Zmiany w organizmie

kobiety podczas ciąży.

Klinika Położnictwa i Ginekologii

Ciąża to w życiu kobiety wydarzenie,

należące do sfery zdrowia, a nie choroby.

Zachodzące u niej zmiany miejscowe i

ogólne stwarzają jednak konieczność

biologicznej i psychicznej, a także

socjologicznej adaptacji kobiety i jej rodziny

do nowej sytuacji

oraz zwrócenia uwagi na te codzienne

zachowania, które będą korzystne dla

rozwijającego się dziecka i zdrowia matki.

Prawidłowy

cykl

miesiączkowy

przygotowuje organizm kobiety do ciąży.
Zapoczątkowane w tym czasie zmiany
nasilają się z chwilą zagnieżdżenia się
zapłodnionej

komórki

jajowej

w

doczesnej. Organizm matki dostosowuje
się do zwiększonych wymagań, które są
warunkowane przez wzrost i odżywianie
płodu, poród oraz karmienie dziecka.
Przebiegają

te

zmiany

w

całym

organizmie

kobiety,

ale

najbardziej

zauważalne są w narządach płciowych.

Zmiany ciążowe w

narządach płciowych.

• Zmiany w macicy - zmienia się wielkość,

kształt i masa macicy. Masa macicy
zwiększa się 20-krotnie i pod koniec ciąży
wynosi 1 kg. Pojemność macicy zwiększa
się do kilku, a nawet kilkunastu litrów (w
ciąży wielopłodowej). We wczesnej ciąży
kształt macicy podobny do kształtu
gruszki, w 3-m m-cu - do spłaszczonej kuli,
a po 13t.c. - do stojącego na czubku jaja.

Zmiany ciążowe w

narządach płciowych

• W ostatnim okresie ciąży formuje się

strefa przejściowa między trzonem a
szyjka macicy - dolny odcinek, którego
szerokość w terminie porodu wynosi 6-
9 cm.

Zmiany ciążowe w

narządach płciowych

• Szyjka macicy - przed ciążą szyjka macicy

stanowi ok. 1/3 masy i długości macicy. W
czasie ciąży ten stosunek zmienia się na
korzyść trzonu macicy, pod koniec ciąży
długość szyjki macicy wynosi 2-3 cm
(długość trzonu macicy dochodzi w tym
czasie do 30cm). W miarę rozwoju ciąży
szyjka dojrzewa (staje się pulchna i
udrażnia się jej kanał).

Zmiany ciążowe w

narządach płciowych

• Zmiany w pochwie i na sromie -

następuje zmiana środowiska
biochemicznego pochwy i jej przerost,
zwiększa się pojemność pochwy, jej
rozciągliwość i elastyczność. Zwiększa
się również ilość wydzieliny z pochwy i
zmienia się jej wygląd. Srom ciężarnej
jest obrzęknięty, powiększony i
przebarwiony, mogą być żylaki.

Zmiany ciążowe w

narządach płciowych

• Jajniki - cechują się większą

objętością i obecnością w jednym z
nich ciałka żółtego, które
powiększa się aż do 8 t.c. (co
czasem prowadzi do mylnego
rozpoznania torbieli jajnika), i
stopniowo zanika po 12 t.c.

Skutki:

• Ścieńczenie ściany macicy może powodować bóle oraz

niebezpieczne zmiany w bliźnie pooperacyjnej zwłaszcza u
kobiet po przebytym cięciu cesarskim

• Częste stany zapalne pochwy oraz rozwój grzybicy pochwy
• Prawidłowe skurcze macicy interpretowane mogą być jako

rozpoczęcie porodu przedwczesnego (rzadziej poronienia),
lub przeciwnie nie niepokoją ciężarnej

Zalecenia:

• Prawidłowa higiena intymna w czasie ciąży
• Unikanie źródeł zakażenia takich jak baseny, czy publiczne

toalety

• Stosowanie właściwej diety oraz uprawianie ćwiczeń

fizycznych (profilaktyka żylaków)

Zmiany ciążowe w

gruczołach sutkowych.

•

Uczucie bólu i nabrzmiałość gruczołów sutkowych

•

Przebarwienie obwódek i brodawek piersiowych

•

Na piersiach mogą się pojawić rozstępy

•

Zwiększenie objętości sutków (przyrost masy utkania
gruczołowego w I-m trymestrze)

•

Na początku II-go trymestru - rozrost komórkowy,
przekrwienie sutków, wstępna laktogeneza

•

W III-m trymestrze - miejscowe wydzielanie młodziwa (siary)

•

Stymulacja brodawek (ich drażnienie) w okresie
okołoporodowym może spowodować rozpoczęcie czynności
skurczowej mięśnia macicy

Skutki:

• Konieczna jest prawidłowa higiena piersi związana

zarówno z przygotowaniem ich do karmienia jak i

ułatwieniem im powrotu do dobrej formy po okresie

laktacji.

• Stymulacja brodawek nasila akcję porodową, a w

terminie porodu może ją nawet wywołać (+)

• Stymulacja brodawek może spowodować rozpoczęcie

porodu przedwczesnego (-)

Zalecenia:

• Należy w jak najmniejszym stopniu zmywać naturalną

warstwę ochronną produkowaną przez przewody łojowe

– wskazane jest więc mycie piersi samą wodą, a w

okresie karmienia – zalecane jest pozostawienie na nich

resztek pokarmu oraz częste ich wietrzenie.

• Unikanie stymulacji bordawek zwłaszcza w sytuacji

zagrożenia ciąży

• Poza tymi sytuacjami wskazany jest masaż samych piersi

oraz stosowanie specjalnych preparatów w celu

zapobiegania rozstępom

Zmiany ciążowe w obrębie

skóry

• Przebarwienia - w obrębie brodawek

sutkowych, w okolicach sromu i krocza,
linii pośrodkowej na skórze brzucha (w
wyniku wzmożonego wydzielania się
melanotropiny oraz podwyższonego
stężenia estrogenów i progesteronu, co
pobudza rozwój melanocytów)

Zmiany ciążowe w obrębie

skóry

• Zmiany naczyniowe - następuje

rozszerzenie naczyń krwionośnych (na
skutek podwyższonego stężenia
estrogenów)

• Kresy i rozstępy skórne - pojawiają się

w drugiej połowie ciąży na skórze
brzucha, sutków, bioder oraz ud
(powstają z powodu zmian we włóknach
kolagenowych)

Zmiany w układzie

krążenia ciężarnej

• Zwiększa się:

- objętość

krwi krążącej

-

objętość minutowa serca -
częstotliwość uderzeń serca

• Zmniejsza się:

- opór w naczyniach

obwodowych

Układ krążenia

• Wzrost objętości krwi krążącej (w

większym stopniu osocza niż

erytrocytów

• Wzrost liczby krwinek białych,

płytek krwi oraz białek osocza

• Powiększenie koryta naczyń

• Zwiększony przepływ krwi przez

niektóre narządy (zwłaszcza

macicę, nerki, skórę)

• Zwiększenie pojemności

wyrzutowej serca

• Podniesienie częstości uderzeń

serca z 70 do 85 na minutę

• Zmiana ułożenia serca

• Niewielki spadek wartości

skurczowej i wyraźny – wartości

rozkurczowej ciśnienia tętniczego

• Wzrost ciśnienia w obrębie żyły

głównej dolnej

Zmiany w układzie

krążenia ciężarnej

• Zwiększenie objętości krwi krążącej

rozpoczyna się już od 12 t.c. i osiąga swój
szczyt ok. 32 t.c., w tym czasie ilość krwi
krążącej zwiększa się mniej więcej o 40%.

• Objętość wyrzutowa serca zwiększa się do 6

l/min i jest największa ok. 32 t.c.

• Częstotliwość uderzeń serca zwiększa się

mniej więcej o 20 uderzeń/min.

• Całkowity opór obwodowy zmniejsza się do

32 t.c., po czym następuje jego zwiększenie.

Zmiany w układzie

krążenia ciężarnej

• Często obserwuje się u ciężarnych

typowe dla ciąży zaburzenia regulacji
krążenia - zespół żyły głównej dolnej
(w pozycji na wznak ciężarna macica
uciska żyłę główną dolną >
upośledzenie odpływu z obwodowych
naczyń > zmniejszenie powrotu krwi
żylnej do serca > hipotonia tętnicza,
objawy niedotlenienia płodu).

Zmiany ciążowe w

układzie krwiotwórczym i

we krwi obwodowej

•

Powiększenie ogólnej liczby erytrocytów o
15-20%.

•

Spadek stężenia Hb i obniżenia się wartości
Ht (względna niedokrwistość, której
przyczyną jest wzrost objętości osocza).

•

Wzrost liczby leukocytów do 10-15 tys. z
„przesunięciem w lewo” wzoru odsetkowego.

•

Istnieje tendencja do nadkrzepliwości krwi

•

Zaburzenie stosunku albumin do globulin

Skutki:

• Niedokrwistość

• Wzrost odczynu OB.

• Wzrost krzepliwości krwi

• Szybsze pocenie się, przetłuszczanie włosów

• Ciągłe uczucie gorąca

• Skłonność do omdleń

• Żylaki kończyn, sromu i odbytu

Zalecenia:

• Właściwa higiena osobista

• Ubiór w miarę przewiewny, z naturalnych włókien,

dostosowany do pory roku, nie uciskający brzucha oraz

klatki piersiowej

• Unikanie zbyt gorących lub zbyt zimnych kąpieli oraz sauny

• Odpoczynek w pozycji leżącej na boku, z nogami

uniesionymi wyżej

• Przeciwwskazana długotrwała pozycja siedząca lub stojąca

Zmiany ciążowe w

układzie pokarmowym.

• Przesunięcie ku górze i na boki jelit i

żołądka poprzez rosnącą macicę

• Spowolnienie motoryki błony

mięśniowej przewodu pokarmowego
> zaburzenia czynności zwieraczy i
cofanie się treści żołądka do przełyku

• Zwiększone wydzielanie gruczołów

ślinowych i spowolnienie ruchów
robaczkowych > lepsze trawienie i
wchłanianie treści pokarmowej

• Jama ustna - częsta skłonność do

obrzęku i krwawień z dziąseł

Zmiany ciążowe w

układzie pokarmowym.

• Ograniczona czynność perystaltyczna

jelita grubego prowadzi do wystąpienia
zaparć

• Zwiotczenie ścian pęcherzyka żółciowego

i zagęszczenie żółci może prowadzić do
powstawania kamieni żółciowych

• Wątroba w czasie ciąży wytwarza

większą ilość globulin i czynników
krzepnięcia

• Podwyższone stężenie estrogenów może

powodować zastój żółci w przewodach
wewnątrzwątrobowych (cholestaza)

Skutki:

• Zgaga, zaparcia
• Lepsze trawienie i wchłanianie treści pokarmowej oraz witamin i

minerałów

• Pojawienie się kamieni w pęcherzyku żółciowym lub żółtaczki
• Brak magazynowania substancji odżywczych w okresie między

posiłkowym

Zalecenia:

• Stosowanie diety z podwyższoną zawartością błonnika

(poprawia pracę jelit)

• Częste spożywanie urozmaiconych posiłków w małych ilościach
• Odpowiednie nawodnienie organizmu
• Konieczność spożycia pierwszego posiłku zaraz po obudzeniu

się, najlepiej jeszcze przed wstaniem z łóżka

Zmiany ciążowe w

czynności nerek i dróg

moczowych

• Zwiększony przepływ krwi
• Zwiększone przesączanie kłębkowe
• Zwiększona resorpcja zwrotna sodu i wody
• Częstsze oddawanie moczu
• Fizjologiczna glukozuria (lecz każda glukozuria

w ciąży wymaga diagnostyki)

• Poszerzenie kielichów i miedniczek nerkowych

oraz moczowodów od 10 t.c., bardziej po
stronie prawej (na skutek działania
progesteronu oraz ucisku rosnącej macicy)

Układ moczowy

• Znaczne poszerzenie dróg

odprowadzających mocz zwłaszcza

miedniczek nerkowych i moczowodów

• Zwiększony przepływ krwi w nerkach,

przesącz kłębkowy

• Nasilona resorbcja zwrotna sodu i wody

• Wzrost stężenia aminokwasów i

glukozy w moczu

• Niedostateczna podaż węglowodanów

spowodować może pojawienie się w

moczu acetonu i kwasu

acetylooctowego.

• Pęcherz moczowy podnosi się

• Zwolnienie przepływu moczu w

moczowodach

• Przerost (estrogen) i zwiotczenie

mięśniówki gładkiej (progesteron)

moczowodów

Skutki:

• Utrudniony odpływ moczu

• Częstsze oddawanie moczu, ale w małych ilościach

• Skłonność do zakażeń oraz bakteriomoczu

• Wzrost skłonności do obrzęków.

• Ograniczenie ilości spożywanych płynów może utrudnić wypłukiwanie

toksyn z organizmu, przyczyniać się do zagęszczenia moczu, a nawet

do powstawania piasku i kamieni (np. szczawianowych, moczanowych,

fosforanowych…) w nerkach.

Zalecenia:

• Właściwe odżywianie

• Odpowiedni poziom węglowodanów

• Prawidłowe proporcje sodu (w sytuacji zagrożenia wystąpieniem

obrzęków należy wręcz całkowicie zrezygnować z solenia potraw oraz

unikać potraw zawierających jego duże ilości (np. żółtego sera).

Należy wówczas zwracać również większą uwagę na skład pitych wód

mineralnych

• Racjonalne spożywanie płynów, planowane na podstawie aktualnego

stanu zdrowia ciężarnej, warunków klimatycznych czy indywidualnych

potrzeb

• Zalecanie więc ograniczenia ilości wypijanych płynów do 1,5 l/dobę

wliczając w to zupy i kompot może być zasadne jedynie w określonych

sytuacjach (np. H-gestozie)

Zmiany w układzie

oddechowym ciężarnych.

• Zmiana toru oddychania z

żebrowego na przeponowy

• Zwiększona wentylacja (ok. 40%) -

zwiększona pojemność płuc i
zwiększona wymiana gazowa (na
skutek obniżenia progu wrażliwości
ośrodka oddechowego i zwiększenia
jego czułości na podwyższenie
pCO2 - zależne od progesteronu)

• Wzrost minutowej pojemności płuc
• Wysokie ustawienie przepony i

ucisk dolnych części płuc (czasem
występuje duszność)

Skutki:

• Lepsze dotlenienie zarówno matki jak i

dziecka

• Zbyt ciasny stanik uciskający klatkę piersiową

może spowodować niedotlenienie czy wręcz
omdlenie

Zalecenia:

• Częste przebywanie na świeżym powietrzu
• Unikanie pomieszczeń zadymionych (większa

wymiana gazowa - głębsze niedotlenienie i
więcej toksyn w organizmie ciężarnej i płodu)

• Noszenie staników nie uciskających klatki

piersiowej

Przemiana materii w ciąży

• Zasadniczą cechą metabolizmu

ciążowego kobiety jest konieczność
zapewnienia płodowi podstawowych,
niezbędnych substratów, z których
rozwiną się wszystkie jego komórki.

• Wiele parametrów metabolizmu

kobiety ciężarnej jednak znajduje się
w granicach, które oceniamy jako
typowe dla kobiet.

Przemiana materii w

ciąży.

• Masa ciała kobiety w ciąży wzrasta

mniej więcej o 15%. Nieprawidłowa
krzywa przyrostu masy ciała jest
dowodem zaburzeń i nieprawidłowego
przebiegu ciąży.

• Potrzeby energetyczne ciężarnej

stopniowo się zwiększają: pod koniec
ciąży jest o ok. 500 kcal dziennie
większe niż na jej poczatku.

Przemiana materii w ciąży

• Metabolizm kobiety ciężarnej zostaje

szybciej przestrojony na zużycie
tłuszczów i „oszczędzanie” glukozy i
aminokwasów niezbędnych do
zabezpieczenia stałego
zapotrzebowania płodowego.
Mechanizmy regulujące gospodarkę
substancjami odżywczymi usytuowane
są między innymi w łożysku.

Przemiana materii w

ciąży.

• Istotne zmiany zachodzą w gospodarce węglowodanowej
• Nieznacznie się zmniejsza tolerancja glukozy
• Insulinowrażliwość procesów związanych z przemiana

materii wygląda następująco:
- we wczesnej ciąży - podwyższona
wrażliwość na insulinę i zwiększone jej wydzielanie
(może być obniżony poziom glukozy we krwi);

- w zaawansowanej ciąży -

zwiększona oporność na insulinę (wzmożone działanie jej
antagonistów - hormonów łożyskowych-ludzkiej
somatomammotropiny kosmówkowej, estrogenów,
progesteronu)

Przemiana materii w

ciąży.

• Warunkiem prawidłowego rozrostu narządów

ciężarnej i rozwoju płodu jest dodatni bilans
azotowy (u kobiet nieciężarnych ilość azotu
wydalonego równa się ilości azotu przyjętego)

• Obniża się ciśnienie osmotyczne przy

niezmienionym ciśnieniu hydrostatycznym, w
rezultacie czego więcej wody i chlorku
sodowego przechodzi do tkanek (ilość wody
przyswajanej ocenia się na 6-8 l, pod koniec
ciąży - nadmiar wody > obrzęki)

Przemiana materii w ciąży

• Wzrasta ogólne stężenie lipidów - na

skutek przesunięcia rezerw lipidowych
z tkanki tłuszczowej do krążenia oraz
selektywnej kontroli miejsc pobierania
trójglicerydów i kwasów tłuszczowych.
Stężenie trójglicerydow w ciąży może
wzrastać dwukrotnie i więcej razy

Przyrost masy ciała ciężarnej

(aktualne propozycje)

- I -

Prawidłowy przyrost masy ciała: 7-9

kg

Nadmierny przyrost masy ciała: 13 i

więcej kg

- II -

Prawidłowy przyrost masy ciała: 10,5

– 12,5 kg

I trymestr: 0,7-1,4 kg
II i III trymestr: 0,4 kg na tydzień

- III -

Przyrost masy ciała obliczony na

podstawie BMI

- IV -

Obliczenie przyrostu masy ciała na

podstawie rzeczywistej masy jaja

płodowego i zmian zachodzących w

organizmie kobiety.

Na całkowity przyrost masy ciała

ciężarnej składa się w:

38% masa ciała dziecka,
9% łożysko,
11% wody płodowe,
20% powiększająca się macica,

piersi, pośladki i nogi,

22% wzrost objętości krwi i innych

dodatkowych płynów ustrojowych.

Przy czym istotny jest zarówno sam przyrost
masy ciała jak i jego krzywa

Przyrost masy ciała obliczony na podstawie BMI

Tydzień


ciąży

Przyrost
masy

2

4

6

8

1
0

1
2

1
4

1
6

1
8

2
0

2
2

2
4

2
6

2
8

3
0

3
2

3
4

3
6

3
8

4
0

BMI< 19,8

0,

5

0,

9

1,

4

1,

6

1,8

2,0

2,7

3,2

4,5

5,4

6,8

7,7

8,6

9,8

10,

2

11,

3

12,

5

13,

6

14,

5

15,

2

BMI=19,8-

26

0,

5

9,

7

1,

0

1,

2

1,3

1,5

1,9

2,3

3,6

4,8

5,7

6,4

7,7

8,2

9,1

10,

0

10,

9

11,

8

12,

7

13,

6

BMI>26,0

0,

5

0,

5

0,

6

0,

7

0,8

0,9

1,0

1,4

2,3

2,9

3,4

3,9

5,0

5,4

5,9

6,4

7,3

7,9

8,6

9,1

Układ hormonalny

wywiera wpływ zarówno na fizyczną jak i psychiczną stronę

okresu ciąży

• Przedni płat przysadki mózgowej traci kontrolę nad wytwarzaniem hormonów

płciowych

• Podstawowym organem wytwarzającym w czasie ciąży większość hormonów jest

łożysko

• Stwierdza się przerost i rozrost wielu gruczołów wydzielania wewnętrznego,

zwłaszcza przysadki mózgowej, gruczołu tarczowego, kory nadnerczy, jajników,

trzustki i przytarczyc

Skutki:

• Zaburzenia pracy tarczycy związane m. in. ze zwiększonym gromadzeniem jodu

• Labilność emocjonalna

Zalecenia:

• Posiadanie wiedzy na temat zmian psychofizycznych w czasie ciąży zarówno przez

kobietę jak i jej partnera oraz pozostałych członków rodziny zwiększa poziom

wyrozumiałości wobec ciężarnej oraz przyczynia się do bardziej pozytywnej

atmosfery w jej otoczeniu

Zmiany w narządach

wydzielania

wewnętrznego

• Przysadka:

- rozrasta się część gruczołowa w
wyniku namnożenia się komórek
wydzielających prolaktynę, stężenie prolaktyny
we krwi wzrasta, - stężenie gonadotropin FSH
i LH we krwi ciężarnych obniża się na skutek
hamowania wydzielania ich hormonami
płciowymi wytwarzanymi przez łożysko,
- nieco większe wartości
kortykotropiny (ACTH) i tyreotropiny (TSH)

Zmiany w narządach

wydzielania

wewnętrznego

• Gruczoł tarczowy:

- powiększa się (czynnościowa hyperplasia)

-

wzmożone wychwytywanie jodu, -
zwiększenie o 50-100% stężenia jodu związanego z
białkiem, - zwiększenie
o 50-100% stężenia jodu hormonalnego,

- zwiększenie stężenia

globuliny, transportującej tyroksynę (tyroksyna
związana z białkiem jest nieczynna lecz przy jej
niedoborze może być uczynniona).

Zmiany w narządach

wydzielania

wewnętrznego

• Kora nadnerczy:

- cechy przerostu i wzmożonego wydzielania

kortyzolu

- zwiększone prawie o 100% wytwarzanie

glikokortykoidów

- mierne zwiększenie wytwarzania

mineralokortykosteroidów
- zwiększenie rezerwy czynnościowej kory
nadnerczy, zwiększone stężenie transkortyny
(ochrania to ciężarną kobietę przed nadmiernym
dostarczaniem lub niedoborem kortyzolu)

Autonomiczny układ nerwowy

•

Wykazuje chwiejność i wzmożoną reaktywność

•

W obrębie kory występuje niewielkie pobudzenie jej czynności wraz ze

wzmożeniem głębokich odruchów nerwowych, zmniejszeniem odruchów

powierzchniowych i obniżeniem napięcia ośrodków hamujących. Zmniejsza

to równowagę pomiędzy bodźcami korowymi i podkorowymi

Skutki:

•

Kobieta staje się chwiejna uczuciowo, łatwo wybucha płaczem oraz miewa

dziwaczne, bezsensowne życzenia i zachcianki, a jej reakcji nie da się

przewidzieć

•

Ciężarne charakteryzują się większą chłonnością i wrażliwością umysłu. To

co brzydkie i okrutne dużo bardziej wzbudza w nich obrzydzenie i wstręt, to

co piękne momentalnie wywołuje dreszcz wzruszenia

•

Inni autorzy uważają, że ciąża przytępia umysł zwłaszcza w III trymestrze i

np. ciężarnej gorzej przychodzi uczenie się, zapamiętywanie, rozwiązywanie

trudnych zadań

Zalecenia:

•

Posiadanie wiedzy na temat zmian psychofizycznych w czasie ciąży zarówno

przez kobietę jak i jej partnera oraz pozostałych członków rodziny zwiększa

poziom wyrozumiałości wobec ciężarnej oraz przyczynia się do bardziej

pozytywnej atmosfery w jej otoczeniu

•

Otaczanie się pięknem

•

Nauczenie się radzenia sobie ze stresem i nadmiernymi emocjami oraz

metod relaksacji

•

Nie pozostawianie ważnych decyzji i zadań na III trymestr ciąży

Zmiany zachodzące w

psychice ciężarnych

• Psychiczna świadomość stanu, w jakim

się znajduje (obawa utraty ciąży, zmiana
własnego „ja”, reakcja otoczenia)

• W II-m trymestrze - świadome poczucie

konieczności dbania o ochronę
rozwijającego się płodu

• W III-m trymestrze - obawy i niepewność

w obliczu nowych obowiązków, zadań i
odpowiedzialności rodzicielskiej

Statyka ciężarnej

ulega zmianie

•

Macica i piersi wysuwają się do przodu,

wskutek czego do przodu wysuwa się

również środek ciężkości ciała

•

Aby zachować równowagę ciężarna

musi przechylać się ku tyłowi poprzez

niewielki ruch wyprostny w stawach

skokowych lub zwiększenie krzywizny

lędźwiowej

•

Następuje nadmierne rozluźnienie w

stawach miednicy

•

Większą pracę wykonują głównie

mięśnie grzbietu i brzucha

Skutki:

• Bóle krzyża i pleców

Zalecenia:

• Stosowanie prawidłowego obuwia (na niewielkim, szerokim obcasie,

najlepiej z „poduszką powietrzną”)

• Unikanie chodzenia na wysokich obcasach

• Uprawianie ćwiczeń fizycznych (poprawiających kondycję oraz

przygotowujących organizm na tak wielki wysiłek jakim jest poród)

Należy przy tym pamiętać, że:
- Nie można ćwiczyć z pustym żołądkiem (najlepiej jest ćwiczyć kilka

godzin po obfitym posiłku, lub godzinę po lekkim)

- Należy unikać ćwiczeń w pozycji na wznak
- Bieganie może kontynuować jedynie kobieta, która biegała również

przed poczęciem. Warunkiem jest jednak zarówno bieganie jak i

spacerowanie w odpowiednim obuwiu i po miękkim terenie

- Najlepszym rodzajem sportu jest pływanie
- Należy unikać nagłych i gwałtownych wysiłków fizycznych

Ćwiczenia w czasie ciąży nie mogą służyć utracie nadmiernej

masy ciała

Zmiany w wyglądzie ciężarnej

• Zwiększa się skłonność do obrzęku i krwawienia

dziąseł

• Ścieńczenie, zwiększenie miękkości i łamliwości

paznokci

• Kruchość i łamliwość oraz wypadanie włosów

• Niekorzystne zmiany w cerze

• W drugiej połowie ciąży może pojawić się

zwiększenie owłosienia (hirsutyzm) na twarzy oraz

całym ciele

• Nasilenie pigmentacji

• Rozstępy skórne - najczęściej w okolicy brzucha,

piersi, ud i pośladków

Skutki:

• Pojawienie się i rozwój próchnicy i paradontozy, które

nie leczone mogą stać się przyczyną ogólnej infekcji

Zalecenia:

• Dbałość o higienę jamy ustnej,
• Systematyczne wizyty kontrolne u stomatologa oraz

leczenie zębów

• Właściwe odżywianie
• Uzupełnianie witamin i mikroelementów
• Masowanie miejsc skłonnych do pojawiania się

rozstępów oraz stosowanie odpowiednich maści i
kremów