PELOIDOTERAPIA

Opracowano na podstawie:

» Wykładów krajowego Konsultanta w dziedzinie
Balneologii i Medycyny Fizykalnej - Prof. Ireny
Ponikowskiej,

» „Typowanie głównych parametrów jakości w
lecznictwie uzdrowiskowym” - monografia pod red.
Ireny Ponikowskiej na podstawie wyników projektu
badawczego KBN nr 1 HO2D 03716,

» „Kompendium Balneologii - Kierunki i wskazania do
leczenia uzdrowiskowego” wydawnictwo Adam
Marszałek - Toruń 2002 pod red. Prof. Ireny
Ponikowskiej,

» „medycyna Uzdrowiskowa w zarysie” pod red. Prof.
Ireny Ponikowskiej Warszawa 1995 „WATEXT’S”,

» „Bioklimat Uzdrowisk polskich i jego

wykorzystanie w lecznictwie”, PAN
Instytut Geografii i Przestrzennego
Zagospodarowania im. St.
Leszczyńskiego pod red. Teresy
Kozłowskiej - Szczęsnej, Warszawa
2002r.,

» „Fizykoterapia” pod red. Tadeusza

Miki PZWL Warszawa 2003r. Wyd. IV.

DEFINICJA

PELOIDY są to naturalnie powstałe produkty
organiczno - mineralne, które po rozdrobnieniu z
wodą, tworzą papkę, mającą właściwości lecznicze.

PODZIAŁ:

1. Biolity
a) torfy,
b) muły borowinowe.
2. Abolity
a) iły, gliny, lessy,
b) gytie,
c) osady w zbiornikach.

DEFINICJA

BOROWINA

jest to peloid organiczny o

działaniu leczniczym, powstający w środowisku
naturalnym przy udziale mikroorganizmów,
małym dostępie tlenu i w nadmiarze wody.

Typy złóż borowinowych:

1) Złoża borowinowe typu wysokiego
(kopulaste), które są zasilane wodami
opadowymi. Zawierają one dużą zawartość
składników organicznych, mało składników
mineralnych. Posiadają odczyn kwaśny.

2) Złoża typu niskiego (wklęsłe), są one zasilane
wodami powierzchniowymi, posiadają znaczną
zawartość składników mineralnych oraz odczyn
obojętny lub słabo zasadowy - alkaliczny.

3) Złoża typu mieszanego.

Lokalizacja złóż borowinowych w Polsce:

• Złoża w pełni udokumentowane - posiadające
udokumentowane wskazania lecznicze oraz w
pełną dokumentacje techniczną. Nie występuje
zagrożenie podtopienia - 14 złóż o łącznej
powierzchni 450 ha.

• Złoża nie w pełni udokumentowane - 16 złóż
o łącznej powierzchni ok. 2,940 ha.

– Region południowy Polski obfituje zarówno w
złoża typu wysokiego i przejściowego,

– Region środkowy Polski obfituje w złoża typu
niskiego,

– Region północny Polski jest bogaty w złoża
typu wysokiego i przejściowego.

Wykaz uzdrowisk stosujących w leczeniu

borowinę -
z zasobów własnych:

» Pas południowy: Świeradów - Czerniawa,
Cieplice, Goczałkowice, Ustroń, Rabka, Busko -
Solec, Rymanów, Horyniec,

» Pas środkowy: Ciechocinek, Wieniec,

» Pas Północny: Kamień Pomorski, Kołobrzeg,
Ustka, Świnoujście, Połczyn, Augustów, Gołdap.

Skład borowinowy:
1) Składniki organiczne:
a) kwasy huminowe,
b) bituminy: żywice, woski, sterydy,
c) pozostałe: cukry, białka, alkaloidy, garbniki,

pektyny, enzymy, celuloza, hemiceluloza.
2) Składniki mineralne:
a) makroskładniki: chlorki, siarczany,

wodorowęglany Ca, Mg, Na, K, Al, Fe,

b) mikroskładniki: mangan, miedź, kobalt,
cynk, jod, fluor, brom.

Najważniejszym z punktu widzenia
oddziaływania na organizm ludzki są, kwasy
huminowe.

Rodzaje:

1) kwasy humusowe - rozpuszczalne tylko w
zasadach (nie rozpuszczają się w kwasach,
alkoholu, wodzie),

2) fulwokwasy - rozpuszczalne w wodzie,
kwasach, zasadach i alkoholu,

3) kwasy hymatomelanowe - rozpuszczalne w
zasadach, alkoholu (nierozpuszczalne w
kwasach i wodzie).

WODNY ROZTWÓR

BOROWINOWY zawiera:

1) fulwokwasy,
2) aminokwasy i pektyny,
3) enzymy,
4) składniki mineralne,
5) chlorki,
6) wodorowęglany,
7) żywice,
8) woski,
9)sterydy,
10) ligniny,
11) celulozy,

Efekt biologiczny działania kwasów
humusowych:

- przeciwzapalne, 1.
mechaniczne

- bakteriostatyczne, 2.
termiczne
- tzw. „dializa skórna” powodująca
oczyszczenie i detoksykację,

- antyoksydacyjnie,

- przekrwienie,

- regenerujące skórę (kosmetologia)
3.chemiczne

Uzyskiwany poprzez:
- hamowanie aktywności hialuronidyazy,
- pobudzanie fagocytozy,
- hamowanie aktywności PG (głównie PGE

2

),

- tworzenie kompleksów z metalami ciężkimi

(działanie chelatujące),
- absorpcja produktów przemiany materii w

skórze,
- usuwanie wolnych rodników tlenowych,
- zmniejszenie peroksydacji lipidów,
- rozszerzenie naczyń włosowatych,
- bezpośrednie działanie fitohormonów,
- enzymatyczne rozszczepienie mocznika,

sacharozy, H

2

O

2

.

Rodzaje zabiegów borowinowych (duża
pojemność cieplna, a słabe przewodnictwo),

- okłady i zawijania (częściowe i całkowite -
warstwa 3-5 cm na prześcieradło + daną
część ciala + prześcieradło), temp. Od 42°-45°
C, czas 15 min.

- kąpiele częściowe kończyn (fasony) temp. od
40-42 min.,

- kąpiele całkowite temp. 40° C, czas 15 min.,

- kąpiele zawiesinowe = może być z użyciem
wody mineralnej lub gospodarczej ( uwaga na
pH); 1/3 borowiny + 2/3 wody, temp. 37° C,
czas 15-20 min.,

- jonoforeza borowinowa temp. 40° C, czas 20
min.,

- zabiegi ginekologiczne i proktologiczne:
tampony, naśiadówki, okłady częściowe; do jam
ciała musi być sterylne), temp. od 42°-45° C,
czas 15-30 min.

- zabiegi stosowane w otolaryngologii i
okulistyce (tampony

i okłady) temp. od 42°-45° C, czas 15-20 min.

MECHANIZM ICH DZIAŁANIA

Borowina posiadająca właściwości:

1) chemiczne działanie:

- kwasy huminowe, -
przeciwzapalne,

- bituminy, -
enzymatyczne,
- woski, żywice, estrogeny,
pierwiastki śladowe. -

hormonalne,
2) termiczne
- duża pojemność cieplna, -

immunomostymulu
- słabe przewodnictwo cieplne. -jące

Wskazania lecznicze do zastosowania zabiegów
borowinowych:
1) Choroby narządu ruchu
* ortopedyczno - pourazowe,
* zwyrodnieniowo - zniekształcające,
* reumatoidalne.
2) Choroby tzw. kobiece
* przewlekłe stany zapalne,
* stany pooperacyjne,
* niepłodność (także i wpływ na układ

endokrynny),
* klimakterium.

3) Choroby układu moczowego
* przewlekłe, trudno gojące się stany zapalne

pęcherza moczowego.
4) Choroby układu trawiennego
* przewlekłe stany zapalne pęcherzyka

żółciowego,
* przewlekłe zapalenie wątroby,
* zapalenie błony śluzowej żołądka.
5) Choroby laryngologiczne
* przewlekłe zapalenie krtani,
* przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa.
6) Choroby okulistyczne
* przewlekłe stany zapalne przedniego

odcinka oka.

Jednym z produktów borowinowych jest pasta
borowinowa posiadająca działanie:

- przeciwzapalne i ściągające,

- baktriobójcze i bakteriostatyczne,

- przekrwienne,

- regenerujące,

- bezpośrednie i pośrednie działanie
hormonalne,

- minimalne działanie cieplne.

Zabiegi z pasty borowinowej

- okłady i zawijania (całkowite i częściowe),

- jonoforeza borowinowa,

- fonoforeza borowinowa,

- kąpiele zawiesinowe,

- okłady w zabiegach stomatologicznych,

- tampony ginekologiczne.

Zastosowanie lecznicze pasty

borowinowej

1. Choroby narządu ruchu

* reumatologiczne,

* ZZSK,

* RZS,

* artropatia dnawa,

* choroba zwyrodnieniowa stawów z
objawami przewlekłego zapalenia.

2. Choroby neurologiczne

* niedowłady k.k. dolnych na tle
naczyniowym,

* niedowłady w przebiegu SM,

* przewlekłe zapalenie wielonerwowe,

* przewlekłe zapalenie korzonków
nerwowych.

3. Choroby układu krążenia

* przewlekłe niedokrwienie k.k. dolnych,

* choroba Reynauda.

4. Zastosowanie w terapii przewlekłych
powikłań cukrzycowych

* choroba naczyniowa nóg,

* zespół stopy cukrzycowej,

* tzw. neuropatia obejmująca: zespół
korzonkowy, polineuropatię, mononeuropatia,
neuropatia wegetatywna,

* paradontoza (bardzo rzadkie),

* powikłania skórne: przebarwienia zanikowe,
obumieranie tłuszczowe (bardzo rzadkie),
twardzina, lipodystofia,

* artropatia Charcota, przykurcz Dupuytrena,
osteoporoza.

5. Zastosowanie w chorobach
otolaryngologicznych i stomatologicznych

* przewlekły zanikowy nieżyt nosa,

* przewlekłe zapalenie krtani, zatok obocznych
nosa,

* choroby przyzębia.

6. Choroby tzw. kobiece

* przewlekłe stany zapalne,

* wybrane typy niepłodności,

*stany pooperacyjne.

Hipotetyczne drogi

oddziaływania zabiegów

borowinowych na organizm

ludzki

1. Pobudzenie receptorów -2 -
adrenergicznych,

2. Pobudzanie wydzielania w układzie
hormonalnym: histaminy, serotoniny,
acetylocholiny, prostacykliny, kalcytoniny,

3.  pobudzanie miejscowego wydzielania
hormonów:

PG, endoteliny.

Preparaty uzyskiwane z

borowiny

* pasta borowinowa,

* plastry borowinowe,

* emulsja do kąpieli,

* hydrożel borowinowy / ze względu na
właściwości termiczne, określona jako „terma
borowinowa”

* żel fizjologiczny, stosowany w:

- jonoforezie (0,01-0,05 mA / cm2 katody),

- fonoforezie (0,4-0,6 W/cm2),

- Krem do masażu (kosmetologia).