ELEMENTY

REHABILITACJI

RUCHOWEJ W PRACY

PIELĘGNIARKI

Wszystkie zabiegi kinezyterapii i
fizykoterapii wykonywane są
jedynie na zlecenie lekarza
opiekującego się chorym.
Prowadzenie ćwiczeń, zabiegów
usprawniających i wykonywanie
zabiegów fizykoterapeutycznych
wymaga odpowiedniego
przygotowania i doświadczenia
zawodowego. Na zlecenie lekarza
prowadzą i są odpowiedzialni
magistrowie rehabilitacji
ruchowej i technicy fizjoterapii.

Pielęgniarka będąca członkiem
zespołu rehabilitacyjnego
współuczestniczy w rehabilitacji
leczniczej. Zapoznanie się z
zasadami kinezyterapii i opanowanie
techniki prostych ćwiczeń pozwala
jej w szerszym zakresie włączać się
w usprawnianie ruchowe pacjentów.
Tym bardziej, że pielęgniarka ma
ciągły kontakt z pacjentem
przebywającym w oddziale
szpitalnym, zna jego zachowania,
wzmacnia motywację, i kontroluje
samodzielne wykonywanie zleceń
kinezyterapeutycznych.

Pielęgniarka w usprawnianiu chorego pełni

jedynie rolę pomocniczą względem

wykształconego w tym zagadnieniu

rehabilitanta jednak całkowite zrzucanie

na jego osobę odpowiedzialności za

usprawnianie i rehabilitację chorego jest

błędem. Pielęgniarka powinna

uzupełniać/dopełniać funkcje

rehabilitanta. Pielęgniarka musi także

wiedzieć, jakie są następstwa

unieruchomienia chorego w łóżku, znać

główne przeciwwskazania do ćwiczeń

fizycznych oraz wiedzieć, że przy

usprawnianiu chorego, który ma zawroty

głowy, nudności, wymioty a także takiego,

który odczuwa duszność podczas

usprawniania należy zachować szczególną

ostrożność i powiadomić niezwłocznie

lekarza o objawach występujących u

chorego

W niedużych oddziałach, gdzie

brakuje instruktorów
rehabilitacji ruchowej,
pielęgniarka powinna podjąć
działania zapobiegające
powstawaniu wtórnych zmian
patologicznych pogarszających
ogólny stan osoby
niepełnosprawnej i
utrudniających późniejszą,
specjalistyczną rehabilitację
ruchową.

Następstwa unieruchomienia

chorego w łóżku



Odparzenia,



Odleżyny – pierwsze zmiany tego typu mogą
powstać u chorych wyniszczonych już w
kilka godzin od momentu unieruchomienia;
rozległym odleżynom towarzyszą później
najczęściej zakażenia z posocznicą
włącznie,



Przykurcze,



Zastój krwi w żyłach, zwłaszcza w żyłach
kończyn dolnych i miednicy, przede
wszystkim w układzie żył głębokich,

Następstwa unieruchomienia

chorego w łóżku



Zatory płucne,



Zaniki mięśniowe; po pierwszych 6h od

momentu unieruchomienia powstają negatywne

biochemiczne zmiany w mięśniach, które

najszybciej narastają w pierwszych 3-5

dniach bezruchu. Zmiany biochemiczne

polegają na znacznym zmniejszeniu syntezy

białek, cytochromu i aktyny. Brak ruchu

prowadzi do atrofii mięśni (zmniejszenie

ich masy i obwodu), obniżenia ich napięcia

i siły, zwiększenia męczliwości,

upośledzenia ich ukrwienia i odżywienia,



Kostniejące zapalenie mięśni,

Następstwa unieruchomienia

chorego w łóżku



Zmniejszenie wydzielania przez błonę

maziową stawu mazi stawowej, która jest

jedynym źródłem odżywiania chrząstki

stawowej. Upośledzenie odżywiania

chrząstki prowadzi do jej następowej

atrofii, co może w konsekwencji być

przyczyną utrwalonych zmian ograniczeń

ruchowych w obrębie „nieużywanych”

stawów,



Zaleganie moczu w pęcherzu, które może

prowadzić do zapalenia pęcherza

moczowego,

Następstwa unieruchomienia

chorego w łóżku



Zaleganie wydzieliny oskrzelowej,
spadek zużycia tlenu, zapalenie
płuc,



Zaparcia stolca,



Urazy nerwów obwodowych,



Zmiany o typie martwicy rozpływnej
– ogniska rozmiękania mózgu.

Najważniejsze przeciwwskazania

do ćwiczeń fizycznych



Niebezpieczne niemiarowości: bradycardia <35/min.

i tachycardia >150-180/min.,



Niestabilne nadciśnienie >200/110mmHg,



Wstrząs z ciśnieniem skurczowym <90mmHg,



Ostre zakrzepowe zapalenie żył lub zakrzepica żył

głębokich,



Gorączka >38C,



Stężenie hemoglobiny <8g/dl,



Stężenie hematokrytu <25%,



Stężenie glukozy <40 i >500mg/dl,



Poważne zaburzenia elektrolitowe: K <2,5 i >6

mEq/l, Na <120 i >155mEq/l,



Obniżenie saturacji krwi tętniczej <80%

W opiece pielęgniarskiej bardzo

przydatna jest umiejętność

zastosowania następujących

elementów kinezyterapii



Ułożenie pacjenta – profilaktyka
odleżyn, przykurczów, drenaże
układu oddechowego,



Ćwiczenia oddechowe – profilaktyka
powikłań płucnych,



Ćwiczenia mobilizujące krążenie
obwodowe – profilaktyka obrzęków,
zakrzepów żylnych,



Ćwiczenia izometryczne i
kontralateralne – profilaktyka
miejscowych i ogólnych negatywnych
skutków unieruchomienia zewnętrznego i
wewnętrznego,



Ćwiczenia samoobsługi – higiena
osobista, ubieranie i rozbieranie się,
spożywanie posiłków, itp.,



Pionizacja i nauka chodzenia, wczesna
mobilizacja ruchowa pacjenta.

UŁOŻENIA

Odpowiednie ułożenia i planowa zmiana
pozycji ciała pacjenta są najlepszymi
sposobami uniknięcia odleżyn.
Odleżyny uniemożliwiają a często
niweczą osiągnięcia leczniczego
usprawniania. Właściwe ułożenia
zapewniają skuteczny drenaż segmentów
płucnych, zapobiegają zrostom
opłucnej. Zapobiegają
zniekształceniom w narządzie ruchu.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Systematyczne ćwiczenia oddechowe

nabierają szczególnego znaczenia po

zabiegach chirurgicznych, we

wczesnym połogu, w geriatrii, w

uszkodzeniach CUN. Zaleganie

wydzieliny w drogach oddechowych

prowadzi do zmian zapalnych w

oskrzelach i płucach. Zmiany te są

groźnym powikłaniem choroby

podstawowej.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Zapobieganie powikłaniom płucnym

polega na utrzymaniu właściwej

wentylacji, ruchomości klatki

piersiowej, wzmocnieniu siły wydechu

i efektywnej skuteczności kaszlu.

Należy także zwrócić uwagę na

prawidłową mechanikę oddychania

torem brzusznym. Wdech powinien

odbywać się przez nos a wydech przez

usta, przy stosunku fazy wdechu do

wydechu – 2:3.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

W ćwiczeniach oddechowych istotna jest
pozycja wyjściowa w jakiej prowadzone są
ćwiczenia. Pozycja stojąca, siedząca i pół
siedząca ułatwiają pracę przepony. Ruchy
wahadłowe ramion wspomagają ruchomość
oddechową klatki piersiowej. Ćwiczenia
oddechowe powinny być prowadzone
kilkakrotnie w ciągu dnia. Najczęściej
ćwiczenia oddechowe prowadzone są w pozycji
leżącej lub półsiedzące w dobrze
wywietrzonym pomieszczeniu i trwają 3–5 min

Przykłady ćwiczeń

oddechowych



Głębokie wdechy i wydechy,



Oddychanie wspomagane ruchami ramion

(samodzielnie lub z pomocą),



Wspomaganie wydechu przez

wzmacnianie tłoczni brzusznej

uciskiem na powłoki brzuszne,



Odksztuszanie poprzedzone

oklepywaniem,



Wydech z oporem, np. puszczanie

baniek mydlanych.

ĆWICZENIA MOBILIZUJĄCE

KRĄŻENIE OBWODOWE

Szczególnie wskazane u pacjentów po

operacjach w dolnej części jamy

brzusznej, po porodzie, w niewydolności

krążenia, w chorobach neurologicznych.

Przymusowa, pozioma pozycja ciała, spadki

ciśnienia tętniczego, osłabiona obwodowa

„pompa mięśniowa”, sprzyjają powstawaniu

zakrzepów i zatorów żylnych oraz obrzęków

obwodowych. W pielęgnacji tych chorych

zaleca się kilkuminutowe zestawy ćwiczeń

czynnych czasami biernych wykonywanych

kilka razy w ciągu doby.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ

CZYNNYCH W POZYCJI

LEŻĄCEJ



Krążenia nadgarstków i stóp,



Zaciskanie dłoni w pięść,



Naprzemienne zgięcia grzbietowe i

podeszwowe stóp,



Naprzemienne zgięcia i wyprosty

kończyn w stawach łokciowych i

kolanowych,



Ruchy okrężne w stawach barkowych

i biodrowych

Pionizacja

i nauka chodzenia

Sprawność lokomocyjna jest
wykładnikiem całego postępowania
usprawniającego. Wymaga wielu
indywidualnych ćwiczeń
przygotowujących, zwłaszcza po
długim leżeniu w łóżku.