Psychologia kliniczna

i psychoterapia

Bibliografia



Bogdanowicz , M. (1985). Psychologia kliniczna dziecka w

wieku przedszkolnym. Warszawa: WSiP.



Lazarus, A., Colman, A.M. ( 1995). Psychopatologia. Poznań:

Wydawnictwo Zysk i S-ka.



Łukaszewski, W.(1974). Osobowość: struktura i funkcje

regulacyjne. Warszawa:



Millon, T., Davis, R. (2005). Zaburzenia osobowości we

współczesnym świecie. Warszawa: IPZ, PTP.



Rosenhan, D,. Seligman, M.E.P.(1994). Psychopatologia.

Warszawa: PWP. T.I i II



Sek, H. (1998). Społeczna psychologia kliniczna. Warszawa:

PWN.



Zimbardo, Ph., Johnson. Robert L., McCann. V. (2010).

Psychologia. Warszawa: PWN.

Bibliografia



Beck, J. S. (2005). Terapia poznawcza. Podstawy i

zagadnienia szczegółowe. Kraków: Wydawnictwo

Uniwersytetu Jagiellońskiego.



Eysenck, H. J. (1987). Behaviur therapy. W: H. J.

Eysenck, I. Marton (red.), theoretical foundations

of behavior therapy. New York: Plenum Press.



Freud, Z. (1994a). Poza zasadą przyjemności.

Warszawa: PWN.



Freud, Z. (1994b). Wstęp do psychoanalizy.

Warszawa: PWN.



Ginger, S. (2004). Gestalt. Sztuka kontaktu.

Warszawa: Wydawnictwo Jacek Santorski & Co.

Bibliografia



Grzesiuk, L. (1994). Psychoterapia. Szkoły,

zjawiska, techniki i specyficzne problemy.

Warszawa: PWN.



Satir, V. (2000). Rodzina. Tu powstaje człowiek.

Gdańsk: GWP.



Segal, H. (2005). Wprowadzenie do teorii Melanie

Klein. Gdańsk: GWP.



Zinker, J. (1989). Twórczy proces w terapii Gestalt.

Warszawa: Materiały Szkoleniowe Laboratorium

Psychoedukacji.

Obszar badań, przedmiot, zadania

i podstawowe pojęcia psychologii

klinicznej

Psychologia kliniczną (

ang. clinical

psychology, abnormal psychology

)

stanowi dziedzinę psychologii

stosowanej (psychologia teoretyczna

i stosowana- działy współczesnej

psychologii).

Obszar badań, przedmiot, zadania

i podstawowe pojęcia psychologii

klinicznej

Psychologia kliniczna jako gałąź

psychologii stosowanej za przedmiot

(obszar) badań przyjmuje zaburzenia

zachowania człowieka, przy czym

zachowanie

na gruncie psychologii

klinicznej rozumiane jest jako

zaburzenia

czynności

a nie jako

reakcja na bodzie ( R – S).

Kiedy mamy do czynienia z

zaburzeniami zachowania ?

O zaburzeniach mówimy wtedy, kiedy

zachowanie nie spełnia dwóch

podstawowych funkcji:

1. nie służy zaspokojeniu potrzeb jednostki,

2. nie spełnia zadań stawianych przez

sytuacje życiowe, zgodnych z

wymaganiami

określonego środowiska społecznego

d. c.

Zaburzenia zachowania

występują

kiedy występują zaburzenia czynności

ukierunkowanych na określony cel, czyli

tych, które posiadających wewnętrzny

mechanizm regulacyjny. Przy zaburzeniach

czynności nie prowadzą one do celu lub

ulegają dezorganizacji w swym przebiegu (

Tomaszewski., Lewicki )

Normalność i nienormalność

(kryteria definicyjne)



Normalność

w potocznym ujęciu

terminologicznym, utożsamiana jest

z pojęciem

„zdrowia”

czyli brakiem

choroby lub brakiem objawów

świadczących o naruszeniu

homeostazy (równowagi).

Pojęcie i znaczenia normy

W. Sanocki wyróżnia trzy znaczenia

normy



statystyczne

(

normalność w ujęciu

statystycznym

) -

zachowanie jednostki uważane jest za

nienormalne, kiedy istotnie odbiega od

typowych, najczęściej występujących w

danej sytuacji zachowań typowych dla

większości osób tej samej populacji.

Stosowana jest w celach diagnostycznych.

Osoba normalna wykazuje zachowania

typowe dla większości populacji ludzkiej.

Norma wg W. Sanockiego



społeczno-kliniczne

(

normalność w ujęciu społeczno-

kulturowym)

– ocena symptomów zaburzeń czyli

bark symptomów zarówno

subiektywnych

(przykre przeżycia,

cierpienie) jak i

obiektywnych

–

widocznych np. odmowa przyjmowania

pokarmów, które wskazują na stan

patologiczny.

Norma wg W. Sanockiego



teoretyczne -

(normalność w ujęciu teoretycznym, cele

terapeutyczne )

- warunkiem uznania jednostki za

normalną jest posiadanie przez nią cech

pozytywnych, które składają się na tzw.

idealny wzorzec osobowości np.

przystosowanie się do środowiska, akceptacja

siebie, poczucie humoru, dojrzałość

psychiczna i emocjonalna, równowaga funkcji

psychicznych, prawidłowy rozwój psychiczny,

brak konfliktów, napięć, autonomia, zdolność

do rozwoju.

Sposoby rozumienia

nienormalności

Pytanie : skąd wiemy , że ktoś jest

nienormalny ?



Nie ma precyzyjnej definicji patologii,

a tym bardziej wolnych od błędu

metod jej rozpoznawania

Elementy określające

zachowanie nienormalne

Elementy pomocne w określeniu

zachowania nienormalnego :

Cierpienie

Trudności w przystosowaniu

Nieracjonalność i dziwaczność

Wyrazistość i niekonwencjonalność

Nieprzewidywalność i utrata kontroli

Dyskomfort obserwatora

Naruszenie ideałów i norm społecznych

Cierpienie



Cierpienie nie stanowi warunku

koniecznego, ani wystarczającego do

stwierdzenia nienormalności.



Natomiast

cierpienie

jest elementem

towarzyszącym okolicznościom, które

decydują o tym, czy zachowanie

osoby jest normalne czy nienormalne

Trudności w przystosowaniu



To czy zachowanie jest funkcjonalne i adaptacyjne,

stanowi znaczący element w procesie diagnozy i

oceny normalności, braku normalnego zachowania

czyli nienormalności.



Dobre funkcjonowanie – to zdolność do pracy,

utrzymywanie satysfakcjonujących kontaktów z

innymi ludźmi



Depresja czy lęk utrudniają właściwe

funkcjonowanie, zaburzają poczucie szczęścia

osobistego, zakłócają radość życia.



Im większy lęk czy depresja tym większa

nienormalność

Nieracjonalność i dziwaczność



Kiedy zachowanie osoby jest pozbawione

sensu nazywamy je nienormalnym

(objadanie się i wymiotowanie)



Objawem dziwaczności są zaburzenia

myślenia, absurdalne przekonania ,

spostrzeżenia nie mające podstaw w

obiektywnie spostrzeganej

rzeczywistości (schizofrenia)

Nieprzewidywalność

i utrata kontroli



Zakładamy, że w zachowaniu ludzi występuje

pewna stałość w czasie, dzięki czemu możemy

przewidywać ich reakcje (pozdrowienie na

przywitanie podczas spotkania) w różnych

sytuacjach.



Uznanie zachowania za niekontrolowane musi

spełniać dwa warunki:

- gdy pękają hamulce i zasady kierujące

zachowaniem (wyrzucenie kosza za okno,

Nergal

)

- gdy nie znamy przyczyn wystąpienia danego

zachowania (wykrzykiwanie głośno na ulicy)

Dyskomfort obserwatora



Dyskomfort odczuwamy w sytuacjach

kiedy widzimy osoby łamiące

niepisane zasady postępowania

(strefa intymna nie mniejsza niż 20-

25 cm; jąkanie się).

Naruszenie ideałów

i norm moralnych



To zachowania skierowane p/ko naszym

przekonaniom, normom i ideałom

uważanym za obowiązujące w określonej

kulturze, społeczności, grupie społecznej.



Za normalne uznaje się postępowanie

zgodne z powinnościami , za nienormalne

natomiast postępowanie niezgodne z nimi

(A. Darski - Negral - spalenie Biblii,

Nieznalska D. - genitalia na krzyżu)

W czym przejawia się

nienormalność

zachowania ?



zachowanie odbiega od normy (omamy,

depresje, agresja, wagary, kłamstwa,

podejrzliwość ),



zachowanie narusza normy społeczne,

doświadczanie cierpienia (zaburzenia lękowe),



upośledzenie , które nie pozwala na realizację

własnych celów (narkomania, zła jakość pracy,

problemy w kontaktach międzyludzkich)



skrajna postać zachowań nienormalnych

(intensywność przeżyć-zamartwianie się

sprawami finansowymi osoby zamożnej)

Skąd zatem wiemy czy ktoś

jest normalny ?

Pomagają nam w tym problemie

kryteria optymalności

Kryteria optymalności



Pozytywne nastawienie do siebie

(samoakceptacja czyli życie z samym sobą, z

własnymi ograniczeniami i możliwościami)



Wzrost i rozwój osobisty

( optymalne życie

zakłada brak stagnacji i stałe dążenie do

wyznaczonych celów)



Autonomia

( polega na określonej emocjonalnej

niezależności od najbliższego otoczenia , które

jednocześnie do tej niezależności prowadzi)

Kryteria optymalności



Adekwatne spostrzeganie rzeczywistości

(konfrontowanie własnego spostrzegania z

otaczającą nas rzeczywistością wiąże się z

odkryciem własnej pomyłki, ale

jednocześnie może przynieść zysk w

postaci możliwości jej naprawienia)



Kompetencja w działaniu

(kompetencje

niosą za sobą nie tyko nagrody zewnętrzne

ale i wewnętrzne-radość, duma,

atrakcyjność w oczach innych)

Kryteria optymalności



Pozytywne relacje interpersonalne

(zakładają umiejętność czerpania

radości z

z obecności innych, wzajemnej

empatii, umiejętności dawania i brania

oraz szanowania innych niezależnie od

ich statusu, umiejętność kochania i

bycia kochanym)

Modele wyjaśniające powstawanie

i przebieg zaburzeń zachowania

I Model biomedyczny

– uwzględnia

uwarunkowania

genetyczne

– np. schizofrenia (jeżeli oboje rodzice

chorują to istnieje 45% prawdopodobieństwo

zachorowania dziecka), dysleksja,

biochemiczne

- np. nadmiar dopaminy w

schizofrenii, niedobór aminokwasów biogenicznych,

zwłaszcza serotoniny w depresji

anatomiczne

– np. w schizofrenii istotne

zmniejszenie istoty szarej przy zwiększonej

objętości komór mózgowych

Modele wyjaśniające powstawanie

i przebieg zaburzeń zachowania

II Model psychospołeczny

A/. Uwzględnia zaburzenia psychiczne jako

patologię struktur osobowości

. Psychoanalitycy

uważają, że źródłem zaburzeń są popędy

nieuświadomione wyparte do nieświadomości tj.

konflikt miedzy

id, ego i superego (Freud),

wadliwe nawyki

, wzorce przeżywania

nabywane w toku uczenia się , na podstawie

indywidualnych i zróżnicowanych doświadczeń

życiowych.

Modele wyjaśniające

powstawanie i przebieg

zaburzeń zachowania

Uczenie się nieprawidłowych zachowań :

warunkowanie klasyczne

np. dziecko

ugryzione przez psa może ujawniać

paniczny lęk przed tym psem, ale w miarę

lęk może się zgeneralizować na wszystkie

psy, niezależnie od wielkości i rasy

Modele wyjaśniające

powstawanie i przebieg

zaburzeń zachowania

warunkowanie instrumentalne

– dziecko

wymiotuje przed pójściem do szkoły (klasówka),

matka zostawia go w domu, sama również nie

idzie do pracy, zajmuje się dzieckiem a to stanowi

dla niego wzmocnienie pozytywne i od tego

momentu dziecko może wykazywać skłonność do

podobnych zachowań

(wymioty) przed pójściem

do szkoły, kiedy np. będzie klasówka z

matematyki, której nie lubi lub sądzie, że nie

poprawi oceny

Modele wyjaśniające

powstawanie i przebieg

zaburzeń zachowania

mechanizmy modelowania-

przejmowanie

zaburzonych zachowań od kogoś innego np.

lęk przed burzą przeniesiony od siostry,

matki

B/. Uwzględnia zaburzenia psychiczne

jako rezultat braku umiejętności

radzenia sobie z problemami

brak umiejętności komunikowania się

(podwójne wiązanie tj. jednoczesne

wysyłanie dwóch sprzecznych komunikatów),

Modele wyjaśniające

powstawanie i przebieg

zaburzeń zachowania

brak umiejętności w nawiązywaniu i

utrzymywaniu relacji

interpersonalnych,

deficyty utrudniające realizacje

potrzeb (np. w wyniku kalectwa,

choroby, zaburzeń funkcji

intelektualnych).

Modele wyjaśniające

powstawanie i przebieg

zaburzeń zachowania

C/.

Uwzględnia

aburzenia jako

rezultat patologii

systemu, w

którym wzrasta i funkcjonuje

jednostka

patologia rodziny,

patologia środowiska rówieśniczego,

brak oparcia społecznego (samotność,

niezaradność życiowa związana z

wiekiem, chorobą osoby).

Zaburzenia osobowości



Zaburzeń osobowości nie zalicza się

do chorób psychicznych, ponieważ w

ich przebiegu nie występują objawy

typowo psychotyczne, takie jak np.

halucynacje czy omamy.



Nie mają one również uchwytnego

początku i dynamiki w swoim

przebiegu

Zaburzenia osobowości



Zaburzenia osobowości to

trwałe

odchylenia

o charakterze ilościowym

, które różnią się

między sobą stopniem intensywności.



Wysoki stopień zaburzeń zachowania

sprawia, że przypominają choroby

psychiczne (chociaż nimi nie są), natomiast

niski stopień zaburzeń zachowania sprawia,

że niewiele różnią się od szeroko rozumianej

normy psychicznej

Zaburzenia osobowości dc.



Kliniczny obraz zaburzeń osobowości jest

bardzo zróżnicowany, jednak można doszukać

się najczęściej powtarzających się objawów.



Sytuacja ta wynika z faktu, że zaburzenia

zachowania występują się głównie w sferze

dążeniowo- uczuciowej, w tym najczęstsze są

braki w zakresie uczuciowości wyższej ,

niedojrzałość psychiczna, dysharmonia

psychiczna czy trudności w respektowaniu

norm i wymogów społecznych

Zaburzenia osobowości dc.



U osób z zaburzeniami osobowości obserwujemy

nadmierną przewagę i dominację niektórych

cech osobowości nad innymi cechami co z kolei

uniemożliwia ich wykorzystanie w sytuacjach

wymagających adaptacji.



Jest tak dlatego, że zaburzona osobowość nie

jest wystarczająco elastyczna, aby człowiek

adaptację mógł osiągnąć.



Efektem są istotne zakłócenia w

funkcjonowaniu osobowym, zawodowym ,

społecznym, którym towarzyszy widoczne

cierpienie jednostki

Zaburzenia osobowości dc.



Objawy zaburzeń osobowości zaczynają się

kształtować wcześniej to wyraźnie można

je zaobserwować dopiero w okresie

dorastania



Jeżeli wystąpią, utrzymują się przez okres

dorosłości natomiast w wieku starczym

mogą uleć zaostrzeniu lub złagodzeniu



Diagnozę stawia się po ukończeniu 18 roku

życia ( rzadko poniżej tego wieku)

Zaburzenia osobowości dc.

Wyróżniamy dwa podejścia do opisu zaburzeń

osobowości:

1. Zaburzenia struktury osobowości,
2. Zaburzenia cech osobowości,

ad. 1.

Polegają na rozpadzie struktury osobowości czyli

utracie integracji poszczególnych funkcji

psychicznych, jak np. rozszczepienie osobowości

jednoczesne, które przebiega wolno, ale stopniowo,

prowadząc do rozdwojenia poszczególnych sfer

psychiki i oddzielenia ich od siebie.

Zaburzenia osobowości dc.



W wyniku zaburzeń może pojawić się w sferze

emocjonalnej tzw.

ambiwalencja emocjonalna

( występowanie uczuć sprzecznych np. kocha i

nienawidzi jednocześnie), w sferze myślenia –

ambisentencja

tj. sprzeczne sądy), w sferze działania -

ambitendencja

czyli sprzeczne dążenia.



Ponadto jednym z objawów rozpadu struktury

osobowości może być

paratymia

polegająca na

rozdzieleniu sfery uczuć i myślenia , w wyniku czego

emocjonalne reakcje osoby są nieadekwatne do

wypowiadanych przez niego treści, a do wypowiedzi

może być niedostosowana mimika

( paramimia).

Zaburzenia osobowości dc.

Kolejnymi symptomami rozpadu osobowości może

być

dereizm

czyli

życzeniowa interpretacja faktów

otaczającej rzeczywistości.

Innym zaburzeniem osobowości obok

rozszczepienia osobowości jednoczesnego

jest

tzw.

rozszczepienie osobowości naprzemienne,

w którym występują jakościowe zaburzenia

świadomości (np. zespoły zamroczeniowe), których

przejawem są zaburzenia

orientacji

dotyczące głównie

własnej osoby.

Pacjent podaje się za kogoś innego, a

jego zachowanie w sposób rażący odbiega od jego

dotychczasowego zachowania

Zaburzenia cech osobowości

Ad.2.



Podejście dotyczące

Zaburzeń cech

osobowości,

koncentruje się na opisie cech

zaburzonych, które stanowią nadmiernie

dominujące rysy osobowości jednostki,

wokół których występują cechy

odpowiadające za zachowanie jednostki.

d.c



Zaburzenie cech może występować w różnym

stopniu i jeżeli intensywność zaburzenia

określonej cechy jest niewielka – to z

osobowość człowieka może być traktowana jako

normalna z zaznaczonymi rysami określonego

rodzaju ( np. cechami schizotypowymi).



Jeżeli intensywność zaburzonej cechy ma

wysoki stopień mamy do czynienia z

osobowością patologiczną ( osobowość

schizoidalne

)

Klasyfikacje

zaburzeń osobowości

1. Klasyfikacja DSM- V (2013)
2. Klasyfikacja ICD-10 (1997)

Ad.1. wyróżnia 10 specyficznych zaburzeń osobowości

kodowanych na osi II, które tworzą 3 podgrupy

(„wiązki”-clusters. ang.):



wiązka A (dziwaczna)

- osobowość paranoidalna,

osobowość schizoidalna, osobowość schizotypowa



wiązka B (dramatyczna)

- osobowość

antyspołeczna, osobowość bordeline( pograniczna),

osobowość histrioniczna, osobowość narcystyczna



wiązka C (lękowa)

– osobowość lękowa (unikająca),

osobowość zależna, osobowość obsesyjno - kompulsyjna

Klasyfikacja

zaburzeń osobowości ICD-10

Ad.2.

Klasyfikacja ICD-10

w dziale

„Zaburzenia osobowości i zachowania

dorosłych” , zaburzenia dzieli na

następujące

podgrupy:



F60.0

– specyficzne zaburzenia

osobowości:

os. paranoiczna os. schizoidalna, os.

osobowość antyspołeczna (dysocjalna), os.

osobowość zależna,

Klasyfikacja

zaburzeń osobowości ICD-10



F63.0

– zaburzenia nawyków i popędów:

patologiczny hazard, piromania,

kleptomania,



F64.0

– Zaburzenia identyfikacji płciowej:

transseksualizm, transwestytyzm

Klasyfikacja

zaburzeń osobowości ICD-10



F65.0

– Zaburzenia preferencji seksualnych:

fetyszyzm, ekshibicjonizm, voyeryzm,

pedofilia, sadomasochizm, (sadysta,

masochista)



F66.0

– Zaburzenia psychologiczne i

zaburzenia zachowania związane z rozwojem i

orientacją seksualną



F68.0

– Inne zaburzenia osobowości i

zachowania dorosłych



F69.0

– Zaburzenia osobowości i zachowania

dorosłych nieokreślone

Kryteria diagnostyczne

zaburzonej osobowości

Uwzględnia się 5 kryteriów zaburzonej

osobowości



- wzorzec ten musi ujawniać się

przynajmniej w 2 dziedzinach funkcjonowania

osoby (poznanie, emocjonalność, relacje

między ludzkie, kontrola odruchów),



- wzorzec musi być niezmienny i obejmować

szeroki zakres sytuacji osobistych i

społecznych,

Kryteria diagnostyczne

zaburzonej osobowości



- zaburzenia prowadzą do rozpaczy

wymagającej interwencji klinicznej (wysoki

poziom cierpienia),



Zaburzenia w grupach ABC mogą być zaburzeniami

tymczasowymi



D -

stan jest stabilny i długotrwały, przypada

na okres dojrzewania lub wczesnej dorosłości,



- zaburzeń nie można wyjaśnić objawami czy

innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi

Wiązka - A



A- to

, zaburzenia, których zaburzenia

główną cechą jest wyobcowanie ,

tendencja do wyizolowania się,

ekscentryczność i dziwaczność.

Wiązka - A



Osobowość paranoiczna

osoba przejawia

podejrzliwość i nieufność względem otoczenia,

przesadna wrażliwość na domniemane niepowodzenia

i Osoby dotknięte tymi zaburzeniami uważają się za

doskonałe, a wina za własne niepowodzenia

obarczają innych. Nie przyjmują do wiadomości faktów

zaprzeczających tym podejrzeniom. Pojawiają się

wątpliwości dotyczące lojalności, przyjaciół,

małżonków, szukają podtekstów pod adresem

przyjaciół, znajomych. Bardzo szybko reagują

gniewem, łatwo wprowadzić je w stan takich reakcji.

Na ogół zachowują normalny kontakt z

rzeczywistością.

Wiązka - A



Osobowość schizoidalna

zaburzony

kontakt z innymi ludźmi, są niezdolni do

nawiązywania kontaktów społecznych.

Dobrze czują się w izolacji, są wyalienowani,

nie mają przyjaciół, z wyjątkiem własnej

rodziny. Uchodzą za osoby chłodne,

nieprzystępne, nie potrafią wyrażać uczuć,

cechą charakterystyczną jest obojętność

zarówno na pochwały jak i na krytykę.

Cechuje je chłód uczuciowy

Wiązka - A



Zaburzenia schizotypowe

- osoby nadmiernie

zamknięte w sobie, nie nawiązują kontaktów

społecznych, zaburzenia poznawcze i percepcyjne,

ekscentryczność w porozumiewaniu się i

zachowaniu. Główna cechą tych zaburzeń jest

izolacja i wycofanie społeczne, dziwaczne myślenie,

spostrzeganie, mowa. Osoby te na ogół zachowują

kontakt z rzeczywistością , cechuje je jednak

myślenie zabobonne i wiara w rytuały.

Charakteryzuje ich myśli o siłach nadprzyrodzonych

i te specyficzne formy myślenia pod wpływem

stresu mogą przerodzić się w halucynacje ,

przywidzenia. Osoby uważają , że dysponują

nadprzyrodzoną mocą.

Wiązka - B



Należą do niej osobowości

charakteryzujące się emocjonalną

niekonsekwencją, tendencją do

dramatyzowania, zachowań

impulsywnych i antyspołecznych.

W tej grupie

występuje 4 typy

zaburzeń osobowości:

Wiązka -B

1. Zaburzenia histrioniczne -

nadmierna

potrzeba zwracania na siebie uwagi,

nadmierna emocjonalność. Osoby prowadzą

ekstrawertyczny tryb życia. Własna

żywotnością, bogactwem kontaktu czasami

uda się im oczarować innych. Największym

problemem osób z zaburzeniami

histrionicznymi jest brak trwałych i

satysfakcjonujących kontaktów, które jeżeli

mają - są dość powierzchowne i krótkotrwałe

Wiązka -B



Kontakty takie są dla nich męczące i

dlatego ciągle poszukają nowych

znajomości i coraz to innych grup

osobowych.



Zachowanie nabiera cech

przesadnych i teatralnych .

Wiązka –B

zaburzenia histrioniczne dc.



Osoby charakteryzuje specyficzny,

dramatyczny sposób mówienia. Mówią w

sposób kwiecisty, rozbudowany, jednak

bez większej precyzji.



Osoby są sugestywne i zrobią wszystko by

innym zaimponować.



Kontakty dotyczące innych, uznają za

zdecydowanie bliższe niż są nimi w

rzeczywistości.

Wiązka - B

2. Narcystyczny typ osobowości

przesadne poczucie własnej wartości i brak

zrozumienia innych. Robią wszystko , by być

podziwianym, przeceniają własne osiągnięcia,

nie doceniają możliwości innych. Mówią tylko o

sobie , podkreślając osobiste sukcesy, wierzą

we własną wyjątkowość. Sądzą, że zrozumieć

ich mogą tylko osoby o wysokim statusie

społecznym i dlatego

„z byle kim”

nie zadają

się.

Otoczenie często odwraca się od nich.

Wiązka- B

3. Antyspołeczne zaburzenia

osobowości

- brak wyrzutów sumienia oraz

lojalności wobec innych, lekceważą prawa

innych, są impulsywne, wybuchowe,

agresywne i nieodpowiedzialne. Zaburzenia

zaczynają się przed 15 rokiem życia i

przyjmują postać zachowań, na które

społeczeństwo patrzy przez palce. Osoby

dopuszczają się kradzieży, nieuczciwości,

agresji, (częściej u mężczyzn niż kobiet

ponieważ 1 z hipotez uważa się, że

zaburzenia są sprzężone z chromosomem Y.

Wiązka -B

4. Osobowość bordeline

zaburzenie z

pogranicza, cechy charakterystyczne:

impulsywność niestabilność w kontaktach z innymi,

troska o wizerunek własnej osoby, zmienny nastrój,

obawa o porzucenie, lęk przed samotnością, brak

pewności siebie sprawia , że czują się lekceważone.

Efekt: niestabilne i zaburzone poczucie własnej

tożsamości, osoby nie wiedzą czego chcą,

nawiązują kontakty, które odbierają jak poczucie

zagrożenia. Często podejmują desperackie próby o

zatrzymanie drugiej osoby przy sobie (szantaż,

samobójstwo, samookaleczenia).

dc.



Przeszkodę w nawiązywaniu

długotrwałych relacji stanowi ich zmienny

nastrój, brak opanowania negatywnych

emocji, a niestabilność emocjonalna

powoduje zmiany nastroju i

nieprzewidywalność zachowań np.

angażowanie się w hazard, brawurową

jazdę itp. Podejmują próby samobójcze

nie w celu zabicia ale zwrócenia uwagi

na siebie.

Wiązka - C

Skupia

trzy typy

zaburzonej

osobowości, których wspólną

cechą jest lęk i obawa.

Wiązka - C

1. O

sobowość unikająca

niechęć do

nawiązywania kontaktów, introwersyjna o

skrajnie zahamowanych kontaktach

społecznych. Unika kontaktów z obawy przed

odrzuceniem lub krytyką. Osoby bardzo

pragną uczucia i zainteresowania ze strony

innych, ale się jej jednocześnie boją. Są

samotne, a izolacja sprawia im ból. Mają

niskie poczucie wartości i nadmierną

koncentrację na własnej osobie oraz

nadwrażliwość na przejawy odrzucenia.

Wiązka - C

2. Osobowość zależna

–

są

uzależnieni od innych, odczuwają

potrzebę oddawania się w czyjąś

opiekę, co prowadzi do zachowań

uległych i natrętnych. Osoby nie lubią

samotności, musi mieć kogoś kto będzie

im pomagał, a chwilowe rozstanie

powoduje panikę. Budują własne życie

wokół innych i podporządkowują się

całkowicie partnerowi.

Wiązka - C



Cechuje je silna potrzeba bycia z kimś

oraz siła potrzeba podporządkowania się

komuś. Prowokuje do zawierania związków

pochopnych, przypadkowych. Maja

trudności w podejmowaniu codziennych

decyzji bez zasięgnięcia porady. Brak im

wiary we własne możliwości , drobiazgowo

we wszystkich decyzjach będą szukać

porady u innych osób.

Wiązka - C

3.Osobowość obsesyjno - kompulsyjna

lęk powoduje przesadne dążenie do

utrzymania porządku, perfekcjonizmu,

doskonałości, chcą utrzymać pełną kontrolę

psychiczna nad kontaktami z innymi ludźmi,

skrupulatnie przestrzegają wszystkich

zasad, planów. W celu uniknięcia błędów

sprawdzają wszystko kilka razy, dużą wagę

przywiązują do drobiazgów, szczegółów, a

więc mają trudności z organizacją czasu.

3. Osobowość obsesyjno – kompulsyjna

dc.



Dążą do perfekcjonizmu, często nie

kończą rozpoczętych zadań, są oddane

pracy i często dla niej rezygnują z

wypoczynku, niczego nie robią dla

przyjemności. Osoby przesadnie

sumienne, wyrachowanie, oszczędzają

na tzw. czarną godzinę. Pracowici,

sumienni, wytrwali, z trudem pozbywają

się im starych i nieużytecznych rzeczy.

W grupie tymczasowej mamy

dwa typy osobowości

zaburzonej

1. Osobowość bierno-agresywna

bunt

przeciwko ograniczeniom wynikającym z

przestrzegania zasad lub reguł. Wzorzec

biernego oporu, wprost nie ujawniają

negatywnych postaw. Czują się niedocenione

nie rozumiane Dominuje bunt lub

podporządkowanie się w sytuacji zamiany,

często prowokują negatywne postawy

względem siebie, są zazdrosne o wszystko i

wszystkim zazdroszczą. Nie potrafią

sprzeciwić się w sposób bezpośredni.

Drugi typ osobowości

zaburzonej

Osobowość depresyjna

obniżony nastrój,

między przygnębieniem a załamaniem.

Chroniczna chandra, ciągłe poczucie

nieudolności, martwią się wszystkim na

wszelki wypadek, mają największy poziom

cierpienia i niezadowolenia z życia, z samych

siebie. Zaburzenie może prowadzić do

klasycznej depresji i zaburzeń o charakterze

psychotycznym

Pomoc psychologiczna

formy terapii



Wg WHO co czwarty (25%) pacjent

zgłaszający się do lekarza cierpi na

problemy natury psychologicznej

wymagającej psychoterapii !!!!!



9% pacjentów stoi na progu zaburzeń

psychicznych



31% wykazuje objawy świadczące o

problemach psychicznych

Formy psychoterapii



Psychoterapia indywidualna

– spotkania

terapeutyczne, w których uczestniczy jedynie

osoba poddająca się psychoterapii (i jej

psychoterapeuta)



Psychoterapia grupowa

- w której bierze udział

kilka osób i jeden bądź dwóch terapeutów.

Kiedy zdecydować się na indywidualną, a

kiedy na grupową formę psychoterapii i czy

psychoterapia może być prowadzona

jednocześnie grupowo i indywidualnie?

Od czego zależy wybór formy

psychoterapii ?



Kiedy zdecydować się na indywidualną,

kiedy na grupową formę psychoterapii ?



W przypadku

psychoterapii indywidualnej

pacjent (klient) zajmuje się tylko swoimi

problemami, a uwaga psychoterapeuty

jest skupiona na nim i wszelkie poruszane

na spotkaniu problemy, dotyczą jedynie

pacjenta uczestniczącego w procesie

terapeutycznym

Od czego zależy wybór formy

psychoterapii dc.



W przypadku

psychoterapii grupowej

pojedyncza osoba może przez całe spotkanie

nie opowiedzieć nic o sobie, nie może zająć

się bezpośrednio własnym problemem,

zajęcia są bowiem skoncentrowane na

problemach wszystkich osób z grupy. Jednak

mimo że psychoterapia grupowa nie zawsze

daje pacjentowi przestrzeń do wyrażenia

siebie, niesie ze sobą sporo pozytywów.

Od czego zależy wybór formy

psychoterapii dc.



Grupowa forma psychoterapii

pozwala na doświadczenie jedności z

grupą, zdobycie zaufania do ludzi,

daje wsparcie i możliwość otworzenia

się na innych, pokazuje , że pacjent

nie jest sam ze swoimi problemami,

że są osoby, które mają podobne

trudności.

Czy psychoterapia może być

prowadzona równocześnie

indywidualnie i grupowo ?



Psychoterapia prowadzona zarówno

w indywidualnej jak i grupowej

formie może być stosowana łącznie i

rozłącznie.



Każda z tych form psychoterapii ma

bowiem nieco inne cele oraz inne

metody działania.

Kontrakt dotyczy zakresu i formy

prowadzonej psychoterapii



Podczas pierwszego spotkania z

psychologiem, przy tworzeniu kontraktu

między pacjentem, a psychoterapeutą

ustala się zakres i formę pomocy.



Można również zadecydować, czy pacjent

wymaga psychoterapii indywidualnej,

grupowej czy zalecane byłyby obie formy

spotkań psychoterapeutycznych.

Formy psychoterapii

Wyróżniamy cztery podstawowe

formy psychoterapii:



psychoterapię indywidualna,



psychoterapię grupową,



psychoterapię rodzin i

małżeństw



psychoterapię kompleksową

1. P

sychoterapia

indywidualna



Psychoterapia indywidualna - jest to

bezpośredni kontakt psychoterapeuty

z pacjentem, oparty na silnym

związku tych dwóch osób i

przebiegający w warunkach

szczególnej intymności.



Uważa się za klasyczną postać

psychoterapii

d.c



Psychoterapię indywidualną uważa

się za klasyczną postać oddziaływań

psychoterapeutycznych.



Zakłada by miejsce i czas spotkań

psychoterapeuty z pacjentem

sprzyjały szczerej i swobodnej

rozmowie

d.c

Kryteria pozwalające na

zakwalifikowanie jednostki do

psychoterapii indywidualnej:



norma intelektualna,



pozytywna motywacja do zmian,



chęć pracy nad sobą i z samym sobą,



ujmowanie własnych problemów w

kategoriach problemów intra a nie inter

d. c



W psychoterapii indywidualnej

charakterystyczna jest rola terapeuty,

który stanowi jedyny czynnik leczący, a

co sprawia, że każde jego zachowanie,

słowo stają się czynnikiem o niezwykle

dużej wartości.



Główną formą oddziaływania na

pacjenta, staje się

„rozmowa

terapeutyczna”.

d. c



Techniki stosowane w psychoterapii

indywidualnej indywidualnej to:



sterowane wyobrażenia,



Desensytyzacja ( odwrażliwianie - proces

terapeutyczny polegający na redukowaniu

intensywności reakcji lękowej przez

konstruowanie sytuacji, w których osoba (w

rzeczywistości lub w wyobraźni) może

skonfrontować się ze złagodzoną wersją

swoich doświadczeń



granie ról i hipnoza

d. c

W psychoterapii indywidualnej terapeuta

koncentruję się na pacjencie, a zatem musi

czuwać, by normalna zależność,

jaka istnieje między chorym, a osobą

udzielającą mu pomocy, nie przerodziła się

w zależność patologiczną.

Charakterystycznym jest fakt, że z

Psychoterapii indywidualnej najczęściej

korzystają osoby, które nie mają problemów

z nawiązaniem bliskich relacji z innymi.

2. Psychoterapia grupowa



Psychoterapia grupowa - spotkania

terapeutyczne, w których bierze

udział kilka osób (7-11) mających

wspólny cel



Celem jest poprawa funkcjonowania,

a ich praca polega na poznawaniu

siebie i poprawie relacji z innymi.

Psychoterapia grupowa



Pracę z grupą określa się

„pracą

indywidualną na tle grupy”,

co oznacza , że

uwaga terapeuty koncentruje się głównie na

procesach interpersonalnych w grupie.



W psychoterapii grupowej, pracuje się na

procesach zachodzących w grupie

terapeutycznej, w której istotne są zarówno

relacje interpersonalne między pacjentami

należącymi do danej grupy, jak i naturalna

zdolność grupy do wywoływania pożądanych

zmian u poszczególnych pacjentów.

d.c



Psychoterapia grupowa może być

prowadzona w zarówno w

grupach

zamkniętych

(gdy wszyscy członkowie

danej grupy rozpoczynają i kończą leczenie

w tym samym czasie) oraz



w grupach otwartych

(członkowie nie

spełniają powyższego warunku).



Lepsze rezultaty osiągają pacjenci

pracujący w grupach zamkniętych, w

których liczebność grupy nie przekracza od

12 do 15 osób.

d. c



Przed rozpoczęciem pracy w grupie,

terapeuta wspólnie określa warunki spotkań z

uczestnikami

poprzez podpisanie kontraktu, który określa:



czas trwania terapii,



częstotliwość spotkań oraz



normy obowiązujące w grupie (począwszy od

obowiązku regularnego i punktualnego

przychodzenia, na swobodzie wypowiedzi

kończąc)

3. Psychoterapia rodzinna



Psychoterapia rodzinna (w dwóch

wariantach): terapia pacjenta, najczęściej

dziecka, w grupie rodzinnej lub cała grupa

osób tworzących rodzinę zajmuje pozycję

"zbiorowego pacjenta". W obu wariantach

występuje analiza sposobu funkcjonowania

systemu rodzinnego, przebiegu interakcji i

wzorców komunikowania się są etapem

pośrednim mającym doprowadzić do

wyleczenia osoby chorej lub całej rodziny.

4. Psychoterapia

kompleksowa



Terapia kompleksowa, stanowi

komplementarne oddziaływanie wzbogacone

zajęciami z muzykoterapii, choreoterapii,

psychorysunku i pracy z ciałem.



Odbywa się zwykle w oddziałach szpitalnych

dziennych lub całodobowych, społeczność

terapeutyczna to pacjenci i personel a

podstawową formą leczenia jest udział w

grupie psychoterapeutycznej.



Psychoterapia może być krótkoterminowa (6-8

sesji) lub długoterminowa (kilka miesięcy lub

lat).

2.Czynniki leczące w

psychoterapii grupowej



Wzbudzenie nadziei na rozwiązanie

problemów, pozbycie się zaburzeń, to

przekonanie, które pacjenci opierają

zazwyczaj na doświadczeniach i

osiągnięciach innych członków grupy,



Poczucie, że inni również borykają się

z tymi samymi problemami likwiduje

towarzyszące pacjentom przekonanie

o ich negatywnej wyjątkowości.

dc.



Czynnikiem o charakterze leczącym stają

się również informacje zwrotne, które w

czasie terapii pacjent otrzymuje od grupy.



Pozytywny wpływ na pacjenta mają

również pożądane zachowania

demonstrowane przez członków grupy

oraz wsparcie, którego źródłem jest

grupa terapeutyczna

3. Psychoterapia rodzinna



Wyodrębnienie psychoterapii rodziny, jako

subdyscypliny naukowej posłużyło

spostrzeżenie, specyficznych relacji

pomiędzy członkami rodziny, które opierają

się na fakcie, że osoby znaczące, przede

wszystkim rodzice, występują nie tylko w

świecie wewnętrznych przeżyć, jako

intrapsychiczne obiekty pacjenta, ale istnieją

również realnie, w jego codziennym otoczeniu

3. Psychoterapia rodzinna



W obrębie psychoterapii rodzinnej nie

spotykamy jednego, ogólnie przyjętego

podejścia.



Podobnie jak w psychoterapii

indywidualnej czy grupowej, wyróżniamy

podejścia dominujące: behawioryzm,

psychoanaliza, fenomenologia, czy

podejście systemowe.

3. Psychoterapia rodzinna



Analiza wpływów jedno i wielokierunkowy

między członkami rodziny zwróciła uwagę na

mechanizmy podporządkowujące, które są

stosowane przez dominujących członków

rodziny



Standaryzowanie ról przyjmowanych przez

poszczególnych członków rodziny



Ostatnim etapem terapii rodzinnej (obecnie

obowiązujący) jest tzw.

myślenie systemowe

o rodzinie

zgodnie z którym rodzina stanowi

system składający się z najwyżej kilku

podsystemów.

3. Psychoterapia rodzinna



Podsystemami mogą być związki

między rodzicami i dziećmi oraz

między rodzeństwem.



Rodzina stanowi podsystem

większego systemu, którym jest

społeczeństwo.

3. Psychoterapia rodzinna



W psychoterapii rodzinnej na

pierwszy plan wysuwają się

rzeczywiste i konkretne relacje,

podczas gdy indywidualne

postępowanie terapeutyczne odbywa

się w

„wewnętrznym”

świecie

pacjenta – w sferze symbolicznej i

wewnętrznej.

3. Podejścia w terapii rodzinnej

W terapii rodzinnej wyróżnia się dwa podejścia:



systemowe



niesystemowe

W terapii zorientowanej na

podejście

systemowe

psychoterapeuta pracuje ze wszystkimi

członkami

rodziny, chociaż problem jako

zaburzenie dotyczy jednego członka rodziny

3.Psychoterapia rodzinna



Psychoterapia rodzinna

systemowa

zakłada jednak, że

źródłem patologii nie jest

jednostka, a cały system czyli

rodzina

3.Psychoterapia rodzinna

niesystemowa



W podejście

niesystemowym

patologia przypisywana jest

jednostce i temu założeniu

podporządkowane są wszystkie

relacje i zabiegi terapeutyczne.

3. Psychoterapia małżeńska



Adresowana jest do małżeństw oraz par, których

wspólne życie nie układa , stanowi źródło

konfliktów , występuje brak komunikacji i dominują

negatywne emocje.



Wskazywanie na

„różnicę charakterów”

jako

przyczynę złego stanu rzeczy niczego nie zmienia,

dlatego skorzystanie z terapii i psychoterapeuty,

który pomoże zdiagnozować faktyczne przyczyny

problemu, doprowadzi do rozwiązywania

małżeńskiego konfliktu

3. Podejścia w psychoterapii

małżeńskiej



Psychoterapia czerpie doświadczenia

zarówno z terapii indywidualnej jak i

grupowej, przy czym w oddziaływaniach

terapeutycznych zwraca się uwagę przede

wszystkim na wypracowanie

właściwego

poziomu porozumienia i komunikacji między

partnerami.

Terapia ułatwia wyrażanie

własnego stanowiska, emocji, uczuć, pomaga

sprecyzować wymagania partnerów

względem siebie

d. c



Psychoterapia

to proces wykorzystania

wiedzy psychologicznej w relacji:

terapeuta – klient, mający na celu

wprowadzenie zmian w życiu jednostki i

skutkujących poprawą jej samopoczucia,

wzrostem efektywności funkcjonowania

w różnych dziedzinach życia

(rodzinnego,

osobistego, zawodowego i in.).

Zakres psychoterapii



Zakres zastosowań psychoterapii jest

bardzo rozległy: od zaburzeń osobowości,

nerwic czy chorób psychosomatycznych do

problemów egzystencjalnych oraz

relacyjnych.



W zależności od koncepcji ludzkiego

zachowania, reprezentowanej przez

psychoterapeutę oraz techniki jakie

stosuje w terapii, wyróżnia się

współcześnie kilka podstawowych podejść

Wybrane podejścia

w psychoterapii



Podejście psychodynamiczne

wywodzi

się z teorii psychoanalitycznej (por.

Freud, 1994a, 1994b; Kernberg, 1975;

Segal, 2005).



Za podstawowy czynnik leczniczy

uważa się w tym nurcie

„wgląd",

czyli

uświadomienie sobie przez klienta

ukrytych motywów oraz

mechanizmów będących przyczyną

doświadczanych problemów.

Podejście

psychodynamiczne



Techniki, jakie stosują terapeuci

reprezentujący opisywane podejście to

przede wszystkim: interpretacja oraz

wyjaśnianie genezy zgłaszanych objawów i

dolegliwości. Zgodnie ze współczesną teorią

psychoanalityczną źródłem aktualnie

przeżywanych przez klienta trudności jest

urazowy charakter jego wczesnodziecięcych

doświadczeń w relacji z rodzicami, w

związku z czym terapia skupia się głównie

na analizie tej sfery życia człowieka.

Podejście behawioralne

Opiera się założeniu, że wszystkie reakcje

człowieka są wyuczone, w związku z czym

przy zastosowaniu metod wywodzących się

z teorii uczenia się można wyeliminować

nawyki nie przystosowawcze wprowadzając

w ich miejsce nową, poprawiającą życia

aktywność życia – jakość (Eysenck, 1987).

Podejście behawioralne

Terapia behawioralna skupia się na

aktualnych zachowaniach jednostki,

w odróżnieniu od psychoanalizy,

która zajmuje się chronologią

powstawania zaburzeń.

Podejście behawioralne

Formy pracy terapeutycznej

behawiorystów są zróżnicowane w

zależności od rodzaju sytuacji problemowej

zgłaszanej przez klienta. Przykładem są

techniki relaksacyjne i metody polegające

na modelowaniu (terapeuta demonstruje

klientowi pożądane zachowanie, które ten

następnie powtarza dopóty, dopóki nie

osiągnie perfekcji w jego wykonaniu).

Terapia CBT – Poznawczo-Behawioralna

(Cognitive Behavioural Therapy)



Rozkłada problemy na mniejsze składniki,

dzięki czemu łatwiej możemy je

zrozumieć

Wyróżnia się następujące elementy:



Sytuacja -Problem-Wydarzenie,

z którymi zawsze są związane nasze:

Myśli - Uczucia- Odczucia Fizyczne –

Działania

Terapia CBT



Każdy z wymienionych elementów

wpływa na kolejno następujący po

sobie element.



Nasze myśli na temat danego

problemu wpływają na to, co czujemy

i jak się czujemy fizycznie i

emocjonalnie, a to z kolei zmienia

nasze działania w tym zakresie.

Terapia CBT



Przykład:

Na większość sytuacji można

zareagować pozytywnie lub negatywnie, w

zależności od tego, co o danej sytuacji myślimy:



Sytuacja:

Wstałaś i czujesz, że masz kiepski nastrój dzień,

masz dość wszystkiego, postanawiasz wyjść na

zakupy.

Idąc ulicą, dostrzegasz znajomą osobę, która Cię

mija i, jak sądzisz ignoruje Ciebie (

myśli, nasza

ocena)

Terapia CBT



Reakcja:

Negatywna Pozytywna



Myśli:

Ignoruje mnie – nie lubi mnie

Wygląda na pogrążoną w myślach –

może

coś u niej nie tak?

dc.



Różny tok myślenia w tej samej sytuacji

spowodował odmienne efekty. Nasze myśli miały

wpływ na nasze uczucia i na nasze działania



Jeśli wrócimy do domu

z poczuciem depresji

będziemy nadal myśleć, o tym co się stało, co

doprowadzi do dalszego pogorszenia

samopoczucia.



Jeśli skontaktujemy się ze znajomą osobą, jest

szansa na poprawę naszego samopoczucia.



W przeciwnym razie, nie da się wyjaśnić

nieporozumienia i poczujemy się jeszcze gorzej.

Terapia CBT

(Cognitive Behavioural Therapy)



Odczucia emocjonalne:



Przygnębienie, smutek, poczucie odtrącenia



Zaniepokojenie drugą osobą



Reakcje fizjologiczne:



Skurcze żołądka, brak energii, mdłości



Dobre samopoczucie



Działanie:



Wracasz do domu i unikasz znajomej osoby



Kontaktujesz się ze znajomą, by upewnić się, że u

niej jest wszystko w porządku

Kiedy stosuje się terapię

poznawczo-behawioralną (CBT)?



Zaburzenia seksualne



Złość i zaburzenia kontroli impulsów



Problemy i zaburzenia wieku dziecięcego i

młodzieńczego, np. zespół nadpobudliwości

psychoruchowej z nieuwagą (ADHD)



Chroniczne bóle



Ogólne problemy zdrowotne (pomoc w

zmianie negatywnych nawyków zdrowotnych

- żywienie, palenie, zmniejszenie stresu)



problemy małżeńskie

Psychoterapia współczesna



Większość współczesnych

psychoterapeutów w terapii wykorzystuje

zasady, koncepcje i techniki wywodzące

się z różnych szkół teoretycznych.



Takie zintegrowane podejście do procesu

pomagania wymaga dużej wrażliwości,

elastyczności i wszechstronności w

porównaniu do podejść opartych na

jednym modelu teoretycznym.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91
Slide 92
Slide 93
Slide 94
Slide 95
Slide 96
Slide 97
Slide 98
Slide 99
Slide 100
Slide 101
Slide 102
Slide 103
Slide 104
Slide 105
Slide 106
Slide 107
Slide 108
Slide 109
Slide 110
Slide 111
Slide 112
Slide 113
Slide 114
Slide 115
Slide 116

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
1 Wprowadzenie do psychologii pracy (14)id 10045 ppt
1 CZŁOWIEK NA RYNKU PRACY psychologiczne uwarunkowani (1)id 8813 ppt
1 Wprowadzenie do psychologii pracy (17)id 8734 ppt
1 Wprowadzenie do psychologii pracy (14)id 10045 ppt
1 CZŁOWIEK NA RYNKU PRACY psychologiczne uwarunkowani (1)id 8813 ppt
02metody badawcze psychologii spolecznej2id 4074 ppt
2 Psychologia rozwojowaid 19656 ppt
J Lacan Seminarium III Psychozy id 2224
19 174 GRUPY PSYCHOMANIPULACYJNE EE2id 18238 ppt
19 183 Grupy psychomanipulacyjne prezentacjaid 18247 ppt
14a socjologia organizacji, psychologia zarządzaniaid 15867 ppt
Diagnoza psychopedagogiczna id Nieznany

więcej podobnych podstron

1 Psychologia kliniczna i psychoterapia (1)id 9674 ppt

Document Outline