
mogą być kłamliwe. Czasem motywy
kierujące pacjentem są niejasne lub
psychopatyczne, jak w wypadku syndromu
Münchausena.

Ze strony pacjenta



Niektórzy pacjenci symulują
pewne choroby chcąc uzyskać
odszkodowanie finansowe za
rzekomy uszczerbek na zdrowiu,
poniesiony w pracy.



Inni uciekają się do oszustwa, by
ukryć pewien wstydliwy sekret –
np. fakt zażywania narkotyków.

Ze strony pacjenta cd.



Czasami oszukiwanie wynika z chęci zrobienia
profesjonaliście medycznemu przyjemności -
jeśli np. podczas wizyty pooperacyjnej pacjent
zapewnia lekarza, że czuje się dobrze, może to
wcale nie wynikać z faktu, że rzeczywiście tak
się czuje, ale z chęci by nie rozczarować
lekarza, który przecież tak bardzo się starał.



Takie zachowanie chorego może też być
wyrazem strachu przed koniecznością
powtórnego pójścia do szpitala lub poddania
się po raz kolejny nieprzyjemnemu zabiegowi.



Bardzo częste są też kłamstwa dotyczące
zażywania leków.

Dlaczego pacjenci ignorują
zalecenia profesjonalistów?



Brak akceptacji decyzji ratownika



Nie uznawanie autorytetu



Zapominanie o szczegółach lub
uznanie ich za nieważne



Niezrozumienie lub błędne
zrozumienie

Ze strony ratownika



Ratownik na ogół ucieka się do
kłamstw, jeśli uważa, że pacjent nie
chce usłyszeć informacji, jakie ma
mu do przekazania. Może mu się
wydawać, że jedynie zamazuje nieco
obraz rzeczywistej, bolesnej sytuacji
(np. w wypadku podejrzenia jakiejś
poważnej choroby)

Specyficzne formy
komunikacji



Pacjenci niepełnosprawni



Konieczność uwzględnienia odczuć pacjenta
(przeżywanie utraty części samego siebie, niezależności,
możliwości pełnego kontrolowania swojego życia; utrata
poczucia swojej wartości ,wiary w sens leczenia).



Szczególna wrażliwość wymagana jest od osoby
komunikującej się z osobami mającymi zniekształcenia
ciała z powodu choroby, wypadku lub zastosowanego
leczenia. Lekarz musi stworzyć atmosferę komfortu i
zaufania, tak by pacjent mógł wyrazić swoje bolesne
uczucia związane z utratą atrakcyjności i
sprawności fizycznej.

Szczególnie błędy komunikacji z
osobami niepełnosprawnymi



Protekcjonalizm



Ignorowanie



Obracanie w żart



Poniżanie

Protekcjonalizm



Zwracanie się z wyższością



Mówienie powoli i głośno



Przesadne pochwały (‘Wspaniale,
że tak świetnie sobie radzi”, „Tacy
ludzie są niesamowici – są
przykładem dla nas wszystkich”)

Ignorowanie



Kierowanie pytań i uwag do osoby
trzeciej



Ignorowanie obecności chorego –
brak kontaktu słownego ani
wzrokowego

Poniżanie



Ograniczanie kontaktów pacjenta



Onieśmielenie i zażenowanie



Brak szacunku



Jednakowe traktowanie
niepełnosprawnych i
upośledzonych



Naruszanie prywatności

Obracanie w żart



„Widziałem rzeczy o wiele gorsze”,



„Ten rodzaj blizny z czasem
zanika”.

Komunikacja w przypadku
niepowodzeń - negatywna



Nabranie wody w usta



Unikanie kontaktu z chorym i
krewnymi



Obarczanie winą kogoś innego



Zbywanie i pomniejszanie
problemów oraz uwag
krytycznych

Komunikacja w przypadku
niepowodzeń - pozytywna



Nawiązanie i utrzymanie dobrego
porozumienia z pacjentem



Otwartość i szczerość



Obiektywne i rzeczowe
informacje



Zapewnienie niezbędnej pomocy

Jak przekazać złe
wiadomości?

•

Zła wiadomość nigdy nie brzmi dobrze

•

nie wolno kłamać

•

podać nadzieję optymistyczną, ale „realistyczną”

•

uprzedzić o chęci przekazania ważnej informacji

•

stopniowe przekazywanie informacji

•

unikać żargonu

•

upewnić się, czy pacjent rozumie

•

korzystać z niewerbalnych środków komunikacji

•

zapewnić wsparcie