NAJWIĘKSZE GIEŁDY

TOWAROWE NA

ŚWIECIE

Czym jest giełda

towarowa?

Giełda towarowa (wg J. Zieleniewskiego
i S. Szczypiorskiego) jest instytucją
rynku formalnego, na którym w
określonym miejscu i czasie dochodzi do
porównywania

popytu

i podaży oraz do sprzedaży i kupna
określonych

towarów

masowych

ujednoliconych pod względem stopnia
jakości.

Giełda towarowa działa jako spółka, a
jej akcjonariuszami są najczęściej
agencje rynkowe, fundacje rozwoju
gospodarczego,

banki,

izby

gospodarcze oraz inni uczestnicy (np.
producenci,

hurtownicy),

a

ostatnio

również

firmy

ubezpieczeniowe.

Zadania giełdy towarowej:

• Zapewnienie rynku i regulowanie go tak, by

jego uczestnicy korzystali z udogodnień

w prowadzeniu handlu poszczególnymi

towarami

• Ustanowienie słusznych zasad kupieckiego

postępowania (oznacza to kształtowanie

etyki kupieckiej wyznaczającymi właściwe

postępowanie

w

sprawach

nieuregulowanych przepisami)

• Organizowanie działań rynku poprzez

ustalenie jednolitych reguł i standardów

prowadzenia handlu, określenie przedmiotu

transakcji, czasu prowadzenia operacji

• Ustanowienie transakcji standardowych
• Organizowanie dla zainteresowanych

systemu informacji rynkowej

• Wprowadzenie mechanizmów

rozstrzygania sporów (ustanowienie
przy giełdach sądów polubownych),
rozliczania transakcji i płatności
zobowiązań

• Kreowanie atrakcyjnych form

inwestowania.

Giełdy towarowe są zazwyczaj
wyspecjalizowane

w

handlu

określoną grupą towarów, rzadziej
jednym produktem. Biorąc pod
uwagę

kryterium

specjalizacji

towarowej można wyróżnić giełdy
surowców

rolnych

i

przemysłowych.

Przedmioty transakcji :

– towary (np. produkty roślinne i

zwierzęce),

– usługi (np. usługi transportowe, usługi

ubezpieczeniowe)

– transakcje finansowe (np. indeksy

giełdowe, dewizy)

Towary giełdowe

Towarów

będących przedmiotem obrotu giełdowego

jest ponad 50. Do głównych należą:

GRUPA

TOWARÓW

PRZYKŁADY TOWARÓW

PRODUKT

Y

ROŚLINN

E

•Zboża (pszenica, ryż, proso,

itp.)
•Oleiste (w tym nasiona
słonecznika, lnu, rzepaku, itp..;

oleje słonecznikowy, palmowy,
arachidowy, oliwa z oliwek)
•Cukier surowy, biały, rafinowany
•Używki: kawa, herbata,

przyprawy
•Inne artykuły żywnościowe:
ziemniaki, jabłka, miód, itp..
•Surowce włókiennicze: bawełna,
juta, sizal, konopie.

GRUPA

TOWARÓW

PRZYKŁADY TOWARÓW

PRODUKTY

POCHODZENIA

ZWIERZĘCEGO

•Żywiec wołowy i wieprzowy,
tuczone cielęta i owce, wołowina,

bekon, mięso mrożone, jaja, skóry,
wełny, jedwab i inne

MATERIAŁY

ENERGETYCZNE

I SMARY

•Ropa naftowa, benzyna, olej
napędowy i opałowy, koks, energia

elektryczna

INNE

CHEMIKALIA

•Aceton, alkohol etylowy, kwasy,

itp..

METALE

•Aluminium, chrom, cyna, cynk,
kadm, magnez, mangan, miedź,

platyna, rtęć, srebro, złoto, a także
półwyroby i wyroby z tych metali (w

formie blach, monet), niektóre
stopy, itp..

Wyznaczniki towarów

giełdowych:

•Jednorodność (wymienność, oznacza

że jedną partie towaru można bez

szkody dla nabywcy zastąpić tą samą

ilością

i jakością)
•Trwałość (nie może się łatwo psuć)
•Możliwość standaryzacji
•Masowość popytu i podaży
•Niepewność wielkości popytu i

podaży

Uczestnicy giełdy

Do uczestników giełdy zalicza się:
 członków giełdy,
 maklerów,
 gości giełdy.

Członkowie giełdy

Członkami

giełdy

są

zazwyczaj

przedsiębiorstwa

produkcyjne

lub

handlujące

towarem

będącym

przedmiotem obrotu na danej giełdzie.
Członkami mogą być osoby fizyczne
które reprezentują te firmy.
Mają prawo do zawierania transakcji
zarówno w charakterze maklera jak i na
własny

rachunek,

uczestnictwa

w

zebraniach giełd oraz prawo wyborcze.

Większość giełd utrzymuje stałą

liczbę członków np.
•Chicago Board of Trage ma ich

1402,
•New York Commodity Exchange –

386,
•London Commodity Exchange liczy

35.

Członkostwo ma swoją cenę, która

waha się w zależności od aktywności

danej giełdy.

Maklerzy giełdowi

Są pośrednikami przy zawieraniu transakcji.
Makler działa na rachunek osób trzecich. Za
swe usługi pobiera prowizje (wynosi ok.
0,5%). Uprawnienia maklerskie zdobywa się
w wyniku zdanego egzaminu. Wymagania
stawiane maklerom są bardzo wysokie na
wszystkich giełdach i wiąże się z licznymi
ograniczeniami (np. zakaz prowadzenia
przez

maklera

transakcji

giełdowych

towarami,

których

jest

producentem,

przetwórcą lub zajmuje się ich obrotem).

Goście giełdy

Mogą

zawierać

transakcje

za

pośrednictwem członków giełdy oraz
maklerów. Mogą również wejść na
giełdę

w

towarzystwie

osoby

uprawnionej.

Na giełdach towarowych

zawierane są dwa

podstawowe typy transakcji:

• transakcje rzeczywiste
• transakcje nierzeczywiste

Transakcje rzeczywiste

Celem jest faktyczny zakup lub sprzedaż
towaru (przeniesienie prawa własności)
znajdującego się na składzie, w pobliżu
giełdy, bądź w dalszej odległości. Może to
być także towar będący dopiero w fazie
produkcji.

Ze

względu

na

termin

i sposób dostawy transakcje rzeczywiste
dzieli się na:
•

transakcje

z

natychmiastową

dostawą (spot) – odbiór towaru następuje
w ciągu jednego dnia do dwóch tygodni od
chwili zawarcia umowy;

•

transakcje na przybycie lub na towary
w drodze – dotyczą towarów już załadowanych
i skierowanych do określonego miejsca, po
zawarciu transakcji nabywca wskazuje miejsce,
gdzie towar ma być ostatecznie dostarczony;

•

transakcje na załadowanie – dostawca po
zawarciu umowy w ustalonym późniejszym
terminie ma obowiązek załadować towar
w porcie wysyłki lub innym miejscu i skierować
go do miejsca ustalonego w umowie.

Transakcje nierzeczywiste

Zawierane nie dla chęci kupna samego

towaru, ale dla odsprzedaży kontraktu po
zmienionej
w międzyczasie cenie. Transakcje te
nazywane są też często spekulacyjnymi.
Pozwalają na rozwój asekuracji cenowej i
łagodzą wpływ koniunktury na wahania
cen towarów.

Największe giełdy towarowe na

świecie znajdują się w:

 Chicago
 Sydney
 Nowym Jorku
 Londynie
 Amsterdamie

THE CHICAGO BOARD OF TRADE

(CBOT)

Założona w roku 1848 celem zorganizowania
rynku

zboża.

Głównym

zadaniem

było

wprowadzenie

standaryzacji

ilościowej

i

jakościowej ziarna, będącego przedmiotem
obrotu.
Aktualnie na tej giełdzie znajdują się w obrocie
kontrakty terminowe i opcje, dla których bazą są
produkty rolne (kukurydza, soja, olej sojowy, ryż,
pszenica, owies), indeksy (Dow Jones Industrial
Average i jego odmiany), stopy procentowe
(długoterminowe obligacje skarbowe), metale
(srebro i złoto), produkty naftowe (ropa naftowa,
olej opałowy).

W roku 1874 powstała giełda Chicago
Produce Exchange w celu zorganizowania
obrotu masłem, jajami, drobiem i innymi
produktami rolnymi.
W roku 1898 utworzona została odrębna
giełda Chicago Butter and Egg Board,
która docelowo została przekształcona w
Chicago

Mercantile

Exchange.

Początkowo

giełda

działała

jako

organizacja non – profit.
12 lipca 2007 CME połączył się z CBOT.

Obecnie giełda ta oferuje kontrakty
terminowe i opcje na rozmaite
produkty rolne (półtusze wieprzowe,
wołowinę, bydło rzeźne, mleczne,
nabiał i produkty leśne) oraz indeksy
(m.in. S&P, Nasdaq, Nikkei 225)

London International Financial

Futures And Options Exchange

- LIFFE

Założona w 1982 roku. W 1998 roku
zmieniono

system

notowań

na

elektroniczny. Giełda ta należy do
największych instytucji na świecie
organizujących

handel

opcjami

i kontraktami terminowymi.

Na giełdzie notowane są kontrakty
terminowe, dla których bazą są stopy
procentowe

(3M

EURBOR,

3M

Sterling, itp.), indeksy (FTSE i jego
odmiany), obligacje (długoterminowe
obligacje skarbowe) oraz towary
(kakao,

kawa,

cukier,

pszenica,

ziemniaki).

London Metal Exchange

Jest jednym z głównych rynków wymiany

metali na świecie.
Została założona w 1877 roku.
Początkowo w obrocie była tylko miedź, ołów

i cynk. Dopiero w późniejszych czasach

zostały

wprowadzone

inne

metale:

aluminium (1978), nikiel (1979), stopy

aluminium (1992) i stal (2008). W 2005 roku

rozpoczęła się wymiana tworzyw sztucznych,

a w 2009 roku zaczęto również wyminę cyny.

London Commodity

Exchange

Londyńska

Giełda

Towarowa

–

założona
w 1954 roku, połączyła główne,
samodzielne, stowarzyszenia handlu
terminowego w ramach towarów
pochodzenia rolnego dla utworzenia
wspólnej

giełdy.

W

ciągu

lat

działalności, giełda ta dostosowała się
do ciągle zmieniającej się natury
między

narodowego

handlu

giełdowego.

Obecnie uznawana jest jako główne
centrum handlu takimi towarami jak
kakao i kawa. Pozostałe towary to:
cukier

biały

i

surowy,

pszenica,

jęczmień, ziemniaki, nasiona roślin
oleistych

(sojowe,

kokosowe,

rzepakowe, słonecznikowe), itp.

New York Mercantile

Exchange (NYMEX)

Giełda ta, założona w roku 1872 przez
grupę handlarzy nabiałem, początkowo
została nazwana Butter and Cheese
Exchange of New Jork. W roku 1882
nazwa została zmieniona na New Jork
Mercantile Exchange. W roku 1994
połączyła się z nowojorską Commodity
Exchange, tworząc największą na świecie
giełdę oferującą instrumenty pochodne
na towary.

W obrocie znajdują się kontrakty
terminowe i opcje na energię
elektryczną,

gaz

ziemny,

ropę

naftową,

benzynę

bezołowiową,

propan, indeksy (FTSE Eurotop 100,
FTSE

Eurotop

300),

metale

(aluminium, miedź, złoto, srebro,
platyna, pallad).

Sydney Futures Exchange

(SFE)

Została utworzona w 1962 roku

jako Sydney Greasy Wool Futures

Exchange,

gdzie

głównym

przedmiotem obrotu była wełna nie

oczyszczona.

W 1972 roku zmieniła nazwę na

Sydney Futures Exchange.
27 marca 2006 roku ogłoszono

połączenie między Australian Stock

Exchange

i

Sydney

Futures

Exchange.

W obrocie znajdują się kontrakty
futures (terminowe) oraz opcje na
cztery

najbardziej

aktywne

w

obrocie rynku – stopy procentowe,
akcje, waluty i towary, łącznie z
wełną i bydłem.

Bibliografia

• „Giełdy w gospodarce światowej”

pod red. W. Januszkiewicza

• „Giełdy towarowe” M. Drewiński
• Internet