Żywienie u chorych z

zaburzeniami

funkcjonowania przewodu

pokarmowego

(zaparcia, gazy, stomia)

Zaparcia stolca

• Zaparcia występują, gdy stolec

jest oddawany rzadziej niż 3 razy
w tygodniu, gdy zmienia się jego
konsystencja – jest zbity, lub gdy
oddawany jest z trudnością.

Rytm wypróżnień

• Regularność wypróżnień zależy

od:

– Cech osobniczych,
– Temperamentu,
– Nastroju,
– Napięcia układu autonomicznego,
– Sposobu żywienia,
– Aktywności fizycznej.

Rytm wypróżnień

• W warunkach zdrowia

– Oddawanie stolca co najmniej 3 razy

w tygodniu i nie więcej, niż 3
wypróżnienia dziennie;

– Dobowa masa stolca – nie więcej niż

200 g.

• ¾ ludzi – 5-7 razy w tygodniu;

¼ - wypróżnienia 1-3 razy
dziennie.

Pasaż treści pokarmowej

przez jelita

• Najczęściej 2-3 dni;

Z jelita cienkiego do kątnicy – 1,5 l
płynnej treści

Po okresie tranzytu redukcja do ok. 100
ml

• Czasem nawet do 6 dni – zmniejszenie

zawartości wody, stolec jest twardy, zbity.

Główne przyczyny

zaparć

•

Guzki krwawnicze (hemoroidy) i

szczeliny odbytu – ból przyczynia się do

odruchowego skurczu zwieracza odbytu;

•

Choroby ogólnoustrojowe (choroba

Parkinsona, stwardnienie rozsiane) –

zaburzenia regulacji nerwowo-

mięśniowej sprzyjające zaparciom;

•

Cukrzyca – neuropatia cukrzycowa

(biegunki

i zaparcia);

•

Choroby narządów sąsiednich (jajnika,

macicy) – ucisk na jelito;

Rodzaje zaparć

• Zaparcia atoniczne – ze

znacznie osłabioną
perystaltyką;

• Zaparcia spastyczne – ze

skłonnościami do skurczów
jelit.

Ogólne zalecenia

dietetyczne

w zaparciach

•

Zwiększenie spożycia produktów

bogatobłonnikowych;

•

Zwiększenie spożycia świeżych warzyw,

owoców oraz soków;

•

Spożywanie świeżo fermentowanych

produktów mlecznych (maślanka, kefiry,

jogurty);
Kwas mlekowy hamuje procesy gnilne i

sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej,

wytwarzającej m.in. witaminy z grupy B i

witaminę K

•

Unikanie produktów „zapierających”,
które są wolno trawione (szparagi,
groch, fasola, grzyby, orzechy);

•

Ograniczenie spożycia tłuszczów;

•

Unikanie potraw pieczonych, smażonych
oraz grillowanych;

•

Ograniczenie spożycia słodyczy
(zwłaszcza czekolady, cukierków, ciastek
w czekoladzie);

Ogólne zalecenia

dietetyczne

w zaparciach

• Ograniczenie spożycia cukru

(białego, brunatnego,
owocowego, gronowego,
słodowego);

• Ograniczenie spożycia jaj;
• Unikanie spożywania alkoholu;
• Unikanie spożywania napojów

gazowanych.

Ogólne zalecenia

dietetyczne

w zaparciach

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

atonicznymi

• Spożywanie dużych ilości produktów

bogatych w błonnik: pieczywo razowe,
kasze gruboziarniste, warzywa (marchew,
ziemniaki, pomidory, buraki, szpinak,
sałata, kwaszona kapusta);
zalecana ilość błonnika – ok. 50 g/dzień

• Unikanie spożywania potraw mącznych

(kluski), białego pieczywa, ciastek, kasz
drobnoziarnistych, białego ryżu;

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

atonicznymi

• Podawanie 6-12 łyżek stołowych otrąb

dziennie, rozpoczynając od 3 łyżek
i stopniowo zwiększając ich ilość
(do momentu 1 wypróżnienia
dziennie);

• Owoce należy spożywać ze skórką

(jabłka, brzoskwinie) oraz z pestkami
(truskawki, maliny, porzeczki, czarne
jagody);

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

atonicznymi

• Włączenie do diety owoców suszonych

(śliwki, figi, daktyle);

• Spożywanie większych ilości płynów w czasie

posiłków i między posiłkami (zsiadłe mleko,

naturalne wody przeczyszczające, kompoty,

czarna kawa, mocna herbata)
nawet do 3 l dziennie

• Stosowanie produktów i przypraw

poprawiających walory smakowe posiłków

(rodzynki, kminek, majeranek, jogurt

owocowy).

Niekonwencjonalne sposoby

zapobiegania zaparciom

atonicznym

• Wypijanie rano 1 szklanki wody z

miodem o temperaturze pokojowej
miód nasila procesy fermentacyjne

w jelicie;

• Wypijanie ok. 30 min. przed

śniadaniem 1 szklanki soku

owocowego

lub warzywnego, wody mineralnej,

zsiadłego mleka;

Niekonwencjonalne sposoby

zapobiegania zaparciom

atonicznym

• Spożywanie po każdym posiłku 2-4

suszonych śliwek moczonych przez noc w

przegotowanej wodzie, wraz wodą (ok. 1

szklanki), w której się moczyły;

• Spożywanie codziennie rano, na czczo,

3 jabłek;

• Spożywanie codziennie, na czczo lub 30

min. przed posiłkiem 0,5 kg winogron wraz

ze skórką;

• Wypijanie 2 razy dziennie ½ szklanki soku

z kwaszonej kapusty.

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

spastycznymi

• Ograniczenie spożywania zbyt dużych ilości

błonnika, zwłaszcza w postaci surowej;
spożywanie błonnika zawartego w warzywach

gotowanych lub przecieranych (puree

z ziemniaków, marchew, pomidory) oraz

w sokach (z marchwi, pomidorów, buraków,

pomarańczy, kwaszonej kapusty);

• Spożywanie kilka razy dziennie (3-5) 1 łyżki

stołowej otrąb pszennych (z jogurtem,

kefirem, mlekiem, przegotowaną wodą);

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

spastycznymi

• Spożywanie niewielkich ilości

produktów zbożowych tylko z jasnej
mąki pszennej (białe pieczywo) oraz
potraw z delikatnych gatunków kasz
(krakowska, manna);

• Spożywanie delikatnych gatunków mięs

(drób, cielęcina), ryb, jaj na miękko,
białych serów, twarożków, maślanki,
oliwy, miodu, kompotów i galaretek
owocowych;

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

spastycznymi

• Unikanie mięs twardych, włóknistych,

pieczywa razowego, grochu, fasoli, bobu,
soczewicy, selerów, cebuli, sałaty,
niedojrzałych owoców ze skórką, owoców
suszonych, kapusty włoskiej, czerwonej,
serów podpuszczkowych;

• Unikanie potraw smażonych, duszonych.

Tłuszcze powinny być spożywanie raczej
w postaci surowej (nie zmienionej
termicznie).

Zalecenia żywieniowe

dla osób

z zaparciami

spastycznymi

• Unikanie picia napojów zbyt

zimnych
i zbyt gorących (efekt termiczny
pobudza jelita do skurczu).
Zalecana jest słaba herbata, woda
przegotowana, soki warzywne i
owocowe, napoje mleczne.

• Unikanie potraw pikantnych i

mocno przyprawionych.

Niekonwencjonalne sposoby

zapobiegania zaparciom

spastycznym

• Spożywanie rano 6-8 suszonych

śliwek moczonych przez noc w
przegotowanej wodzie;

• Wypijanie bezpośrednio przed

obiadem 1 łyżki stołowej oleju
słonecznikowego lub sojowego;

• Spożywanie bezpośrednio przed

kolacją 1-2 łyżeczek do herbaty
siemienia lnianego.

Gazy jelitowe

• Nadmierne wydalanie gazów to

usuwanie ich częściej (ponad 22
razy na dobę)
i w ilościach większych niż
przeciętnie (ponad 1000 ml w
ciągu doby)

GAZY JELITOWE

Przyczyny nadmiernego

wydalania gazów

• Nadmierne połykanie powietrza – szybkie

jedzenie, mówienie w czasie posiłku;

• Wytwarzanie zbyt dużych ilości

dwutlenku węgla – po posiłkach obfitych,
bogatobiałkowych, bogatotłuszczowych;

• Nasilenie procesów fermentacyjnych flory

bakteryjnej w jelicie grubym – po
spożyciu niektórych produktów np. fasoli,
grochu;

• Picie napojów gazowanych;

GAZY JELITOWE

Przyczyny nadmiernego

wydalania gazów

• Zaburzenia flory bakteryjnej

spowodowane stosowaniem
antybiotyków lub niewłaściwej
diety;

• Niektóre leki (ampicylina,

preparaty żelaza, leki ziołowe)
nasilają przykry zapach gazów;

Gazy jelitowe

Przyczyny nadmiernego

wydalania gazów

• Niektóre choroby przewodu

pokarmowego:
- zespół jelita nadwrażliwego, związany
z upośledzoną motoryką jelit;
- zaburzenia trawienia i wchłaniania
np. niedobór laktazy w jelicie cienkim;
- celiakia, związana z nietolerancją
glutenu.

Zalecenia przeciwdziałające

gromadzeniu się gazów w

przewodzie pokarmowym

• Spożywać posiłki ragularnie, często (4-5 razy

dziennie) i bez pośpiechu;

• Dokładnie przeżuwać pokarmy;
• Unikać prowadzenia rozmów i wykonywania

innych czynności w czasie jedzenia;

• Obniżyć spożycie tłuszczów, zwłaszcza

zwierzęcych;

• Stosować odpowiednie techniki kulinarne

(gotowanie na parze, pieczenie w folii, a

unikać potraw smażonych oraz duszonych i

pieczonych z dodatkiem tłuszczu);

Zalecenia przeciwdziałające

gromadzeniu się gazów w

przewodzie pokarmowym

• Błonnik spożywać w umiarkowanych ilościach;

należy unikać produktów i potraw

wzmagających perystaltykę jelit (pieczywo

razowe, grube kasze);

• Warzywa i owoce spożywać w umiarkowanych

ilościach; unikać produktów gazotwórczych

(kapusta, cebula, groch, szparagi, fasola, bób);

• Ograniczyć spożycie jaj;
• Nie spożywać dużych ilości słodyczy

(zwłaszcza czekolady, cukierków i ciastek w

czekoladzie);

Zalecenia przeciwdziałające

gromadzeniu się gazów w

przewodzie pokarmowym

• Spożywane produkty powinny być świeże, jeśli

to możliwe bez sztucznych barwników i
konserwantów;

• Unikać ostrych przypraw;
• Unikać żucia gumy, ssania twardych

cukierków;

• Płyny pić powoli (ok. 2 l dziennie);
• Unikać picia napojów gazowanych;
• Ograniczyć spożywanie napojów alkoholowych.

Praktyczne wskazówki

związane

z przygotowywaniem

posiłków

• Warzywa i owoce – wybierać młode,

delikatne, bardzo świeże;

• Należy je obierać ze skórki i usuwać pestki;
• Dobrze jest je spożywać gotowane,

przetarte lub w postaci soków;

• Gotowane warzywa można oprószyć mąką i

dodać trochę świeżego masła;

• Zupy i sosy można zagęścić zawiesiną mąki

i wody lub mleka. Nie należy stosować

zasmażek z tłuszczu i mąki.

Produkty sprzyjające

powstawaniu gazów o

nieprzyjemnym zapachu

• Warzywa: groch, fasola, bób, kapusta,

kapusta kwaszona, kabaczek,

brukselka, por, kalafior, szparagi,

cebula, czosnek;

• Nabiał: jaja, sery pleśniowe;
• Niektóre ryby: śledź i sardynka w oleju i

pomidorach, mintaj, karp;

• Napoje: gazowane, drinki alkoholowe,

kawa i inne napoje zawierające kofeinę.

Produkty zmniejszające

nieprzyjemny zapach

gazów jelitowych

(absorbujące substancje lotne)
• Warzywa: szpinak, sałata, pietruszka;
• Żurawina i sok z żurawinowy;
• Jogurty, kefiry, maślanka;
• Otręby pszenne – korzystnie

wpływają na formowanie się stolca.

CO TO JEST STOMIA?

• jest wytworzonym chirurgicznie

połączeniem światła jelita z
powierzchnią ciała;

• nazywana jest również sztucznym

odbytem
lub odbytem brzusznym;

• może być wytworzona na:

- jelicie cienkim (ileostomia) lub
- jelicie grubym (kolostomia)

NASTĘPSTWA STOMII DLA

FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU

POKARMOWEGO

Ileostomia

• utrata funkcji jelita grubego - wchłaniania

wody, elektrolitów oraz formowania stolca;

• przez ilestomię wydalana jest większa ilość

półpłynnej, papkowatej treści, trudnej do

zebrania i uszkadzającej skórę;

• przy

bakteryjnym

lub

wirusowym

zakażeniu jelit, objętość wydalanej treści

kałowej może znacznie się zwiększyć

(ryzyko

odwodnienia

i

zaburzeń

elektrolitowych) - konieczność dożylnego

uzupełniania płynów i elektrolitów;

NASTĘPSTWA STOMII DLA

FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU

POKARMOWEGO

Ileostomia

• nie powinno się dopuszczać do nawracających

i przewlekłych biegunek, ponieważ mogą one

doprowadzić

do

niedoborów

elektrolitów

i

zwiększenia ryzyka rozwoju kamicy żółciowej i

moczowej;

• bardzo ważne jest przestrzeganie podstawowych

zasad higieny i spożywanie produktów świeżych,

przechowywanych

we

właściwych

warunkach

(temperaturze);

• w przypadku wycięcia części jelita cienkiego po

latach mogą się rozwinąć objawy niedoboru witaminy

B

12

(wchłaniana w końcowym odcinku jelita krętego)

– niedokrwistość megaloblastyczna i różnego

rodzaju objawy neurologiczne oraz psychiczne.

NASTĘPSTWA STOMII DLA

FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU

POKARMOWEGO

Kolostomia

• mniej problemów niż przy ileostomii;
• niewielka

utrata

funkcji

fizjologicznych jelita (wchłaniania) -
gdy dobrze umiejscowiona, właściwie
pielęgnowana
i chory odpowiednio się odżywia;

• stolec jest wydalany 1-2 razy w ciągu

doby
i ma prawidłową konsystencję.

JAK ŻYĆ ZE STOMIĄ?

Podstawowe elementy zdrowego trybu

życia:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała;
• niepalenie tytoniu;
• unikanie alkoholu lub spożywanie go

w umiarkowanych ilościach (w dużych jest

bezwzględnie szkodliwy);

• aktywność fizyczna (co najmniej jedna

godzina wysiłku fizycznego dziennie oraz

dodatkowo jedna godzina intensywniejszego

wysiłku fizycznego tygodniowo);

• odpowiednia dieta.

PODSTAWOWE ZALECENIA

DIETETYCZNE

Bezpośrednio po operacji

• Przy ileostomii efektem usunięcia

części jelita cienkiego mogą być
zaburzenia
w trawieniu tłuszczów – należy
wówczas istotnie ograniczyć ich
spożycie.

• Po upływie kilku miesięcy

pozostała część jelita przejmie
czynności trawienne.

PODSTAWOWE ZALECENIA

DIETETYCZNE

Bezpośrednio po operacji

• nowe produkty i potrawy należy

wprowadzać do jadłospisu, pojedynczo i
w niewielkich ilościach, a następnie
obserwować,

jak

reaguje

na

nie

przewód pokarmowy;

• w przypadku złej tolerancji produktu

(nudności, wzdęcie brzucha, kruczenia,
przelewania) można powtórzyć próbę
po kilku dniach, zanim dany produkt
zostanie wyeliminowany z diety.

PODSTAWOWE ZALECENIA

DIETETYCZNE

Po okresie rekonwalescencji

• spożywać nie mniej niż 3 posiłki dziennie,

w regularnych odstępach, o tych samych

porach;

• wypijać około 2 litrów płynów dziennie

(można je pić także między posiłkami);

• starać się, aby dieta była urozmaicona,

bogata w witaminy i składniki mineralne;

• unikać

pokarmów

nasilających

perystaltykę jelit;

• ograniczać spożycie tłuszczów i słodyczy;

PODSTAWOWE ZALECENIA

DIETETYCZNE

Po okresie rekonwalescencji

•

unikać potraw smażonych, pieczonych
oraz duszonych;

•

potrawy gotować, podprawiać zawiesiną
z mąki, wody oraz mleka;

•

dbać o to, by produkty i posiłki były
świeże,
bez

konserwantów,

sztucznych

barwników;

•

starać

się

jeść

wolno,

dokładnie

przeżuwając pokarm.

CZEGO SZCZEGÓLNIE

NALEŻY UNIKAĆ?

• alkoholu (może być spożywany

w niewielkich ilościach), a

zwłaszcza piwa (bezwzględnie);

• napojów gazowanych;
• nadmiernej ilości owoców i

warzyw, zwłaszcza gazotwórczych

(kapusta, cebula, groch, szparagi,

fasola, bób);

• produktów i posiłków bogato-

tłuszczowych;

CZEGO SZCZEGÓLNIE

NALEŻY UNIKAĆ?

• dużej ilości słodyczy (zwłaszcza

czekolady, cukierków i ciastek

w czekoladzie);

• nadmiernej ilości jaj;
• ostrych przypraw (potrawy powinny być

łagodne, doprawiane niewielką ilością

przypraw);

• potraw pieczonych, smażonych oraz

duszonych;

• potraw wzmagających perystaltykę jelit

(np. pieczywo razowe, grube kasze,

potrawy słone).

JAKIE PRODUKTY SĄ

SZCZEGÓLNIE ZALECANE?

• produkty, które zmniejszają

ilość tworzących się w jelitach
gazów, likwidują ich przykry
zapach oraz korzystnie
wpływają na formowanie się
stolca, zwłaszcza:

– jogurty naturalne,
– kefiry,
– maślanka.

Wydalanie treści jelitowej

• ileostomia - wydalana treść jelitowa

ma konsystencję od półpłynnej do
półstałej oraz najczęściej kwaśny
zapach;

• kolostomia - treść jelitowa

najczęściej przypomina normalny
stolec; przez stomię usuwany jest
powstający w jelitach gaz.

Biegunka

Biegunkę u osób z ileostomią

rozpoznaje się wtedy, gdy:

• dobowa objętość stolca wynosi

powyżej 1000 ml (normalnie 200-

600 ml/dobę),

• konsystencja stolca staje się

wodnista (normalnie papkowata),

• liczba woreczków zmienianych w

ciągu doby zwiększa się

dwukrotnie.

Biegunka

U osób z kolostomią biegunkę
rozpoznajemy wówczas, gdy:

• występują więcej niż 3

wypróżnienia na dobę,

• zmienia się konsystencja stolca

ze stałej na papkowatą lub
płynną, wodnistą.

Biegunka

• Biegunka, poza następstwami

ogólnymi, takimi jak:
odwodnienie, osłabienie,
zaburzenia elektrolitowe,
stwarza także ryzyko silnego
podrażnienia skóry wokół
stomii przez treść jelitową.

JAK POSTĘPOWAĆ

W PRZYPADKU BIEGUNKI?

• zwiększyć ilość wypijanych płynów

w celu wyrównania niedoborów
wody
w organizmie (2,5-3 l w ciągu 8-12
godzin);

• w przypadku chorych z ileostomią

czasami wskazane jest krótkotrwałe

(1-2 dni) ograniczenie ilości
wypijanych płynów;

JAK POSTĘPOWAĆ

W PRZYPADKU BIEGUNKI?

•

spożywać

następujące

produkty

i

potrawy: miętę, kakao, białe pieczywo,
marchwiankę, ryż na sypko (łuskany),
banany, mus jabłkowy;

•

ograniczyć spożycie: owoców, warzyw,
soków,

razowego

pieczywa,

kasz

gruboziarnistych

oraz

unikać:

pikantnych potraw, napojów gazowanych,
nadmiernego dosalania potraw .

Zaparcia stolca

• Stolec jest oddawany rzadziej

niż trzy razy w tygodniu albo
zmienia się jego konsystencja –
jest twardy, zbity.

JAK POSTĘPOWAĆ W

PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?

• unikać silnych środków

przeczyszczających;

• można zastosować ziołowe środki

przeczyszczające, np. herbatki,
granulaty lub bogatoresztkowe
preparaty przeczyszczające;

• zmodyfikować dietę;
• zwiększyć aktywność fizyczną.

JAK POSTĘPOWAĆ W

PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?

• spożywać

produkty

bogatoresztkowe

(grube kasze – np. gryczaną), chleby z
grubo mielonej mąki, płatki owsiane,
otręby pszenne;

• zwiększyć spożycie świeżych i suszonych

owoców, świeżych warzyw oraz soków;

• pić

więcej

płynów,

zwłaszcza

wód

mineralnych;

• spożywać fermentowane produkty mleczne

(np. maślankę, kefiry, jogurty);

JAK POSTĘPOWAĆ W

PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?

• pić kawę, grubo mielone siemię

lniane, bulion;

• jeść niełuskany ryż oraz stosować

przyprawy;

• unikać produktów zapierających,

które są bardzo wolno trawione:
szparagów, grochu, fasoli, grzybów,
orzechów;

• ograniczyć spożycie słodyczy.

JAK POSTĘPOWAĆ, BY ZAPOBIEC

ZABLOKOWANIU STOMII?

U osób z ileostomią produkty
spożywcze, które nie ulegają
całkowitemu strawieniu, mogą
spowodować zablokowanie stomii.
Aby zapobiec tego typu problemowi,
należy wyeliminować je z diety.
Następnie można je wprowadzać do
diety pojedynczo, w niewielkich
ilościach i prowadzić obserwacje.

JAK POSTĘPOWAĆ, BY

ZAPOBIEC ZABLOKOWANIU

STOMII?

• Produkty, na które z powodu

ryzyka

zablokowania

stomii

muszą zwracać uwagę osoby z
ileostomią,

to:

seler,

kokos,

fasola, kapusta, grzyby, oliwki,
ananas, ogórek, suszone owoce,
zielona papryka, kukurydza, białe
części

pomarańczy,

skórka

jabłka, orzechy, nasiona, popcorn

Jak uniknąć problemów z głośnym

odchodzeniem gazów i ich przykrym

zapachem?

• poświęcić dostateczną ilość czasu na

jedzenie;

• spożywać posiłki o regularnych porach

oraz dokładnie je gryźć;

• nadmiar gazów o nieprzyjemnym zapachu

(np. siarkowodoru) powstaje w jelicie

grubym w wyniku bakteryjnej fermentacji

składników

niektórych

produktów

-

należy unikać lub zmniejszyć spożycie

następujących produktów lub potraw:

– warzyw: grochu, fasoli, bobu, kapusty, kapusty

kwaszonej,

brukselki,

pora,

kalafiora,

szparagów, cebuli, czosnku, brokułów;

Jak uniknąć problemów z głośnym

odchodzeniem gazów i ich przykrym

zapachem?

– nabiału: serów pleśniowych;
– ryb: zwłaszcza karpia, mintaja, śledzia

w

oleju

i pomidorach, sardynki w oleju
i pomidorach;

– innych: jaj i ich przetworów, grzybów,

nadmiernej

ilości

owoców,

potraw

smażonych w głębokim tłuszczu;

– napojów:

gazowanych,

drinków

alkoholowych, piwa, kawy i wszystkich
napojów zawierające kofeinę (coca-cola,
red bull, pepsi).

Produkty pomagające

zlikwidować przykry zapach

gazów

• sałata,
• pietruszka,
• żurawina i sok żurawinowy,
• jogurt.
oraz
• Preparaty zawierające żywe

pałeczki kwasu mlekowego
Lactobacillus acidophilus, L.
rhamnosus lub L. bifidus.

Jak zmniejszyć ilość błonnika w

diecie?

(biegunka, gazy jelitowe)

• unikać

warzyw

zawierających

dużo

włókna pokarmowego (łodygi szparagów,

kapusta, kalafior);

• wybierać młode, delikatne warzywa;
• obierać niektóre warzywa i owoce (np.

jabłka, gruszki);

• usuwać

pestki

i

skórki

(np.

z

pomidorów);

• przecierać wybrane warzywa;
• gotować warzywa w celu zmiękczenia

błonnika;

• przygotowywać soki.

Produkty powodujące

nieprzyjemny zapach stolca

• szparagi
• fasola
• kapusta
• cebula
• czosnek
• jaja
• ryby
• ostre sery

Produkty likwidujące

nieprzyjemny zapach stolca

• sok żurawinowy
• masło
• pietruszka
• sok pomarańczowy
• sok pomidorowy
• jogurt

Produkty

zmieniające kolor stolca

• szparagi
• buraki
• barwniki żywności
• lukrecja
• truskawki
• sos pomidorowy
• leki lub suplementy diety

zawierające żelazo