Organizacja i

funkcjonowanie

samorządu terytorialnego

w województwie

Materiały ze szkolenia służby przygotowawczej

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku

Struktura Województwa

Pomorskiego

 Poviats

20

 Poviats 16
 Cities with poviat status

4

(Gdańsk, Gdynia, Słupsk, Sopot)

 Communes

123

 urban communes (towns)

25

 rural communes with townships 17
 rural communes 81

 Towns

42

 Villages

2994

Pomorskie Voivodeship

Pomorskie Voivodeship

-

-

basic data

basic data

 Area

18298 km

2

 Population (thousand)

2 240 319

(2010)

towns (

65,0%)

villages (35%)

 Population density

122,4

(inhabitants per km

2

)

 Birth rate

3,1 (people per 1000

inhabitants)

 Largest cities (numbers of inhabitants in thousand)

 Gdańsk (capital)

456 967

 Gdynia

247 324

 Słupsk

96 665

 Sopot

38 141

J.s.t w Pomorskiem

J.s.t w Pomorskiem

Samorząd terytorialny to

wspólnota

Samorząd terytorialny

- to specyficzna organizacja społeczności lokalnej

(gmina, powiat) lub regionalnej (województwo

samorządowe)

- i zarazem - forma administracji publicznej, w której

mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę

- i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań

administracyjnych, wynikających z potrzeb tej

wspólnoty

- na danym terytorium
- i dozwolonych samorządowi przez ustawy,
- pod określonym ustawowo nadzorem administracji

rządowej.

Zasady ustroju i działania samorządu

terytorialnego (I)

1. unitarność – państwo stanowi całość, a

gminy, powiaty i województwa nie są
autonomiczne w stanowieniu prawa;
przeciwnie jednostki samorządu terytorialnego
są tylko administracją zdecentralizowaną czyli
powstają i działają tylko na podstawie prawa
krajowego (ustaw bądź rozporządzeń
naczelnych organów administracyjnych),

Zasady ustroju i działania samorządu

terytorialnego (II)

2. subsydiarność (pomocniczość) - sprawowanie

władzy publicznej powinno spoczywać w rękach

instytucji najbliższych zainteresowanym

obywatelom; zadania i kompetencje oraz środki

finansowe przydzielane są więc w pierwszej

kolejności gminom; nie należy jednostce wyższego

rzędu (powiatowi, województwu) powierzać zadań,

które równie dobrze mogą być wykonane przez

jednostkę mniejszą; przekazanie tych zadań na

poziom wyższy może nastąpić tylko wtedy, gdy ich

wykonanie przekracza możliwość poziomu niższego;

państwo powinno je przejmować gdy będą przez nie

wykonane zdecydowanie efektywniej,

Zasady ustroju i działania samorządu

terytorialnego (III)

3.

względna samodzielność –

wykonywanie zadań na własną
odpowiedzialność bez skrępowania
poleceniami indywidualnymi, które
pochodziłyby od innych władz publicznych,
a nadzór administracji rządowej co do
zasady ograniczony jest do kryterium
legalności z wykluczeniem - celowości,

Zasady ustroju i działania samorządu

terytorialnego (IV)

4. demokracja – radni oraz wójtowie

gmin, burmistrzowie i prezydenci
miast wybierani są w wyborach
demokratycznych, powszechnych,
bezpośrednich, równych i tajnych,

Cechy jednostki samorządu

terytorialnego

(gminy, powiatu, samorządu województwa)

1. powstaje tylko z mocy prawa

krajowego i działa w granicach przez

prawo określonych,

2. członkami wspólnoty samorządowej z

mocy prawa są wszyscy mieszkańcy

jednostki samorządu terytorialnego,

3. posiada własną demokratyczną

organizację ustaloną przez ustawę i

własny statut,

Cechy jednostki samorządu

terytorialnego

(gminy, powiatu, samorządu województwa)

4. powołana do wykonywania zadań z zakresu

administracji publicznej w formach

właściwych dla tej administracji,

5. corocznie uchwala własny budżet, nie

będący częścią budżetu państwa, ani -

budżetu innej jednostki samorządu

terytorialnego,

6. jest podmiotem zarówno prawa publicznego

(dysponując kompetencjami

administracyjnoprawnymi), jak i podmiotem

prawa prywatnego (osobą prawa cywilnego,

mającą zdolność sądową),

Cechy jednostki samorządu

terytorialnego

(gminy, powiatu, samorządu województwa)

7. swe decyzje podejmuje w imieniu

własnym i na własną odpowiedzialność,

8. jej względną samodzielność ogranicza

zdecentralizowany nadzór organów
państwowych, z reguły ograniczony do
kryterium legalności,

9. kontrolowana i chroniona przez

niezawisłe sądy administracyjne i sądy
powszechne,

Preambuła Konstytucji RP:

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny,
odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,
my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzący w Boga
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,
jak i nie podzielający tej wiary,
a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł,
równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski,
wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w

chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach,

nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,
zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku,
złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie,
świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej,
pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane,
pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność, w

poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem,

ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej
jako prawa podstawowe dla państwa
oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie

pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.

Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali,
wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka,
jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi,
a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.

Konstytucja RP

Źródła prawa powszechnie

obowiązującego

„Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego

prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego

prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na
obszarze działania organów, które je
ustanowiły, akty prawa miejscowego.”

Konstytucja RP

Prawo miejscowe

„Art. 94.
Organy samorządu terytorialnego oraz

terenowe organy administracji rządowej,
na podstawie i w granicach upoważnień
zawartych w ustawie, ustanawiają akty
prawa miejscowego obowiązujące na
obszarze działania tych organów. Zasady i
tryb wydawania aktów prawa miejscowego
określa ustawa.”

Rozdział VII Konstytucji:

Samorząd Terytorialny

(art.163 - 172)

„Art. 163.
Samorząd terytorialny wykonuje zadania

publiczne nie zastrzeżone przez
Konstytucję lub ustawy dla organów
innych władz publicznych.”

Konstytucja RP

Gmina

„Art. 164.
1. Podstawową jednostką samorządu

terytorialnego jest gmina.

2. Inne jednostki samorządu regionalnego

albo lokalnego i regionalnego określa
ustawa.

3. Gmina wykonuje wszystkie zadania

samorządu terytorialnego nie zastrzeżone
dla innych jednostek samorządu
terytorialnego.”

Konstytucja RP

J.s.t

„Art. 165.
1. Jednostki samorządu terytorialnego

mają osobowość prawną. Przysługują
im prawo własności i inne prawa
majątkowe.

2. Samodzielność jednostek samorządu

terytorialnego podlega ochronie
sądowej.”

Konstytucja RP

J.s.t

„Art. 166.
1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu

potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane

przez jednostkę samorządu terytorialnego jako

zadania własne.

2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb

państwa, ustawa może zlecić jednostkom

samorządu terytorialnego wykonywanie innych

zadań publicznych. Ustawa określa tryb

przekazywania i sposób wykonywania zadań

zleconych.

3. Spory kompetencyjne między organami

samorządu terytorialnego i administracji rządowej

rozstrzygają sądy administracyjne.”

Konstytucja

Dochody j.s.t

„ Art. 167.
1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział

w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im

zadań.

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich

dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z

budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są

określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek

samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi

zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168.
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania

wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym

w ustawie.”

Konstytucja RP

Organizacja j.s.t

„Art. 169.
1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje

zadania za pośrednictwem organów stanowiących i

wykonawczych.

2. Wybory do organów stanowiących są powszechne,

równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu

tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i

przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności

wyborów określa ustawa.

3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów

wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego

określa ustawa.

4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu

terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich

organy stanowiące.”

Wyszczególnienie

Organ

stanowiący

Organ

kontrolny

Organ

wykonawczy

Województwo

samorządowe

Powiat

Gmina

sejmik

województwa

rada powiatu

rada gminy

sejmik

województwa

rada powiatu

rada gminy

zarząd województwa

zarząd powiatu wójt,

burmistrz lub prezydent

miasta

Układ kompetencyjno-decyzyjny w jednostkach samorządu terytorialnego

Wyszczególnienie

Kierownik

jednostki

Jednostka

wykonująca

zadania

Podstawowa

jednostka

organizacyjna, z

pomocą której

wykonuje się

zadania

Podstawowy organ

wydający decyzje z

zakresu administracji

publicznej

Województwo

samorządowe

marszałek

urząd marszał-

kowski +

podległe

jednostki

organizacyjne

urząd

marszałkowski

marszałek

Powiat

starosta

starostwo

powiatowe +

podległe

jednostki

organizacyjne

starostwo

powiatowe

starosta

Gmina

wójt, burmistrz

lub prezydent

miasta

urząd gminy +

+ podległe

jednostki

organizacyjne

urząd gminy

wójt, burmistrz lub

prezydent miasta

Konstytucja RP

Referenda lokalne

„Art. 170.
Członkowie wspólnoty samorządowej mogą

decydować, w drodze referendum, o

sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym

o odwołaniu pochodzącego z wyborów

bezpośrednich organu samorządu

terytorialnego. Zasady i tryb

przeprowadzania referendum lokalnego

określa ustawa.”

Konstytucja RP

Nadzór nad j.s.t

„Art. 171.
1. Działalność samorządu terytorialnego podlega

nadzorowi z punktu widzenia legalności.

2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek

samorządu terytorialnego są Prezes Rady

Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw

finansowych regionalne izby obrachunkowe.

3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może

rozwiązać organ stanowiący samorządu

terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza

Konstytucję lub ustawy.”

Konstytucja RP

Związki j.s.t

„Art. 172.
1. Jednostki samorządu terytorialnego mają

prawo zrzeszania się.

2. Jednostka samorządu terytorialnego ma

prawo przystępowania do międzynarodowych

zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych

oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi

i regionalnymi innych państw.

3. Zasady, na jakich jednostki samorządu

terytorialnego mogą korzystać z praw, o

których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.”

Akty „wewnętrzne” Samorządu

Województwa Pomorskiego

• Statut Województwa Pomorskiego
• Regulamin Pracy Sejmiku

Województwa Pomorskiego

Kompetencje Sejmiku Województwa

Pomorskiego

• stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności:
- statutu województwa,
- zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,
- zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i

urządzeń użyteczności publicznej,

- uchwalanie strategii rozwoju województwa oraz

wieloletnich programów wojewódzkich,

• uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego,
• podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad

projektem uchwały budżetowej,

• podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości

układu wykonawczego budżetu województwa,

• uchwalanie budżetu województwa,

Kompetencje Sejmiku Województwa

Pomorskiego

• określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i

podmiotowych z budżetu województwa,

• rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu

województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz

sprawozdań z wykonywania wieloletnich programów

województwa,

• podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia

absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu

województwa,

• uchwalanie przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych,

• podejmowanie uchwał w sprawie powierzenia zadań samorządu

województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego,

• uchwalanie Priorytetów współpracy zagranicznej

województwa,

• podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych

zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej,

• wybór i odwoływanie Zarządu Województwa,

• rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa,

Kompetencje Sejmiku Województwa

Pomorskiego

• powoływanie i odwoływanie skarbnika województwa,

• podejmowanie uchwał w sprawie tworzenia związków,

stowarzyszeń, fundacji oraz ich rozwiązywania, a także

przystępowania do nich lub występowania z nich,

• podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych

województwa dotyczących:

• zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz

ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż

3 lata,

• emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania,

nabywania i wykupu,

• zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

Kompetencje Sejmiku Województwa Pomorskiego

• ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i

kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez

zarząd województwa oraz maksymalnej wysokości

pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd

województwa,

• tworzenia spółek prawa handlowego i

przystępowania do nich oraz określania zasad

wnoszenia wkładów, a także obejmowania,

nabywania i zbywania udziałów i akcji.

• podejmowanie uchwał w innych sprawach

zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do

kompetencji sejmiku województwa,

• uchwalanie przepisów dotyczących organizacji

wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu

województwa

Inicjatywa uchwałodawcza

SWP:

„§ 9. Inicjatywę uchwałodawczą

posiadają:

1) Zarząd,
2) Przewodniczący i wiceprzewodniczący

Sejmiku,

3) komisje,
4) kluby radnych,
5) nie mniej niż 9 radnych.”

Materiał obowiązkowy:

• USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie

gminnym

• USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie

powiatowym.

• USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie

województwa.

• Statut Województwa Pomorskiego

Dziękuje!