MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

Wykład

Determinanty dochodu
narodowego
Podstawowe kategoria
produktu i dochodu
narodowego

Opracowanie: Mgr Dariusz Prokopowicz

R. 20.4.
i 21.4.

Produkcja potencjalna



Produkcja potencjalna

jest to

wielkość produkcji, którą
wytworzyłaby gospodarka, gdyby
wszystkie czynniki produkcji
zostały w pełni wykorzystane.

Popytowy model produkcji i

zatrudnienia



Model przedstawiony po raz pierwszy przez
Johna Maynarda Keynesa w

Ogólnej teorii

zatrudnienia, procentu i pieniądza

,

opublikowanej w 1936 r.



Keynes wykorzystał ten model do wyjaśnienia
przyczyn

wysokiego poziomu bezrobocia i

niskiego poziomu produkcji

, trwale

występujących w większości krajów
uprzemysłowionych w latach trzydziestych, w
okresie Wielkiego Kryzysu.

Skutki wielkiego kryzysu

gospodarczego

Wielki kryzys gospodarczy

Wielki kryzys gospodarczy

spowodował

spowodował

konieczność spojrzenia na procesy

konieczność spojrzenia na procesy

gospodarcze w skali gospodarki jako

gospodarcze w skali gospodarki jako

całości (

całości (

makroekonomia

makroekonomia

), powodując

), powodując

przełom i kolejne przyspieszenie

przełom i kolejne przyspieszenie

rozwoju myśli ekonomicznej.

rozwoju myśli ekonomicznej.

J.M. Keynes

J.M. Keynes

uzna

uzna

ł

ł

konieczność

konieczność

aktywnego uczestnictwa rządu

aktywnego uczestnictwa rządu

w procesach gospodarczych

w procesach gospodarczych

(

(

interwencjonizm państwowy

interwencjonizm państwowy

) w celu

) w celu

łagodzenia niekorzystnych skutków

łagodzenia niekorzystnych skutków

działania mechanizmu rynkowego,

działania mechanizmu rynkowego,

powodującego cykliczny rozwój

powodującego cykliczny rozwój

gospodarki (

gospodarki (

cykl gospodarczy

cykl gospodarczy

).

).

J. M.

Keynes

Adam

Smith

Interwencjonizm państwowy a szkoły

Interwencjonizm państwowy a szkoły

ekonomiczne

ekonomiczne

Brak lub tylko minimalna

ingerencja

rządu

w procesy gospodarcze.

Poziom ingerencji rządu

Keynesiz

m

Ekonomi

a

klasyczn

a

Niezbędny jest

interwencjonizm

państwa w

gospodarkę

Wszystkimi

procesami w

gospodarce steruje

wyłącznie rynek.



Po opublikowaniu

Ogólnej teorii ...

w 1936 r. większość

młodych ekonomistów stała się

keynesistami

,

opowiadającymi się za interwencją państwa, która miała
utrzymać produkcję na poziomie zbliżonym do

potencjalnego

.



W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych podejściu temu
rzucili wyzwanie

monetaryści

, których intelektualnym

przywódcą był

Milton Friedman

.



Monetaryści

argumentowali słusznie, że jeżeli analiza

keynesistowska jest pomocna w zrozumieniu kryzysów, to nie
dostarcza zadowalającego wyjaśnienia źródeł

inflacji

, którą

monetaryści przypisują wzrostowi ilości pieniądza w obiegu.

Milton Friedman i

monetaryści

Cd. Makro – str
51



Produkcja globalna

- wartość całej produkcji dóbr i

usług wytworzonych w przedsiębiorstwach w okresie
roku.



Wartość przeniesiona

- wartość nabytych z zewnątrz

materiałów, surowców i półproduktów koniecznych
do wytworzenia produkcji.



Wartość dodana

- suma nowo wytworzonych wartości

w przedsiębiorstwie. Jest to różnica między
wartością produkcji globalnej a wartością
przeniesionych nakładów materiałowych w dziale lub
całej gospodarce narodowej.

Pojęcia analizy tworzenia i

podziału dochodu

narodowego



Wartość dodana brutto

- powiększona o

amortyzację tj. wielkość zużycia w
przedsiębiorstwie środków trwałych.



Produkcja finalna

obejmuje wyłącznie produkty,

które nie podlegają dalszej obróbce. Zaliczamy
do nich wszystkie dobra konsumpcyjne i część
dóbr inwestycyjnych. Produkcja finalna stanowi
różnicę między wartością produkcji globalnej a
wartością tzw. przepływów międzygałęziowych.



Produkt Krajowy Brutto

(PKB) - jest on miarą

wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki
wytwórcze zlokalizowane na terenie danego
kraju niezależnie od tego, kto jest właścicielem.



Produkt Narodowy Brutto

(PNB) - jest

miernikiem całkowitym dochodów osiąganych
przez obywateli danego kraju i powiększony o
dochody netto z tytułu własności zasobów za
granicą.

Podstawowe kategorie

produktu i dochodu

narodowego

Mierniki

Mierniki

ekonomiczne

ekonomiczne



Dochód Netto

(Dn) - różnica między

dochodami otrzymanymi z tytułu własności za

granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu

własności cudzoziemcom.



Jeżeli odpływ dochodów z tytułu usług
czynników produkcji będących własnością
zagranicznych podmiotów jest większy niż
przypływ dochodów z tytułu posiadanych
czynników produkcji za granicą, wówczas PKB
jest większy niż PNB. Jeżeli odpływ dochodów
z tytułu usług czynników produkcji będących
własnością zagranicznych podmiotów jest
mniejszy niż przypływ dochodów z tytułu
posiadanych czynników produkcji za granicą,
wówczas PKB jest mniejszy niż PNB.



Produkt Narodowy Netto

(PNN) - produkt

narodowy brutto pomniejszony o wartość
amortyzacji (wartość zużycia środków trwałych)
Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się
wartości zasobu kapitału (w dowolnym okresie)
będącego wynikiem jego fizycznego lub
ekonomicznego zużycia.



Dochód Narodowy

(DN) - produkt narodowy netto

wytworzony w gospodarce. DN jest to ilość
pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na wydatki
na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości
pieniędzy wystarczającej na sfinansowanie
amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu na
dotychczasowym poziomie.

Celem rachunku

Celem rachunku

DN

DN

jest dostarczenie

jest dostarczenie

logicznego i wewnętrznie spójnego

logicznego i wewnętrznie spójnego

zestawu definicji i mierników

zestawu definicji i mierników

wytworzonej w kraju produkcji.

wytworzonej w kraju produkcji.

Podatki sprawiają, że

Podatki sprawiają, że

DN

DN

możemy

możemy

mierzyć albo w cenach rynkowych

mierzyć albo w cenach rynkowych

zawierających podatki pośrednie

zawierających podatki pośrednie

nakładane na dobra i usługi albo w

nakładane na dobra i usługi albo w

cenach uzyskiwanych przez

cenach uzyskiwanych przez

producentów już po zapłaceniu przez

producentów już po zapłaceniu przez

nich podatków pośrednich.

nich podatków pośrednich.

Globalny zagregowany

popyt



W modelu uwzględniającym wszystkie
odpływy i dopływy do obiegu,

globalny zagregowany popyt wynosi

:

gdzie:

gdzie:

A- zagregowany popyt;

A- zagregowany popyt;

C - popyt konsumpcyjny (gospodarstw

C - popyt konsumpcyjny (gospodarstw

domowych);

domowych);

I - popyt inwestycyjny (przedsiębiorstw);

I - popyt inwestycyjny (przedsiębiorstw);

G - wydatki rządowe;

G - wydatki rządowe;

R - transfery rządowe;

R - transfery rządowe;

NX - eksport netto (różnica pomiędzy

NX - eksport netto (różnica pomiędzy

eksportem a importem).

eksportem a importem).

Podział Dochodu

Narodowego

Wytworzony w takim modelu

dochód

narodowy

jest dzielony wg formuły:

gdzie:
Y - dochód narodowy;
C - popyt konsumpcyjny;
S - oszczędności;
T - podatki.

Dochód Narodowy

dzielimy na:



konsumpcję indywidualną realizowaną

w trybie rynkowym oraz konsumpcję

realizowaną w trybie nie rynkowym



inwestycje



eksport

Rachunek społeczny dokonywany w skali

gospodarki może być oparty na wartość

globalną lub wartość dodaną.

W gospodarce rynkowej nie jest

wykorzystywane liczenie przy pomocy

wartości globalnej gdyż fałszuje obraz

rzeczywistości.

Gospodarka w stanie

równowagi

Obieg (gospodarka) znajduje się w stanie

równowagi, gdy globalny popyt jest równy
globalnej podaży

, czyli gdy A = Y (produkcja

przedsiębiorstw jest tu rozumiana jako
dochód właścicieli czynników produkcji), co
prowadzi do formuły:

Gospodarka znajduje się więc w
równowadze, gdy suma odpływów
z obiegu okrężnego jest równa
sumie dopływów do tego obiegu.

Zrównoważony poziom

produkcji

Stabilność

Stabilność

gospodarki

gospodarki

Poziom produkcji (dochodu) nazywamy

zrównoważonym jeśli rozmiar
produkcji jest równy występującemu
zagregowanemu popytowi.

Gospodarkę, która sama zmierza do
takiego stanu nazywamy stabilną.

Interpretacja równości

I = S

Inwestycje =

Inwestycje =

Oszczędności

Oszczędności

a)

teoria klasyczna

- oszczędności określają

inwestycje, a równowagę ustala się przez
zmianę stopy procentowej, dostosowując popyt
na inwestycje do podaży kapitału, będącej
wynikiem oszczędzania;

b)

teoria keynesowska

- inwestycje określają

oszczędności, a równowagę ustala się przez
zmiany dochodu narodowego z uwzględnieniem
danej skłonności do oszczędzania.

Wpływ zjawisk ekonomicznych

na poziom inwestycji



ilość pieniądza

wpływa na poziom inwestycji

przez

stopę procentową

(im więcej

pieniędzy, tym niższa stopa procentowa,
tym większe inwestycje); w takiej sytuacji
poziom inwestycji zależy również od
preferencji płynności (jej utraty);



marginalna stopa produkcyjności

kapitału

pobudza inwestycje jeśli jest wyższa od
stopy procentowej;



psychologia zachowań przedsiębiorców

(przewidywania) wpływa na inwestycje, gdyż
inwestycje wpływają na przyszłe zyski
(przyszły zbyt towarów i usług):



paradoks oszczędzania

: wzrost oszczędności

w stosunku do dochodu powoduje spadek
mnożnika, przez co zmniejsza się dochód, co
z kolei powoduje realne zmniejszenie
oszczędności (a przez to również inwestycji).



Zasada akceleracji

wyjaśnia wpływ

wydatków konsumpcyjnych na wydatki
inwestycyjne, kiedy nie ma wolnych mocy
produkcyjnych i trzeba je stworzyć;
polega na tym, że zmiana popytu
konsumpcyjnego powoduje o wiele
szybsze zmiany popytu inwestycyjnego
(wielokierunkowe i zróżnicowane).

Podział dochodu a konsumpcja i

oszczędności

Podział dochodu na część przeznaczoną do

konsumpcji (C) i na oszczędności (S) zależy
od

krańcowej, psychologicznej skłonności do

konsumpcji

(c), albo (rozumując odwrotnie)

od

krańcowej psychologicznej skłonności do

oszczędzania

(s). Wyrażają to wzory:

gdzie oznacza konsumpcję
autonomiczną, niezależną od
rozmiarów dochodu.

Kolejne elementy zagregowanego

Kolejne elementy zagregowanego

popytu nie zależą od dochodu, można

popytu nie zależą od dochodu, można

je więc traktować jako wielkości

je więc traktować jako wielkości

autonomiczne:

autonomiczne:

W związku z tym zmiany dochodu (np. podatki)

będą powodowały zmiany wzdłuż krzywej
zagregowanego popytu określonej wzorem, a
zmiany w obrębie innych czynników będą
powodowały przesunięcie krzywej
zagregowanego popytu w górę lub w dół.

, gdzie

a)

a)

nominalny

nominalny

- liczony w cenach

- liczony w cenach

bieżących;

bieżących;

b)

b)

realny

realny

- liczony w cenach stałych

- liczony w cenach stałych

(uzyskany przez zastosowanie deflatora,

(uzyskany przez zastosowanie deflatora,

wyrażającego wpływ inflacji: PNB

wyrażającego wpływ inflacji: PNB

nominalny podzielony przez deflator).

nominalny podzielony przez deflator).

Rola cen w rachunku Dochodu

Narodowego

Rodzaje PNB

Rodzaje PNB



PKB

w cenach rynkowych jest miarą

produkcji krajowej łącznie z podatkami
pośrednimi na dobra i usługi.



PN

w cenach czynników wytwórczych to

produkt narodowy netto pomniejszony o
podatki pośrednie zawarte w cenach lub od
nich odliczone. Jest to suma dochodów
wypłaconych właścicielom środków produkcji
z tytułu świadczonych przez te czynniki usług.

PKB

wyrażony w cenach rynkowych

jest wyższy od

PKB

w cenach

czynników produkcji o wielkość
podatków pośrednich
pomniejszonych o sumę
ewentualnych subsydiów do dóbr i
usług.



nie ujmuje produkcji nie przeznaczonej na

rynek;



nie ujmuje „szarej strefy” działalności

gospodarczej;



nie ujmuje czasu wolnego jako dobra;



nie obejmuje renty konsumenta z

posiadanych dóbr trwałych;



obejmuje produkcję tzw. antydóbr:

zanieczyszczeń środowiska, broni, tytoniu itp.

Wady kategorii Dochodu

Narodowego

Produkt Krajowy

Brutto



za pracę



renta dzierżawna



% od kapitału



dochody z samozatrudnienia

Są cztery rodzaje

wynagrodzeń:

Osobisty Dochód Ludności

Osobisty Dochód Ludności

(ODL)

(ODL)

jest tą

jest tą

częścią produktu narodowego w cenach

częścią produktu narodowego w cenach

czynników wytwórczych, która pozostaje

czynników wytwórczych, która pozostaje

po potrąceniu nie rozdzielonych zysków

po potrąceniu nie rozdzielonych zysków

przeznaczonych na rozwój

przeznaczonych na rozwój

przedsiębiorstw oraz po spłaceniu

przedsiębiorstw oraz po spłaceniu

podatków od dochodów

podatków od dochodów

przedsiębiorstwa do budżetu państwa.

przedsiębiorstwa do budżetu państwa.

Jednocześnie jest on powiększony o

Jednocześnie jest on powiększony o

różnego rodzaju transfery budżetu

różnego rodzaju transfery budżetu

państwa na rzecz ludności.

państwa na rzecz ludności.

Dochód Dyspozycyjny Ludności

Dochód Dyspozycyjny Ludności

(DDL)

(DDL)

-

-

dochody gospodarstw domowych po

dochody gospodarstw domowych po

potrąceniu podatków bezpośrednich.

potrąceniu podatków bezpośrednich.

Suma tych dochodów po potrąceniu tych

Suma tych dochodów po potrąceniu tych

podatków reprezentuje potencjalną siłę

podatków reprezentuje potencjalną siłę

nabywczą ludności. Wielkość ta

nabywczą ludności. Wielkość ta

informuje nas o tym, ile gospodarstwa

informuje nas o tym, ile gospodarstwa

domowe mogą przeznaczyć na wydatki i

domowe mogą przeznaczyć na wydatki i

oszczędności.

oszczędności.