Argumenty bioetyki 2012

wykład 9

POTENCJALNOŚĆ

- D

(znaczenie etyczne)

[ogólna charakterystyka

zasady potencjalności]

• The argument from potential can be

characterised as holding that the entity’s
potential for acquiring morally significant
characteristics is itself morally significant.
(Buckle 1988, s. 229)

• Argument z potencjalności można

scharakteryzować jako argument
stwierdzający, że potencjalna możność
nabycia moralnie znaczących cech jest
sama moralnie znacząca.

rodzaje znaczenia

etycznego

X posiada znaczenie etyczne =
• (1) X posiada własne dobro (o które

powinniśmy się troszczyć) – znaczenie
agatologiczne

• (2) X posiada własną (wewnętrzną, samoistną)

wartość, ze względu na którą powinniśmy mu
okazywać szacunek – znaczenie aksjologiczne

• (3) X posiada moralne prawa, które

powinniśmy respektować – znaczenie oparte
na prawach

potencjalność jako podstawa

posiadania wartości

Jeżeli jakieś byty posiadają wartość

wewnętrzną dzięki aktualnej cesze C,
wówczas bytom, które mają potencjalną
możność nabycia cechy C, przysługuje z tej
racji

• (1) wyłącznie wartość instrumentalna
• (2) również wartość wewnętrzna
• (3) wartość inherentna, wymagająca

odróżnienia tak od wartości wewnętrznej,
jak od wartości czysto instrumentalnej

ad 1

• Trudno zaprzeczyć temu, że sam fakt, iż pewne

jestestwo jest potencjalną osobą, stanowi prima

facie silny powód, aby go nie niszczyć; stąd jednak

nie musimy wyciągać wniosku, że potencjalna osoba

dzięki tej potencjalności ma prawo do życia. Nasze

odczucie, że potencjalnej osoby ceteris paribus lepiej

jest nie niszczyć, może znajdować lepsze wyjaśnienie

w tym, że potencjalny człowiek jest (w naszym

odczuciu) bezcennym zasobem, którego nie należy

lekkomyślnie marnować. Z pewnością, gdyby każda

drobinka kurzu była potencjalną osobą, nie

wyciągalibyśmy tak skwapliwie wniosku, że każda

potencjalna osoba ma prawo stać się osobą

aktualną. (Warren 1973, s. 115)

potencjalność jako

podstawa praw –

stanowisko negatywne

Potencjalna możność rozwinięcia cech, które

stanowią podstawę posiadania praw, sama

nie jest podstawą posiadania praw, ponieważ

• (1) wnioskowanie o posiadaniu aktualnych

praw z posiadania potencjalnej możności

rozwinięcia cech stanowiących podstawę

praw opiera się na logicznym błędzie

• (2) uznawanie potencjalnej możności

rozwinięcia cech nadających prawa za

podstawę posiadania aktualnych praw jest

nieuzasadnione ze względu na brak istotnej

różnicy między potencjalnością właściwą oraz

niewłaściwą

[A 1]

• Jeżeli bowiem A posiada pewne prawa tylko

dzięki temu, że spełnia pewien warunek P, to

stąd nie wynika, że B już obecnie ma te

same prawa, ponieważ może mieć własność

P w jakimś późniejszym czasie w przyszłości.

Wynika stąd tylko, że będzie on miał owe

prawa, gdy będzie miał P. Jest on

potencjalnym nosicielem praw, tak jak jest

potencjalnym nosicielem P. Potencjalny

prezydent Stanów Zjednoczonych nie jest z

tej racji głównodowodzącym. (Benn 1983, s.

143)

B. potencjalność jako

podstawa praw –

stanowiska pozytywne

Ludzki embrion, mający potencjalną możność

rozwinięcia się w ludzką osobę, dzięki tej

potencjalności posiada

• (1) pełne prawo do życia, równie mocne jak

to, które przysługuje rozwiniętym osobom

ludzkim.

• (2) prawo do życia, które jest prawem

poważnym, choć niekoniecznie równie

mocnym jak prawo do życia przysługujące

rozwiniętym osobom ludzkim.

• (3) prawo do życia, którego moc wzrasta w

miarę rozwoju jego potencjalnej osobowości

ad 1

• The capacities for reasoning and making free

choices are gradually developed, or brought

towards maturation, through gestation, childhood,

adolescence, and so on. But the difference between

a person and a non-person, or that which has value

as a subject of rights and that which does not,

cannot consist only in the fact that, while both have

some feature, one has more of it than the other. A

mere quantitative difference (having more or less of

the same feature, such as the development of a

natural capacity) cannot by itself be the basis for

why we should treat different entities in radically

different ways. (Lee 2004, s. 253-4)

ad 2

• Zgodnie z tym poglądem status płodu zarówno różni

się od tego, który jest właściwy „wyższym”

zwierzętom, jak i go przewyższa. Najbliższy jest on

być może statusowi nowo narodzonego niemowlęcia

w kulturze, w której zabijanie niemowląt uważa się

za czynność znacząco odmienną od morderstwa, lub

też statusowi osoby obłąkanej, chorej umysłowo,

albo niewolników w kulturach, w których istoty te są

postrzegane jako mające status niższy niż osoby, ale

oczywiście wyższy niż zwierzęta. Argument za tezą,

że płody należą do szczególnej, odrębnej klasy

bytów, opiera się według mnie w dużej mierze na

obserwacji, że płód posiada możliwość, by stać się –

zwykłą koleją rzeczy – w pełni rozwiniętą dorosłą

istotą ludzką. (Wasserstrom 1975, s. 121)

ad 3

• Given our awareness of the spectrum from poverty to

riches, from baldness to a full head of hair, and from

conception to adulthood, we can specify quite precisely

where an individual falls along any of those spectrums. So

precision is possible without drawing any lines; and in

determining the rights of a being we can proceed in exactly

the same fashion. Thus, when an adult requests an

abortion, if it is seen as a conflict of rights case, the

comparative strength of the rights of the being to be

aborted is determined by its stage of development. A

conceptus would have a minimal right to live (supposing

that an unfertilized ovum has none), whereas an almost full

term fetus would have considerably more of a right, but still

less than its mother. So that one morally relevant difference

between an early and a late abortion is the degree of

development of the fetus. (Gillespie 1977, s. 96)

• But one has only to substitute 'person' for 'right'

in that claim to argue against it. If there is a

certain symmetry between being a person and

having rights, then if persons can grow and

develop, why should their rights not do the same?

The idea that a child acquires more rights as it

develops is not incoherent; it is, instead, the way

most parents raise their children. And it is not

simply that a child acquires more rights of

different kinds as it develops; it also acquires

more of the same right, such as the right to self-

determination. (Gillespie 1977, s. 100)

ad 3 krytyka

• A highly developed fetus is much closer to

being a commonsense person with all the

developed traits that qualify it for moral

personhood than is the mere zygote. But

being almost qualified for rights is not the

same thing as being partially qualified for

rights; nor is it the same thing as being

qualified for partial rights, quasi-rights, or

weak rights. The advanced fetus is closer to

being a person than is the zygote, just as a

dog is closer to personhood than a jellyfish,

but that is not the same thing as being

"more of a person." (Feinberg 1986)

[stanowisko Feinberga]

•

a gradualist aproach similar to that discussed earlier is

a more plausible solution to the narrow problem of the

criterion of moral personhood. Even if the fetus as a merely

potential person lacks an actual right to life and even if it

would not be homicide therefore to kill it, its potential

personhood may yet constitute a reason against killing it

that requires an even stronger reason on the other side if

abortion is to be justified. If that is so, it is not implausible to

suppose that the more advanced the potential for

personhood, the more stringent the case against killing. As

we have seen, there are reasons relevant to our moral

decisions other than considerations of rights, so that

sometimes actions can be judged morally wrong even

though they violate no one's rights. Killing a fetus, in that

case, could be wrong in certain circumstances, even though

it violated no rights of the fetus, even though the fetus was

not a moral person, even though the act was in no sense a

murder. (s. 273-4)