Mechanizm funkcjonowania
rynku

Wydział Zarządzania

Katedra Ekonomii, Finansów i Zarządzania Środowiskiem

Źródło: "Podstawy mikroekonomii", Tomasz

Zalega, Warszawa 2005

4.07.21

2

Rynek i jego rodzaje

 W sensie ekonomicznym – instytucja, gdzie kupujący i

sprzedający zawierają transakcje kupna-sprzedaży

 Rynek nie musi oznaczać konkretnego miejsca

 Transakcje często zawierane są za pomocą poczty, telefonu,

Internetu więc nie ma potrzeby osobistego kontaktu między

kupującym i sprzedającym

str. 38

4.07.21

3

Rodzaje rynku biorąc pod uwagę:

 Przestrzeń

– Lokalny
– Regionalny
– Krajowy
– Międzynarodowy
– Światowy

 Ogniwo kanału rynku

– Hurtowy
– Detaliczny
– Skupu
– Zbytu

 Przedmiot obrotu

– Dóbr i usług konsumpcyjnych i

inwestycyjnych

– Pracy
– Kapitałowo-pieniężny

str. 38

4.07.21

4

 Konkurencja – proces, przy pomocy którego wszyscy uczestnicy

rynku (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, różne

instytucje) prezentują korzystniejsze od innych oferty w celu

realizacji swoich interesów

 Podmioty uczestniczące na rynku kierują się przede wszystkim

względami finansowymi, zaś umowy zawierane są przy użyciu

pieniądza według cen kształtujących się na rynku, na podstawie

kontaktów między kupującymi a sprzedającymi

 Konkurencja odbywa się wyłącznie między uczestnikami jednej

lub drugiej strony rynku (między kupującymi lub między

sprzedającymi)

Konkurencja

str.38

4.07.21

5

Konkurencja - cd

 Uczestnicy rynku konkurują ze sobą i starają się zaproponować ofertę,

która będzie korzystniejsza pod względem cenowym i jakościowym

 Istnieje wiele rodzajów i form konkurencji występujących w

rzeczywistości gospodarczej

 Ze względu na rynek dóbr i usług konsumpcyjnych i inwestycyjnych,

konkurencja może dotyczyć: jakości, ceny, wyglądu, objętości, barwy,

trwałości, zapachu produktów, warunków ich sprzedaży, dogodniejszej

możliwości zakupu (kredyt), lepszych warunków obsługi (przewóz

produktu do domu)

str. 38

4.07.21

6

Podział konkurencji

 Konkurencja cenowa – jej efektem są najczęściej zmiany

ilościowe produktów lub usług na rynku bez zmiany cech

jakościowych

 Konkurencja pozacenowa – w wyniku której zmianie

ulegają parametry cech jakościowych produktów i usług i w

następstwie może też dojść do zmian ilościowych

str. 38, 39

4.07.21

7

Rynek odgrywa bardzo ważną rolę, ponieważ:

 Umożliwia określenie ilości oraz wycenę dóbr, usług i zasobów poprzez

wzajemne oddziaływanie nabywców i sprzedawców

 Dostarcza informacji o przebiegu procesów gospodarczych

 Kształtuje podstawowe parametry rynku, co umożliwia podejmowanie decyzji,

zarówno przez konsumentów jak i producentów

 Pozwala na podejmowanie ekonomicznie uzasadnionych decyzji,

gwarantujących racjonalne wykorzystanie zdolności gospodarczych i

maksymalizację zysków

 Stanowi mechanizm umożliwiający utrzymanie stanu równowagi w

gospodarce

 Weryfikuje społeczną przydatność produkcji (dopiero na rynku można

stwierdzić, czy dana produkcja znalazła akceptację odbiorców)

str. 39

4.07.21

8

Poprzez trwające nieustannie procesy

dostosowawcze, rynek wymusza innowacyjność

i eliminuje podmioty niezdolne do

minimalizowania kosztów i do sprostania

wymaganiom konkurencji, a także te, które

pracują nieefektywnie.

Podstawowymi elementami rynku są: popyt,

podaż i cena.

, str. 39

4.07.21

9

Wpływ na funkcjonowanie rynku ma:

 Dominacja prywatnej własności,
 Ogólny poziom rozwoju gospodarczego kraju,
 Rozwój instytucji obsługujących rynek (firmy

menadżerskie, giełda, towarzystwa
ubezpieczeniowe),

 Doświadczenia kadr menedżerskich,
 Dyscyplina społeczna,
 Stosunek ludzi do pracy,
 Integralność rynku.

str. 39

Błędy rynku

• Niedoskonałości gospodarki rynkowej:

– popyt rynkowy nie zawsze wyraża racjonalne preferencje

indywidualne - mogą one być niekompletne lub też odpowiadać
innym celom niż użyteczność indywidualna;

– popyt rynkowy nie zawsze wyraża zapotrzebowanie na dobra

korzystne społecznie (merit goods), chociaż są one wynikiem
wyboru według indywidualnej skali preferencji (np. alkohol,
narkotyki);

– działanie mechanizmu rynkowego wywołuje tzw. efekty

zewnętrzne (externality) - efekty zewnętrzne są skutkiem
niepełnej internalizacji przychodów i kosztów prywatnych
podmiotów gospodarczych;

10

Błędy rynku

• Niedoskonałości gospodarki rynkowej (c.d.):

– uczestnicy konkurencji rynkowej chętnie korzystają z możliwości

zapewnienia

sobie

trwałej

przewagi

nad

rywalami

we

współzawodnictwie o korzyści ekonomiczne, prowadząc rujnującą
konkurencję, kartelizację itd.

– powstają tzw. monopole naturalne (w przypadku rosnących

przychodów marginalnych), które nie są w stanie funkcjonować tak jak
firmy konkurencyjne;

– nie istnieje pełny i swobodny przepływ informacji, występuje ich

zniekształcenie (np. z powodu inflacji czy niepewności) w efekcie czego
następuje różnicowanie korzyści uczestników rynku;

– nie wszystkie dobra są produkowane w sektorze prywatnym -

występują również (muszą występować) dobra publiczne.

11

4.07.21

12

Popyt i jego determinanty

 Popyt – różne wielkości zapotrzebowania na dane

dobro lub usługę przy różnych cenach w danym

czasie (D)

 Najważniejszym czynnikiem, który wpływa na

wielkość popytu (Q

D

) jest cena. Najczęściej gdy

cena danego dobra rośnie (spada) to wielkość

popytu na to dobro spada (rośnie), przy

pozostałych czynnikach niezmiennych. Zależność

ta nosi nazwę prawa popytu.

str. 39

4.07.21

13

Przyczyny działania prawa popytu:

 Efekt dochodowy – gdy cena danego dobra

rośnie, ludzie przy danych dochodach nie kupią
takiej samej ilość tego dobra jak dotychczas, co
za tym idzie ich realny dochód obniżył się.

 Efekt substytucyjny – wyższa cena danego

dobra sprawia, że jest ono względnie droższe.
Ludzie więc zastępują dane dobro innym dobrem,
które jest relatywnie tańsze (np. pióro-długopis,
masło-margaryna).

str. 40

4.07.21

14

 Wielkość efektu dochodowego zależy od tego,

jaka część dochodu przeznaczana jest na zakup
danego dobra. Im większa (mniejsza) ilość
dochodu przeznaczana za zakup danego dobra,
tym silniejszy (słabszy) jest wpływ wzrostu
(spadku) ceny na dany dochód realny ludzi i tym
większe (mniejsze) ograniczenie zapotrzebowania
(ograniczenie to nie dotyczy dóbr podstawowych).

 Wielkość efektu substytucyjnego zależy od

ilości i dostępności dóbr substytucyjnych.

str. 40

4.07.21

15

 Popyt jest to relacja pomiędzy dwoma zmiennymi jakimi

są cena i żądana ilość. Popyt jest szeregiem cen i
szeregiem ilości dóbr, które ludzie są w stanie nabyć dla
każdej z tych cen

 Przy stwierdzeniach o wpływie ceny na wielkość popytu,

przyjmuje się założenie ceteris paribus.

Tabela 1: popyt
na masło w
miesiącu

str.40, 41

4.07.21

16

Rysunek 1: Krzywa popytu na masło w miesiącu

• Zmiana wielkości popytu – zmiana ilości dóbr i usług

obrazowana jako ruch wzdłuż krzywej popytu

str. 41

4.07.21

17

P

Q

D

05

,

0

10



Q

D

– miesięczny zapotrzebowanie na masło (w

tys. ton)

P – cena masła

Równanie popytu:

Odwrócone równanie popytu:

D

Q

P

20

200



str. 42

4.07.21

18

Czynniki (pozacenowe)

kształtujące popyt:

1.

Ceny innych dóbr i usług:



Dobra komplementarne – dobra, które są konsumowane razem –

jedno dobro nie może być konsumowane bez drugiego (np. samochód i

benzyna). Wzrost ceny jednego z dóbr konsumpcyjnych powoduje

spadek wielkości popytu na nie i w konsekwencji zmniejszenie popytu na

drugie dobro komplementarne



Dobra substytucyjne – dobra, które mogą się zastępować bo

zaspokajają tę samą potrzebę (spadek ceny jednego dobra

substytucyjnego powoduje wzrost wielkości popytu na to dobro i

ograniczenie konsumpcji substytutu tego dobra).

2. Poziom dochodów ludności:

Najczęściej wzrost (spadek) dochodu powoduje wzrost (spadek) popytu

konsumentów na dobra i usługi.
Wyjątek: to dobra niższego rzędu, na które zmniejsza się popyt wraz ze

wzrostem dochodu.

str. 42, 43

4.07.21

19

Czynniki cd

3. Gusty konsumentów i moda:

Na popyt mają wpływ – media, reklama, upływ czasu, postęp

cywilizacyjny, indywidualne przyzwyczajenia, upodobania

konsumentów.

4. Przewidywanie zmian cen:

Gdy przewidywane są podwyżki cen to ludzie zwiększają zakupy

zanim nastąpi podwyżka.

5. Liczba kupujących:

Wzrost (spadek) liczby konsumentów, chcących nabyć dane dobro

zwiększa (zmniejsza) wielkość dokonywanych zakupów.

6. Warunki sprzedaży:

Gdy np. warunki kupna na raty danego dobra są korzystne to

zwiększa się wielkość dokonywanych zakupów.

str. 43

4.07.21

20

Zmiana popytu

• Zmiana popytu następuje gdy zmienia się któryś z

powyższych czynników determinujących popyt.

• Popyt i krzywa popytu nie odzwierciedlają rzeczywistej

liczby zawieranych transakcji na rynku, ponieważ

ostatecznie na rynku ustali się jedna cena, która będzie

wypadkową ścierania się popytu i podaży.

• Jeśli rosną ceny dóbr substytucyjnych lub dochody

konsumentów, albo działa którykolwiek z innych

czynników pozacenowych powodując wzrost popytu,

to krzywa popytu przesuwa się w górę (w prawo).

Można więc wywnioskować, że przy każdej cenie wielkość

popytu będzie wyższa niż poprzednio.

str. 43

4.07.21

21

Rysunek 2. Wzrost popytu na masło

Wzrost popytu na masło z D

1

na D

2

, spowodował, że

przy cenie P wzrasta zapotrzebowanie z Q

1

do

Q

2

na

rynku masła.

str. 44

4.07.21

22

Rysunek 3: Spadek popytu

Jeżeli zmiana któregoś z czynników pozacenowych
pociąga za sobą spadek popytu to krzywa popytu
przesunie się w dół (w lewo). Każdej cenie
odpowiadać będzie mniejsza wielkość popytu.

str. 44, 45

4.07.21

23

Podaż i determinanty podaży

Podaż (S) to różne ilości dóbr oferowane

przez producenta na rynku w określonych

warunkach, przy różnych cenach i w

określonym czasie.

Podaż odnosi się do ilości, jaką faktycznie

producenci planują dostarczyć, nie jaką

chcieliby sprzedać.

Aby określić konkretną ilość dóbr, oferowaną

przez producenta w danej cenie, używa się

określenia wielkość podaży (Q

S

).

str. 45

4.07.21

24



Zależność tę można przedstawić przy pomocy tablicy, jako

zbiór różnych ilości danego dobra, przy różnych poziomach
cen, przy założeniu ceteris paribus.

Tabela 2: Podaż masła (w miesiącu)

Cena (w zł)

Wielkość podaży (w tyś.

ton)

Kombinacj

a

100

80
60
40
20

8
6
4
2
0

A
B
C
D
E

str. 45

4.07.21

25

Zestawienie podaży można przedstawić
graficznie w postaci krzywej podaży.

Rysunek 4.Krzywa podaży masła (w miesiącu)

Zmiana cen dóbr i usług powoduje ruch wzdłuż

krzywej podaży i określamy to mianem zmiany

wielkości podaży.

str. 45, 46

4.07.21

26

Krzywą podaży można przedstawić w
postaci równania matematycznego:

P

Q

s

1

,

0

2





Gdzie:

Q

S

– miesięczna podaż masła (w tyś. ton)

P – cena masła (w zł)

Prawo podaży:

W miarę wzrostu ceny, ilość danego dobra
oferowana na sprzedaż wzrasta i odwrotnie: w
miarę spadku ceny wolumen sprzedaży danego
dobra zmniejsza się, przy pozostałych czynnikach
niezmiennych.

str. 47

4.07.21

27

Czynniki pozacenowe kształtujące podaż

:

1.

Ceny czynników produkcji.
Wzrost cen czynników produkcji (np. płace, surowce, energia,

urządzenia itp.) powoduje spadek podaży, przy zachowaniu warunku

ceteris paribus, powodując przesunięcie krzywej podaży w lewo.

2.

Technologia produkcji.
Wprowadzenie nowych technologii, oraz wykorzystanie bardziej

efektywnych urządzeń zredukuje koszty produkcji i przesunie krzywą

podaży w prawo.

3.

Zmiany organizacyjne.
Dzięki lepszej organizacji pracy, nastąpi wzrost wydajności produkcji.

Jeżeli wydajność pracy rośnie szybciej od płac, to koszty pracy maleją.

4.

Podatki i subsydia.
Zwiększony podatek od wartości dobra lub usługi powoduje wzrost cen

czynników produkcji. Zmniejsza to jej opłacalność i przesuwa krzywą

podaży w lewo.
Wzrost subsydiów, czyli dotacji od rządu dla producentów w postaci

określonej kwotę na jednostkę produkcji (np. 100 zł za tonę), powoduje

wzrost podaży.

str. 47, 48

4.07.21

28

Czynniki cd.

5.

Warunki klimatyczne.
Korzystna pogoda i dobre warunki klimatyczne powodują, że produkcja staje
się bardziej opłacalna, czyli krzywa podaży przesuwa się w prawo.

6.

Przewidywane zmiany ceny.
Gdy producenci przewidują wzrost ceny danego produktu, czasowo
ograniczają rozmiary podaży po to, aby móc później sprzedać je po wyższej
cenie. Mogą też jednak zwiększyć rozmiar produkcji, aby dostarczyć na
rynek po wyższej cenie większą liczbę produktów.

7.

Liczba przedsiębiorstw w gałęzi.
Wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi powoduje wzrost produkcji, a więc
podaż rośnie.

Jeżeli któryś z podanych czynników ulegnie zmianie to mamy do
czynienia ze zmianą podaży i przesunięciem krzywej podaży w prawo
lub lewo.

str. 48

4.07.21

29

Rysunek 5. Wzrost podaży masła.

Wzrost podaży masła powoduje przesunięcie krzywej podaży w
prawo z poziomu S

1

do S

2

. Przy każdym poziomie ceny wielkość

podaży będzie większa.

str. 49

4.07.21

30

Rysunek 6. Spadek podaży masła.

Spadek podaży powoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo
z poziomu S

1

do S

2

. Przy każdej cenie wielkość podaży będzie

mniejsza.

str. 49

4.07.21

31

Równowaga rynkowa w krótkim okresie.

Ilość dobra kupowanego przez konsumentów i produkowanego przez

producentów, co wynika z prawa popytu i z prawa podaży zależy od ceny

danego towaru lub usługi.
Z równowagą rynkową mamy do czynienia, gdy wielkości podaży i popytu

równoważą się, czyli nie występuje tendencja do zmiany ceny oraz ilości dóbr

oferowanych i nabywanych na rynku – jest to tzw. Ilośc równowagi (QE).
Tabela 3: Popyt i podaż masła (w miesiącu)

Z tabeli wynika, że mamy tylko jedną cenę przy której wielkości popytu i

podaży mają tę samą wartość.

Cena (w zł) Wielkość popytu Q

D

(w tyś. ton) Wielkość podaży Q

S

(w tyś. ton)

100
80
60
40
20

5
6
7
8
9

8
6
4
2
0

str. 50

4.07.21

32

Podział równowagi rynkowej

ze względu na zakres rynku:

 Równowaga rynkowa określonej grupy dóbr: wielkości

popytu i podaży na dane dobra równoważą się;

 Równowaga rynkowa regionalna: wielkości podaży i popytu

równoważą się w jakimś regionie, np. łódzkim

 Równowaga rynkowa segmentowa: wielkości popytu i

podaży równoważą w jakimś segmencie rynku, np. w jakiejś

gałęzi;

 Równowaga rynkowa ogólna (globalna): wielkości podaży i

popytu na wszystkie dobra i usługi znajdujące się w obrocie

równoważą się
Cena równowagi (P

E

)– cena przy której ilość dobra oferowana

przez producentów jest taka sama jaką nabywają konsumenci.

Przy takiej cenie mamy do czynienia z oczyszczeniem rynku z

danego dobra, ponieważ konsumenci w całości je nabywają.
Cenę równowagi oraz równowagę rynkową można przedstawić

nanosząc krzywą popytu i krzywą podaży na jeden układ.

str. 50, 51

4.07.21

33

Rysunek 7. Kształtowanie się na rynku masła (wielkości

miesięczne)

Z rysunku wynika, że wzrost ceny z ceny równowagi P

e

= 80 zł

do nowej ceny P

1

=100 zł, to wielkość popytu zmaleje do Q

D

= 5

tys. ton, a wielkość podaży wzrośnie do Q

S

= 8 tys. ton

str. 51

4.07.21

34

Różnicę między popytem a podażą, spowodowaną wzrostem ceny powyżej
ceny równowagi, nazywamy nadwyżką wielkości podaży lub nadwyżką
rynkową.
Q

S

- Q

D

= 8 tyś. ton - 5 tys. ton = 3 tyś. ton dla ceny P

1

=100 zł

Nadwyżka rynkowa jest likwidowana spadkiem ceny.

Z rysunku wynika, że spadek ceny z ceny równowagi P

e

= 80 zł do nowej

ceny P

2

= 40 zł, to wielkość popytu wzrośnie do Q

D

= 8 tys. ton, a wielkość

podaży zmaleje do Q

S

= 2 tys. ton.

Różnicę między popytem a podażą, spowodowaną spadkiem ceny poniżej
ceny równowagi, nazywamy nadwyżką wielkości popytu lub
niedoborem rynkowym.
Q

D

- Q

S

= 8 tys. ton - 2 tys. ton = 6 tyś. ton dla ceny P

2

= 40zł

Niedobór rynkowy jest likwidowany wzrostem ceny.

str. 52

4.07.21

35

Równania matematyczne wyznaczające

równowagę rynkową

Układ dwóch równań
liniowych opisujący rynek















dP

c

Q

bP

a

Q

s

D

b

d

c

a

P

e







b

d

c

b

a

d

Q

e











Cena równowagi

Ilość równowagi

str. 52

4.07.21

36

Równania matematyczne wyznaczające

równowagę rynkową – cd.

P

Q

D

05

,

0

10



P

Q

S

1

,

0

2





Ujęcie algebraiczne
odpowiadające krzywej
popytu

Ujęcie algebraiczne
odpowiadającej krzywej
podaży

6

80

1

,

0

2

05

,

0

10

















S

D

S

D

Q

Q

P

P

P

Q

Q

Cena równowagi
rynkowej

str. 52

4.07.21

37

Cena maksymalna.

Gdy mamy do czynienia z przewagą wielkości popytu nad

wielkością podaży, rynek zmierza do równowagi poprzez

zwiększenie cen na dane dobro.
Aby uniknąć zbyt dużych podwyżek i chronić w ten sposób

konsumentów, rząd może wprowadzić ceny maksymalne, powyżej

której nie można oferować danego dobra na rynku.
Zagrożeniem wynikającym z wprowadzenia ceny maksymalnej jest

utrwalenie niedoboru dobra na rynku, dlatego rząd powinien też

pobudzić wzrost gospodarki poprzez dotacje i ulgi podatkowe dla

producentów. Inaczej może to doprowadzić do:

 Reglamentacji – gdzie ograniczona ilość dobra spowodowała,

wydawanie kartek lub kuponów upoważniających do ich kupienia;

 Powstania tzw. „czarnego rynku” – na którym można

nielegalnie i po wyższych cenach kupić dobra deficytowe.

Rząd może tez zapewnić likwidację niedoboru poprzez sprzedaż

wcześniej zgromadzonych nadwyżek.

str. 53

4.07.21

38

Cena minimalna

Gdy mamy do czynienia z przewagą wielkości podaży nad wielkością

popytu, rynek zmierza do równowagi poprzez obniżenie cen.
W takiej sytuacji rząd może wprowadzić ceny minimalne, poniżej których

nie można oferować danego dobra na rynku.
Funkcje cen minimalnych:

 ochrona dochodów producentów – zapobiegają one gwałtownym

spadkom dochodów, w okresach gdy ceny na dane dobro lub usługę

są stosunkowo niskie;

 w rzadkich przypadkach może chodzić o ograniczenie konsumpcji

dobra.

Rząd może (a z reguły nawet powinien) podjąć działania, w celu

ograniczenia nadwyżki wielkości podaży:

 nałożyć na producentów określony limit produkcji;
 wykupić nadwyżki dobra i w ten sposób gromadzić zapasy;
 nałożyć podatki lub subsydia na importowane dobra substytucyjne

(jeśli są tańsze).

str. 53, 54

4.07.21

39

Rynkowe skutki zmiany popytu i

podaży

 Dopóki czynniki pozacenowe determinujące popyt i

podaż nie spowodują ich zmiany, cena i ilość równowagi

utrzymuje się na stałym poziomie.

Zmiana popytu.
Gdy przyjmiemy, że podaż na jakieś dobro jest

niezmienna, to zmiana jakiegokolwiek czynnika

pozacenowego działającego na popyt powoduje, że przy

każdej cenie zapotrzebowanie na to dobro rośnie lub

maleje.

str. 54

4.07.21

40

Rysunek 8. Wzrost popytu na masło

Wzrost popytu na masło z D

1

na D

2

, spowodował, że przy cenie P

1

na

rynku zaczęło go brakować, co w konsekwencji doprowadziło do
wzrostu jego ceny. W ten sposób tworzy się nowa cena równowagi P

2

która jest wyższa od początkowej, wzrasta też ilość równowagi Q

2

na

rynku masła.

str. 54

4.07.21

41

Rysunek 9. Spadek popytu na masło

Spadek popytu na masło powoduje przesunięcie krzywej
popytu w lewo z położenia D

1

na D

2

. Na rynku pojawia się

nadwyżka, co prowadzi do spadku ceny masła. To
prowadzi do powstania nowej ceny równowagi P

2

, a także

nowej ilości równowagi Q

2

.

str. 55

4.07.21

42

WNIOSEK:

Wzrost popytu powoduje wzrost ceny równowagi P i ilości

równowagi E, natomiast spadek popytu spowoduje obniżenie się

zarówno ceny P, jak i ilości równowagi Q.

Zmiana podaży.
Gdy przyjmiemy, że popyt na jakieś dobro jest niezmienny, to

zmiana jakiegokolwiek czynnika pozacenowego działającego na

podaż powoduje, że przy każdej cenie zapotrzebowanie na to

dobro rośnie lub maleje.

str. 55

4.07.21

43

Rysunek 10. Wzrost podaży na masło

Wzrost podaży masła, spowodował przesunięcie krzywej podaży

w prawo z S

1

do S

2

. W ten sposób powstaje nadwyżka towaru,

co prowadzi do spadku ceny z wartości P

1

do wartości P

2

. Nowa

cena równowagi jest niższa od poprzedniej, zaś nowa ilość

równowagi na rynku masła Q

2

jest wyższa od poprzedniej.

str. 56

4.07.21

44

Rysunek 11. Spadek podaży na masło

Spadek podaży masła, spowodował przesunięcie krzywej

podaży w lewo z S

1

do S

2

i przy poprzedniej cenie równowagi

wynoszącej P

1

powstanie niedobór wielkości podaży masła nad

wielością popytu. Nowa cena równowagi jest wyższa od

wyjściowej, zaś nowa ilość równowagi na rynku jest niższa od

wyjściowej.

str. 56

4.07.21

45

WNIOSEK:

Wzrost podaży powoduje spadek ceny równowagi P i

wzrost ilości równowagi E, natomiast spadek podaży

spowoduje wzrost ceny równowagi P i spadek ilości

równowagi Q.

str. 56

4.07.21

46

Na skutek wzrostu popytu i podaży ilość równowagi zdecydowanie

wzrośnie z Q

1

na Q

2

, natomiast nie można powiedzieć, co stanie się

z ceną równowagi, która zależy od skali zmian popytu i podaży.

Na rynku możemy się spotkać również ze zmianą zarówno
popytu jak i podaży.

Rysunek 12. Wzrost popytu na masło i wzrost podaży masła.

str. 57

4.07.21

47

Rysunek 13. Wzrost popytu na masło i spadek podaży masła

Na skutek wzrostu popytu i spadku podaży cena równowagi
rynkowej wzrośnie z P

1

na P

2

, natomiast nie można powiedzieć, co

stanie się z ilością równowagi, która zależy od skali zmian popytu
i podaży.

str. 57, 58

4.07.21

48

Rysunek 14. Spadek popytu na masło i wzrost podaży masła

Spadek popytu i wzrost podaży prowadzi do obniżenia ceny z P

1

do P

2

lecz niepewna jest zmiana ilości równowagi, która zależy od

wielkości zmian popytu i podaży.

str. 58

4.07.21

49

Rysunek 15. Spadek popytu na masło i spadek podaży masła

Przy jednoczesnym spadku zarówno popytu jak i podaży na rynku,

można stwierdzić, że w wyniku tych zmian zmniejszy się ilość

równowagi z Q

1

na Q

2

, natomiast niepewna jest zmiana ceny

równowagi rynkowej, która zależy od skali zmian popytu i podaży.

str. 58, 59

4.07.21

50

Równowaga rynkowa w długim okresie

Z równowagą długookresową na rynku mamy do

czynienia, gdy przedsiębiorstwa mogą zmieniać

dostępne zasoby (czynniki wytwórcze), których ilość

w krótkim czasie jest stała.
Przyjmuje się, że w długim okresie czasu

zwiększonemu popytowi odpowiada większa podaż,

która dopasowuje się do popytu rynkowego, poprzez

zwiększenie inwestycji czy liczby przedsiębiorstw w

gałęzi.
Zdarza się jednak, że produkcja jest opłacalna

dopiero przy stosunkowo wysokim poziomie cen. W

takiej sytuacji pojawia się zjawisko

nierównomiernego, w stosunku do popytu, wzrostu

podaży przy różnych poziomach cen.

str. 59

4.07.21

51

W krótkim czasie równowaga rynkowa osiągana jest w punkcie E

1

,

przy cenie równowagi P

1

i ilości równowagi Q

1

. Natomiast w długim

horyzoncie czasu krzywa podaży S

2

nie przesuwa się proporcjonalnie do

krzywej popytu D

2

, dlatego cena równowagi P

2

spada tylko nieznacznie w

stosunku do wyjściowej, natomiast ilość równowagi jest wyższa Q

2

. Krzywa

S’

2

oznacza potencjalne możliwości produkcyjne.

Rysunek 16. Równowaga rynkowa – podaż rośnie szybciej niż
popyt

str. 59, 60

4.07.21

52

Rysunek 17. Równowaga rynkowa – popyt rośnie szybciej niż
podaż

W krótkim czasie równowaga rynkowa osiągana jest w punkcie E

1

,

przy cenie równowagi P

1

i ilości równowagi Q

1

. Natomiast w

długim horyzoncie czasu krzywa podaży S

2

nie przesuwa się

proporcjonalnie do krzywej popytu D

2

, dlatego cena równowagi P

2

rośnie w stosunku do wyjściowej, natomiast ilość równowagi jest
wyższa Q

2

str. 60

4.07.21

53

Rysunek 18: Równowaga długookresowa – popyt i podaż
zmieniają się z taką samą siła

Punkt równowagi krótkookresowej E

1

przy pierwotnej krzywej popytu

D

1

i początkowej krzywej podaży S

1

osiągany jest przy cenie

równowagi P

1

i ilości równowagi Q

1

. Wzrastający z taką samą siłą

popyt i podaż powoduje przesunięcie funkcji popytu z D

1

do D

2

oraz

funkcji podaży z S

1

do S

2

co prowadzi do przesunięcia punktu

równowagi z E

1

do E

2

. w nowym długookresowym punkcie równowagi

E

2

cena pozostaje niezmieniona a ilość równowagi jest większa i

wynosi Q

2.

, str. 61

4.07.21

54

Model pajęczyny

Zmiany cen, wielkości popytu i podaży w długim

okresie czasu odznaczają się regularnymi

wahaniami cyklicznymi. Ten cykliczny ruch

rozmiarów produkcji i cen dóbr można

przedstawić za pomocą modelu pajęczyny.

Przyjmuje się, że konsumenci reagują w tym

samym czasie, w którym zachodzą zmiany

sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują w

pewnym opóźnieniem. Wielkość popytu w okresie

t kształtuje się pod wpływem ceny istniejącej w

tym okresie (P

t

). Wielkość podaży w okresie t

kształtuje się pod wpływem ceny z okresu

poprzedniego (P

t-1

).

str. 61

4.07.21

55

Funkcja popytu:

Q

D(t)

= a + bP

t

Funkcja podaży:

Q

S(t)

= c + dP

t-1

Dostosowanie ekstrapolacyjne – reakcja
oparta

na

oczekiwaniu,

że

zjawisko

zaobserwowane w przeszłości wystąpi również w
przyszłości.

, str. 62

4.07.21

56

Rysunek 19. Model pajęczyny - oscylacje tłumione

Jeżeli elastyczność cenowa popytu jest większa od elastyczności podaży,

wówczas oscylacja jest tłumiona i kształtuje się równowaga rynkowa. Jest to
równoznaczne z tym że jeśli nachylenie krzywej podaży będzie w stosunku do
odciętej układu współrzędnych większe niż nachylenie krzywej popytu (dotyczy
wielkość bezwzględnych), wówczas model rynkowy będzie zmierzał do stanu
równowagi. Jest to zjawisko korzystne dla gospodarki.

str. 63

4.07.21

57

Rysunek 20. Model pajęczyny - oscylacje wybuchowe

Gdy nachylenie krzywej podaży będzie w stosunku do odciętej układu
współrzędnych mniejsze aniżeli nachylenie krzywej popytu (dotyczy wartości
bezwzględnych), wówczas wahania ceny i wielkość produkcji przybierają charakter
wybuchowy (permanentnie zwiększają się). Model rynkowy będzie oddalał się od
punktu równowagi. Jest to równoznaczne z tym, ze gdy elastyczność cenowa popytu
jest mniejsza od elastyczności cenowej podaży, to oscylacja jest wybuchowa i nie
pozwala osiągnąć równowagi rynkowej.

str. 63, 64

Q4

Q2

Q0

Q1

Q5 Q3

4.07.21

58

Rysunek 21: model pajęczyny – oscylacje stałe

W gdy nachylenie krzywej popytu jest takie samo jak nachylenie

krzywej podaży (dotyczy wartości bezwzględnych), wówczas

wahania będą stałe (periodyczne).

str. 64, 65

4.07.21

59

Wielkość odchyleń ceny od poziomu równowagi

w różnych okresach wyznaczana jest ze wzoru:

t

b

d

















t

0

t

(-1)

p

p

Gdzie:

p

t

= P

t

– P

e

– odchylenie ceny od poziomu równowagi w okresie t

P

t

– cena dobra w okresie t

P

e

– cena równowagi

p

0

= P

0

– P

e

– odchylenie ceny od poziomu równowagi w okresie t

0

P

0

– cena dobra w okresie t

0

str. 65

MECHANIZM

MECHANIZM

FUNKCJONOWAN

FUNKCJONOWAN

IA RYNKU

IA RYNKU

MECHANIZM

MECHANIZM

FUNKCJONOWAN

FUNKCJONOWAN

IA RYNKU

IA RYNKU

Dziękuję za uwagę.