Wybrane zagadnienia

Wybrane zagadnienia

prawa

prawa

System sądownictwa w

System sądownictwa w

Polsce

Polsce

Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:

Konstytucyjne organy wymiaru sprawiedliwości:



Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

1.

1.

Sądy powszechne

Sądy powszechne

2.

2.

Sądy administracyjne

Sądy administracyjne

3.

3.

Sądy wojskowe

Sądy wojskowe



Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



Trybunał Stanu

Trybunał Stanu



Trybunały międzynarodowe

Trybunały międzynarodowe

Pozakonstytucyjne organy ścigania:

Pozakonstytucyjne organy ścigania:

1.

1.

Prokuratura

Prokuratura

2.

2.

Policja

Policja

3.

3.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro

Antykorupcyjne, Straż Graniczna, Straż Miejska, Straż

Antykorupcyjne, Straż Graniczna, Straż Miejska, Straż

Lasów Państwowych i in.

Lasów Państwowych i in.

4.

4.

Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol

Międzynarodowe organy ścigania: Interpol, Europol

Zasady wymiaru

Zasady wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości



Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać

Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości – wyroki wydawać

mogą tylko sądy (wyjątek – mandat za wykroczenie), pozbawiać

mogą tylko sądy (wyjątek – mandat za wykroczenie), pozbawiać

wolności mogą tylko sądy

wolności mogą tylko sądy



Zasada niezależności sądownictwa – wyjątek – prawo łaski

Zasada niezależności sądownictwa – wyjątek – prawo łaski

Prezydenta

Prezydenta



Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów

Zasada niezawisłości sędziów – wobec stron i innych organów

władzy

władzy

:

:



Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym

Podległość tylko Konstytucji i ustawom/aktom międzynarodowym

wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o

wyższego lub równego rzędu – prawo skierowania do TK zapytania o

zgodność ustawy z Konstytucją

zgodność ustawy z Konstytucją



Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek

Powołanie na czas nieoznaczony przez Prezydenta na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z

Krajowej Rady Sądownictwa – nieusuwalność sędziów – tylko z

ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia

ustawowo określonych wypadkach wyłącznie na mocy orzeczenia

sądu

sądu



Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu

Immunitet formalny – ściganie za przestępstwa tylko za zgodą sądu

dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne

dyscyplinarnego, ściganie za wykroczenia – tylko dyscyplinarne



Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu

Zakaz przynależności do partii politycznych, sprawowania mandatu

parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji

parlamentarnego oraz powołania na stanowisko w administracji

państwowej

państwowej



Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru

Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości



Zasada wieloinstancyjności postępowania

Zasada wieloinstancyjności postępowania

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy



Organizacja:

Organizacja:



Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego – powoływany przez

Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez

Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat

Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN na okres 6 lat



Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na

Prezesi Sądu Najwyższego – powoływani przez Prezydenta na

wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie

wniosek Pierwszego Prezesa SN spośród sędziów SN w stanie

czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:

czynnym – zastępcy Pierwszego Prezesa kierujący izbą SN:

1.

1.

Cywilną

Cywilną

2.

2.

Karną

Karną

3.

3.

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

4.

4.

Wojskową

Wojskową



Funkcje:

Funkcje:



Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń

Rozpatrywanie kasacji od orzeczeń



Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –

Podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne –

wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego

wykładania przepisów prawa – nie mają waloru powszechnego

obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały

obowiązywania, wiążą tylko inne składy SN, jeśli uzyskały

rangę zasady prawnej

rangę zasady prawnej



Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd

Stwierdzanie ważności wyborów do Sejmu, Senatu i na urząd

Prezydenta oraz ważności referendów krajowych

Prezydenta oraz ważności referendów krajowych

Sądy powszechne

Sądy powszechne

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



Skład:

Skład:

15 sędziów,

15 sędziów,

wybieranych przez Sejm na 9 lat,

wybieranych przez Sejm na 9 lat,

spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą,

spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą,

zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,

zgłoszonych przez 50 posłów lub Prezydium Sejmu,

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej

połowy obecnych,

połowy obecnych,

bez prawa do reelekcji

bez prawa do reelekcji



Status sędziów:

Status sędziów:

Analogiczny do sędziów powszechnych:

Analogiczny do sędziów powszechnych:

nieodwołalność (wyłącznie w wypadku zrzeczenia się

nieodwołalność (wyłącznie w wypadku zrzeczenia się

stanowiska lub skazania wyrokiem sądu powszechnego lub

stanowiska lub skazania wyrokiem sądu powszechnego lub

dyscyplinarnego),

dyscyplinarnego),

immunitet,

immunitet,

zakaz łączenia stanowisk i przynależności do partii,

zakaz łączenia stanowisk i przynależności do partii,

podległość

podległość

wyłącznie

wyłącznie

Konstytucji,

Konstytucji,

prawo powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko

prawo powrotu na poprzednio zajmowane stanowisko

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny



Funkcje TK:

Funkcje TK:



Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności

Orzekanie w sprawie konstytucyjności i legalności

aktów normatywnych

aktów normatywnych



Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych

Zgodności z Konstytucją ustaw i aktów międzynarodowych



Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi

Zgodności ustaw z aktami międzynarodowymi

ratyfikowanymi za zgodą wyrażoną w ustawie

ratyfikowanymi za zgodą wyrażoną w ustawie



Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy

Zgodności przepisów wydawanych przez centralne organy

państwowe z Konstytucją, umowami międzynarodowymi i

państwowe z Konstytucją, umowami międzynarodowymi i

ustawami – np. rozporządzenia, zarządzenia i in

ustawami – np. rozporządzenia, zarządzenia i in



Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych

Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych



Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub

Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub

działalności partii politycznych

działalności partii politycznych



Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między

Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między

centralnymi konstytucyjnymi organami państwa

centralnymi konstytucyjnymi organami państwa



Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w

Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w

sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP

sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP

Postępowanie przed TK

Postępowanie przed TK



Prewencyjna kontrola konstytucyjności:

Prewencyjna kontrola konstytucyjności:

Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy

Prezydent przed podpisaniem ustawy lub ratyfikacją umowy

międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej

międzynarodowej może wystąpić do TK o zbadania jej

zgodności z Konstytucją

zgodności z Konstytucją



Represyjna kontrola konstytucyjności:

Represyjna kontrola konstytucyjności:



Wniosek mogą złożyć odnośnie do każdego aktu

Wniosek mogą złożyć odnośnie do każdego aktu



Prezydent,

Prezydent,



Marszałek Sejmu,

Marszałek Sejmu,



Marszałek Senatu,

Marszałek Senatu,



Prezes Rady Ministrów,

Prezes Rady Ministrów,



50 posłów,

50 posłów,



30 senatorów,

30 senatorów,



Pierwszy Prezes SN,

Pierwszy Prezes SN,



Prezes NSA,

Prezes NSA,



Prokurator Generalny,

Prokurator Generalny,



Prezes NIK,

Prezes NIK,



Rzecznik Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich

Postępowanie przed TK

Postępowanie przed TK



Represyjna kontrola konstytucyjności, cd.:

Represyjna kontrola konstytucyjności, cd.:



Wniosek mogą złożyć co do niektórych aktów:

Wniosek mogą złożyć co do niektórych aktów:



Jednostki samorządu terytorialnego, Ogólnokrajowe

Jednostki samorządu terytorialnego, Ogólnokrajowe

organy związków zawodowych, Ogólnokrajowe władze

organy związków zawodowych, Ogólnokrajowe władze

organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościoły i związki wyznaniowe

odnośnie do aktów ich dotyczących

odnośnie do aktów ich dotyczących



Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów

Krajowa Rada Sądownictwa – odnośnie do aktów

dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów

dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów



Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym

Pytanie prawne – sąd w każdym postępowaniu sądowym



Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne

Skarga konstytucyjna – każda osoba, której konstytucyjne

prawa lub wolności zostały naruszone przez istnienie

prawa lub wolności zostały naruszone przez istnienie

sprzecznego z Konstytucją aktu, na podstawie którego sąd lub

sprzecznego z Konstytucją aktu, na podstawie którego sąd lub

organ administracji orzekł ostatecznie

organ administracji orzekł ostatecznie



w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia

w terminie 3 m-cy od prawomocności orzeczenia



przymus adwokacki

przymus adwokacki

Trybunał Stanu

Trybunał Stanu



Skład:

Skład:



Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN

Przewodniczący – Pierwszy Prezes SN



Dwóch zastępców

Dwóch zastępców



16 członków

16 członków



Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na

Wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na

czas trwania kadencji

czas trwania kadencji



Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co

Z kandydatur zgłoszonych przez Marszałka Sejmu lub grupę co

najmniej 35 posłów

najmniej 35 posłów



Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy

Bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej połowy



Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska

Połowa musi mieć kwalifikacje do zajmowania stanowiska

sędziego

sędziego



Status sędziów:

Status sędziów:



Podlegają tylko Konstytucji i ustawom

Podlegają tylko Konstytucji i ustawom



Immunitet formalny

Immunitet formalny



Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych

Nieodwoływalność z wyjątkiem przesłanek ustawowych

Odpowiedzialność przed Trybunałem

Odpowiedzialność przed Trybunałem

Stanu

Stanu

Przed TS odpowiadają:

Przed TS odpowiadają:



Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

Prezydent – za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania

oraz popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków

oraz popełnienie przestępstwa – na wniosek 2/3 członków

Zgromadzenia Narodowego

Zgromadzenia Narodowego



Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub

Prezes i członkowie Rady Ministrów – za naruszenie Konstytucji lub

ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

swojego urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z

swojego urzędowania oraz popełnienie przestępstwa w związku z

zajmowanym stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów

zajmowanym stanowiskiem – na wniosek 3/5 liczby posłów



Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił

Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny Dowódca Sił

Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

Zbrojnych - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania –

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania –

na wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w

na wniosek Sejmu przyjęty bezwzględną większością głosów w

obecności co najmniej połowy

obecności co najmniej połowy



Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia

Posłowie i senatorowie – za złamanie zakazów prowadzenia

działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu

działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu

państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego

państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego

majątku – na wniosek j.w.

majątku – na wniosek j.w.

Sądy międzynarodowe

Sądy międzynarodowe



Europejski Trybunał Praw Człowieka w

Europejski Trybunał Praw Człowieka w

Strasburgu – sąd Rady Europy

Strasburgu – sąd Rady Europy



Europejski Trybunał Sprawiedliwości w

Europejski Trybunał Sprawiedliwości w

Luksemburgu – sąd Unii Europejskiej

Luksemburgu – sąd Unii Europejskiej



Międzynarodowy Stały Trybunał Karny w

Międzynarodowy Stały Trybunał Karny w

Hadze – sąd karny od zbrodni

Hadze – sąd karny od zbrodni

wojennych i przeciwko ludzkości

wojennych i przeciwko ludzkości

powołany Statutem Rzymskim

powołany Statutem Rzymskim