Cukrzyca typu

LADA i MODY

Wojasińska Małgorzata

Cukrzyca typu

LADA

(Latent Autoimmune

Diabetes in Adults)

Termin LADA wprowadził Zimmet w 1995 roku. W

literaturze spotyka się czasem także inne

określenia tego typu cukrzycy:

 Wolno postępująca cukrzyca insulinozależna

(slowly progressive IDDM)

 Utajona cukrzyca typu 1

(latent type 1 diabetes)

 Cukrzyca młodych dorosłych

(youth-onset

diabetes of maturity)

 Cukrzyca typu 1 o późnym początku

(late

onset type 1 diabetes)

 Cukrzyca insulinoniezależna immunologicznie

dodatnia

(antibody-positive NIDDM)

Definicja i obraz

kliniczny

• Cukrzyca typu LADA jest szczególną formą

cukrzycy typu 1, której początek przypada na
wiek dorosły

• Występuje w niej przewlekły proces

autoimmunologiczny prowadzący do
zniszczenia wysp trzustkowych

• Dynamika procesu przebiega wolniej niż w

typowej cukrzycy typu 1, jednak z upływem
czasu zaburzenia sekrecji insuliny pogłębiają
się, co powoduje rozwój choroby

Immunologia i podłoże

molekularne

Klasyczne przypadki cukrzycy typu 1 i LADA łączy

autoimmunologiczna etiologia choroby. Rozpoznanie

cukrzycy o podłożu autoimmunologicznym opiera się na

stwierdzeniu obecności autoprzeciwciał skierowanych

przeciwko komórkom ß wysp trzustkowych. Najważniejsze

z nich to p/ciała skierowane przeciw:
-

antygenom cytoplazmatycznym wysp

trzustkowych

(ICA, islet cells antibodies)

-

dekarboksylazie kwasu glutaminowego

(GADA,

glutamic acid decarboxylase antibodies)
-

insulinie

(IAA, insulin autoantibodies)

-

fosfatazie tyrozynowej

(ICA512/IA2A)

Kolejnym etapem diagnostyki cukrzycy
autoimmunologicznej są badania genetyczne,
które jednak wykonuje się o wiele rzadziej niż
oznaczenia przeciwciał, ponieważ
- allele potencjalnie predysponujące do
zachorowania na cukrzycę
autoimmunologiczną występują stosunkowo
często w populacji ogólnej
- koszt analiz molekularnych jest stosunkowo
wysoki

Czynniki predysponujące

Czynniki

immunologicz

ne

Czynniki

genetyczne

Czynniki

metabolicz

ne

GADA

DR2

Insulinooporno

ść

IAA

DR3

Mała rezerwa

peptydu C

ICA

DR4

IA-2

Promotor

insuliny

Receptor CTLA-4

Fosfataza

tyrozyny

białkowej

Podstawowe cechy

kliniczne i laboratoryjne

• Zachorowanie powyżej 30. roku życia
• Brak otyłości
• Obecność autoprzeciwciał typowych dla

cukrzycy typu 1

• Niskie stężenie peptydu C
• Początkowo dobra odpowiedź na

postępowanie dietetyczne i leki doustne

• Szybka progresja do klinicznej

insulinozależności

Cukrzyca typu

MODY

(Maturity Onset

Diabetes of the Young)

• Forma monogenowa cukrzycy typu 2
• Dziedziczona autosomalnie dominująco
• Dotyka głównie ludzi młodych
• Nie występują p/ciała

charakterystyczne dla cukrzycy typu 1

• Brak otyłości
• Chory posiada bogaty w cukrzyce

wywiad rodzinny

• Mutacje genów w tym typie cukrzycy dotyczą

ilości wydzielanego hormonu, więc nie
wszyscy chorzy muszą stosować
insulinoterapię lub środki doustne, bywa, że
wystarczy odpowiednia dieta i wysiłek fizyczny

• Ze względu na

miejsce mutacji

występuje

sześć odmian cukrzycy typu MODY, które
różnią się przede wszystkim wiekiem w jakim
się manifestują, intensywnością i opornością
na doustne środki

MODY 1

• Mutacja dotyczy genu

HNF4α

na chromosomie 20 i

jest bardzo rzadka (stanowi 5% przypadków)

• Związek kodowany przez HNF4α, czyli hepatocytowy

czynnik jądrowy, kontroluje ekspresję innych
czynników mających wpływ na ilość wydzielanej
insuliny

• Wpływa także na wczesny rozwój trzustki, nerek,

wątroby i jelit oraz komórek β wysp trzustkowych

• Choroba ujawnia się w drugiej lub trzeciej dekadzie

życia i większość chorych przez wiele lat zażywa
doustnie tylko pochodne sulfonylomocznika zanim
rozpocznie insulinoterapię

MODY 2

• Spowodowana jest mutacją genu

GCK

dla glukokinazy

zlokalizowanego na chromosomie 7

• Glukokinaza nie tylko reguluje metabolizm glukozy w

komórkach, ale wpływa też na sekrecję insuliny z

komórek beta wysp trzustkowych

• W tym typie MODY hiperglikemia jest bardzo specyficzna;

nie występuje ona z pierwotnego braku insuliny ale żeby

aktywować glukokinazę która z kolei aktywuje trzustkę

do wydzielania insuliny

• Jeśli chodzi o leczenie, zazwyczaj wystarczają dieta dla

cukrzyków i ćwiczenia, rzadko stosuje się inne formy

terapii

• Rozpoznanie następuje albo zaraz po urodzeniu –

hiperglikemia noworodków lub we wczesnym dzieciństwie

MODY 3

• Mutacja genu

TCF1

na chromosomie 12, gen ten

koduje związek HNF1-α (hepatocytowy czynnik

jądrowy 1α) który jest czynnikiem transkrypcyjnym

• Obok postępującego niedoboru insuliny występuje

obniżony próg nerkowy dla glukozy, co oznacza, że

więcej glukozy niż w przypadku cukrzycy typu 1 jest

wydalane z moczem

• MODY 3 jest najczęstszą postacią tej cukrzycy (65%)
• Diagnozowana jest w drugiej lub trzeciej dekadzie,

początkowo leczenie polega na stosowaniu i diety i

wysiłku fizycznym, następnie doustnie pochodne

sulfonylomocznika na które MODY 3 jest wrażliwe

MODY 4

• Mutacja genu

IPF-1

na chromosomie 13

• Jest to istotny czynnik transkrypcyjny ze

szczególnym znaczeniem dla rozwoju
embrionalnego trzustki

• U dorosłych wpływa na ekspresję genów

związanych związanych z wydzielaniem insuliny,
glukokinazy, somatostatyny i transporterów
insulinoniezależnych GLUT-2

• MODY 4 jest niezmiernie rzadki i nie wykryto aby

ta mutacja manifestowała się w innym niż
trzustka miejscu

MODY 5

• Mutacja genu

TCF2

na chromosomie 17

• Związek kodowany przez ten gen to HNF1-β

(hepatocytowy czynnik jądrowy 1β)

• Jest to najrzadsza forma cukrzycy MODY
• HNF1-β, podobnie jak HNF1-α ulega ekspresji nie tylko

w trzustce ale i w nerkach, towarzyszące MODY 5

schorzenia nerek i trzustki także należą do

najpoważniejszych ze wszystkich typów MODY

• Wady układu moczowo-płciowego dotyczą głównie

niedorozwoju nerek i towarzyszących im torbieli

• Oprócz zmian anatomicznych zaburzona zostaje też

funkcja nerek: spadek filtracji kłębuszkowej i

białkomocz

MODY 6

• Mutacja genu

NEUROD1/BETA2

na chromosomie

2

• NEUROD1 ulega ekspresji w OUN oraz części

endokrynnej trzustki, reguluje transkrypcję genu
insuliny

• Mutacja manifestuje się tylko przez cukrzycę,

która ujawnia się w czwartej – szóstej dekadzie
życia i wymaga insulinoterapii

• Na świecie zdiagnozowano zaledwie kilka

przypadków tej choroby

Bibliografia

• Joanna Bobrek, Maciej T. Małecki

„

Cukrzyca typu LADA: wybrane

aspekty patofizjologiczne i kliniczne

”

• Małgorzata Myśliwiec „

Cukrzyca u

dzieci – etiopatogeneza, diagnostyka
i terapia

”

• http://abccukrzyca.pl