Betty Neumann- model

Betty Neumann- model

systemowy

systemowy

stres i reakcja na stres

stres i reakcja na stres

Opracowała dr Mirosława Felsmann

Opracowała dr Mirosława Felsmann



Podstawowe pojęcia w modelu B.
Neumann:

–

Człowiek,(system,struktura
podstawowa,linie obrony)

–

Środowisko

–

Zdrowie

–

pielęgnowanie

Człowiek

Człowiek



Człowiek jest otwartym systemem, który
składa się z części pozostających ze
sobą we wzajemnej współzależności



System ten jest w ciągłej interakcji ze
środowiskiem, które oddziałuje na niego
poprzez stresory



System jako całość składa się z:
umieszczonej centralnie struktury
podstawowej i otaczających ją
koncentrycznie linii obrony.

Struktura podstawowa

Struktura podstawowa



Strukturę podstawową tworzą czynniki właściwe
danemu gatunkowi, odpowiedzialne za
utrzymanie podstawowych funkcji życiowych, są
to np..

–

mechanizmy prowadzące do utrzymania stałej
temperatury ciała;

–

Genetycznie uwarunkowane sposoby reagowania na
bodźce;

–

Sposób funkcjonowania poszczególnych układów i
narządów, struktury ego oraz zdolności poznawczych.

Struktura podstawowa posiada własne zasoby

energetyczne, których utrzymanie jest
warunkiem życia i zdrowia.

Elastyczna linia obrony-

Elastyczna linia obrony-

ELO

ELO



ELO stanowi najbardziej zewnętrzną linię

systemu i chroni go przed wtargnięciem

stresorów



Jest elastyczna i łatwo przystosowuje się do

zmieniających warunków i okoliczności.



Im dalej przebiega od tzw. normalnej linii

obrony, tym stanowi lepszą ochronę systemu.



Linia ta ulega zmianie pod wpływem określonych

sytuacji ( niedożywienie, niedobór snu)



Jeżeli ulega osłabieniu, stresor może przełamać,

znajdującą się bliżej struktury podstawowej tzw.

normalną linię obrony.

Normalna linia obrony-

Normalna linia obrony-

NLO

NLO



NOL jest względnie stała i oznacza stan, do jakiego

człowiek doszedł w trakcie swojego rozwoju i kim się stał.



NOL jest punktem odniesienia, na podstawie którego

można określić wszelkie odchylenia od stanu dobrego

samopoczucia.



Rozwój NLO jest wynikiem wcześniejszych zachowań

jednostki, które warunkowały zachowanie stabilności i

integrację systemu,



Czynniki które wpływają na tę linię to:

–

Stosowane zwykle mechanizmy radzenia sobie z trudnościami

–

Styl życia

–

Wpływy rozwojowe

–

Uwarunkowania kulturowe

W przypadku kiedy NLO nie jest dostatecznie chroniona przez

elastyczną linię obrony, stresor może ją naruszyć i wywołać

reakcję w obrębie systemu

Linie odporności - LO

Linie odporności - LO



LO znajdują się najbliżej struktury podstawowej

i chronią ją bezpośrednio.



Są uruchamiane, kiedy pod wpływem stresora

pochodzącego ze środowiska naruszona zostaje

bardziej zewnętrzna normalna linia obrony



Przykładem linii odporności jest układ

immunologiczny



Efektywność linii odporności prowadzi do

odwrócenia niekorzystnego działania bodźca i

wspomaga procesy odnowy, natomiast

nieefektywna obrona doprowadza do naruszenia

struktury podstawowej, wyczerpania energii i w

konsekwencji śmierci.

Według B. Neumann – system rozumiany

Według B. Neumann – system rozumiany

jako osoba lub grupa ludzi posiada jasno

jako osoba lub grupa ludzi posiada jasno

określone granice

określone granice



Na każdy system składa się pięć obszarów,
które charakteryzują się dość dużym stopniem
zmienności



Każdy z tych obszarów wchodzi również w
skład linii obrony. Są to następujące obszary:

–

Fizjologiczny- odnosi się do struktury i funkcji
ciała;

–

Psychologiczny-jest związany z procesami
myślowymi i reakcjami;

–

Socjokulturowy – łączy funkcje społeczne i kulturę;

–

Rozwojowy – odnosi się do procesów rozwoju;

–

Duchowy – dotyczy wierzeń.

B. Neumann - środowisko

B. Neumann - środowisko



Środowisko
wewnętrzne-
składa się z
wszelkich sił i
wpływów,
pochodzących z
wnętrza
określonego
granicami systemu



Środowisko
zewnętrzne to siły
i wpływy
pochodzące z
poza systemu

Środowisko oddziałuje na

Środowisko oddziałuje na

jednostkę poprzez stresory

jednostkę poprzez stresory



Stresor- to różne wpływy nie
koniecznie negatywne.



Neumann wyróżnia kilka kategorii
stresorów

–

Intrapersonalne – pochodzące ze
środowiska wewnętrznego

–

Interpersonalne lub
ekstrapersonalne- pochodzące z
poza systemu.

Stresory

Stresory



Stresory
intrapersonalne
– to reakcje
autoimmunologi
czne



Stresory

interpersonalne

oddziałują na granicy

systemu i dotyczą

reakcji miedzyludzkich

np. oczekiwania

społeczne związane z

pełnionymi rolami.



Stresory

ekstrapersonalne

dotyczą dalszego

środowiska

zewnętrznego np.

problemy finansowe

B. Neuman – wyróżnia trzeci

B. Neuman – wyróżnia trzeci

rodzaj środowiska „ środowisko

rodzaj środowiska „ środowisko

wykreowane”.

wykreowane”.



Jest ono nieświadomie rozwinięte przez człowieka

dla własnej obrony i zachowania równowagi

systemu- pełni funkcję tarczy ochronnej.



Środowisko wykreowane przenika zarówno

wewnętrzne jak i zewnętrzne środowisko i sfery

człowieka



Przykładem są tu różne mechanizmy obronne jak:

–

Zaprzeczenie ( sfera psychiczna)

–

Odruchowy skurcz mięśni ( sfera fizyczna)

–

Sposoby przetrwania ( sfera rozwojowa)

–

Zachowanie dystansu do innych ( socjokulturowa)

–

Podtrzymywanie nadziei ( duchowa)

B. Neuman – zdrowie to

B. Neuman – zdrowie to



Stan optymalnej równowagi i stabilności
systemu, co oznacza stan możliwie
najlepszego dobrego samopoczucia w
określonym czasie



Zdrowie ma charakter dynamiczny,
zmienia się w ciągu życia w zależności
od czynników tworzących strukturę
podstawową i od stopnia przystosowania
do działających stresorów.

Pielęgniarstwo

Pielęgniarstwo



Głównym celem i przedmiotem troski dla
pielęgniarstwa jest pomoc człowiekowi,
rodzinie lub grupie w utrzymaniu
optymalnego stanu równowagi w
konkretnym czasie.



Interwencje pielęgniarskie polegają na
przywracaniu lub pomocy w osiągnięciu
bądź utrzymaniu optymalnego zdrowia
poprzez trzy rodzaje prewencji: pierwotną,
wtórną i trzeciorzędną

Prewencja pierwotna

Prewencja pierwotna



Utrzymanie istniejącego dobrostanu, czyli

ochrona normalnej linii obrony poprzez

wzmocnienie przystosowawczej linii obrony.



Celem jest zapobieganie działaniu

stresorów i redukcja czynników ryzyka.



Interwencja powinna się rozpocząć, gdy

przewiduje się zadziałanie stresora lub gdy

stresor został już zidentyfikowany i znane

jest ryzyko związane z jego działaniem, ale

nie wywołał jeszcze reakcji u człowieka.

Prewencja wtórna

Prewencja wtórna



Następuje , gdy działający stresor wywołał

już reakcje w postaci określonych objawów.



Celem jest przywrócenie dobrostanu i

ochrona struktury podstawowej poprzez

wzmocnienie linii odporności.



Interwencja powinna rozpocząć się jak

najwcześniej od pojawienia się objawów.



Poprzez prewencję wtórną można uzyskać

odbudowę normalnej linii obrony.



Jeżeli ta interwencja nie powiedzie się, może

zostać naruszona struktura podstawowa

Prewencja trzeciorzędna

Prewencja trzeciorzędna



Polega na wspomaganiu procesów odnowy i

przywracaniu równowagi systemu po

przebytym leczeniu.



Jest to wzmacnianie i uruchamianie

wewnętrznych zasobów struktury

podstawowej w celu zachowania energii i

ochrony przed dalszym działaniem stresorów.



Poprzez prewencję trzeciorzędną możliwe

jest również osiągnięcie stanu dynamicznego

przystosowania się do działających stresorów

w przyszłości.

Proces pielęgnowania wg

Proces pielęgnowania wg

B. Neuman

B. Neuman



Neuman wyróżnia trzy etapy:



I. Diagnoza pielęgniarska (

gromadzenie

danych

w celu określenia odstępstw od stanu dobrego samopoczucia

i wstępne określenie zakresu koniecznych działań)



II.

Wyznaczanie celów pielęgnowania

(

wspólnie z pacjentem pielęgniarka określa pożądane

zmiany, jakie powinny nastąpić oraz rodzaj interwencji)



III.

Wyniki pielęgnowania- obejmują:

–

Interwencje w kategoriach prewencji

–

Ocenę, czy wystąpiły pożądane zmiany i ewentualna

zmiana założonych celów.

–

Określenie celów długoterminowych

–

Ocenę wyników pielęgnowania