Pedagogika

specjalna

wykład 7

Niepełnosprawność

i dorosłość

Zagadnienia:

1. Analiza sytuacji społecznej dorosłych

osób niepełnosprawnych w sferze:

a) rodzinnej,
b) towarzyskiej,
c) zawodowej,
d) szeroko rozumianej społecznej.
2. Jakość życia osób niepełnosprawnych

w zmieniających się warunkach
społeczno-ekonomicznych.

Dorastanie

• Tożsamość/rozproszona tożsamość
• Zadania rozwojowe:
 bardziej dojrzałe więzi z

rówieśnikami, ukształtowanie roli
męskiej lub kobiecej;

 akceptacja swojego wyglądu;
 osiągnięcie niezależności uczuciowej

od rodziców;

 przygotowanie do małżeństwa i życia

w rodzinie;

 przygotowanie do kariery zawodowej;
 rozwijanie ideologii (system wartości)

Dorosłość

• Produktywność/stagnacja
• Zadania:
 wspomaganie dorastających

dzieci;

 osiągnięcie dojrzałej

odpowiedzialności społecznej i

obywatelskiej;

 zadawalająca praca zawodowa;
 wypełnianie czasu wolnego;
 akceptowanie zmian

fizjologicznych wieku

średniego;

 przygotowanie do starzenia się

rodziców

Analiza sytuacji społecznej

Sfera społeczna

Sfera zawodowa

Sfera towarzyska

Sfera rodzinna

Sfera osobista

Trzy style kontaktów między matką a

dzieckiem:

• Bezpieczny

(66% dzieci) - cechuje się

zaufaniem dziecka do matki i wiarą w jej

stałą dostępność, wrażliwość i gotowość do

dostarczania wsparcia i opieki.

• Nerwowo-ambiwalentny

(19%) - dzieci takie nie mają poczucia

bezpieczeństwa i poczucia, że matka

zawsze pospieszy im z pomocą, ciągle

upewniają się o jej obecności, odczuwają

silny lęk przed rozstaniem z matką i

protestują już na słabą zapowiedź rozstania,

więcej płaczą i mniej interesują się

otoczeniem.

• Unikający

(21%) - dzieci są częściej

odrzucane przez matkę (w szczególności

strofowane są za próby nawiązania z nią

kontaktu fizycznego). Ich matka przejawia

więcej gniewu i irytacji, a mniej

pozytywnych uczuć niż inne matki.

(Ainsworth i inni 1978)

Style przywiązania i intymności przejawiane

przez osoby dorosłe w stosunku do

partnerów bliskiego związku:

• Bezpieczny (56 % dorosłych)

- więź cechująca się wiarą, że

partner będzie nam stale

dostarczał miłości i wsparcia.

• Lękowo-ambiwalentny

(19%) - więź charakteryzująca

się lękiem przed porzuceniem

oraz poczuciem, że nasze

potrzeby nie są zaspokajane.

• Unikający (25%) - więź

odznaczająca się obronnym

dystansem wobec partnera.

(Hazan, Shaver 1987)

Trudności w założeniu rodziny własnej –

dyskryminacja społeczna

• 75 % badanych osób

pełnosprawnych nie
zawarłoby związku
małżeńskiego z osobą
niepełnosprawną.

• 50 % nie umówiłoby się

nawet na spotkanie.

(Na podstawie badań

Łamacz za T. Witkowski
1993)

Sfera zawodowa (szerszy nurt życia

społecznego)

Plany:
• naukowe (zdobycia zawodu, ukończenie szkoły średniej i

wyższej, podniesienie kwalifikacji zawodowych lub

innych),

• zawodowe (wyuczenie się jakiegoś zawodu, podjęcie

pracy zawodowej, zmiana pracy na lepszą),

• osobiste (założenie rodziny, posiadanie kogoś bliskiego,

poprawa stanu zdrowia

, zdobycie samodzielności i

niezależności materialnej)

Pragnienia:
• egocentryczne (poprawa stanu zdrowia, sukcesy w

szkole, praca, dobra materialne),

• prospołeczne (dobro i szczęście innych, świat bez wojen,

cierpień, niesprawiedliwości, troska o środowisko

przyrodnicze, itp.).

Trudności w realizacji planów życiowych przez osoby niepełnosprawne:

Rodzaje orzeczeń o

niepełnosprawności

• Orzecznictwo dla celów ubezpieczeniowych

(rentowych) – lekarz orzecznik określa

zdolność do pracy (całkowita lub częściowa

niezdolność do pracy).

• Orzecznictwo dla celów

pozaubezpieczeniowych (pozarentowych) –

wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o

stopniu niepełnosprawności (dla celów

rehabilitacji, zatrudnienia, uzyskania

świadczeń z pomocy społecznej i rozmaitych

ulg)

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych

Wskaźnik zatrudnienia wśród niepełnosprawnych

• Lata 1947-1972 około 80 %

• Lata 1972-1982 na zbliżonym poziomie

• Lata 1982-1992 zatrudnienie spadło z 200 000 do 80

000

• Lata 1992-1999 około 60 %

• Rok 2000 około 19 %
Poziom zatrudnienia w 2006 badania GUS

• współczynnik aktywności zawodowej osób

niepełnosprawnych, w wieku produkcyjnym wynosi

21,5 %, wskaźnik zatrudnienia 18,1 %.

• Oznacza to, że tylko co piąta osoba niepełnosprawna

w wieku produkcyjnym podejmuje zatrudnienie lub

poszukuje zatrudnienia, a jeszcze niższy odsetek jest

zatrudniony. Około

80%

osób niepełnosprawnych w

wieku produkcyjnym nie pracuje i nie poszukuje

zatrudnienia (Giermanowska 2007).

Osoby niepełnosprawne i sprawne w wieku

15 lat i więcej wg wykształcenia w 1996

Polski model rehabilitacji zawodowej i

zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Od rehabilitacji zawodowej do zatrudnienia:
• Warsztaty Terapii Zajęciowej – WTZ
• Zakład Aktywności Zawodowej – ZAZ
• Zakład Pracy Chronionej
• Otwarty Rynek Pracy

Elastyczne formy zatrudnienia na otwartym

rynku pracy

• Zatrudnienie pracownicze:

 Umowa na okres próbny

 Umowa na czas określony

 Umowa na czas

wykonywania określonej

pracy

 Umowa na czas zastępstwa

 Wypożyczenie pracownika

 Zatrudnienie tymczasowe

 Praca na wezwanie

 Telepraca

 Job-sharing (podział miejsca

pracy)

 Work-sharing

 Praca przerywana

 Zatrudnienie rotacyjne

• Zatrudnienie

niepracownicze:

 Umowa zlecenie

 Umowa o dzieło

 Umowa agencyjna

 Praca nakładcza

• Samozatrudnienie:

Tabela 1. Identyfikacja społeczna dorosłych osób

niepełnosprawnych (N) oraz pełnosprawnych (P)

z kategoriami tożsamości zawodowej

Kategoria identyfikacyjna Brak lub

niski

poziom

N/P [%]

Średni

poziom

N/P [%]

Wysoki

poziom

N/P [%]

Chi²/Pozio

m

istotności

Osoba niepracująca

80/80

7,5/5

12,5/15

0,72 n.i

Członek pewnej grupy

zawodowej

65/40

17,5/20

17,5/40

14,92

p>0,001

Pracownik określonego

zakładu pracy

72,5/30

10/30

17,5/40

36,42

p>0,001

Kolega/koleżanka z pracy

52,5/35

15/7,5

32,5/57,5

12,94

p>0,005

Źródło: Sympowicz 2007 - zmienione

Tabela 2. Subiektywna ocena jakości życia

osób

z dysfunkcją narządu ruchu (pracujących i

niepracujących)

 

Osoby

pracujące

Osoby

niepracujące

Wyniki testu

T – Studenta

Poziom

istotno

ści

Ś M

O S

Ś M

O S

tem

p

tteo, df =

58
α =

0,05

Α =

0,01

Zadowoleni

e

22,13

3,5

18,3

4,4

3,9

2,00 2,66 Istotne

Umiejętnoś

ci

Produktywn

ość

22,8

3,7

18,7

4,08

4,3

2,00 2,66 Istotne

Niezależnoś

ć

27,1

2,7

24,2

3,8

3,3

2,00 2,66 Istotne

Przynależno

ść do

społecznośc

i

21,6

3,7

19,5

4,0

2,2

2,00 2,66 Istotne

na

0,05

Źródło K. Szczukiewicz (2006) - kwestionariusz Poczucia Jakości
Życia Schalock, Keith w adaptacji A Juros (1996)

Tabela 3. Subiektywna ocena jakości życia

osób

z niepełnosprawnością intelektualną

(pracujących i niepracujących)

 

Osoby

pracujące

Osoby

niepracujące

Wyniki testu

T – Studenta

Poziom

istotno

ści

Ś M

O S

Ś M

O S

tem

p

tteo, df =

58
α =

0,05

Α =

0,01

Zadowoleni

e

21,63

7,09

21,06

7,06

2,27 2,00 2,66 Istotne

na

0,05

Umiejętnoś
ci

Produktywn

ość

20,76

8,51

21,76

10,24

4,28 2,00 2,66 Istotne

Niezależnoś

ć

25,53

7,24

20,23

8,64

16,4

3

2,00 2,66 Istotne

Przynależno

ść do

społecznośc

i

20,20

6,09

17,63

9,29

6,0

2,00 2,66 Istotne

Źródło S. Ksyta (2008) - kwestionariusz Poczucia Jakości Życia
Schalock, Keith w adaptacji A Juros (1996)

Aktywność społeczna osób

niepełnosprawnych

• „Informacyjna pustka” badania wskazują na

małe zainteresowanie wielu osób
niepełnosprawnych problemami własnego
środowiska, słabą znajomość przepisów
regulujących ich sytuację, ograniczone
korzystanie z przysługujących uprawnień.
Wielu badanych charakteryzuje się nasileniem
poczucia krzywdy i bezradności.

Na podstawie: „Osoby niepełnosprawne w

Polsce w latach dziewięćdziesiątych” A.
Ostrowska, J. Sikorska, B. Gąciarz 2002

Jakość życia osób niepełnosprawnych w

dokumentach polityki społecznej:

1. Dokumenty rządowe powstałe w latach 90-tych:

•

Tezy Polityki Społecznej przedstawione przez

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,

•

Narodowy Program Zdrowia,

•

Rządowy Program Działań na Rzecz Osób

Niepełnosprawnych

2. Ustawy:

•

O pomocy społecznej, 2004

•

O zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej inwalidów

1991 (powołano PFRON i stanowisko Pełnomocnika do

spraw Osób Niepełnosprawnych).

•

O ochronie zdrowia psychicznego rok ???

•

O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnieniu osób niepełnosprawnych 1997 (zmiana

orzecznictwa) jest nowelizacja

•

O przeciwdziałaniu bezrobociu ????

Liczba osób w gospodarstwach domowych

żyjących poniżej granicy ubóstwa w 1998 (w

%)

Gospodarstwo
domowe

Granice
ubóstwa

relatywne

Granice
ubóstwa

„ustawowe”

Granice
ubóstwa

minimum
egzystencji

Ogółem

15,8

12,1

5,6

Pracowników

12,6

9,2

4,1

Pracowników i
uprawiających
rolę

21,5

16,2

6,6

Rolników

27,2

21,2

10,4

Pracujących na
własny rachunek

9,0

7,0

3,1

Emerytów

8,8

7,0

3,1

Rencistów

22,1

17,8

8,0

Inne źródła

48,0

41,8

26,2

Bilans analizowanych uwarunkowań sytuacji

osób niepełnosprawnych w społeczeństwie

będącej efektem przekształceń ustrojowych:

•

Ustabilizowanie zabezpieczenia finansowego

osób niepełnosprawnych poprzez system rent,

emerytur, zasiłków.

•

Tworzenie nowych instytucji i mechanizmów

pomocy, które są dostosowane do warunków

gospodarki rynkowej.

•

Likwidacja uciążliwości w zakupie towarów i

usług.

•

Poprawa materialnego wyposażenia

gospodarstw domowych inwalidów.

•

Tworzenie możliwości artykulacji interesów

środowiska (stowarzyszenia i organizacje).

•

Zmiana atmosfery społecznej wokół

problematyki niepełnosprawności.

Negatywne zjawiska będące efektem

przekształceń ustrojowych:

•

Pogorszenie dostępności usług medycznych i
rehabilitacyjnych.

•

Relatywna pauperyzacja osób
niepełnosprawnych i ich rodzin.

•

Zmniejszenie szans na zatrudnienie.

•

Bardzo silna marginalizacja osób
niepełnosprawnych w środowiskach wiejskich i
małomiasteczkowych.

Budżet czasu osób niepełnosprawnych

Osoby niepełnosprawne oceniają, że mają dużo

wolnego czasu. Jest to wynikiem braku pracy

ale też ułatwieniami dnia codziennego.

W dość ograniczonym repertuarze zajęć czasu

wolnego dominującą pozycją jest oglądanie

telewizji (M – 4,5 K – 3,5 godziny dziennie)

Na podstawie: „Osoby niepełnosprawne
w Polsce w latach dziewięćdziesiątych”
A. Ostrowska, J. Sikorska,
B. Gąciarz

Czas wolny osób niepełnosprawnych

• Sport i

turystyka jako
aktywna forma
rehabilitacji

1. GAR
2. START
3. Ruch Olimpiad

Specjalnych

4. PKPO

Sport niepełnosprawnych

• Komitet

Paraolimpijski,

• Stowarzyszenie

Olimpiady
Specjalne

Komitet Paraolimpijski

Polski Komitet Paraolimpijski (PKPar)

został

powołany w dniu 26.08.1998r w oparciu o Art. 12 Ustawy o

kulturze fizycznej z dn. 18.01.1996 r. i został wpisany do

rejestru stowarzyszeń w VII Wydziale Cywilnym i Rejestrowym

Sądu Okręgowego w Warszawie .

Członkowie PKPar:

1. Polski Związek Sportu

Niepełnosprawnych "Start"

2. Polskie Towarzystwo Społeczno Sportowe

"Sprawni Razem"

3. Polski Związek Tenisa Na Wózkach

4. Fundacja Aktywnej Rehabilitacji

5. Stowarzyszenie Kultury Fizycznej, Sportu

i Turystyki Niewidomych i Słabowidzacych

„CROSS”

Główne cele działania PKPar

1. Propagowanie idei paraolimpizmu.
2. Współudział w organizowaniu i

inspirowaniu sportu paraolimpijskiego w
Polsce oraz reprezentowanie go na arenie
międzynarodowej.

3. Zgłaszanie i zabezpieczenie uczestnictwa

polskiej reprezentacji narodowej w
Igrzyskach Paraolimpijskich.

4. Pozyskiwanie środków finansowych dla

prowadzenia działalności statutowej.

Stowarzyszenie Olimpiady Specjalne

• Misją Olimpiad Specjalnych jest zapewnienie

osobom z upośledzeniem umysłowym w wieku co

najmniej ośmiu lat, całorocznego cyklu treningów i

zawodów sportowych w całym szeregu dyscyplin

olimpijskich. Zapewnia im to ciągły rozwój

sprawności fizycznej, daje możliwość

demonstrowania odwagi, doświadczenia radości i

dzielenia się nagrodami, umiejętnościami i

przyjaźnią z rodzinami, innymi zawodnikami

Olimpiad Specjalnych i społecznością lokalną.

• Przed każdymi zawodami sportowcy wypowiadają

słowa przysięgi Olimpiad Specjalnych:

“Pragnę zwyciężyć, lecz jeśli nie będę

mógł zwyciężyć, niech będę dzielny w

swym wysiłku”.