Modlitwa

eucharystyczna

Wstęp i prefacja

Piotr Odyjas

OWMR:
„72. W czasie Ostatniej Wieczerzy Chrystus ustanowił

ofiarę i ucztę paschalną, w której ofiara krzyża stale
uobecnia się w Kościele, ilekroć kapłan reprezentujący
Chrystusa Pana czyni to samo, co sam Pan uczynił i co
polecił uczniom czynić na swoją pamiątkę

[1]

.

Chrystus bowiem wziął chleb i kielich, złożył dzięki,

połamał i podał swoim uczniom, mówiąc: Bierzcie, jedzcie,
pijcie; to jest Ciało moje; to jest kielich Krwi mojej. To
czyńcie na moją pamiątkę. Dlatego Kościół całą celebrację
Liturgii eucharystycznej ułożył z następujących części
odpowiadających słowom i czynnościom Chrystusa. A
mianowicie:

1)

Podczas przygotowania darów przynosi się do ołtarza

chleb i wino z wodą, czyli te elementy, które Chrystus wziął
w swoje ręce.

2)

W czasie Modlitwy eucharystycznej składa się

Bogu dziękczynienie za całe dzieło zbawienia, a
złożone dary stają się Ciałem i Krwią Chrystusa.

3)

Przez łamanie chleba i Komunię świętą wierni, choć

liczni, z jednego chleba przyjmują Ciało Pańskie i z jednego
kielicha piją Krew Pańską, podobnie jak Apostołowie przyjęli
je z rąk samego Chrystusa.”

[1]

Por. KL nr 47; Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Eucharisticum mysterium, 25 maja 1967, nr 3 a, b: AAS 59 (1967) 540-

541.

Modlitwa eucharystyczna
OWMR: 
„78. Teraz rozpoczyna się Modlitwa eucharystyczna, czyli

modlitwa dziękczynienia i uświęcenia

, która jest

ośrodkiem i szczytem całej celebracji

. Kapłan wzywa lud,

aby wzniósł serca do Pana, oraz jednoczy go z sobą w
modlitwie i dziękczynieniu, jakie w imieniu całej
wspólnoty zanosi do Ojca przez Jezusa Chrystusa w
Duchu Świętym.

Znaczenie tej modlitwy polega na tym,

aby całe zgromadzenie wiernych zjednoczyło się z
Chrystusem w głoszeniu wielkich dzieł Bożych i w
składaniu Ofiary

. Modlitwa eucharystyczna domaga się,

aby wszyscy wsłuchiwali się w nią w pełnym czci
skupieniu.”

OWMR:
„79. W strukturze Modlitwy eucharystycznej można wyróżnić
następujące zasadnicze części:
a) Dziękczynienie (wyraża się ono zwłaszcza w prefacji), w
którym kapłan w imieniu całego świętego ludu wielbi Boga
Ojca i składa Mu dziękczynienie za całe dzieło zbawienia lub
za jakiś szczególny jego aspekt, zależnie od różnorodności
dnia, święta lub okresu.
b) Aklamacja: całe zgromadzenie, łącząc się z mocami
niebios, śpiewa Święty. Aklamację tę, stanowiącą część
modlitwy eucharystycznej, wykonuje cały lud razem z
kapłanem.
c) Epikleza…
d) Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracja...
e) Anamneza…
f) Ofiarowanie…
g) Modlitwy wstawiennicze...
h) Końcowa doksologia…”

Wg OWMR

OWMR:
„147.

Następnie

kapłan

rozpoczyna

Modlitwę

eucharystyczną. Zgodnie z przepisami (por. nr 365) wybiera

jedną z modlitw znajdujących się w Mszale Rzymskim i

zatwierdzonych przez Stolicę Apostolską. Z natury swojej

Modlitwa eucharystyczna wymaga, aby wypowiadał ją sam

kapłan, uprawniony do tego na mocy święceń. Lud zaś,

ożywiony wiarą, łączy się z kapłanem w milczeniu oraz

poprzez

formuły

ustalone

w

strukturze

modlitwy

eucharystycznej

. Są to odpowiedzi w dialogu prefacji,

Święty, aklamacja po konsekracji i aklamacja Amen po

końcowej doksologii oraz inne aklamacje wprowadzone

przez Konferencję Episkopatu i zatwierdzone przez Stolicę

Świętą.
Usilnie się

zaleca, aby kapłan śpiewał części Modlitwy

eucharystycznej mające melodie

.”

Geneza ME

• W Rzymie nazywana Kanonem

(„Canon” -norma, reguła, ustalony
porządek)

• Na Wschodzie używano określenia

Anafora (anaferein – przyniesienie
darów, uniesienie, ofiara)

• Obecnie w Mszale łacińska nazwa Prex

eucharistica – Modlitwa
Eucharystyczna

• Modlitwa eucharystyczna jest centralną

i kulminacyjną częścią całej liturgii

• Od wczesnego średniowiecza

odmawiano po cichu Kanon mszalny

• W późniejszym okresie zalecano

odmawianie Kanonu

• Od ok. IX w. nakazywano używania

Kanonu

• 1965r. – głośne odmawianie Kanonu
• 1967r. – języki narodowe wchodzą do

liturgii

• 1968r. – wprowadzono trzy

dodatkowe Modlitwy eucharystyczne

Modlitwy eucharystyczne

obecne dzisiaj w mszale

• I ME: Tzw. Kanon Rzymski
• II ME: nazywana czasami modlitwą epoki

męczenników (jest modyfikacją Kanonu
Hipolita Rzymskiego)

• III ME: nowa modlitwa, zwierająca jasno

uporządkowane elementy składowe

• IV ME: pochodzi z liturgii wschodniej św.

Bazylego – tzw. modlitwa historii zbawienia

• Z czasem ME uległy rozwojowi

Dodatkowe ME dla diecezji

polskich

• V ME
• Dwie ME o tajemnicy pojednania
• Trzy ME dla mszy z udziałem dzieci

Charakterystyka ME

• ME mają

wyraża dziękczynienie

za

zbawcze dzieła Boże mające miejsce na
przestrzeni wieków

• ME

wielbi

Boga

• W ME

podkreślona

jest

rola Ducha

Świętego

:

- przy składaniu ofiary
- przy jednoczeniu i uświęcaniu
wiernych

• ME

podkreśla skuteczność ofiary

eucharystycznej

Świat w ME

• Dzieło Bożej miłości
• Odkupiony przez Jezusa
• Nieustannie uświęcany i

udoskonalany przez Ducha Świętego

• Ludzie są odpowiedzialni za jego

kształt, za bliźniego, chrześcijan, za
ludzi szukających Boga i wszystkich
ludzi dobrej woli

ME – krok po kroku…

Prefacja

• Geneza nazwy:

terminy proagoreusis i prorresis (łac.
praefatio) – zakaz wchodzenia do
świątyni

• Ponadto oznaczało:

- modlitwę przed przemówieniem do ludu
- życzenie pomyślności przed
dokonaniem czynności liturgicznej

…

• …
• Nazwa praefatio (prae – przed,

wobec; for, fari – mówić) rozumiana
w dwójnasób:
1) modlitwa w sensie czasowym,
2) modlitwa w sensie przestrzennym.

Pierwszy słowa praefatia użył św.

Cyprian

ME – krok po kroku…

Prefacja cd.

Wg OWMR

OWMR:
„148.

Rozpoczynając Modlitwę eucharystyczną, kapłan

rozkłada ręce

i śpiewa lub mówi:

Pan z wami

. Lud

odpowiada:

I z duchem twoim

. Kiedy następnie mówi:

W górę serca, wznosi ręce

. Lud odpowiada:

Wznosimy

je do Pana

. Z kolei kapłan, mając rozłożone ręce,

dodaje:

Dzięki składajmy Panu, Bogu naszemu

. Lud

odpowiada:

Godne to i sprawiedliwe

. Potem kapłan

wygłasza dalszy ciąg prefacji, trzymając ręce
rozłożone.

Pod koniec składa ręce i razem z wszystkimi

uczestnikami śpiewa lub głośno mówi: Święty

(por. nr

79 b).”

• Elementy składowe prefacji:

1) dialog wprowadzający
2) formuła wstępna
3) embolizm
4) formuła końcowa
5) konkluzja

Prefacja cd.

Dialog wprowadzający

K:

Pan z Wami

W:

I z duchem twoim

Dialog ten to nie tylko życzenie, ale
wskazanie, przypomnienie i
potwierdzenie obecności Pana w
zgromadzeniu ze swoim ludem i w
swoim ludzie

Dialog wprowadzający cd.

K:

W górę serca

W:

Wznosimy je do Pana

Zwrot zaczerpnięty z „Tradycji Apostolskiej”,
z „Kanonów” Hipolita oraz od św. Cypriana.

Trudno określić pochodzenie tego zwrotu.
Być może zaczerpnięty z liturgii
samarytańskiej, hellenistycznej, łacińskiej
bądź semickiej.

Sursum corda –
zachęta do
zmiany swej
postawy

Zachęta do oddania swego
przemienionego serca w
pełni Chrystusowi oraz nie
przywiązywania się do
rzeczy materialnych

Dialog wprowadzający cd.

K:

Dzięki składajmy Panu, Bogu naszemu

W:

Godne to i sprawiedliwe

Dzięki składajmy Panu

– berakah, czyli

starotestamentalne „dziękczynienie”.

Godne to i sprawiedliwe

– zwrot pochodzący z

kultury helleńskiej, w której służył do aprobaty

ważnych wyborów.

Dialog wprowadzający znany co najmniej

od czasów Hipolita Rzymskiego. Ma

przypomnieć, że ME to nie tylko sprawa

celebransa, ale udział w niej bierze całe

zgromadzenie liturgiczne

Formuła wstępna

• Nawiązanie do wcześniejszej odpowiedzi

wiernych

• Podkreśla charakter składanego

dziękczynienia, czyli zawsze i wszędzie

• W większości prefacji zwraca się do Boga

Ojca wspominając pośrednictwo Jezusa

Chrystusa

Np.

K: Zaprawdę godne to i sprawiedliwe,
słuszne i zbawienne, abyśmy zawsze i
wszędzie Tobie składali dziękczynienie,
Panie, Ojcze święty, wszechmogący wieczny
Boże, przez Chrystusa Pana naszego.

Embolizm prefacyjny

• Zmienny tekst powiązany z

liturgicznym charakterem dnia

• Podaje motyw dziękczynienia

wykorzystując teksty oparte na Biblii,
teksty teologiczne nawiązujące do
Ewangelii lub treści dogmatycznych

Np.

K: On to po swoim zmartwychwstaniu
jawnie się ukazał wszystkim uczniom i
na ich oczach wzniósł się do nieba, aby
dać nam udział w swoim Bóstwie.

Formuła końcowa

• Poszerza uwielbienie i dziękczynienie Kościoła

i włącza je w uwielbienie i dziękczynienie

aniołów i świętych

• W użyciu było 5 form przejścia z embolizmu

do formuły końcowej:

- „Przez Chrystusa naszego Pana, któremu

właściwie, słusznie…”

- „Przez Chrystusa, którego wielbią…”

- „Przez Chrystusa, przez którego…”

- „przeto”

- „dlatego”

Np.

K: Przeto z Aniołami i Archaniołami, z
błogosławionymi Duchami oraz ze
wszystkimi chórami niebios śpiewamy
hymn ku Twojej chwale, bez końca wołając.

Obecne formy przejścia od

embolizmu do formuły

końcowej

• „Dlatego...”

• „Dlatego łącząc się z...”

• „Dlatego niebo i ziemia...”

• „Dlatego pełnią łask paschalnych... „

• „Przez Niego Twój majestat uwielbiają...”

• „Przez Niego...”

• „My także razem z...”

• „My także radujemy się ze spotkania ze Zbawicielem…”

• „Majestat ten chwalą...”

• „Z radością łączymy nasze głosy z...” (Prefacja nr 63)

• Inaczej w IV ME

• „Wdzięczni za te dary…” (V ME A: )

• „Za te znaki Twojej dobroci wychwalamy Cię i błogosławimy” (V

ME C)

• „Za tę tajemnicę zbawienia…” (V ME D)

• „Wdzięczni za tajemnicę Twojej dobroci* pełni podziwu i radości

z odnalezionego zbawienia..” (I ME o Taj. Poj. )

• „I my...” (II ME o Taj. Poj.)

Konkluzja

Konkluzja to aklamacja Sanctus… - święty…

Trudno określić kiedy została wprowadzona do

liturgii.
Wyraźnie pojawia się w IV wieku, acz tekst nie

jest jeszcze jednolity i nie wszędzie łączony jest z

prefacją.
VII w. – umieszczenie Sanctus na końcu prefacji

staje się powszechne.
VIII w. – powszechnie używany tekst:

„Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie”

K i W: Święty, Święty, Święty Pan, Bóg
zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia
chwały Twojej. Hosanna na wysokości.
Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
Hosanna na wysokości.

Konkluzja cd.

•Źródło Sanctus – biblijny Trishagion w Ps.99
•Trishagion wystepuje również w Iz 6,3, Ap 4,8

Pan zastępów

•Wg Iz: wyrażenie Sabaoth – „Bóg Zastępów”,
„Bóg wszelkich bytów stworzonych”, dosłownie
„Bóg wojsk wielkiej ilości”
•W Wulgacie: Deus exercituum – „Bóg wojsk”

Ps. 99:
„1 Pan króluje: drżą narody;
zasiada na cherubach: a ziemia się trzęsie.
2 Wielki jest Pan na Syjonie
i wyniesiony ponad wszystkie ludy.
3 Niech wielbią imię Twoje
wielkie i straszliwe:
ono jest

święte

.

4 Królem jest Potężny, co kocha
sprawiedliwość.
Ty ustanowiłeś to, co jest słuszne,
prawo i sprawiedliwość w Jakubie
Ty ustanowiłeś.
5 Wysławiajcie Pana, Boga naszego,
oddajcie pokłon u podnóżka stóp Jego:
On jest

święty

.

6 Wśród Jego kapłanów są Mojżesz i Aaron,
i Samuel wśród tych, co wzywali Jego imienia:
wzywali Pana,
On ich wysłuchiwał.
7 Przemawiał do nich w słupie obłoku:
słyszeli Jego zlecenia i przykazania, które im
nadał

5

;

8 Panie, Boże nasz, Ty ich wysłuchiwałeś,
byłeś dla nich Bogiem przebaczającym,
ale brałeś odwet za ich występki.
9 Wysławiajcie Pana, Boga naszego,
oddajcie pokłon przed świętą Jego górą:
bo Pan, Bóg nasz, jest

święty

.”

Iz 6,3:
„I wołał jeden do drugiego:
«Święty, Święty, Święty jest Pan Zastępów.
Cała ziemia pełna jest Jego chwały»”.
Ap 4,8:
„Cztery Zwierzęta - a każde z nich ma po sześć skrzydeł
- dokoła i wewnątrz są pełne oczu,
i nie mają spoczynku, mówiąc dniem i nocą:
Święty, Święty, Święty, Pan Bóg wszechmogący,
Który był i Który jest, i Który przychodzi.”

Konkluzja cd.

Pełne są niebiosa i ziemia chwały

Twojej

• Poszerzenie starotestamentalnej

koncepcji zbawienia

• Słowa pochodzące z anafory z IV w.

Hosanna na wysokości

• Hosanna – „zbaw mnie”, „zbawże”
• Korzenie w Ps. 118,25-26

Ps 118, 25-26:
„25 O Panie, wybaw!
O Panie, daj pomyślność!
26 Błogosławiony, który przybywa w imię Pańskie!
Błogosławimy wam z domu Pańskiego.”

Konkluzja cd.

Błogosławiony, który idzie

• Wyrażenie o wymowie chrystologicznej
• W ścisłym związku z Maranatha

(„Przyjdź Panie”)

• Chrystus jest tym, który przyszedł i

który wciąż przychodzi zaś
sprawowanie Eucharystii to
przygotowanie do przyjścia Jezusa

1. Prefacja wielkopostna nr 8 -

Duchowe znaczenie Wielkiego Postu

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, * słuszne i zbawienne, * abyśmy

zawsze składali dziękczynienie * Tobie, miłosierny Ojcze, wszechmogący

Boże, * Królu wiecznej chwały, * przez naszego Pana Jezusa Chrystusa.

Albowiem pozwalasz Twoim wiernym * co roku z oczyszczoną duszą *

radośnie oczekiwać świąt wielkanocnych, * aby gorliwie oddając się

modlitwie * i dziełom miłosierdzia, * przez uczestnictwo w sakramentach

odrodzenia * osiągnęli pełnię dziecięctwa Bożego.

Dlatego z Aniołami i Archaniołami * i z wszystkimi chórami niebios *

głosimy Twoją chwałę, * razem z nimi wołając:

Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. * Pełne są niebiosa i ziemia

chwały Twojej. * Hosanna na wysokości. * Błogosławiony, który idzie w

imię Pańskie. * Hosanna na wysokości.

2. Prefacja Wielkopostna nr 9 -

Odnowienie przez pokutę

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, * abyśmy

zawsze składali dziękczynienie * Tobie, miłosierny Ojcze,

wszechmogący Boże, * Królu wiecznej chwały.

Ty nam dajesz czas łaski i zbawienia, * abyśmy oczyścili serca od

nieuporządkowanych przywiązań * i wśród spraw doczesnych *

troszczyli się przede wszystkim o wieczne zbawienie.

Dlatego z Aniołami i wszystkimi Świętymi * wysławiamy Ciebie,

razem z nimi wołając:

Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. * Pełne są niebiosa i

ziemia chwały Twojej. * Hosanna na wysokości. * Błogosławiony, który

idzie w imię Pańskie. * Hosanna na wysokości.

Prefacja na 2 Niedzielę Wielkiego Postu

nr 13 - Przemienienie Pańskie

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, * słuszne i zbawienne, * abyśmy

zawsze składali dziękczynienie * Tobie, miłosierny Ojcze, wszechmogący

Boże, * Królu wiecznej chwały, * przez naszego Pana Jezusa Chrystusa.

On po zapowiedzeniu uczniom swojej śmierci * na świętej górze odsłonił

przed nimi blask swojego bóstwa * i wezwawszy na świadków Mojżesza i

proroka Eliasza * upewnił nas, że przez cierpienie * dojść możemy do

chwały zmartwychwstania.

Dlatego łącząc się z Aniołami w niebie, * wielbimy Ciebie na ziemi, *

razem z nimi wołając:

Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. * Pełne są niebiosa i ziemia

chwały Twojej. * Hosanna na wysokości. * Błogosławiony, który idzie w

imię Pańskie. * Hosanna na wysokości.

1. Modlitwa Eucharystyczna o Tejemnicy

Pojednania nr 96 - Pojednanie jako powrót do

Ojca

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to jest, abyśmy Tobie składali dziękczynienie, * Ojcze święty, Boże

nieskończonej dobroci.

Ty nieustannie wzywasz grzeszników do odnowy w Twoim Duchu * i najpełniej

objawiasz swoją wszechmoc w łasce przebaczenia. * Wiele razy ludzie łamali Twoje

przymierze, a Ty zamiast ich opuścić, zawarłeś z nimi nowe przymierze * przez

Jezusa, Twojego Syna i naszego Odkupiciela: * przymierze tak mocne, że nic nie

może go złamać. * Nam także dajesz czas pojednania i pokoju, * abyśmy polecając

się jedynie Twojemu miłosierdziu * odnaleźli drogę powrotu do Ciebie, * otwierając

się na działanie Ducha Świętego * nowym życiem żyli w Chrystusie, * wychwalali

nieprzerwanie Twoje imię i służyli braciom.

Wdzięczni za tajemnicę Twojej dobroci, * pełni podziwu i radości z odnalezionego

zbawienia, * jednoczymy się z niezliczonymi chórami Aniołów i Świętych, * aby

śpiewać Twoją chwałę:

Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. * Pełne są niebiosa i ziemia chwały

Twojej. * Hosanna na wysokości. * Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. *

Hosanna na wysokości.

2. Modlitwa Eucharystyczna o Tejemnicy

Pojednania nr 97 - Pojednanie z Bogiem

fundamentem ludzkiej zgody

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Zaprawdę, godne to jest, abyśmy Tobie składali dziękczynienie * i Ciebie

wysławiali, Boże wszechmogący i wieczny, * za przedziwne dzieło odkupienia

* w Chrystusie, naszym Zbawicielu.

Poznajemy Twoją miłość ojcowską, * gdy kruszysz twarde ludzkie serca, * i w

świecie rozdartym przez walki i niezgodę * czynisz człowieka gotowym do

pojednania. * Ty mocą Ducha działasz w głębiach serca, * aby nieprzyjaciele

szukali zgody, * w przeciwnicy podali sobie rękę * i ludy doszły do jedności. *

Twój dar, Ojcze, sprawia, * że szczere szukanie pokoju gasi spory, * miłość

zwycięża nienawiść, * a pragnienie zemsty ustaje przez przebaczenie.

I my zjednoczeni z Aniołami śpiewającymi Twą chwałę, * zanosimy z radością

hymn dziękczynienia i uwielbienia:

Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. * Pełne są niebiosa i ziemia chwały

Twojej. * Hosanna na wysokości. * Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. *

Hosanna na wysokości.

Bibliografia:
1) www.wiara.pl (stan na 17 I 2013)
2) Ogólne wprowadzenie do Mszału

Rzymskiego, z trzeciego wydania Mszału
Rzymskiego, Rzym 2002

3) Biblia Tysiąclecia
4) Eucharystia pierwszych chrześcijan –

Ojcowie Kościoła nauczają o Eucharystii,
red. Ks. Marek Starowieyski, Społeczny
Instytut Wydawniczy Znak 1987

Dziękuję za uwagę