Higienę jamy ustnej ocenia się za
pomocą:



lusterka,



zgłębnika,



wskaźnika OHI,



wskaźnika fuksynowego,



sondażu diagnostycznego

przeprowadzonego za pomocą
ankiety i odpowiednich
kwestionariuszy.



Niemal natychmiast po wyczyszczeniu

zębów zaczynają odkładać się na ich

powierzchni miękkie złogi.



Są to: bezkomórkowa, przezroczysta

nabyta osłonka zębowa oraz -złożona

głównie z drobnoustrojów - płytka

nazębna.



Odkładająca się stale płytka nazębna

jest niewidoczna dla oka.



Dopiero grube złogi nazębne pokryte

luźnym osadem resztek pożywienia, stają
się zauważalne.



Aby uwidocznić płytkę nazębną, stosuje

się najczęściej jej wybarwianie różnymi
związkami chemicznymi.



Jest to bardzo praktyczny sposób kontroli

higieny jamy ustnej, pozwalający ocenić
zaniedbania pacjenta lub jego postępy w
nauce i stosowaniu różnych metod
higieny uzębienia.



Wybarwianie złogów można wiec

stosować przy pierwszym kontakcie z
pacjentem w celu orientacji w stanie
higieny jego jamy ustnej i jako punkt
wyjścia dla porównań w późniejszym
czasie.

Przeprowadzone podczas instruktażu
higieny wybarwienie złogów może
być wykorzystane dla różnych celów:



jest bardzo silnym elementem motywującym dla

pacjenta wykazującym mu „czerwono na

białym” stan higieny



pozwala uwidocznić miejsca szczególnego

odkładania płytki, a przez to uświadomić mu

konieczność zwrócenia większej uwagi na te

właśnie obszary



wybarwienie po zwyczajnym (dotychczas

stosowanym przez pacjenta sposobem) umyciu

zębów – zademonstrować i udowodnić małą

skuteczność takiego zabiegu.



może być sposobem udowodnienia wyższości

nowej metody oczyszczania zębów, a także

wykazania niedociągnięć podczas nauki tej

metody



Wybarwianie złogów pozwala też

personelowi stomatologicznemu
ocenić jakość stosowanych
profesjonalnych zabiegów usuwania
osadów i polerowania zębów,
sprawdzać skuteczność środków
przeciw złogom nazębnym oraz
kontrolować stan higieny używanych
protez i aparatów ortodontycznych.



Najprostszymi środkami

wybarwiającymi mogą być roztwory
na bazie mieszaniny jodu z gliceryną,
1% roztwór fioletu krystalicznego lub
1% alkoholowy roztwór gencjany.

Najbardziej popularnym środkiem
jest jednak fuksyna.



Przygotowuje się ją w następujący

sposób: 6 gram zasadowej fuksyny
rozpuszcza się w 100 ml 95% alkoholu
etylowego, a następnie 5-10 kropli tego
płynu wlewa się do pół kubka wody.



Dopiero tak przygotowanym roztworem

poleca się pacjentowi dokładnie płukać
jamę ustną przez ok. 30 sekund.



Następnie płyn ten należy wypluć, a

usta przepłukać jeszcze zwykłą ciepłą
wodą.



Złogi nazębne wybarwiają się na

kolor fioletowoczerwony.



Mechanizm wybarwiania przez

fuksynę polega na łączeniu się jej z
polisacharydami płytki.



Zabarwienie zanika po około

godzinie lub utrzymuje się nieco
dłużej.



Może to być trochę kłopotliwe dla

niektórych pacjentów, być przyczyną
niezadowolenia i zniechęcać do tego
rodzaju testów w przyszłości.



Są też gotowe płyny do wybarwiania

złogów, np. Red Cote, Carietest i in.
Stosuje się je najczęściej podobnie
jak fuksynę.



Oryginalnym środkiem jest preparat

Carietest. Jest to roztwór na bazie
błękitu patentowego i żółcieni
tetrazynowej.



Po wypłukaniu jamy ustnej wodą,

posługując się nasączonym
wacikiem, nanosimy barwnik na zęby.



Po ponownym przepłukaniu jamy

ustnej wodą w celu usunięcia
nadmiaru barwnika, czynność
smarowania i płukania można
powtórzyć.



Płytka nazębna barwi się wtedy na

kolor zielony.



Zabarwienie to utrzymuje się tylko

pół godziny, co - jak wspomniałem
wyżej - nie jest bez znaczenia.



Istnieje również preparat (nosi on

nazwę Mira-2-tone) pozwalający na
rozróżnienie osadów liczących sobie
więcej niż 24 godziny (zabarwiają się
na niebiesko) od osadów świeżych
(zabarwiają się na czerwono).



Pozwala to na udowodnienie

pacjentowi jego dłuższych zaniedbań
higienicznych.



Nieco innym sposobem wybarwiania

jest zastosowanie fluoresceinianu sodu.



Preparat o nazwie Plaque Test daje

niebieskie wybarwienie zębów i żółte

złogów nazębnych, ale widoczne staje

się to dopiero po zastosowaniu

specjalnej lampy z urządzenia zwanego

Broxo-test emitującego światło

fioletowe o długości fali 470-510 nm.



Używanie środków wybarwiających

w roztworach polecane jest przede
wszystkim w gabinetach
stomatologicznych przez fachowy
personel oraz do oceny stanu higieny
protez i aparatów ortodontycznych.



Do samokontroli płytki nazębnej,

wykonywanej przez pacjenta na
bieżąco w warunkach domowych,
dobrze nadają się tabletki z erytrozyną.



Jest ich przynajmniej kilka rodzajów.

Można wyróżnić np.
Plaquefärbetabletten (prod. RFN), Red
Cote (prod.USA) lub Plakk-fertö
(Węgry).



Tabletkę należy rozgryźć, zmieszać

ze śliną, i tak trzymać w ustach ok.
pół minuty.



Potem ślinę można połknąć lub

wypluć, a następnie przepłukać jamę
ustną wodą. Złogi wybarwiają się na
kolor czerwony.



Użycie lusterka pozwala pacjentowi na lepsze

dojrzenie wybarwionej płytki od strony języka lub

podniebienia.



Stosowanie tabletek co pewien czas przed

umyciem zębów pozwala na uwidocznienie miejsc

szczególnego odkładania płytki nazębnej.



Dokładne wyszczotkowanie zębów z już wcześniej

wybarwioną płytką ujawnia nam miejsca, gdzie

szczoteczka nie dociera.



Pacjent może sam dzięki temu bądź to

skorygować stosowaną technikę oczyszczania

zębów, bądź też użyć środków pomocniczych

(nitki, wykałaczki) w tych miejscach, które okazały

się niedostępne tradycyjnemu szczotkowaniu.



Stosując wybarwianie złogów

nazębnych którymś z omawianych
sposobów, możemy uzyskać
liczbowe, a więc bardziej obiektywne
określenie stanu higieny jamy ustnej.



Ocenę wykonujemy obliczając tzw.

wskaźnik fuksynowy.



Wymaga to dokładnego zbadania

rozległości pokrytych wybarwioną
płytką nazębną powierzchni zębów.



Badanie całego uzębienia nie jest

konieczne.



Dla ułatwienia badamy tylko sześć

zębów - po jednym z każdej grupy
położonych przeciwstawnie, a więc:
pierwszy siekacz, przedtrzonowiec i
trzonowiec prawe górne i
analogiczne zęby po stronie lewej w
żuchwie.



Dla każdego z tych zębów określamy

zabarwienie osobno po stronie
policzkowej i językowej.

Kryteria oceny są następujące:



0 - brak osadu



1 - osad pokrywający nie więcej niż

1/3 korony zęba



2 - między 1/3 a 2/3 powierzchni

korony



3 - powyżej 2/3



Uzyskane wartości liczbowe sumuje

się i dzieli przez liczbę badanych
zębów, czyli w tym wypadku przez 6.



Jest to tzw. uproszczony wskaźnik

fuksynowy higieny jamy ustnej,
opracowany przez Sobolewskiego.

Wzór



F - wskaźnik
fuksynowy



x - suma wartości
po stronie
policzkowej



y - suma wartości
po stronie
językowej



n - liczba badanych
zębów (6)

Pomocne podczas badania może
okazać się zapisanie wyników w
tabelce:



Wskaźnik może osiągać zasięg w

granicach od 0 do 6.



Stan higieny określa się jako dobry,

dostateczny i zły, gdy wartości
wskaźnika wynoszą odpowiednio: 0 -
2 , 2 - 4 i 4 - 6.



Wybarwianie złogów nazębnych jest

pomocne również przy określaniu
wskaźnika higieny jamy ustnej OHI
wg Greena i Vermilliona.



Składa się on z dwóch części:

wskaźnika osadu i kamienia.



Dla naszych potrzeb najczęściej

stosuje się wskaźnik OHI uproszczony
(zawężony do 6 zębów) oraz
ograniczony jedynie do wskaźnika
osadu.

Bada się następujące zęby:



W górnych zębach trzonowych

ocenia się powierzchnie policzkowe,
w dolnych - językowe, a w
siekaczach - powierzchnie wargowe



Zasada przeprowadzania pomiaru

oraz kryteria oceny są takie same.



Zebrane punkty dzielimy przez badaną

liczbę zębów i oceniamy poszczególne

powierzchnie według skali:



0<OHI<1, wartość świadczy o bardzo

dobrej higienie jamy ustnej,



1<OHI<2, wartość świadczy o dobrej

higienie jamy ustnej,



2<OHI<3, wartość świadczy o

dostatecznej higienie jamy ustnej,



OHI=3, wartość świadczy o

niedostatecznej higienie jamy ustnej.

Poziom wskaźnika fuksynowego F

wskazuje na stopień higieny jamy
ustnej:



0<F<1 higiena bardzo dobra,



1<F<2 higiena dobra,



2<F<3 higiena dostateczna,



F=3 higiena niedostateczna.

Badając higienę jamy ustnej za

pomocą sondażu diagnostycznego
można ustalić:



częstość mycia zębów,



czas trwania mycia zębów,



częstotliwość wizyt u stomatologa,



jakie pacjent używa dodatkowe

środki do higieny jamy ustnej.



Stan higieny jamy ustnej zależy

także od stanu dziąseł.



W tym celu korzysta się ze

wskaźnika dziąsłowego (G. Index wg
Loe i Silness) oraz wskaźnika płytki
bakteryjnej Plaque Index.

Kryteria oceny wskaźnika dziąsłowego oparte

są na zmianach w dziąśle:



0 – dziąsło zdrowe, kolor bladoróżowy,



1 – łagodny stan zapalny, nie występuje
krwawienie,



2 – umiarkowane zapalenie, zaczerwienienie,
obrzęk, przerost dziąsła, krwawienie przy
ucisku,



3 – ciężkie zapalenie, zaczerwienienie,
obrzęk, krwawienie.



Wskaźnik płytki bakteryjnej służy do

oceny grubości płytki umiejscowionej
w okolicy szyjki zęba na czterech
powierzchniach zęba.

Kryteria jego oceny są następujące:



0 – brak płytki,



1 – cienka warstwa przylegająca do brzegu
dziąsłowego i szyjki zęba, stwierdzona
zgłębnikiem, ale nie widoczna gołym okiem,



2 – płytka na brzegu dziąsła lub na
powierzchni zęba oraz w kieszonce
dziąsłowej,



3 – obfite nagromadzenie złogów w kieszonce
lub na brzegu dziąsła i powierzchni zęba.



Bakterie występujące w jamie ustnej to

głównie Gram-dodatnie ziarenkowce z rodzaju

Streptococcus. To komórki kuliste, występujące

w postaci dwoinek, łańcuszków, większość z

nich jest względnie beztlenowa.



Do tej grupy należy zaliczyć także paciorkowce

chorobotwórcze Streptoccoccus pyogenes

(paciorkowiec ropotwórczy). Paciorkowcami

występującymi w jamie ustnej i wywołującymi

schorzenia są Streptoccocus anginosus,

Streptoccocus intermedius. Mogą wywołać

zapalenie dziąseł, zatok, próchnicę zębów.

Innymi bakteriami występującymi w jamie

ustnej są Streptoccocus salivarius wywołujące

ropienie, posocznicę, próchnicę zębów.



Występują też szczepy Streptococcus mutans,

które mogą również powodować próchnicę

podobnie jak niektóre szczepy bakterii kwasu

mlekowego (Lactobacillus) i Actinomyces.



Bakterie są zdolne do fermentacji

węglowodanów, prowadzi to do
powstania kwasów i obniżenia pH.
Powtarzające się spadki pH prowadzą
do demineralizacji twardych tkanek
zęba.

Czynniki predysponujące do
powstawania próchnicy:



podatność zęba na choroby,



węglowodany,



bakterie płytki nazębnej,



określony czas.