Hans Selye

„STRES ŻYCIA”

Odkrycie stresu i pierwsze

badania

Badania Selye’go

i przypadkowe odkrycie

•

Poszukiwanie nowego, nie odkrytego
jeszcze hormomu – badanie reakcji
organizmu na wstrzyknięcie wyciągu z
tkanki bogatej w hormony (łożysko)

•

Pierwsze, obiecujące rezultaty –
powiększenie kory nadnerczy,
pomniejszenie grasicy, owrzodzenie żołądka

•

Wielkie rozczarowanie – ta sama reakcja na
wstrzyknięcie jakiejkolwiek obcej substancji,
nawet nieorganicznej

Odkrycie –

reinterpretacja wyniku

•

Organizm reaguje w ten sam,
charakterystyczny sposób na
jakiekolwiek szkodliwe czynniki, nie
tylko wstrzyknięcie obcej substancji,
ale szok termiczny, uraz, wysiłek

•

Odkrycie niespecyficznej reakcji
obronno - adaptacyjnej organizmu
(pierwsze doniesienie w „Nature”)

•

Istota każdej choroby?

Triada Selyego

•

powiększenie kory nadnerczy

•

zmniejszenie grasicy, śledziony,

węzłów chłonnych

•

owrzodzenie żołądkowo – jelitowe

•

(późniejsze odkrycia)

•

spadek wagi ciała

•

zmiany w składzie chemicznym krwi,

płynów ustrojowych i tkanek

General Adaptation

Syndrome

•

obserwowana triada to:

•

„ogólny zespół choroby”

•

zespół reakcji
przystosowawczych organizmu

•

czyli GAS

•

dalsze obserwacje GAS – zespół
przebiega w trzech fazach

Przebieg GAS

•

FAZA ALARMOWA

•

powiększenie kory nadnerczy

•

zmniejszenie grasicy i węzłów chłonnych

•

owrzodzenie żołądkowo – jelitowe

•

FAZA ODPORNOŚCI

•

odwrotne zmiany w triadzie

•

FAZA WYCZERPANIA

•

powiększenie kory nadnerczy

•

zmniejszenie grasicy i węzłów chłonnych

•

owrzodzenie żołądkowo – jelitowe

Zróżnicowanie przebiegu

GAS

•

faza alarmowa – faza wyczerpania

•

(w przypadku zadziałania bardzo silnego
czynnika szkodliwego)

•

faza alarmowa – faza odporności

•

(w przypadku, kiedy „przywykniemy” do
czynnika szkodliwego, albo kiedy po
pewnym czasie on ustępuje)

Local Adaptation

Syndrome

•

miejscowy zespół adaptacyjny, który przebiega w

tych samych fazach, ale jest zespołem zmian

specyficznych dla czynnika szkodliwego i „lokalnych”,

nie ma triady (innym przykładem LAS jest zapalenie)

•

GAS i LAS wzajemnie na siebie oddziałują, bardzo

silny LAS może wywołać GAS a występowanie GAS

może modyfikować przebieg LAS

•

faza wyczerpania może doprowadzić do śmierci, jeżeli

czynnik szkodliwy dotyka całego organizmu, czyli faza

wyczerpania obejmuje cały organizm (GAS), ale jeżeli

dotyczy tylko części organizmu (LAS), np. układu

mięśniowego i krążeniowego po wysiłku fizycznym, to

taki stan jest odwracalny i po wypoczynku układ

powraca do normy

Idea stresu

•

Stan organizmu, którego istotę
stanowi zespół charakterystycznych i
zawsze takich samych reakcji
przystosowawczych organizmu
(GAS), niezależnie od czynnika
szkodliwego

•

czyli, zgodnie z propozycją Selye’go

•

STRES

Selye - definicja stresu

•

STRES JEST STANEM, który przejawia się

swoistym zespołem, składającym się ze

wszystkich nieswoistych zmian

wywołanych w układzie biologicznym

•

stres jest stanem przejawiającym się

jako zespół

•

kryterium rozpoznania stresu jest

obserwowanie GAS

•

natężenie objawów GAS jest miarą

stresu

•

STRESOR

– to

czynnik wywołujący stres

GAS a stres

•

Stres nie jest identyczny z GAS

•

GAS jest objawem stresu

•

Stres jest wspólnym mianownikiem
wszystkich zespołów
przystosowawczych ustroju

Stres – inna definicja

•

stan organizmu pojawiający się w
rezultacie niepowodzenia działania
normalnych, homeostatycznych
mechanizmów regulujących
przystosowanie

Energia przystosowania

•

jest nieodnawialna

•

zużywa się w stresie

•

stres przyspiesza starzenie się organizmu

•

obserwacja zmian u szczurów trzymanych w

obniżonej temperaturze

–

do 48 godzin – faza alarmowa

–

do kilku miesięcy – faza odporności (utrzymywanie

zdolności do życia w niskiej temperaturze)

–

po wielu miesiącach – faza wyczerpania (pogorszenie

zdolności do życia w niskiej temperaturze, zgon)

Konkluzja Selyego – wyczerpała się energia

przystosowania

Akcent psychologiczny

w badaniach Selyego

•

obserwowanie objawów reakcji
alarmowej (triada) u szczura
poddanego przymusowemu
unieruchomieniu

•

GAS pojawia się również w
odpowiedzi na zagrożenie (fizyczne
lub symboliczne), niepewność,
nadmiar lub niedostatek informacji

Alternatywne wyjaśnienie

odkrycia Selyego (Sapolsky)

•

Zaobserwowany zespół zmian zwany
stresem to nie tyle efekt obcej
substancji w organiźmie, ale efekt
urazu psychicznego spowodowanego
niezdarnością badacza w
wykonywaniu zastrzyków – igła nie
trafiała, szczury spadały, były
gonione, łapane, wyciągane zza
zlewu, robiono im ponownie zastrzyk

Choroby z przystosowania

(1/2)

•

w stresie wydzielane są hormony
przeciwzapalne (np. kortyzol) i sprzyjające
zapaleniu (np. aldosteron)

•

choroby z przystosowania to takie, w których
istotną rolę odgrywa nieprawidłowy przebieg
GAS – nadmierne lub niedostateczne
wytwarzanie hormonów stresu

Choroby z przystosowania

(2/2)

•

nadciśnienie, choroby serca i naczyń
krwionośnych, choroby nerek,
rzucawka, ostre i przewlekłe
gośćcowe zapalenie stawów, choroby
zapalne skóry i oczu, alergie, choroby
psychiczne, zaburzenia seksualne,
choroby przewodu pokarmowego,
choroby przemiany materii,
nowotwory, zaburzenia odporności

„

Leczenie” stresem -

przeciwzapalne działanie

glukokortykoidów

•

wytworzenie u szczurów miejscowego ogniska
zapalnego (wstrzyknięcie obcego ciała)

•

stres - unieruchomienie

•

efekty stresu różne:

•

słaby czynnik drażniący (słabe zapalenie) -
wyleczenie

•

silny czynnik drażniący (silne zapalenie) -
pogorszenie stanu

Selye (1974)

Stress without

distress

•

stres jest nieswoistą reakcją organizmu
na wszelkie stawiane mu „żądanie”

•

...nieistotne jest, czy czynnik lub
sytuacja, jakiej stawiamy czoło, jest
przyjemna, czy nieprzyjemna. Liczy się
jedynie intensywność żądania
przystosowania się do sytuacji nowej lub
ponownego dostosowania do sytuacji...

Selye (1974)

Stress without distress

(cd.)

•

dobry i zły stres:

•

eustres i dystres

•

...nieswoiste żądanie aktywności jako
takiej jest istotą stresu...

•

...stres nie jest czymś, czego należy
unikać...

Selye: „Problemem jest szkodliwy

stres”

•

„Biznesmen, żyjący pod ciągłą presją, z jednej strony
swoich klientów, z drugiej – swoich podwładnych,
pracownik kontroli lotów zdający sobie sprawę, że chwila
roztargnienia może kosztować życie setek ludzi,
lekkoatleta, za wszelką cenę pragnący zwyciężyć w
biegu, i mąż, bezsilnie obserwujący powolne konanie
chorej na raka żony – wszyscy oni cierpią z powodu
stresu. Problemy, które ich gnębią, są wprawdzie
całkowicie odmienne, ale badania medyczne wykazały,
że w tych różnych sytuacjach organizm reaguje pod
wieloma względami w sposób jednakowy i że zachodzą w
nim identyczne przemiany biochemiczne, których celem
jest sprostanie wszelkim zwiększonym „żądaniom”
stawianym ludzkiej maszynerii” (Selye, 1977, s.24).

Biologia stresu

HPA i SAM

Neurobiologiczny mechanizm stresu

* oddz. zwrotne:

wzgórze

hipokamp

ciało migdałowate

podwzgórze

przysadka

** oddz. zwrotne:

ciało migdałowate

hipokamp

kora sensoryczna

WZGÓRZE

KORA

SENSORYCZNA

HIPOKAMP

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

PODWZGÓRZE

PRZYSADKA

CZĘŚĆ

SYMPATYCZNA

AUN (**)

KORA

NADNERCZY

RDZEŃ

NADNERCZY

KORTYZOL(*)

ADRENALINA

Oś HPA (

hypothalamic-pituitary-adrenal

)

* oddz. zwrotne:

wzgórze

hipokamp

ciało migdałowate

podwzgórze

przysadka

** oddz. zwrotne:

ciało migdałowate

hipokamp

kora sensoryczna

WZGÓRZE

KORA

SENSORYCZNA

HIPOKAMP

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

PODWZGÓRZE

PRZYSADKA

CZĘŚĆ

SYMPATYCZNA

AUN (**)

KORA

NADNERCZY

RDZEŃ

NADNERCZY

KORTYZOL(*)

ADRENALINA

System SAM (

sympathetic-adrenal-medullary)

* oddz. zwrotne:

wzgórze

hipokamp

ciało migdałowate

podwzgórze

przysadka

** oddz. zwrotne:

ciało migdałowate

hipokamp

kora sensoryczna

WZGÓRZE

KORA

SENSORYCZNA

HIPOKAMP

CIAŁO

MIGDAŁOWATE

PODWZGÓRZE

PRZYSADKA

CZĘŚĆ

SYMPATYCZNA

AUN (**)

KORA

NADNERCZY

RDZEŃ

NADNERCZY

KORTYZOL(*)

ADRENALINA

Struktury mózgowe

zaangażowane w procesie

stresu

Zróżnicowanie funkcji

osi HPA i SAM

•

Wyniki eksperymentu Lovallo (1990):

•

Warunki mobilizujące negatywnie -

•

HPA + SAM

•

Warunki mobilizujące pozytywnie -

•

SAM

Zróżnicowanie funkcji

osi HPA i SNS – model Hintona

STRES

BRAK STRESU

POBUDZENIE

BRAK POBUDZENIA

CAŁKOWITE
RADZENIE SOBIE

NIEWYDOLNOŚĆ
RADZENIA SOBIE

MOBILIZACJA

BRAK MOBILIZACJI

SAM

HPA
SAM

HPA

Przyjemny relaks

Przyjemne podniecenie

Stan neurotyczny

Depresja

Fizjologiczny wskaźnik stresu

życia

CORTISOL AWAKENING RESPONSE

kortyzol

Ważniejsze zmiany wywołane przez kortyzol

(aktywność systemu HPA) oraz aktywność

systemu SAM

•

HPA – kortyzol

•

zwiększona synteza

katecholamin

•

wzmożenie funkcji pamięciowej

hipokampa*

•

zwiększenie wrażliwości

wzgórza na bodźce

•

zmiana równowagi obu

systemów immunologicznych

•

osłabienie odczynów zapalnych

•

zwiększona produkcja glukozy

•

zwiększone uwalnianie kwasów

tłuszczowych

•

uwalnianie wody i

zatrzymywanie sodu w nerkach

•

podwyższona wrażliwość

receptorów alfa i beta w

adrenoreceptorach

•

SAM

•

rozszerzenie źrenic

•

rozszerzenie oskrzeli

•

przyspieszenie

częstości uderzeń serca

i zwiększenie ich siły

•

zwężenie naczyń

krwionośnych

•

zgęstnienie śliny

•

zmniejszenie

wydzielania i

perystaltyki jelit

•

rozluźnienie pęcherza

•

wydzielanie adrenaliny

Stres a odporność

immunologiczna

•

Stres, szczególnie przewlekły ma wpływ na

procesy immunologiczne organizmu

•

Wpływ stresu polega na zakłóceniu,

rozchwianiu równowagi procesów

odpornościowych

•

Dwa rodzaje odporności:

•

Th1 – komórkowa

•

Th 2 – humoralna

•

Stres osłabia komórkową, co powoduje

nadmierną aktywność humoralnej

•

Dlatego zwiększa się ryzyko nowotworów, ale

także zaburzeń atopowych, np. astmy

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
stres wyklad 2a 2
stres wyklad 2a[1]
Wykład 2a
4 Stres Wyklad 4 2014
stres wyklad 8c
wykład 2a
stres wyklad 8b
stres wyklad 10b
stres wyklad 1a 2
stres wyklad 6a
stres wyklad 3a
wykład 2a (3 ) IIIr wymagania stawiane ściekom oczyszczonym 20010
wykład 2a (3 ) -IIIr, wymagania stawiane ściekom oczyszczonym 20010
Wykład 8 (2a), szkoła, Projektowanie Aplikacji Internetowych
stres wyklad 10a
stres wyklad 9b

więcej podobnych podstron