OKRES NIEMOWLĘCY

OKRES NIEMOWLĘCY



Okres niemowlęcy obejmuje

Okres niemowlęcy obejmuje

pierwsze 12 miesięcy życia dziecka,

pierwsze 12 miesięcy życia dziecka,

wśród których wyodrębniamy

wśród których wyodrębniamy

pierwszy miesiąc życia jako stadium

pierwszy miesiąc życia jako stadium

noworodka. Przeciętny noworodek

noworodka. Przeciętny noworodek

ma długość ok. 50 cm, waży w

ma długość ok. 50 cm, waży w

granicach 2800g do 3500g.

granicach 2800g do 3500g.



W psychologii rozwojowej

W psychologii rozwojowej

dokonywane jest wyodrębnienie ze

dokonywane jest wyodrębnienie ze

względu na szczególną wagę

względu na szczególną wagę

rozwoju małego dziecka w tym

rozwoju małego dziecka w tym

okresie. Wyodrębnienie okresu

okresie. Wyodrębnienie okresu

niemowlęctwa jest ważne także z

niemowlęctwa jest ważne także z

uwagi na mnogość i intensywność

uwagi na mnogość i intensywność

przemian zachodzących w

przemian zachodzących w

organizmie dziecka w tym czasie.

organizmie dziecka w tym czasie.

Pierwszy miesiąc życia dziecka jest

Pierwszy miesiąc życia dziecka jest

okresem noworodkowym. W okresie

okresem noworodkowym. W okresie

tym następuje intensywny rozwój

tym następuje intensywny rozwój

fizyczny, umysłowy oraz psychiczny.

fizyczny, umysłowy oraz psychiczny.

Pierwsze miesiące

Pierwsze miesiące



. Około 2. - 3. miesiąca niemowlę

. Około 2. - 3. miesiąca niemowlę

zaczyna wydawać pierwsze

zaczyna wydawać pierwsze

nieartykułowane dźwięki - jest to

nieartykułowane dźwięki - jest to

tzw.

tzw.

głużenie

głużenie

, a około 6 miesiąca

, a około 6 miesiąca

zaczyna dźwięki te formułować

zaczyna dźwięki te formułować

bardziej świadomie (tzw.

bardziej świadomie (tzw.

gaworzenie

gaworzenie

).

).



W pierwszym okresie niemowlę

W pierwszym okresie niemowlę

przesypia większość dnia,

przesypia większość dnia,

przerywając sen jedynie na

przerywając sen jedynie na

karmienie, stopniowo

karmienie, stopniowo

zmniejszając długość snu do 12.

zmniejszając długość snu do 12.

godzin w nocy i paru godzin w

godzin w nocy i paru godzin w

ciągu dnia.

ciągu dnia.



Opisany rozwój niemowlęcia jest

Opisany rozwój niemowlęcia jest

pewną normą przeciętną,

pewną normą przeciętną,

natomiast indywidualny rozwój

natomiast indywidualny rozwój

zależy od wielu czynników, w tym

zależy od wielu czynników, w tym

genetycznych. Ostatnio uważa

genetycznych. Ostatnio uważa

się, że okres niemowlęctwa ma

się, że okres niemowlęctwa ma

decydujący wpływ na dalszy

decydujący wpływ na dalszy

rozwój psychiczny w wieku

rozwój psychiczny w wieku

dojrzałym.

dojrzałym.

Rozwój ruchowy niemowlęcia

Rozwój ruchowy niemowlęcia



Rozwój ruchowy polega na wzrastających wraz z wiekiem

Rozwój ruchowy polega na wzrastających wraz z wiekiem

umiejętnościach dziecka do przyjmowania i zmiany

umiejętnościach dziecka do przyjmowania i zmiany

postaw ciała .

postaw ciała .

Między 1 a 2 miesiącem życia niemowlę potrafi unieść

Między 1 a 2 miesiącem życia niemowlę potrafi unieść

głowę wzdłuż osi tułowia. Dziecko 3-miesięczne położone

głowę wzdłuż osi tułowia. Dziecko 3-miesięczne położone

na brzuszku potrafi przez dłuższy czas mieć uniesioną

na brzuszku potrafi przez dłuższy czas mieć uniesioną

główkę.

główkę.

W okresie 5-6 miesiąca dziecko zdobywa kontrolę nad

W okresie 5-6 miesiąca dziecko zdobywa kontrolę nad

swymi ruchami głowy i szyi. Potrafi leżąc na plecach

swymi ruchami głowy i szyi. Potrafi leżąc na plecach

zgiąć głowę w kierunku tułowia. W tym też okresie

zgiąć głowę w kierunku tułowia. W tym też okresie

dziecko zdolne jest za pomocą ruchów mięsni szyi i karku

dziecko zdolne jest za pomocą ruchów mięsni szyi i karku

usiąść.

usiąść.

W 8 miesiącu siedzi już całkiem pewnie bez

W 8 miesiącu siedzi już całkiem pewnie bez

podtrzymywania.

podtrzymywania.

Około 8-9 miesiąca trzymane za rączki uczy się wstawać.

Około 8-9 miesiąca trzymane za rączki uczy się wstawać.

10-miesięczne niemowlę stoi samodzielnie.

10-miesięczne niemowlę stoi samodzielnie.

Umiejętność poruszania się jest związana z omówionymi

Umiejętność poruszania się jest związana z omówionymi

zmianami postaw ciała. W okresie, gdy dziecko tylko leży,

zmianami postaw ciała. W okresie, gdy dziecko tylko leży,

jedyny jego ruch polega na obracaniu się z boku na bok.

jedyny jego ruch polega na obracaniu się z boku na bok.

6 miesiąc życia to okres pełzania. Jest on spowodowany

6 miesiąc życia to okres pełzania. Jest on spowodowany

nierównym rozwojem kończyn górnych i dolnych.

nierównym rozwojem kończyn górnych i dolnych.

Pełzanie polega na posuwaniu się naprzód, głównie dzięki

Pełzanie polega na posuwaniu się naprzód, głównie dzięki

ruchowi rączek, nóżki spełniają jedynie funkcje

ruchowi rączek, nóżki spełniają jedynie funkcje

pomocniczą.

pomocniczą.

W 9 miesiącu dziecko raczkuje używając rąk i kolan, jak

W 9 miesiącu dziecko raczkuje używając rąk i kolan, jak

również trzymane pod pachami chodzi. W 11 miesiącu

również trzymane pod pachami chodzi. W 11 miesiącu

życia porusza się trzymane za rękę i stopniowo zaczyna

życia porusza się trzymane za rękę i stopniowo zaczyna

stawiać pierwsze samodzielne kroki.

stawiać pierwsze samodzielne kroki.

Rozwój chwytu i manipulacji

Rozwój chwytu i manipulacji



Niemowlęta najpierw chwytają odruchowo. Bezwarunkowy odruch chwytny polega na

Niemowlęta najpierw chwytają odruchowo. Bezwarunkowy odruch chwytny polega na

zamykaniu dłoni na przedmiocie włożonym do rączki i utrzymaniu się zgięcia przez

zamykaniu dłoni na przedmiocie włożonym do rączki i utrzymaniu się zgięcia przez

pewien czas. Następnie dziecko zdobywa umiejętność chwytania dowolnego

pewien czas. Następnie dziecko zdobywa umiejętność chwytania dowolnego

przedmiotu w zasięgu wzroku.

przedmiotu w zasięgu wzroku.

Na wiek 2-4 miesiące przypada okres przejściowy, w którym odruch chwytny zanika, a

Na wiek 2-4 miesiące przypada okres przejściowy, w którym odruch chwytny zanika, a

chwytanie polegające na dowolnych ruchach jeszcze się nie rozwinęło

chwytanie polegające na dowolnych ruchach jeszcze się nie rozwinęło

Chwytanie dowolne rozpoczyna się w 4-5 miesiącu życia i kształtuje się przez dłuższy

Chwytanie dowolne rozpoczyna się w 4-5 miesiącu życia i kształtuje się przez dłuższy

czas

czas

H.M. Halverson w latach 1931-1937 wyróżnił cztery etapy chwytania:

H.M. Halverson w latach 1931-1937 wyróżnił cztery etapy chwytania:

-Stadium I (4-5 miesiąc) dziecko zbliża obydwie rączki do przedmiotu, który widzi za

-Stadium I (4-5 miesiąc) dziecko zbliża obydwie rączki do przedmiotu, który widzi za

pomocą stawów barkowych. Towarzyszy temu słaby chwyt łokciowo- dłoniowy. Ręce

pomocą stawów barkowych. Towarzyszy temu słaby chwyt łokciowo- dłoniowy. Ręce

niemowlęcia nie są zdolne same uchwycić przedmiot, a jeżeli wsuniemy mu przedmiot

niemowlęcia nie są zdolne same uchwycić przedmiot, a jeżeli wsuniemy mu przedmiot

do rączki, bardzo szybko go puszcza. Jego ręce działają na zasadzie całkowitej symetrii,

do rączki, bardzo szybko go puszcza. Jego ręce działają na zasadzie całkowitej symetrii,

nie jest też w nich widoczna przewaga czynnościowa.

nie jest też w nich widoczna przewaga czynnościowa.

-Stadium II ( 5-6 miesiąc) poruszając ramionami w stawach barkowych wyciąga ręce do

-Stadium II ( 5-6 miesiąc) poruszając ramionami w stawach barkowych wyciąga ręce do

przedmiotu i wyprostowuje równocześnie ręce w łokciach. Chwyt następuje przy użyciu

przedmiotu i wyprostowuje równocześnie ręce w łokciach. Chwyt następuje przy użyciu

palców dłoni, z wyłączeniem kciuka. Okres ten zwany jest też chwytem dłoniowym

palców dłoni, z wyłączeniem kciuka. Okres ten zwany jest też chwytem dłoniowym

prostym. Dziecko nie potrafi utrzymać dwóch przedmiotów równocześnie, gdyż na

prostym. Dziecko nie potrafi utrzymać dwóch przedmiotów równocześnie, gdyż na

widok drugiego z nich puszcza pierwszy

widok drugiego z nich puszcza pierwszy



-Stadium III (7-8 miesiąc) dziecko zaczyna posługiwać się

-Stadium III (7-8 miesiąc) dziecko zaczyna posługiwać się

przy chwytaniu także kciukiem, potrafi również utrzymać

przy chwytaniu także kciukiem, potrafi również utrzymać

po jednym przedmiocie w każdej rączce posługuje się tzw.

po jednym przedmiocie w każdej rączce posługuje się tzw.

chwytem nożycowym, gdyż nie potrafi przeciwstawić

chwytem nożycowym, gdyż nie potrafi przeciwstawić

kciuka pozostałym palcom i wykonuje jedynie ruch

kciuka pozostałym palcom i wykonuje jedynie ruch

przywodzenia i odwodzenia kciuka w stosunku do

przywodzenia i odwodzenia kciuka w stosunku do

pozostałych palców. Okres ten jest również czasem

pozostałych palców. Okres ten jest również czasem

różnicowania się prawej i lewej ręki. Od tego momentu

różnicowania się prawej i lewej ręki. Od tego momentu

można spostrzec, czy dziecko będzie praworęczne , czy

można spostrzec, czy dziecko będzie praworęczne , czy

leworęczne

leworęczne

-Stadium IV (od 9 miesiąca) tzw. chwyt pęsetkowy, w

-Stadium IV (od 9 miesiąca) tzw. chwyt pęsetkowy, w

którym kciuk przeciwstawia się pozostałym palcom. Pod

którym kciuk przeciwstawia się pozostałym palcom. Pod

koniec pierwszego roku życia niemowlę potrafi już trzymać

koniec pierwszego roku życia niemowlę potrafi już trzymać

przedmioty między kciukiem, a palcem wskazującym, co

przedmioty między kciukiem, a palcem wskazującym, co

pozwala na precyzyjniejsze ruchy. Jest to też czas, w

pozwala na precyzyjniejsze ruchy. Jest to też czas, w

którym dziecko nabywa umiejętności wkładania

którym dziecko nabywa umiejętności wkładania

przedmiotów do większych pojemników, rzucania nimi

przedmiotów do większych pojemników, rzucania nimi

Początkiem manipulacji jest chwytanie przedmiotów w

Początkiem manipulacji jest chwytanie przedmiotów w

zasięgu wzroku. Dziecko 7-8-miesięczne bez większego

zasięgu wzroku. Dziecko 7-8-miesięczne bez większego

trudu sięga po zabawki znajdujące się w pobliżu. Często

trudu sięga po zabawki znajdujące się w pobliżu. Często

wykazują się też dużą wytrwałością w osiąganiu

wykazują się też dużą wytrwałością w osiąganiu

przedmiotów leżących nieco dalej. W IV kwartale życia

przedmiotów leżących nieco dalej. W IV kwartale życia

zdrowe niemowlęta są bardzo ruchliwe, często zmieniają

zdrowe niemowlęta są bardzo ruchliwe, często zmieniają

pozycję ciała, a radość sprawia im każdy zdobyty

pozycję ciała, a radość sprawia im każdy zdobyty

przedmiot. Jest to tzw. okres manipulacji niespecyficznej.

przedmiot. Jest to tzw. okres manipulacji niespecyficznej.

Pod koniec okresu niemowlęcego dziecko zaczyna

Pod koniec okresu niemowlęcego dziecko zaczyna

naśladować otaczający świat, uczy się turlać piłeczkę ,

naśladować otaczający świat, uczy się turlać piłeczkę ,

układać klocki itp. Jego działania manipulacyjne są

układać klocki itp. Jego działania manipulacyjne są

bardziej specyficzne.

bardziej specyficzne.

Rozwój procesów

Rozwój procesów

poznawczych

poznawczych



Według niektórych autorów dziecko już w pierwszym miesiącu

Według niektórych autorów dziecko już w pierwszym miesiącu

życia reaguje na różne kolory. Noworodki w 15 dniu życia

życia reaguje na różne kolory. Noworodki w 15 dniu życia

śledzą wzrokiem plamkę barwną poruszającą się wewnątrz

śledzą wzrokiem plamkę barwną poruszającą się wewnątrz

pola innego koloru , ale tej samej jasności. Stwierdzono

pola innego koloru , ale tej samej jasności. Stwierdzono

również , że najdłużej zatrzymuje wzrok na barwie niebieskiej

również , że najdłużej zatrzymuje wzrok na barwie niebieskiej

i zielonej, krócej na czerwonej, najkrócej na żółtej. Zdolność

i zielonej, krócej na czerwonej, najkrócej na żółtej. Zdolność

rozróżniania barw pojawia się u niemowląt 4 miesięcznych,

rozróżniania barw pojawia się u niemowląt 4 miesięcznych,

które potrafią odróżnić barwę czerwoną od innych. Dziecko 12

które potrafią odróżnić barwę czerwoną od innych. Dziecko 12

miesięczne różnicuje cztery podstawowe barwy.

miesięczne różnicuje cztery podstawowe barwy.

Na początku niemowlęta reagują pozytywnie na każda twarz

Na początku niemowlęta reagują pozytywnie na każda twarz

ludzką. Od 4 miesiąca odróżniają twarze osób bliskich od

ludzką. Od 4 miesiąca odróżniają twarze osób bliskich od

obcych. W wieku 7 miesięcy potrafią rozróżnić wyraz

obcych. W wieku 7 miesięcy potrafią rozróżnić wyraz

mimiczny twarzy np. gniew, radość....

mimiczny twarzy np. gniew, radość....

Według badań nad wrażliwością słuchową noworodek reaguje

Według badań nad wrażliwością słuchową noworodek reaguje

na silne dźwięki nagłym pobudzeniem. Po paru tygodniach

na silne dźwięki nagłym pobudzeniem. Po paru tygodniach

bodźce dźwiękowe zaczynają hamować ruchy dziecka, które

bodźce dźwiękowe zaczynają hamować ruchy dziecka, które

pod wpływem dźwięków "zastyga w bezruchu". Około 6-8

pod wpływem dźwięków "zastyga w bezruchu". Około 6-8

tygodnia życia u dziecka pojawiają się reakcje mimiczne,

tygodnia życia u dziecka pojawiają się reakcje mimiczne,

uśmiech się na znany sobie dźwięk np. głos matki. W 4-5

uśmiech się na znany sobie dźwięk np. głos matki. W 4-5

miesiącu życia dziecko potrafi zlokalizować źródło dźwięku i w

miesiącu życia dziecko potrafi zlokalizować źródło dźwięku i w

jego kierunku zwraca głowę. W IV kwartale życia dziecko

jego kierunku zwraca głowę. W IV kwartale życia dziecko

rozumie znaczenie poszczególnych słów.

rozumie znaczenie poszczególnych słów.

Świat dziecka jest odmienny od świata dorosłych, kreuje się w

Świat dziecka jest odmienny od świata dorosłych, kreuje się w

oparciu o spostrzeżenia. Szuman na podstawie swoich badań

oparciu o spostrzeżenia. Szuman na podstawie swoich badań

stwierdził, że dopiero dziecko w wieku kilku miesięcy jest

stwierdził, że dopiero dziecko w wieku kilku miesięcy jest

zdolne do właściwego spostrzegania.

zdolne do właściwego spostrzegania.

Rozwój uczuć i kontaktów społecznych

Rozwój uczuć i kontaktów społecznych



Według J.B. Watsona niektóre emocje są

wrodzone i można je zauważyć już u noworodków.

Do tego typu emocji należą przede wszystkim:

gniew (przy unieruchomieniu głowy noworodka),

strach (np. w momencie, kiedy podnosimy

dziecko raptownie do góry), zadowolenie

(objawia się np. podczas głaskania)

Kilkutygodniowe niemowlę odpowiada

uśmiechem na uśmiech, a dziecko

kilkumiesięczne stara się naśladować mimikę

dorosłego.

W 3 miesiącu życia maluch uśmiecha się na

widok osoby dorosłej pomimo, że nie jest w

stanie obserwować jeszcze jej wyrazu twarzy.

Sytuacja ta zmienia się w 4 miesiącu, wtedy u

dziecka rozwijają się uczucia o charakterze

społecznym. Pociecha reaguje w różny sposób na

różne osoby. Niemowlaki mają bardzo

krótkotrwałe i zmienne reakcje , stany

emocjonalne. Jednak te krótkie stany w dużej

mierze decydują o postawie emocjonalnej

dziecka, o tym czy ma usposobienie łagodne, czy

też rozdrażnione i płaczliwe. W 5 miesiącu życia

maluchy rozróżniają osoby znane od nieznanych.

Na przełomie 7 i 8 miesiąca za wszelką cenę

pragną zwrócić na siebie uwagę, czynią to w

różny sposób np. poprzez płacz, gaworzenie itp.

Począwszy od 9 miesiąca starają się przyciągnąć

uwagę dorosłych w nieco bardziej wyrafinowany

sposób. W tym celu wykonują rozmaite gesty,

naśladują czynności dorosłych (np. udają, że

mieszają herbatę).