Współczesne problemy

epidemiologiczne, w tym

broni biologicznej

Michał Bartoszcze

Po wielkich sukcesach w dwudziestym wieku

Po wielkich sukcesach w dwudziestym wieku

w walce z chorobami zakaźnymi, (co

w walce z chorobami zakaźnymi, (co

zawdzięczamy

rozwojowi

mikrobiologii,

zawdzięczamy

rozwojowi

mikrobiologii,

odkryciu

antybiotyków,

opracowaniu

odkryciu

antybiotyków,

opracowaniu

szczepionek i środków dezynfekcyjnych),

szczepionek i środków dezynfekcyjnych),

czego wymownym przykładem było m.in.

czego wymownym przykładem było m.in.

wyeliminowanie ospy w 1980 roku w skali

wyeliminowanie ospy w 1980 roku w skali

światowej, sukcesy w walce z gruźlicą,

światowej, sukcesy w walce z gruźlicą,

nastąpił okres, kiedy optymizm poddany

nastąpił okres, kiedy optymizm poddany

został ciężkiej próbie. Pogląd, że problemy

został ciężkiej próbie. Pogląd, że problemy

chorób

zakaźnych

zostaną

ostatecznie

chorób

zakaźnych

zostaną

ostatecznie

rozwiązane okazał się błędny.

rozwiązane okazał się błędny.

W ostatnim okresie zaskoczeni jesteśmy

W ostatnim okresie zaskoczeni jesteśmy

zjawiskami

wskazującymi

na

niezwykłe

zjawiskami

wskazującymi

na

niezwykłe

przystosowanie się mikroorganizmów do

przystosowanie się mikroorganizmów do

zmieniających się warunków środowiskowych.

zmieniających się warunków środowiskowych.

Współczesny świat stał się globalną wioską, w
której łatwiejsze jest rozprzestrzenianie się
zarazków i wektorów na co wpływ mają takie
czynniki jak : masowa migracja ludzi,
szybkość przemieszczania się ludzi i towarów
z kontynentu na kontynent itp. Tak np. nowy
gatunek komara - Tiger przedostał się z Azji
do USA (odznacza się dużą agresywnością i
wielką witalnością), nowy szczep vibrio
cholerae przedostał się z Azji do Afryki i
Ameryki.

Niektóre czynniki wpływające

na zjawiska epidemiczne

• Ekologiczne: osuszanie, nawadnianie,

deforestacja, zmiany klimatu,

• Czynnik ludzki: wojny, wzrost populacji,

zagęszczenie, migracja,

• Podróże: samoloty (malaria lotniskowa),

• Technologie: globalizacja i zaopatrzenie w

żywność,

• Adaptacja mikrobów do środowiska:

oporność

na antybiotyki, antygenowy dryft wirusa grypy,

• Pogorszenie pracy służby zdrowia - zaniechanie

realizacji programów profilaktycznych.

Choroby stwarzające aktualnie

problemy podzielić można na:

Powracające - (re-emerging

diseases):

• żółta gorączka- yellow fever,

• Gruźlica

• Cholera

Malaria

• Dżuma

Gruźlica

• Każdego roku notuje się 8 milionów

przypadków TB i 2 mln. zgonów. Szczepionka
BCG jest coraz mniej skuteczna. Powstały
szczepy oporne na antybiotyki. 2004 roku
skierowano w USA 2 szczepionki do badań.

• Preparaty :Thiolaktomycyna, ethanbutal i

SQ109 są w trakcie badań. Oporne na
antybiotyki prątki gruźlicy mogą być
użyte w celach bioterrorystycznych.

Malaria

• Każdego roku dotyka 300 milionów ludzi

powodując śmierć miliona z nich. Gatunki
Plasmodium (vivax,malariae,falciparum,ovale).
Przenoszą komary Anopheles, wprowadzając
do organizmu sporozoity. Występuje na
terenach tropikalnych i subtropikalnych. Coraz
trudniejsze leczenie z powodu narastania
oporności.

• Nowa szczepionka zastosowana u dzieci w

Mozambiku wykazała 29,9% skuteczności-do
57,7%.

Dżuma

Wywołuje

Yersinia

pestis-gram

ujemna

pałeczka. Rezerwuarem są:szczury, myszy,
wiewiórki, nornice, pieski stepowe itp. Do
zakażenia dochodzi w wyniku ukąszenia
przez pchły (Pulex irritans, Xenopsylla
cheopis). Choroba przenosi się z człowieka na
człowieka

drogą

kropelkową.

Według

najnowszych

badań

szczepionka

„Proteosome” skutecznie chroni zwierzęta
przed śmiertelną dawką bakterii, także przy
zakażeniach aerozolowych.

Nowe choroby/czynniki:

• 1967 - Marburg, Niemcy,

• 1973 - Rotavirus,

• 1976 - Ebola virus,

• 1977 - Legionella pneumophila,

• 1977 - Hantan

• 1981 - Staphylococcus toxin,

• 1982 - Borrelia burgdorferi,

• 1983 - HIV,

• 1992 - Vibrio cholerae 0139,

• 1994 - Sabia -Brazilian haemorrhagic fever,

Choroba pojawiła się u robotników w
Marburgu i Belgradzie. W wyniku
kontaktu

z

tkankami

małp

sprowadzonych z Ugandy. 25 osób
chorych zakaziło 6 dalszych. Z 25 osób
zmarło 7. Wywoływał chorobę RNA
wirus, przedtem nieznany.

Marburg

Pierwsze zachorowania zanotowano w
Zairze 1976. Wysoka śmiertelność.
Zair -277,149 - śmiertelność 89%, 43-
91%. 1976 Sudan 280, śmiertelność
53%, 1977 Zair-1 przypadek,1979
Sudan 34 , śmiertelność 65%.1989
Reston USA 4 przypadki bez śmierci.

Ebola

Wywołuje Vibrio cholerae gram ujemna

bakteria, wytwarzająca toksyny. Źródłem

zakażenia

jest

woda

oraz

zakażona

żywność. Występuje w planktonie wodnym

1961-1970 pandemia w Indonezji-El Tor

(nazwa

szczepu

ustalona

w

1963-

Bangladesz, Indie 1964, ZSRR !966, Japonia

1970. 1991-1994 Ameryka południowa

-Peru 01 El Tor.1.04 mln. przypadków w

tym10000 śmiertelnych.1991-ognisko w Azji

0139 Bengal-non 01, nonhemagl.2007

pojawiła się w Iraku. Oporność na

antybiotyki.

Cholera

SARS - (Severe Acute Respiratory

Syndrom).

Zespół

ostrej

ciężkiej

niewydolności

oddechowej) wywołany jest przez corona

wirus -SARS associated corona virus. Ofiarą

SARS był Carlo Urbani - lekarz WHO. Według

danych WHO od listopada 2002-grudnia

2003 zachorowało na SARS 8096 osób, z

czego 774 zmarło. Najwięcej przypadków

stwierdzono w Chinach, Hong Kongu,

Tajwanie, Singapurze, Kanadzie. Łącznie w

29 krajach. (90% zachorowań przypadło na

Chiny, Singapur, Wietnam, Tajwan, Kanada).

Nosicielem wirusa są cywety.

Wirus z rodziny Orthomyxoviridae, rodzaj

Influenza A.W USA drób atakują wirusy H7N2,

H2N2,H5N1. Antygen H9 był w Hong Kongu 1993 i

2003.Wrażliwe ptactwo, świnie, psy i koty. Kaczki

wykazują nosicielstwo. Endogennie występuje w

Indonezji, Wietnamie, Kambodży, Chiny, Tajlandia.

Od 2002-2003 notowana w Korei, Japonii,

Tajlandii, Kambodży, Laosie, Indonezji, Chinach,

Malezji, Rosji, Kazachstanie, Mongolii, Turcji,

Japonii. Korea, Malezja ogłosiły zakończenie walki

z chorobą. W Polsce –lubuskie (czapla), Toruń

(łabędzie), Bydgoszcz, Świnoujście (nurogęś) .

Leczenie: Zanamivir i oseltamivir.

Avian Flu
Grypa ptasia

W NexBio San Diego odkryto silne właściwości

przeciwwirusowe białka FP-fusion protein - Fudase,

które zapobiega wtargnięciu wirusa do wnętrza

komórek. Może być podawane aerozolowo. Drugim

kandydatem jest CFY 196. Kolejnym potencjalnym

środkiem leczniczym jest RNAi (interference), który

hamuje namnażanie wirusa wewnątrz komórek. Si

RNA specyficznie wyłącza geny kodujące białka

odpowiedzialne za namnażanie się wirusa wewnątrz

komórek. Badania przeprowadzono na modelu

H5N1 i H7N7. Szczepionki w trakcie badań.

Grypa pandemiczna

• Rocznie grypa atakuje 3-5 mln osób

przy 250000-500000 zgonach.

Influenza A posiada 16 odmian H i 9 N.

• 1918 Spanish flu. Pochłonęła około 20-

40% populacji to jest 50 milionów ludzi.

• 1957 grypa Azjatycka. Nie pochłonęła

tak wiele ofiar, jak poprzednia, ale tylko

w USA zmarło 68.800 ludzi.

• 1968-Hong Kong.

• Liczba zakażeń ludzi wirusem H5N1 -

2003-2007

• Kraje:Azarbejdżan 8/5, Kambodża 7/7,

Chiny 25/16, Dżibutti 1/0, Egipt

38/15,Indonezja 113/99, Irak 3/2, Laos 2/2,

Nigeria 1/1,Tajlandia 25/17, Turcja

12/4,Wietnam 100/46, razem 335/206

• Obawy aktualne: możliwość ewoluowania

wirusa H5N1 w odmianę zdolną do

przenoszenia się z człowieka na człowieka.

Ospa

• Wywołuje wirus Variola major/minor. Śmiertelność

około 30%.Okres inkubacji –rozwoju choroby 7-17

dni. Chory jest zakaźny od chwili pojawienia się

gorączki i plamek na skórze i trwa to do chwili

odpadnięcia strupów. Szczepienie daje odporność

na 5 lat. Szczepionka oparta jest na krowiance.

Wirus ginie po 24 godzinach w powietrzu.

• Leczenie. Skutecznym na zwierzętach preparatem

jest Cidofovir. Obecnie badany jest HDP-CDV-

hexadecyloxypropyl-cidofovir. Może być

podawany doustnie. W lab.Fort Detrick wykazano

jego skuteczność u myszy zakażonych wirusem

vaccinia, po podaniu doustnym.

Trwają

prace

nad

nowymi

szczepionkami. Najbardziej obiecujące

jest białko H3L (białko envelop).

Podanie zwierzętom tego białka chroni

je przed śmiertelną dawką wirusa.

Odznacza się silnymi właściwości

immunogennymi.

Postępowanie:

Izolacja chorych i podejrzanych.

Szczepienie osób kontaktujących się.

Szczepienie pierścieniowe.

Strategia walki z chorobami

zakaźnymi

• Szybka diagnostyka, utrzymywanie sieci,

• Monitorowanie zagrożeń,

• Wymiana informacji,

• Badania naukowe,

• Przygotowanie na zdarzenia masowe,

• Medyczne bazy danych,

• Profilaktyka i leczenie,

• Eradykacja,

• Współpraca międzynarodowa,

• Organizacja szkolenia i ćwiczeń, także

międzynarodowych.

• Sprawdzanie systemu.