Makro i mikroekonomia

Przedmiot i zakres ekonomii

Wykład 1

Ksenofont V VI w p.n.e.

• Oikonomikos ( Ekonomika )
• Nauka o gospodarstwie, o

zarządzaniu majątkiem, domem .
Należą do niej m.in. Sprawy związane
ze zdobyciem środków utrzymania, z
sensownym użyciem pieniędzy (na
prace budowlane, hodowlę koni lub
uprawę roślin)

Ksenofont

• Ksenofont powiada, że w

gospodarstwie domowym można
wydać wiele pieniędzy i mało mieć z
tego korzyści, można też przy użyciu
mniejszych środków uzyskać dobre
wyniki.

• Ekonomia jest zarówno dyscypliną

naukową jak i wiedzą praktyczną.

Arystoteles IV w p.n.e.

• Przewyższył Ksenofonta stopniem

uogólnienia zjawisk ekonomicznych

• Ekonomia u Arystotelesa oznacza

naukę o prwawach gospodarstwa
domowego.

• Oikos znaczy po grecku dom,

gospodarstwo , nomos to prawo

Ekonomia polityczna

• XVII wieku Antoine’a Montchretien

wydaje Traktat o ekonomii politycznej

(1615 r ) przymiotnik ,,polityczny’’ miał

oznaczać, że chodzi o prawa

gospodarstwa państwowego.

• Zajął się w książce problematyką

finansów państwowych

• Ekonomia polityczna to oznaczenie

badań poświęconych problemom

społecznego gospodarowania.

Ekonomia jako system

naukowy

• Narodziny liberalnego systemu

gospodarczego – kapitalizm
wolnokonkurencyjny

• A. Smith(1723-1790) ,,ojciec ekonomii

politycznej kapitalizmu’’ i D.Ricardo (1772-
1823) twórcy systemu ekonomii politycznej

• Zaliczeni do szkoły ekonomii politycznej

J.S. Mill (1806-1873) oraz K.Marks (1818-
1883)

Ekonomia jako system

naukowy

• Paradygmatem szkoły klasycznej ekonomii

jest niczym nie ograniczona wolna

konkurencja, a jedynym regulatorem

rynku - ,,niewidzialna ręka’’, która

sprawia, że sprzeczne z interesem ogółu

działania kupców i przemysłowców są w

końcu zgodne z interesem społeczeństwa .

• Model wolnej konkurencji jest do dziś

podstawą (paradygmatem) współczesnych

teorii ekonomicznych.

Ekonomia jako system

naukowy

• W polskiej literaturze ekonomię

polityczną nazywano nauką o
gospodarstwie społecznym.

• J. Supiński książka Szkoła polska

gospodarstwa społecznego (1862-
1865) oraz S. Grabski Ekonomia
społeczna (1932)

Zasada gospodarności

• Według A. Krzyżanowskiego, ekonomiści

badają działalność ludzką jako
podporządkowaną zasadzie najmniejszego
wysiłku, czyli gospodarności, w procesie
zdobywania środków zaspokajania
potrzeb.

• Możne powiedzieć, że zadaniem

ekonomiki jest rozpoznanie i badanie w
działaniach ludzkich przejawów zasady
gospodarności .

Zasada gospodarności

• O.Lange ( 1904-1965) według

polskiej ekonomii , uważał, że
określenie ekonomia polityczna i
ekonomia społeczna , są w języku
polskim równoważne, chociaż to
ostatnie oddaje lepiej właściwą treść
nauki.

Zasada gospodarności

• E. Taylor ( 1884-1967) , w najogólniejszym

ujęciu przedmiotem ekonomiki ( ekonomii
) jest gospodarowanie. Istota
gospodarowania leży w tym, że
rozporządza się ograniczonymi środkami,
a ma się przed sobą wielość celów , do
jakich te środki mogą być użyte, wtedy
zjawia się wybór, występują zagadnienia
wartości, kosztów, rozdziału dochodu
społecznego itd.

Przedmiot ekonomii

• Ekonomia jest dyscypliną zajmującą się

opisem kategorii i zjawisk gospodarczych

oraz ich analizą teoretyczną, służącą

wykryciu prawidłowości procesu

gospodarowania.

• Ekonomia jest nauką o metodach

oszczędnego gospodarowania ograniczonymi

zasobami o alokacji tych zasobów w celu

zaspokojenia konkurujących ze sobą potrzeb

w sposób możliwie najpełniejszy. Takie

wykorzystanie ograniczonych środków aby

zmaksymalizować cel, do którego dążymy.

Przedmiot ekonomii

• A. Marshall – ekonomia polityczna lub

ekonomika jest badaniem rodzaju

ludzkiego w jego codziennym życiu

gospodarczym, bada ona tę stronę

działalności indywidualnej i społecznej,

która jest ściśle związana z osiąganiem i

użytkowaniem rzeczy materialnych,

niezbędnych do dobrobytu.

• Jest nauką o tym jak ludzie żyją, działają i

myślą w codziennym życiu

gospodarczym .

Przedmiot ekonimii

• L.Ch. Robbins – ekonomika jest nauką,

która bada stosunki międzyludzkie jako

relacje między celami i środkami oraz

alternatywnymi możliwościami ich użycia.

• E.Taylor – ekonomia jest nauką badającą,

jak ludzie radzą sobie z rzadkością, czyli

brakiem nieograniczonej dostępności dóbr.

Jest to nauka o tym, jak rozwiązać problem

alokacji ograniczonych zasobów w celu

optymalnego zaspokojenia konkurujących

ze sobą potrzeb.

Pojęcie rzadkości w

ekonomii

• Rzadkość jest stosunkiem użyteczności do

ilości dobra, czyli użytecznością zawartą w

jednostce danego dobra. Dobro jest

użyteczne wówczas, gdy ma zdolność

zaspokajania potrzeb.

• Konsekwencją rzadkości jest dążenie do

zawłaszczania i wymieniania dóbr oraz ich

pomnażania w procesach produkcyjnych.

• Rzadkość pojmowana jest jako fakt , że

dobra nie występują w takich ilościach, aby

można było mieć je wszystkie.

Wiedza

• Wiedza nie jest zasobem rzadkim. Wiedza to

pewien ogólny stan świadomości społecznej.

• Zasób wiedzy naukowej to nagromadzenie

efektów badań naukowych dokonanych w
poprzednich okresach przez przedstawicieli
poszczególnych dyscyplin, w różnych
zakresach.

• Badania naukowe w sferze badań i rozwoju

oznaczają strumień nowej wiedzy, odkrycia i
wynalazki wzbogacają już istniejący zasób
wiedzy.

Wiedza szczególny czynnik

produkcji

Podział wiedzy na wiedzę :
1.

Konkurencyjną- ograniczona co do udziału

uczestników życia gospodarczego ( np.

wiedza technologiczna , opatentowana )

2.

Niekonkurencyjna – dostępna dla

wszystkich uczestników życia

gospodarczego (teoretycznie, bo w

praktyce trzeba spełnić pewne warunki –

mieć określone kwalifikacje,

wykształcenie )

Wiedza szczególny czynnik

produkcji

• Kapitał wiedzy – traktowany jako czynnik

produkcji, charakteryzuje się tym , że nie

zużywa się jak kapitał fizyczny, nie traci

na wartości i nie może być równocześnie

użytkowany przez różnych uczestników

życia gospodarczego.

• W procesie wykorzystania wiedzy

występuje zjawisko synergii, czyli

wzmocnienia innych współdziałających

czynników.

Zasoby

• Uniwersalnym celem prowadzenia

działalności jest zaspokojenie potrzeb. Jest
to bodziec skłaniający ludzi do
wykorzystywania różnorodnych zasobów.
Przez zasób rozumiemy nagromadzenie
różnych elementów niezbędnych w
procesach produkcyjnych .

• Ludzie pierwotni korzystali z zasobów

naturalnych, gotowych do użycia bez
obróbki( woda jagody owoce).

Zasoby

• Następnie ludzie zaczęli

przystosowywać i przetwarzać
zasoby naturalne na swój użytek.

• Kolejny krok – człowiek tworzy i

produkuje elementy składające się na
zasoby nie występujące w gotowej
postaci w przyrodzie oraz wytwarza
inne zasoby użyteczne gospodarczo.

Kapitał jako zasób

• Kapitał to zasób ( majątek ), który

właściciel angażuje w działalność
gospodarczą na własny rachunek w
celu uzyskania korzyści , zwanych
zyskiem.

Zasoby

• P.A. Samuelson wymienia cztery grupy

zasobów niezbędnych

1.

Zasoby ludzkie( podaż pracy,

wykształcenie , motywacja )

2.

Zasoby naturalne

3.

Akumulacja kapitału ( kapitał rzeczowy )

4.

Technologia ( nauka, zarządzanie,

przedsiębiorczość )

Zasoby

• Współcześnie możemy wydzielić pięć

grup zasobów :

1.Zasoby ludzkie
2.Zasoby kapitału fizycznego, obejmujące

kapitał rzeczowy ( w tym pieniądze )

oraz zasoby naturalne

3.Technologię
4.Kapitał ludzki
5.Kapitał społeczny

Zasoby

• Zasoby ludzkie – zasoby pracy( czysta siła robocza

+kapitał ludzki efekt edukacji i kształcenia + kapitał

społeczny czyli stosunki międzyludzkie.

• Technologia – organizacja wiedzy służąca celom

praktycznym, odgrywa rosnącą rolę w rozwoju

gospodarczym i społecznym.

• Kapitał ludzki – zasób wiedzy i kwalifikacji, stan

zdrowia umożliwiający wykonywanie pracy, to

ekonomiczny potencjał produkcyjności społeczeństwa,

który reprezentują wykształceni i zdolni do uczenia się

osobnicy

• Kapitał społeczny to indywidualne i instytucjonalne

stosunki międzyludzkie.

• Kapitał intelektualny studiowanie korzeni wartości

przedsiębiorstwa

Potrzeby

• Celem gospodarowania, niezależnie od

formy systemu gospodarki rynkowej,

jest zaspokajanie potrzeb ludzkich.

Potrzeby to wszystko to co jest

potrzebne, nieodzowne, konieczne bez

czego nie można się obejść.

• Potrzeby dzielimy na :
1.Egzystencjalne – zdeterminowane przez

czynniki biologiczne ( żywienie,

mieszkanie, sen, odpoczynek )

Potrzeby

1. Socjalne –poza potrzebami

egzystencjalnymi obejmują potrzeby w

zakresie higieny, kultury oświaty

2. Produkcyjne – związane z działalnością

gospodarczą

3. Konsumpcyjne – to potrzeby

egzystencjalne i socjalne

4. Indywidualne -zaspokajane indywidualnie
5. Zbiorowe - bezpieczeństwo , oświata ,

nauka, sprawiedliwość , ochrona zdrowia,

ochrona środowiska

Makroekonomia

• Zadaniem makroekonomii jest opis i

analiza zjawisk rozwoju gospodarczego

oraz funkcjonowania gospodarki jako

całości, czyli sposobu jej działania z

uwzględnieniem relacji rynku i państwa.

• Makroekonomia bada takie zjawiska , jak

dochód narodowy oraz czynniki jego

wzrostu, problemy równowagi ogólnej i

rynkowej, funkcjonowanie całej

gospodarki, jak zatrudnienie, płace,

handel, pieniądz i banki.

Mikroekonomia

• Mikroekonomia zajmuje się przede

wszystkim badaniem poszczególnych
rynków funkcjonujących w ramach
danej gospodarki.

• Zajmuje się takimi zagadnieniami jak :

co określa cenę poszczególnego dobra,
co decyduje o wielkości produkcji
danej firmy, co decyduje o wysokości
płac, zysków, stopy procentowej

Mezoekonomia

• Opis i analiza zjawisk związanych z

procesami przemian strukturalnych
zyskały nazwę – mezoekonomia.

• Mezoekonomia zajmuje się

pośrednimi wielkościami
ekonomicznymi, nie będącymi ani
agregatami makro-, ani wielkościami
stricte mikroekonomicznymi.

Ekonomia, a polityka

• Makroekonomiczna polityka gospodarcza

polega na sterowaniu przez rząd
podatkami, wydatkami budżetowymi,
wpływaniu na podaż pieniądza w celu
wspierania zatrudnienia i produkcji,
stabilnego poziomu cen oraz rozwoju
gospodarczego o pożądanej strukturze,
zapewniającej wzrost dobrobytu ludności
danego kraju.

Ekonomia, a polityka

• Mikrostruktura gospodarcza ma na

celu znalezienie sposobu zwiększenia
efektywności gospodarowania.
Analiza kosztów w przedsiębiorstwie
umożliwi identyfikację miejsc
powstawania nadmiernych kosztów,
badanie elastyczności popytu
umożliwi kształtowanie wielkości
podaży.

Współczesne ujęcie przedmiotu

ekonomii

• Ekonomia pozytywna – opis istniejącej

rzeczywistości , czyli zajmowanie się

światem takim jaki jest, a nie jaki powinien

być. Celem jest ustalenie i opisanie wpływu

zmian wielkości ekonomicznych (cen, płac)

na efektywność działalności gospodarczej.

• Ekonomia normatywna – ocena wartości

jakie powinny być (ceny, płace,

zatrudnienie, poziom produkcji)Zwolennicy

takiego podejścia postulują pożądane

kierunki polityki cen, płac, ustalają normy

postępowania.

Prawa ekonomiczne, a prawa

przyrody

• Prawo przyrody i społeczeństwa – w

przyrodzie działają określone
prawidłowości, ludzie poznają ich
charakter i formułują prawa nauki.
Prawo współzależności masy i enrgii
E=mc2, prawo grawitacji Newtona,
podobnie jest ze społeczeństwem tu
działają prawa społeczne .

Prawa

• Proces gospodarczy – kompleks działeń

ludzkich stale powtarzających się w

określony sposób ( rolnik-orka, nawożenie,

siew, pielęgnacja roślin, zbiór, zwózka,

sprzedaż plonów ).

• Między poszczególnymi działaniami ludzi

występują relacje i związki, to nazywamy je

prawidłowościami ekonomicznymi, czyli

prawidłowości ekonomiczne to konieczne

zależności i związki występujące między

istotnymi elementami procesu

gospodarowania , powtarzające się

regularnie i w określony sposób.

Rodzaje praw

ekonomicznych

• Prawa ekonomiczne to słowne

sformułowania określające związki
między poszczególnymi składnikami
procesu gospodarczego .
Rozróżniamy prawa przyczynowe,
prawa współistnienia oraz prawa
funkcyjne.

Prawa przyczynowe

• Prawa przyczynowe to związki (relacje)

między elementami procesu
gospodarczego polegające na tym, że po
pewnym określonym zdarzeniu stale
następuje inne określone zdarzenie , przy
czym następstwo to odbywa się w czasie.
Wcześniejsze zdarzenie to przyczyna
pózniejsze skutek .( obniżenie ceny na
dany produkt powoduje wzrost zakupów)

Prawo współistnienia

• Prawo współistnienia polega na

łącznym występowaniu dwu lub
więcej zdarzeń, które tworzą pewną
strukturę zdarzeń , występując stale
razem.

Prawa funkcjonalne

• Z prawami funkcjonalnymi mamy do

czynienia gdy istnieje związek
między ilościowo wymiernymi
zdarzeniami, który można
przedstawić za pomocą funkcji
matematycznej np. funkcja popytu i
podaży

Stosunki społeczne i

ekonomiczne

• Dążenie do zaspokojenia potrzeb

jednostkowych jest naturalnym celem

działania ludzi, niezależnie od typu i

formy stosunków społecznych. Jest to

uniwersalny cel gospodarowania i główna

siła napędowa rozwoju ludzkości. Stosunki

społeczne to ogół względnie stałych

związków i relacji zachodzących między

ludzmi w procesie ich społecznego

działania. Ważną częścią tych stosunków

są stosunki ekonomiczne.

Stosunki ekonomiczne

• W zakres stosunków ekonomicznych

wchodzą stosunki produkcji ( relacje
między ludzmi w procesie produkcji),
stosunki podziału (w procesie
podziału wytworzonych dóbr),
stosunki wymienne( na rynku między
kupującym i sprzedającym) oraz
stosunki konsumpcji ( indywidualnej i
zbiorowej)

Własność

• Podstawą stosunków społecznych są

stosunki własności, decydującą rolę
odgrywa własność czynników
produkcji.

• Prawo własności to zbiór uprawnień ,

jakimi dysponuje dany podmiot, czyli
właściciel prywatny lub publiczny, w
stosunku do określonego zasobu dóbr.

Społeczny podział pracy

• Społeczny podział pracy, który jest procesem

historycznym , wyznacza poszczególnym ludziom i

grupom społeczno-zawodowym określone miejsce

w procesie gospodarowania, co powoduje

ukształtowanie się określonych relacji między nimi.

• Przed tysiącami lat gospodarowanie odbywało się w

prostszych formach . Gospodarstwo domowe

związane z produkcją –rolniczą, powoli rozwijała się

gospodarka wymienna , w której wytwarzano

produkty nie tylko na własne potrzeby, ale i dla

innych, na zamówienie lub rynek. Rozwój wymiany i

rozszerzenie rynków spowodował specjalizację

producentów oraz społeczny podział pracy między

ludzmi, przedsiębiorstwami, gospodarkami

narodowymi.