Zasady ustroju politycznego

państwa – wymagane

zagadnienia

•

I. Pojęcie oraz składniki konstytutywne państwa

•

1. Pojęcie i nazwa państwa

•

2. Sposoby definiowania państwa

•

3. Składniki konstytutywne państwa (ludność, terytorium, władza publiczna)

•

II. Cechy państwa

•

1. Suwerenność państwa

•

2. Przymus państwa

•

III. Władza państwowa

•

1. Pojęcie i cechy władzy państwowej

•

2. Problem legitymizacji władzy państwowej

•

3. Funkcje władzy państwowej

•

4. Sprawowanie władzy państwowej

•

IV. Ustrój polityczny państwa w sensie węższym i szerszym - pojęcie i istota

1 . Pojęcie ustroju politycznego e sensie węższym.

•

2. Pojęcie ustroju politycznego w sensie szerszym

•

3. Zasady ustroju wybranych państw

•

3. Ewolucja ustroju politycznego Polski

•

V. Zasada określenia zasad ustroju politycznego Polski w Konstytucji

1. Szczególna treść i forma konstytucji

2. Szczególna moc konstytucji

3. Hierarchia norm konstytucyjnych

4. Funkcje konstytucji

Wymagane zagadnienia c.d.

• VI. Przygotowanie i uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej

1. Społeczno- polityczne przesłanki zmian ustrojowych

2. Systematyka Konstytucji RP

3. Ogólna charakterystyka Konstytucji RP

VII.. Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w

świetle Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. w ogólności

• VIII. . Zasada suwerenności narodu.

• 1. Pojęcie suwerena

• 2. Istota suwerenność narodu

• 3. Formy realizacji władzy suwerena

IX. Zasada wolności, praw człowieka i obywatela.

1. Zasady określające stosunki państwo a jednostka

2. Ogólna charakterystyka wolności i praw jednostki

3. Systematyka wolności i praw jednostki na gruncie

Konstytucji

X. Konstytucyjne podstawy systemu źródeł prawa, jako wyraz

zasady demokratycznego państwa prawnego

1. Ustawa konstytucyjna

2. Ustawy

3. Problem dekretowania

4. Umowy międzynarodowe

5. Pozostałe (podustawowe) akty prawne

• 4. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa

Wymagane zagadnienia c.d.

• XI. Zasada pluralizmu politycznego - partie polityczne i grupy nacisku jako

elementy ustroju politycznego w szerszym rozumieniu

• a/ Państwo a partie polityczne

• b/ Geneza, cechy, funkcje i klasyfikacje partii politycznych

• c/ Systemy partyjne

• d/ Stosunek państwa do partii politycznych

• e/ Grupy nacisku – pojęcie, istota, funkcje, typologie

• f/ Stosunek państwa do grup nacisku.

XII. Zasada reprezentacji politycznej (prawo wyborcze)

1. Prawo wyborcze i jego funkcje

2. Konstytucyjne zasady prawa wyborczego w Polsce

• XIII. Zasada podziału władzy i równowagi władz - system organów

państwowych

1. Organy ustawodawcze

2. Organy wykonawcze

3. Sądy i trybunały

• XIV. Władza ustawodawcza (zasada parlamentarnej formy rządów)

• a/ Zasada dwuizbowości parlamentu

1. Pozycja prawno- ustrojowa Sejmu i Senatu

2. Status prawny posła i senatora

3. Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu

4. Tryb funkcjonowania Sejmu i Senatu

5. Zgromadzenie Narodowe

Wymagane zagadnienia c.d

• XV. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

1. Ustrojowa pozycja Prezydenta RP w Konstytucji

2. Tryb wyboru Prezydenta i warunki wygaśnięcia

mandatu

3. Zasady odpowiedzialności Prezydenta

4. Kompetencje Prezydenta

5. Akty prawne prezydenta

XVI. Rada Ministrów i administracja rządowa

1. Rola ustrojowa Rady Ministrów i jej skład

2. Tryb powoływania Rady Ministrów i zmiany w jej

składzie

3. Kompetencje i odpowiedzialność Rady Ministrów

4. Charakter prawny Prezesa Rady Ministrów i ministrów

5. Administracja rządowa

XVII. Sądy i trybunały wyrazem zasady odrębności władzy

sądowej oraz niezawisłości

• sędziów, sądów i trybunałów

1. Władza sądownicza i organy wymiaru sprawiedliwości

2. Konstytucyjne zasady organizacji i działania sądów

• 4. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

• 3. Krajowa Rada Sądowa

4. Trybunał Konstytucyjny

5. Trybunał Stanu

Wymagane zagadnienia c.d

• XVIII Samorząd jako wyraz zasady decentralizacji

władzy publicznej i samorządu

• Samorząd terytorialny

1. Istota samorządu terytorialnego

2. Zadania samorządu terytorialnego

3. Sprawowanie władzy samorządowej

4. Organy samorządu terytorialnego

5. Akty prawa miejscowego stanowione przez

organy samorządu terytorialnego

• 6. Samorządy specjalne

• XIX Zasada społecznej gospodarki rynkowej i

wolności gospodarczej

• Treść pojęcia „społeczna gospodarka rynkowa”

• Aspekty społecznej gospodarki rynkowej

Treść wolności gospodarczej i jej ograniczenia

• XX. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa

1. Najwyższa Izba Kontroli

2. Rzecznik Praw Obywatelskich

3. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Temat I i II

POJĘCIE, SPOSOBY

DEFINIOWANIA ORAZ

CECHY PAŃSTWA

Ewolucja pojęcia „państwo”

• U Greków nosiło ono nazwę polis, oznaczającą miasto-

państwo z własnym ustrojem i prawodawstwem

• Rzym - państwo obywateli rzymskich. Kiedy Rzym rozrósł

się terytorialnie, przyjęto terminem „imperium".

Natomiast z terminu res publica powstał pierwszy człon

oficjalnej nazwy naszego państwa

• W średniowieczu - państwo jako kraj (aspekt terytorialny)

• Pierwsze nowoczesne wyrażenie, powstało we Włoszech w

wieku XVI. Zastosowano pojemny termin stato (status

władcy), a następnie status civitatis

• Machiavelli w XVI w. użył termin stato w takim znaczeniu,

jakie dało się zastosować do każdego z istniejących

państw

• XVI i XVII w - , angielski - State, a w późniejszym okresie

niemiecki - der Staat

• W krajach słowiańskich - „państwo", pochodzący od „pan

(panowanie)

SPOSOBY DEFINIOWANIA

PAŃSTWA

Definicje:
1.

Funkcjonalne - społeczna organizacja mająca roz strzygającą

władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi określone tery

torium i mająca za swój główny cel rozwiązywanie wspólnych

problemów i za bezpieczenie wspólnych dóbr, a przede

wszystkim utrzymanie porządku

2.

Strukturalno-elementowe -ludność, terytorium i władza

zwierzchnia

3.

Psychologiczne - zbiór wyobrażeń dotyczących władczych

stosunków międzyludzkich, głównie na płaszczyźnie kontaktów

pomiędzy rządzącymi i rządzonymi.

4.

Socjologiczne - zespół ludzi występujących jako człon kowie lub

funkcjonariusze określonych instytucji i posiadające z tej racji

określone prerogatywy

5.

Klasowe – np. państwo jest instrumentem klasowego panowania

z uwagi na dominację klas posiadających

Może być traktowane jako pwena całośc w aspektach: etnicznym,

kulturowym, ekonomicznym

Wydaje iś najwłaściwsza koncepcja Jelinka - państwo to trwały

związek ludzi stale zamieszkujących określone

terytorium, podlegających władzy zwierzchniej.

Składniki konstytutywne

państwa

• Ludność - ogół osób fizycznych zamieszkujących terytorium

określonego państwa i podlegających jego jurysdykcji

(obywatele, cudzoziemcy, apatrydzi)

• Terytorium- obszar geograficzny lub przestrzenna sfera

ludzkiej działalności, na którym rozciąga się suwerenne

zwierzchnictwo państwowe, obszarem podległym

suwerennej władzy państwowej. Granice państwa są

trójwymiarowe: lądowe, morskie i przestrzenne.

Zwierzchnictwo może być rozpatrywane w aspekcie

geograficznym i prawnym.

• Władza publiczna - zdolność do narzucania i egzekwowania

decyzji, czyli wpływania na ludzi, by zachowywali się w

sposób oczekiwany i pożądany. Władza publiczna staje się

reprezentantem „interesów wszystkich". Przybiera postać

władzy powszechnej i abstrakcyjnej. Podmiotem tej władzy

prokla muje się „lud" lub „naród" jako zbiorowość

zorganizowaną w państwie. W zasadzie wybijają się cztery

zasadnicze organy państwowe re alizujące funkcje władzy

publicznej: organy prawotwórcze, organy administra cyjne,

organy sądowe i organy kontrolne.

Cechy państwa

są to charakterystyczne właściwości, które można

określić jako cechy przymiotne państwa. Są to:

suwerenność państwa i przymus państwa

Suwerenność państwa - niezależność władzy

państwowej od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi

państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz od

wszelkiej władzy wewnątrz państwa. Głównym

przejawem suwerenności, mieszczącym w sobie

wszystkie inne jej elementy, jest wyłączność

prawodawcza. Suwerenność jest niepodzielna. W

stosunkach zewnętrznych oznacza niezależność państwa

od innych państw i organizacji międzynarodowych. W

stosunkach wewnętrznych suwerenność państwa

oznacza zwierzchnic two władzy państwowej nad

wszelkimi innymi ośrodkami władzy społecznej. Jedynie

akty organów państwowych nakładają na obywateli

obowiązki egzekwowane z użyciem przymusu.

Przymus państwa w 3

aspektach

• rzeczywisty monopol na środki przymusu

fizycznego, może wytwarzać sytuacje
przymusowe, manipulować cennymi
dobrami, dysponuje organizacjami
wyposażonymi w śr. przymusu.

• prawne kompetencje do stosowania

przymusu fizycznego

• przynależność jednostki do państwa jest

przymusowa

Środki przymusu państwa

• Groźba – (przymus psychiczny,

formalny) – sankcje określone w

prawie. Groźba spowodowania

określonych następstw , w sytuacji nie

zachowania się w sposób pożądany

przez oddziałującego, akcentuje się

aby następstwa, którymi grozi

oddziałujący były realne.

• Przemoc – (przymus realny, fizyczny) –

realizacja sankcji w wymiarze realnym.

Pozbawienie jednostki faktycznej

możliwości pokierowania swoim

zachowaniem

Granice przymusu

prawnego

• wszystko to co ogranicza działalność normodawcy, a

tym samym wyznacza określony obszar

funkcjonowania systemu prawa.

• Kryteria zakreślające ten obszar : stopień skuteczności

prawa, realizacja ideałów i oczekiwań, zgodność z

przyjętymi wartościami /cele i wartości prawnie

chronione/, samoograniczanie systemu prawa,

realizacja prawa natury prawnomiędzynarodowe

standardy, standardy Unii Europejskiej, czynniki

ekonomiczne /w jakom zakresie stać państwo na

ochronę praw i wolności jednostki Na granice prawa, a

tym samym przymusu, wpływają normy pozaprawne

• Aspekty granic władzy przymusowej – władza do:

zmuszania, powstrzymywania, zastępowania

powinności wobec innych, karania.

Ogólny pogląd na państwo

Państwo jest wspólnotą polityczną,

naczelną, terytorialną, służebną i
suwerenną