1

Ekonomiczne

podstawy

logistyki.

ZARZĄDZANIE LOGISTYKĄ

dr inż. Jarosław
Prońko

2

Rachunek ekonomiczny

Podstawą wszelkich decyzji gospodarczych podejmowanych przez

przedsiębiorstwa jest tzw. zasada racjonalnego gospodarowania,

zwana również zasadą gospodarności.
Możemy ją ująć w dwojaki sposób, jako zasadę:



Największego efektu przy danym nakładzie środków.



Najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu.

max





N

E

ć

Efektywno

ś

Porównywanie uzyskiwanych efektów działalności gospodarczej do
ponoszonych na nią nakładów nazywamy rachunkiem ekonomicznym.

Aby można było go stosować, efekty i nakłady muszą być mierzalne, ich
miara musi być wyrażona w tych samych jednostkach oraz musi się dać
precyzyjnie określić efekt konkretnych działań.

3

Rachunek ekonomiczny

ŚRODKI

OBROTOWE

ŚRODKI TRWAŁE

KOSZTY

MAJĄTEK ZUŻYTY

NA UZYSKANIE PRZYCHODU

UZYSKANY PRZYCHÓD

EFEKTY

NOWA WARTOŚC MAJĄTKU

Z

Y

S

K

B

R

U

T

T

O

PODATEK DOCHODOWY

DYWIDENDA

CZĘŚĆ ZYSKU PRZEZNACZONA NA INNE CELE

ZYSK
NETTO

POCZĄTKOWY MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA

NAKŁADY

W

P

R

Z

Y

P

A

D

K

U

G

D

Y

P

R

Y

C

H

O

D

Y

>

K

O

S

Z

T

Ó

W

4

Rachunek ekonomiczny

1





K

P

E

W działalności gospodarczej efektem jest uzyskany przychód,

W działalności gospodarczej efektem jest uzyskany przychód,

natomiast nakłady (choć nie do końca słusznie) nazywamy kosztami,

natomiast nakłady (choć nie do końca słusznie) nazywamy kosztami,

obie te wielkości wyrażamy w pieniądzach. Przyjmując powyższe

obie te wielkości wyrażamy w pieniądzach. Przyjmując powyższe

założenia efektywność możemy zapisać jako:

założenia efektywność możemy zapisać jako:

Przy czym

max



E

Najczęściej stosowaną miarą efektywności jest wielkość zysków, które

Najczęściej stosowaną miarą efektywności jest wielkość zysków, które

definiujemy jako różnicę między przychodami i kosztami. Zauważmy,

definiujemy jako różnicę między przychodami i kosztami. Zauważmy,

że warunek efektywności większej niż jeden osiągamy, gdy zysk z

że warunek efektywności większej niż jeden osiągamy, gdy zysk z

danego przedsięwzięcia jest większy od zera. Ujemny zysk nazywamy

danego przedsięwzięcia jest większy od zera. Ujemny zysk nazywamy

stratą i jest on efektem przedsięwzięć, dla których efektywność jest

stratą i jest on efektem przedsięwzięć, dla których efektywność jest

mniejsza od jedności.

mniejsza od jedności.

0







K

P

Z

Zależności pomiędzy zyskiem i efektywnością możemy zapisać w postaci:





1







E

K

Z











 



E

P

Z

1

1

1





K

Z

E

Z

P

P

E





lub

lub

lub

5

Rachunek ekonomiczny

Ś

R

O

D

K

I

O

B

R

O

T

O

W

E

Ś

R

O

D

K

I

T

R

W

A

Ł

E

K

O

S

Z

T

Y

E

F

E

K

T

Y

N

A

K

Ł

A

D

Y

WZROST EFEKTYWNOŚCI MOŻEMY UZYSKAĆ POPRZEZ:

1. ZMNIEJSZENIE NAKŁADÓW (ŚRODKÓW OBROTOWYCH LUB MAJĄTKU TRWAŁEGO);
2. WZROST EFEKTÓW PRZY TYCH SAMYCH NAKŁADACH

E

F

E

K

T

Y

K

O

S

Z

T

Y

Ś

R

O

D

K

I

O

B

R

O

T

O

W

E

Ś

R

O

D

K

I

T

R

W

A

Ł

E

N

A

K

Ł

A

D

Y

Ś

R

O

D

K

I

O

B

R

O

T

O

W

E

Ś

R

O

D

K

I

T

R

W

A

Ł

E

K

O

S

Z

T

Y

E

F

E

K

T

Y

N

A

K

Ł

A

D

Y

6

Koszty wytwarzania

W układzie rodzajowym koszty dzielimy na:



amortyzację;



koszty zużycia materiałów, paliw i energii;



usługi obce;



wynagrodzenia;



świadczenia na rzecz pracowników;



podróże służbowe;



pozostałe koszty.

Generalizując, możemy stwierdzić, iż koszty w

przedsiębiorstwie dzielą się na koszty:



Utrzymania majątku trwałego – (kapitał);



Płace pracownicze i inne świadczenia osobowe – (praca);



Koszty zakupu materiałów i energii – (ziemia).

7

Koszty wytwarzania

Koszty można również podzielić ze względu na ich zmienność w

czasie na:



Koszty zmienne – te, które zmieniają się w rozpatrywanym

przedziale czasu;



Koszty stałe – te, które w rozpatrywanym przedziale czasu nie

ulegają zmianie.

Na bazie tego podziału rozpatruje się działalność

przedsiębiorstw w:



w długim okresie czasu – kiedy zaangażowanie wszystkich

czynniki produkcji może ulegać zmianie (ziemia, praca,

kapitał)



w krótkim okresie czasu – kiedy zmianie ulega jedynie

zaangażowanie pracy ludzkiej i materiałów;



w bardzo krótkim okresie czasu – kiedy zmianie ulega jedynie

zaangażowanie materiałów

8

Przedsiębiorstwo

w krótkim okresie

czasu

9

Wielkość produkcji w funkcji
nakładów czynnika pracy

1

Q

2

Q

3

Q

Dla

K i Z= constans





P

Z

K

f

Q

,

,



1

P

2

P

3

P

Nakłady pracy P

4

P

5

P

4

Q

5

Q

W

ie

lk

o

ść

p

ro

d

u

kc

ji

Q

10

Nakłady pracy P

W

ie

lk

o

ść

p

ro

d

u

k

cj

i

Q

Funkcja produkcji

 

constans

K

i

przy Z



 P

f

Q

K

o

sz

ty

p

ra

cy

w

y

ra

ża

ją

ce

j

e

j

n

a

k

ła

d

y

Wielkość produkcji Q

Funkcja kosztów pracy

 

Q

f

K

P

1





K

o

sz

ty

z

m

ie

n

n

e

W

o

kr

e

si

e

k

ró

tk

im

Wielkość produkcji Q

Funkcja kosztów zmiennych

 

 

Q

f

Q

a

Q

g

K

Z

1











Q

a

 

Q

f

1



 

Q

g

K

o

sz

ty

z

m

ie

n

n

e

W

o

k

re

si

e

k

ró

tk

im

Wielkość produkcji Q

Funkcja kosztów całkowitych

Z

S

C

K

K

K





 

S

K

Q

g



K

S

11

C

K

A

B

C

D

Q

1

Q

2

Q

3

Q

4

Q

Koszt całkowity

Optimum technologiczne
produkcji

P

P

C

K

Q

K

Q

K

Q

E

1









Założenia:

•Q – efekt działalności gospodarczej
•K

C

– Nakłady niezbędne do uzyskania

efektu Q

Q

K

K

C

p



Tanges kąta nachylenia prostej
przecinającej krzywą kosztów w
danym punkcie

Największą efektywność uzyskamy
wtedy gdy K

p

będzie najmniejszy.

Zgodnie z naszym rysunkiem
największa
efektywność przypada dla Q

3

12

Przedsiębiorstwo w

bardzo krótkim

przedziale czasu

13

C

K

Q

Krzywa kosztów

w okresie krótkim

g

Q

 

g

Q

K

Koszty surowców
i materiałów eksploatacyjnych
(Koszty zmienne)

Pozostałe koszty
działalności przedsiębiorstwa
(Koszty stałe)



jz

k

tg 



Koszty całkowite

w okresie bardzo

krótkim

Koszty w okresie bardzo
krótkim

14

C

K

Q

g

Q



jz

k

tg 



Koszty

całkowite

G

ra

n

ic

a

m

o

żli

w

o

śc

i p

ro

d

u

k

cy

jn

y

ch

S

K

Funkcja produkcji w okresie bardzo
krótkim

Koszty wytwarzania

Koszty obsługi – utrzymanie ruchu, kadry, księgowość itp.

Koszty zaopatrzenia i magazynowania materiałów i surowców

Koszty dystrybucji i magazynowania wyrobów

Koszty logistyczne

15

C

K

Q

g

Q



jz

k

tg 



Koszty

całkowite

G

ra

n

ic

a

m

o

żli

w

o

śc

i p

ro

d

u

k

cy

jn

y

ch

S

K

Funkcja produkcji w okresie bardzo
krótkim

Koszty wytwarzania

Koszty obsługi – utrzymanie ruchu, kadry, księgowość itp.

Koszty zaopatrzenia i magazynowania materiałów i surowców

Koszty dystrybucji i magazynowania wyrobów

Koszty logistyczne

Zysk

Przychód

16

Wzrost efektywności

Do wzrostu efektywności prowadzi wiele dróg:



Zmniejszanie zatrudnienia przy wzroście
wydajności pracy.



Ograniczenie lub eliminacja procesów nie
dodających nowej wartości do wyrobów.



Zmniejszanie majątku trwałego przy zachowaniu
dotychczasowej zdolności wytwórczej.



Usprawnienie przepływów finansowych.



Zwiększenie elastyczności produkcji

17

Wzrost efektywności

Wszystkie te przedsięwzięcia możemy
podzielić na dwie zasadnicze grupy:



Przedsięwzięcia organizacyjne (poprawa
sprawności organizacyjnej przedsiębiorstwa
poprzez ulepszanie struktury, poprawę
komunikacji wewnętrznej, poprawę
wykorzystania majątku trwałego)



Przedsięwzięcia technologiczne (zmiana
technologii wytwarzania na bardziej
efektywną)

18

Możliwości obniżenia
kosztów

Wszelkie procesy możemy podzielić na cztery rodzaje

operacji:



Operacje technologiczne



Operacje kontroli



Operacje transportu



Operacje magazynowania i składowania

Tylko pierwsza z nich dodaje nowej wartości wyrobu. Druga

zabezpiecza nas przed produkcją braków.
Pozostałe dwie nie wnoszą żadnych wartości do

wytwarzanego produktu. Zatem ich ograniczenie (obniżenie

kosztów z nimi związanych) powoduje obniżenie

ponoszonych nakładów pozwalając utrzymać wielkość i

jakość produkcji na dotychczasowym poziomie.

19

C

K

Q

g

Q

Koszty

całkowite

Przychody

całkowite

R

Q

W

S

K

1

R

Q

1

W

K

C



 

C

arctg

 

jz

k

arctg

 

1

C

arctg

Z

y

sk

e

ko

n

o

m

ic

zn

y

Zyski w okresie bardzo
krótkim