Cukrzyca typu MODY

Cukrzyca typu MODY

Sobczak Elżbieta

gr.VI

CUKRZYCA

CUKRZYCA

CUKRZYCA

– zespół chorób metabolicznych

charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z
defektu wydzielania lub działania insuliny.
Przewlekła hiperglikemia wiąże się z
uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i
niewydolnością różnych narządów, szczególnie
oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń
krwionośnych.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1

• Inne nazwy: insulinozależną, IDDM (Insulin

Dependent Diabetes Mellitus) lub typu dziecięcego

• spowodowana jest zniszczeniem komórek beta

trzustki przez autoprzeciwciała (przeciwciała
rozpoznające własne tkanki jako obce i niszczące je).

• Wskutek zniszczenia komórek beta trzustki, trzustka

nie produkuje wcale insuliny lub produkuje bardzo
małe ilości tego hormonu, niewystarczające do
utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1

• Początek choroby jest zazwyczaj nagły. Objawy

narastają w ciągu dni, rzadziej kilku tygodni.

• Do typowych symptomów choroby należą: utrata

masy ciała mimo nadmiernego łaknienia, oddawanie
zwiększonej ilości moczu w ciągu doby, wzmożone
pragnienie, zmęczenie, osłabienie, świąd sromu lub
zapalenie napletka, parodontoza.

• Zdarza się czasami, że pierwszym objawem choroby,

który naprowadza lekarza na rozpoznanie jest
śpiączka, która ze względu na podwyższony poziom
ciał ketonowych jest określana mianem śpiączki
ketonowej.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2

•

Inne nazwy: cukrzyca dorosłych, insulinoniezależna,

NIDDM (Non-Insulin Dependent Diabetes Mellitus)

•

Istotą cukrzycy typu 2 jest nadmiar insuliny w

połączeniu z opornością receptorów insuliny na jej

działanie. Organizm produkuje insulinę, która jednak

jest w niewielkim stopniu (lub nawet wcale) użyta do

przeniesienia glukozy z krwi do komórek. Receptorów

odpowiedzialnych za tę operację jest za mało lub źle

działają. Jedną z przyczyn insulinooporności jest

nadmiar tkanki tłuszczowej ubogiej w receptory

insulinowe.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2

•

Objawy są podobne jak w cukrzycy typu 1, ale mniej

nasilone, a rozwój choroby jest bardziej podstępny -

choroba przez wiele lat może przebiegać w sposób

utajony - bez jakichkolwiek objawów. Skryty początek

cukrzycy typu 2 obserwuje się u przeszło 85% chorych.

•

Czasami cukrzyca typu 2 ujawnia się uporczywymi

zmianami skórnymi, owrzodzeniami stopy, świądem

sromu, nerwobólami lub nagłymi zaburzeniami wzroku.

•

Objawami, które mogą naprowadzić na rozpoznanie są

także: wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu,

nawracające infekcje dróg moczowych, grzybicze

infekcje jamy ustnej.

•

W okresie utajenia chorobę można rozpoznać jedynie

przy pomocy prób obciążenia glukozą

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2

Patogeneza

Niedobór insuliny

insulinooporność

Budowa ciała

asteniczna

Najczęściej pykniczna

/otyłość

Początek choroby

Często nagły

powolny

Okres wystapienia

pierwszych objawów

15-24 r.ż.

>40r.ż

Liczna czynnych

komórek Langerhansa

<10% wartości

prawidłowej

Umiarkowanie zmniejszona

Stężenie

insuliny/peptydu C w

surowicy

Małe aż do zera

Na początku choroby

zwiększone

Obecność przeciwciał

przeciwko

wyspom(IAA, GADA)

+

-

Przemiana materii

Chwiejna

stabilna

Skłonność do ketozy

Duża

ograniczona

Reakcja na pochodne

sulfonylomocznika

brak

dobra

Leczenie insuliną

koniecznie

Potrzebne tylko w razie

wyczerpania rezerw insuliny

endogennej

Cukrzyca typu MODY

Cukrzyca typu MODY

• Cukrzyca typu MODY

(ang. akronim Maturity Onset

Diabetes of the Young )

cukrzyca typu dorosłych u ludzi

młodych.

• grupa rzadkich i uwarunkowanych genetycznie, postaci

cukrzycy, których objawy pojawiają się u osób w wieku

15-35

lat

, a ich

przebieg kliniczny jest zbliżony do cukrzycy typu2

.

• Od cukrzycy typu 2

MODY

różni:

 początek choroby w młodym wieku
 szczupła, nieotyła budowa ciała
 brak insulinooporności

• Często kojarzy się z różnymi wadami wrodzonymi min.

słuchu, układu moczowego , układu nerwowego

Charakterystyka cukrzycy typu

Charakterystyka cukrzycy typu

Mody

Mody

• dziedziczona jest jako cecha

autosomalna dominująca

i

związana jest z mutacjami genów, których ekspresja ma
miejsce w komórkach β trzustki, co powoduje

zaburzenia w

wydzielaniu

przez nie

insuliny

, podstawowego hormonu

odpowiedzialnego za gospodarkę węglowodanową
organizmu. Choroba występuje rodzinie w kilku pokoleniach,
równie często u kobiet jak u mężczyzn.

• Nie pojawiają się w niej autoprzeciwciała
• Peptyd C wykrywalny nawet kilka lat po rozpoznaniu
• ze względu na rodzaj mutacji wyróżnia się obecnie 6

podtypów choroby

• Najczęstsze cukrzyce są związane z defektem

czynników

transkrypcyjnych

(MODY 1,3,4,5, i 6)

MODY 1

MODY 1

• odkryty w 1996 r. defekt syntezy HNF4-α (Hepatocyte

Nuclear Factor –

hepacytowy czynnik jądrowy

) –

obecny w trzustce, wątrobie, nerkach i w jelicie

• obniżone stężenie w surowicy: trójglicerydów,

apolipoprotein i lipoproteiny Lp(a) – bierze się to z
nieprawidłowej funkcji białka HNF4-α

• Podtyp ten ujawnia się zazwyczaj w czasie

dojrzewania, hiperglikemia zaś ma charakter
postępujący

• Mechanizm powstawania hipoinsulinemii w wyniku

mutacji HNF4-α i w innych hepacytowych czynnikach
jądrowych nie jest do końca wyjaśniony

MODY 1

MODY 1

• Opisano

pozatrzustkowe manifestacje

choroby

związane z tą mutacją. Są to np. zaburzenia lipidowe,

tubulopatia

nerkowa (np. pod postacią obniżenia

progu nerkowego dla glukozy), wady rozwojowe nerek

i macicy.

• lokalizacja mutacji: gen HNF4A – chromosom 20
• chorzy dobrze reagują na doustne leki

hipoglikemizujące (poch. sulfonylomocznika),

wyrównanie metaboliczne nawet lepsze niż po

insulinie, przy wysokich wartościach glikemii nie

występuje kwasica ketonowa, w doustnym teście

obciążenia glukozą występują wysokie wartości

glikemii przy niskiej glukozie na czczo, w rodzinie

późno rozpoznane przypadki cukrzycy typu I

MODY 2

MODY 2

• najlepiej poznana postać, spowodowana mutacją

genu dla

glukokinazy -

enzymu przekształcającego

glukozę w glukozo-6-fosforan. Wskutek mutacji

wyższe glikemie są konieczne do pobudzenia

prawidłowej sekrecji insuliny.

• Cechuje ją

łagodny przebieg

bez tendencji do

kwasicy i ketozy.

• upośledzenie wątrobowej syntezy glikogenu,

zwiększenie wątrobowej glukoneogenezy i

upośledzenie jej zahamowania przy hiperglikemii,

niska masa urodzeniowa noworodków

MODY 2

MODY 2

• Zaburzenia metabolizmu glukozy występują

zaraz

po urodzeniu

(podwyższone wartości glukozy 5,5-

8mmol/l), potem taka glikemia nadal się
utrzymuje ale nie ma objawów cukrzycy,
praktycznie nie występują powikłania
mikroangiopatyczne.

• Leczenie jest nieskuteczne. Wartości glukozy na

czczo podwyższone o 3,5 mmol/l

• Lokalizacja mutacji: gen GCK – chromosom7

MODY 3

MODY 3

• najczęstsza postać MODY, mutacja w genie

czynnika

transkrypcyjnego dla HNF1-α

–ulega ekspresji w wątrobie, nerkach

i trzustce

• stwierdza się prawidłowy poziom glukozy przy urodzeniu ale w

ciągu życia zostaja uszkodzone komórki β i w okresie dojrzewania

rozpoznaje się cukrzycę. Konieczne jest leczenie najpierw doustne

lekami hipolglkemizującymi a potem insuliną; występują

powikłania mikroangiopatyczne

• tubulopatia, wady rozwojowe układu moczowo-płciowego

• cechuje się dużą wrażliwością na

leczenie pochodnymi

sulfonylomocznika

• gen TCF1 (syn. HNF1A) chromosom 12

MODY 4

MODY 4

• opisana w 1997 r. wyjątkowo rzadko spotykanej mutacja IPF-1

(

czynnik promotora insuliny

) - ulega ekspresji w trzustce i w

proksymalnej części jelita cienkiego

• Czynnik IPF-1 odpowiada za rozwój embrionalny trzustki oraz

za ekspresję genu trzustki

• w przypadku homozygot istnieje ryzyko agenezji trzustki

(agenazja - zaburzenie polegające na niewykształceniu się zawiązka narządu, a w konsekwencji także

również i tego narządu)

• Ten podtyp nie mieści się w wąsko rozumianej definicji MODY,

początek MODY 4 ma miejsce najczęściej w 4.-6. dekadzie

życia, często dotyczą osób otyłych, a stężenia insulin nie

odbiegają istotnie od wartości notowanych w ogólnej populacji

• Hipoinsulinemia ma więc charakter względny, a zaburzenia

tolerancji glukozy ujawniają się przy pewnym stopniu

insulinooporności

• Całość obrazu odpowiada więc raczej cukrzycy typu 2 o

złożonej, wielogenowej etiologii

• lokalizacja mutacji: gen IPF1 – chromosom 13

• mutacja w genie czynnika transkrypcyjnego dla

HNF1-β

• Stosunkowo rzadko występujący podtyp MODY

• W części przypadków występuje

białkomocz

poprzedzający

wystąpienie cukrzycy lub też pojawiający się wcześnie po
jej rozpoznaniu

• agenezja i torbielowatość nerek, inne

wady układu

moczowo-płciowego

• lokalizacja mutacji: gen TCF2 (syn. HNF1B) – chromosom 17

MODY 5

MODY 5

MODY 6

MODY 6

• opisana w 1999 r. mutacja genu NEUROD1/BETA2,

produkt tego genu (

czynnik transkrypcyjny

białek

HLH) w połączeniu z IPF-1 przyłącza się do

promotora genu insuliny

• Czynnik transkrypcyjny ulega ekspresji w części

endkrynnej trzustki i wpływa na rozwój

embrionalny komórek beta trzustki oraz reguluje

transkrypcję genu insuliny – współdziała z IPF-1

• lokalizacja mutacji: gen NEUROD1/BETA2 -

chromosom2

Obraz kliniczny tej cukrzycy
spowodowanej mutacjami w tym
samym genie może zależeć od
charakteru i lokalizacji mutacji.

Diagnostyka różnicowania

Diagnostyka różnicowania

cukrzycy typu 2 i MODY

cukrzycy typu 2 i MODY

TYP 2

MODY

Klinicznie nieinsulinozależna

+

+

Rodzice chorzy na cukrzycę

1-2

1

Otyłość

+++

+/-

Obecność autoprzeciwciał

-

-

Diagnostyka genetyczna

-

+

Diagnostyka różnicowania

Diagnostyka różnicowania

cukrzycy typu 1 i MODY

cukrzycy typu 1 i MODY

TYP1

MODY

Dwie generacje

1-4%

96%

Trzy generacje

2%

74%

Nieobecność autoprzeciwciał

5%

98%

Peptyd C p3 latach choroby

-

++++

Towarzyszące cechy

fenotypowe

-

+

Choroby z autoagresji

+

-

Leczenie cukrzycy typu

Leczenie cukrzycy typu

Mody

Mody

• Znaczenie rozpoznania cukrzycy typu Mody

wynika z możliwości prognozowania rodzinnego i
leczenia (pomimo bardzo młodego wieku chorych)
pochodnymi sulfonylomocznika aż do
wyczerpania się ich skuteczności

• Z powodu wyczerpania rezerw wydzielniczych

komórek β należy liczyć się z koniecznością
zakończenia leczenia pochodnymi
sulfanylomocznika i rozpoczęcia insulinoterapii

Dziękuję za uwagę.

Dziękuję za uwagę.