wÄ…ski odcinek przeÅ‚omo- chodem je to práv%1Å‚ St%1Å‚- muÅ‚u i piasku. ~it%1Å‚ déle ne~ 15 mil. let. V té dob%1Å‚ se dosah wysyca porowate piaskowce, a nastÄ™pnie wypÅ‚ywa na voda nasycuje pórovitż pískovec a poté vytéká na po- zbocza Guzowatej pojawia siÄ™ blisko 50 cm gruboÅ›ci Å‚a- Å›bo%0Å„í Hrbolatého vrchu se objevuje bezmála 50 cm
6
3
wy. SwojÄ… drogÄ… to wÅ‚aÅ›nie nava, která po%0Å„ínaje od WÅ‚aÅ›nie takim cy- moYe n%1Å‚kolikrát zm%1Å‚nil. Zv%1Å‚traliny na pevni- powierzchniÄ™ skaÅ‚ek w miejscach najbardziej porowa- vrch skalek v t%1Å‚ch nejvíce pórovitżch místech, pYi%0Å„em~ wica wapienna (kalicze masywne), kiedyÅ› mylnie uznana silná vápencová lavice (masivní kalcity), kdysi myln%1Å‚
MAPA GEOTURYSTYCZNA
GEOTURISTICKÁ MAPA
Åšcinawka, liczÄ…c od zródeÅ‚ prameno v okolí Unisla- klotemom dzisiej- nách a m%1Å‚l%0Å„inách byly vyplavovány Yekami ze skály vyplachuje v první Yad%1Å‚ nejdrobn%1Å‚jaí materiál. za morski osad górnego permu (tzw. cechsztynu). WÄ™- pova~ovaná za moYskż sediment svrchního permu
tych, wypłukując w pierwszej kolejności najdrobniejszy
Mapa geologickżch cílo krajiny w okolicach UnisÅ‚awia ÅšlÄ…-
Mapa geoatrakcji Krainy vu Slezského (UnisÅ‚aw sze Góry StoÅ‚owe a vlnami a následn%1Å‚ roznáaeny moYskżmi Tomuto procesu se Yíká sufoze. Siln%1Å‚jaí frakce zbavené glan wapnia stanowi głównÄ… substancjÄ™ cementujÄ…cÄ… (tzv. cechovce). Uhli%0Å„itan vápenatż pYedstavuje hlav-
materiał ze skały. Proces taki nosi nazwę sufozji. Pozba-
Gór StoÅ‚owych i Broumovskich Sten Stolovżch hor a Broumovskżch st%1Å‚n skiego po jej ujÅ›cie do Nysy ÅšlÄ…ski) po její Å›stí do zawdziÄ™czajÄ… cha- proudy. Blí~e pevniny, na bYezích a pobYe~í vazby postupem %0Å„asu také ze skály vypadávají a na jejím piaskowce i zlepieÅ„ce (kalicze rozproszone), a jego ilość ní stmelující látku pískovco a slepenco (rozptżlené
wione więzby grubsze frakcje z czasem również wypa-
KÅ‚odzkiej, jest najdÅ‚uższÄ… rakterystycznÄ… povrchu se za%0Å„íná formovat prohlubeH. Jak eroze postu- sprawia, że na powierzchniach skalnych Guzowatej po- kalcity) a díky jeho mno~ství vznikají na povrchu skal
Kladské Nisy je nejdelaí se usazovaly písky, o n%1Å‚co dále na aelfu pak
(objaśnienia) (vysv%1łtlivky)
dają ze skały, a na jej powierzchni zaczyna formować
rzekÄ… Åšrodkowych Sudetów. tortowÄ… budo- puje, hraje stále v%1Å‚taí roli pYi utváYení povrchu skalek je- wstajÄ… różne formy krasowe kawerny, a nawet jaskinie. Hrbolatého vrchu rozné krasové formy kaverny
Yekou stYedních Sudet. jemnozrnné jílovito-vápenaté sedimenty.
Autor: Jurand Wojewoda Autor: Jurand Wojewoda
się wklęsłość. W miarę postępującej erozji coraz większą
Åšcinawka odprowadza wody wÄ™ geologicznÄ…
St%1Å‚nava odvádí vody KYídovż sudetskż záliv byl párkrát tém%1Å‚Y Piaskowce i zlepieÅ„ce Guzowatej nie sÄ… zwyczajnym osa- a dokonce jeskyn%1Å‚. Pískovce a slepence Hrbolatého
rolę w kształ- 9
z całego obszaru Niecki
z celé oblasti Vnitrosu- pÅ‚asko i zalega-
zcela zasypán a moYskż bYeh se posouval dem. MateriaÅ‚ osadowy jest silnie przemieszany, tworzÄ…c vrchu nejsou oby%0Å„ejnż sediment. Sedimenta%0Å„ní mate-
TROCHÄ™ HISTORII TROCHA HISTORIE
Śródsudeckiej największe- jące na przemian towaniu po-
detské pánve nejv%1Å‚taí na jih. Tento proces nazżvanż progradace rozmaite struktury deformacyjne pÅ‚aty deformacyjne, riál je siln%1Å‚ promíchán a vytváYí rozmanité deforma%0Å„ní
Radków i Broumov łączy niemal wszystko, a dzieli tylko Radkov (Radków) a Broumov spojuje takYka vaechno go obniżenia śródgórskiego na sobie poziomy wierzchni skałek
vnitrohorské kotliny v pobYe~í se na Å›zemí dneaních Stolovżch faÅ‚dy, powierzchnie Å›cinania i nasuniÄ™cia (il. 13). Pier- struktury deforma%0Å„ní pláty, vrásy, seYíznutí a pYe-
granica. Dziwna ta granica, która nie biegnie ani wzdÅ‚uż a d%1Å‚lí je jen hranice. Ta hranice je zvláatní. Neprobíhá w Sudetach. pi askowcowe
odgrywa ich
Sudetách. hor opakoval nejmén%1Å‚ p%1Å‚tkrát a poka~dé wotny rumosz skalny pochodziÅ‚ z obszaru dzisiejszych smyky (Obr. 13). Povodní kamennż rozsyp pocházel
rzeki, ani grzbietem górskim, ani urwiskiem skalnym. ani podél Yeky, ani po horském hYbetu, ani po skalním (tzw. piaskowce
za sebou zanechal stYídající se vrstvy bahna pierwotna se- okolic Kudowy, skÄ…d okresowe rzeki wynosiÅ‚y stare zwie- z oblasti dneaního okolí Kudowy, odkud pYechodné
Ot, linia rozdzielajÄ…ca od setek lat dwa Å›wiaty, których srázu. Je to %0Å„ára, která stovky let rozd%1Å‚luje dva sv%1Å‚ty, ciosowe) i muÅ‚ow-
a písku. Práv%1Å‚ t%1Å‚mto cyklothemom dneaní dymentacyjna trzeliny powstaÅ‚e na granitach Kudowy. Po krótkim, Yeky vynáaely staré zv%1Å‚traliny vzniklé na kudowské
GEOLOGIA GEOLOGIE
odrÄ™bność wynika wyÅ‚Ä…cznie z dziejów historii Czech jejich~ vy%0Å„len%1Å‚ní vyplżvá pouze z historickżch d%1Å‚jo ce (tzw. plener)
Stolové hory vd%1Å‚%0Å„í za charakteristickou czÄ™sto burzliwym transporcie, materiaÅ‚ gromadziÅ‚ siÄ™ na ~ule. Po krátké, %0Å„asto bouYlivé pYeprav%1Å‚ se materiál
struktura. Kape-
Radków i Broumov Å‚Ä…czy również ta najstarsza, geolo- Radkov a Broumov spojuje také ta nejstaraí historie
i ÅšlÄ…ska& ech a Slezska& (il. 5).
dortovou geologickou strukturu plo- rozlegÅ‚ych stożkach napÅ‚ywowych. Niekiedy, być może hromadil na rozsáhlżch náplavovżch ku~elích. N%1Å‚kdy,
lusze grzybów
giczna historia. Obydwa regiony znajdujÄ… siÄ™ w Å›rod- geologická. Oba regiony se nacházejí se stYedních Su- Zasypywani e
Obydwie osady rozwinęły siÄ™ w poÅ‚owie XII wieku. Ob%1Å‚ osady se rozvinuly v polovin%1Å‚ 12. století. Broumov ae a stYídav%1Å‚ na sob%1Å‚ ulo~ené pískovcové w okresach nawaÅ‚nicowych deszczy, osad ten lokalnie mo~ná v dobách pYívalovżch deaeo, se tento sediment
skalnych zbudo-
kowych Sudetach w obrębie tzw. synklinorium śród-
Broumov, od poczÄ…tku byÅ‚ zwiÄ…zany z czeskÄ… dynastiÄ… detách v okruhu tzv. vnitrosudetského synklinoria kredowej zatoki vrstvy (tzv. odlu%0Å„né pískovce) a jílovce (tzv. siÄ™ upÅ‚ynniaÅ‚ i przemieszczaÅ‚ siÄ™ w dół stożków, jako lokáln%1Å‚ prom%1Å‚nil v tekutinu a pYemístil se k dolní %0Å„ásti
byl od po%0Å„átku svázán s %0Å„eskou dynastií PYemyslov-
wane sÄ… zwykle
sudeckiego (il. 2). Synklinorium to duża, regionalna
PrzemyÅ›lidów. W 1213 roku PrzemysÅ‚ Ottokar I (czes. (Obr. 2). Synklinorium je velká, regionální geologická sudeckiej prze- plenér) (Obr. 5). osuwiska lub spÅ‚ywy. Tego rodzaju osady nazywamy ku~elo jako sesuv nebo odtok. Sedimentom tohoto
co. V roce 1213 pYedal PYemysl Otakar I. zemi v okolí
struktura geologiczna, która powstaje przez ugięcie z piaskowców
PYemysl Otakar I) nadał ziemie w okolicach Broumova rywały krótkie okresy silnej aktywności tektonicznej.
Broumova benediktżnom z BYevnova (pra~ská %0Å„tvre). Ti struktura, která vzniká ohybem skalních Yad vlivem koluwiami. W osadach pochodzenia lÄ…dowego koluwia druhu Yíkáme koluvia. V sedimentech suchozemského
Zasypávání kYídového sudetského zálivu pYeruaovala
serii skalnych pod wpływem naprężeń i deformacji tek- słabiej przepusz-
benedyktynom z BYevnova (dzielnica Pragi). Ci ostatni Dno basenu lokalnie obniżało się, a w miejscach, gdzie
jako poslední získali souhlas s tím, aby do této oblasti tektonickżch deformací a pnutí v míst%1Å‚, kde se dYíve osuwiskowe zachowujÄ… siÄ™ niezwykle rzadko stanie ko- povodu se koluvia ze sesuvo uchovávají velice zYídka
krátká období silné tektonické aktivity. Dno pánve
tonicznych w miejscu, gdzie wcześniej gromadziły się
czalnych i bar-
uzyskali zgodę na sprowadzenie i osiedlenie w tym przebiegały aktywne uskoki tektoniczne tworzyły się
palnym. ve zkamen%1Å‚lém stavu.
pYivedli a nechali se usadit n%1Å‚mecké rolníky, co~ vżraz- hromadily sedimenty, tedy v tzv. sedimenta%0Å„ní pánvi.
lokáln%1Å‚ klesalo a v místech, kudy probíhaly aktivní
osady, czyli w tzw. basenie sedymentacyjnym. Ilustracja
regionie niemieckich rolników, co bardzo wpłynęło na podwodne skarpy, które były niszczone lub zasypywane dziej spoistych
n%1Å‚ ovlivnilo pozd%1Å‚jaí d%1Å‚jiny Broumovska.
Ilustrace 3 schematicky objasHuje závislost mezi se-
tektonické zlomy, se vytváYely podvodní svahy, které Geostanowisko 16 (Otovice) Geologickż cíl 16 (Otovice)
3 schematycznie wyjaÅ›nia zależność miÄ™dzy basenem jich povodní sedimenta%0Å„ní struktura. Klobouky skalních
dalsze dzieje ziemi broumovskiej. przez prądy morskie. Właśnie takim skarpom zawdzię- (tzw. piaskowce bezstrukturowe). Z kolei nogi skalnych
dimenta%0Å„ní pánví (prostYedí), synklinoriem (geologická
byly ni%0Å„eny nebo zasypávány moYskżmi proudy. Prá-
O Radkov%1Å‚ je zmínka ji~ v roce 1290 jako o Yemeslnické sedymentacyjnym (Å›rodowisko), synklinorium (struktura hYibo obvykle sestávají z mén%1Å‚ propustného a kompakt- Z Bo~anova lub z TÅ‚umaczowa możemy dotrzeć do Z Bo~anova nebo z Tluma%0Å„ova mo~eme dojít do obce
czamy powstanie charakterystycznej dla Gór Stołowych
grzybów formują się w piaskowcach o znacznie większej
Radków był wzmiankowany już 1290 r. jako osada rze-
struktura) a synklinou (krajinná forma). v%1Å‚ t%1Å‚mto svahom vd%1Å‚%0Å„íme za vznik pro Stolové hory
osad%1Å‚ Wünschelburg specializující se na mlynáYství, geologiczna), a nieckÄ… (forma krajobrazu). n%1Å‚jaího pískovce (tzv. nestrukturovanż pískovec). Nohy
miejscowoÅ›ci Otovice, w pobliże koÅ›cioÅ‚a barokowego Otovice k baroknímu kostelu sv. Barbary vybudova-
odmiany piaskowców warstwowanych przekątnie
mieÅ›lnicza Wünschelburg, specjalizujÄ…ca siÄ™ w mÅ‚ynar- porowatoÅ›ci, najczęściej wyraznie warstwowanych, zle-
pivovarnictví a soukenictví. Nejstaraí %0Å„ástí Radkova je charakteristické formy pískovco vrstvenżch diagonáln%1Å‚
skalních hYibo se pak formují v pískovci se zna%0Å„n%1Å‚ vyaaí
Rozwój budowy geologicznej ziemi Radkowskiej i Bro- Vżvoj geologické struktury Radkovska a Broumovska w ogromnej skali (il. 6).
stwie, piwowarstwie i sukiennictwie. Najstarszą część pieńcowatych, z licznymi pustkami po rozpuszczonych
osada Lesní (pol. LeÅ›na, n%1Å‚m. Sieben Huben Sedm v obrovském m%1Å‚Yítku (Obr. 6). pórovitostí, nej%0Å„ast%1Å‚ji vżrazn%1Å‚ vrstveném, slepencovém,
umovskiej można podzielić na 3 etapy, które narzuciÅ‚y mo~eme rozd%1Å‚lit na 3 etapy, které nadiktovaly svou
13
Radkowa stanowi osada Leśna (niem. Sieben Huben Około 85 mln lat temu morze kredowe ostatecznie
skorupach muszli małży. Sedymentacyjna struktura pia- s %0Å„etnżmi dutinami od rozpuat%1Å‚nżch skoYápek mualí
Láno) zmín%1Å‚ná v roce 1328 jako vlastnictví augustini-
Asi pYed 85 mil. let kYídové moYe definitivn%1Å‚ z oblasti Opracowanie kartograficzne i wydanie:
swoje piÄ™tno dzisiejszej strukturze geologicznej tego ob- povahu dneaní geologické struktuYe této oblasti. S první
Siedem Aanów) wzmiankowana w 1328 roku, jako wła- ustąpiło z obszaru Sudetów. Po wyrównanym, niemal
áno z Kladska. skowców sprzyja powstawaniu wÅ‚aÅ›nie grzybów skal- ml~o. Sedimenta%0Å„ní struktura pískovce pYeje vzniku prá-
Sudet ustoupilo. Vyrovnanou, takYka plochou oblastí
szaru. Z pierwszym etapem, tzw. synorogenicznym i po- etapou, tzv. synorogenetickou a spodní post-orogenetic- pÅ‚askim obszarze popÅ‚ynęły rzeki, które rozpoczęły
sność augustianów z Kłodzka.
nych. Skalne grzyby najbardziej lubiÄ… zatem powstawać v%1Å‚ skalních hYibo. Skalní hYiby proto nejrad%1Å‚ji vznikají po
Ob%1Å‚ m%1Å‚sta získala m%1Å‚stská práva v polovin%1Å‚ 14. stol. storogenicznym wczesnym, wiążą siÄ™ poczÄ…tki tworzenia za%0Å„aly téct Yeky, které zapo%0Å„aly utváYení nové krajiny
kou, jsou spojeny po%0Å„átky utváYení struktury vnitrosu- ksztaÅ‚towanie nowego krajobrazu tego, którego relikty
Obydwa miasta nabyły prawa miejskie w połowie XIV w.
po deszczu i na nachylonych zboczach, co zdecydowa- deati a na sklon%1Å‚nżch stráních, co~ vżrazn%1Å‚ usnadHuje
się struktury synklinorium śródsudeckiego. Drugi etap,
Broumovu m%1Å‚stská práva ud%1Å‚lil Karel IV. z dynastie té, její~ relikty v podob%1Å‚ rozsáhlżch rovinatżch teréno
detského synklinoria. Druhá etapa, tzv. svrchní post-o- w postaci rozlegÅ‚ych pÅ‚askich terenów (powierzchnie
Broumov prawa miejskie uzyskaÅ‚ od Karola IV z dynastii odvod vody ze skály.
tzw. postorogeniczny pózny, związany jest z zalewem
Luxemburgo v roce 1348. Radkov svá práva získal (zarovnané povrchy) a zahloubení n%1Å‚kterżch Yí%0Å„ních nie uÅ‚atwia odpÅ‚yw wody ze skaÅ‚y.
rogenetická, je spojena s moYskżm zaplavením v kYíd%1Å‚, zrównania) i zaÅ‚ożeÅ„ niektórych dolin rzecznych znajdu-
Luksemburgów w 1348 r. Radków otrzymał swoje pra-
morskim w kredzie oraz z nagromadzeniem siÄ™ osa-
pravd%1Å‚podobn%1Å‚ od Boleslava II. Minsterberského Å›dolí dnes v Sudetách nacházíme. Práv%1Å‚ tehdy zapo%0Å„a-
s nahromad%1Å‚ním sedimento a jejich pYem%1Å‚nou ve ská- jemy dzisiaj w Sudetach. To wtedy rozpoczÄ…Å‚ siÄ™ kolejny,
wa prawdopodobnie od Bolka II Ziębickiego z dynastii
dów i ich przemianą w skały, które dzisiaj budują Góry
z dynastie Piastovco v roce 1320. Pokud bychom vaak la dalaí, nejmladaí geologická vżvojová etapa Sudet.
najmłodszy etap rozwoju geologicznego Sudetów.
ly, které dnes tvoYí strukturu Stolovżch hor. TYetí etapa,
Piastów w 1320 r. Gdyby uznać jednak za rzeczywiste GEOSTANOWISKA
GEOLOGICKÉ CÍLE
Stołowe. Trzeci etap, tzw. epejrogeniczny, który trwa do
uznali za skute%0Å„né potvrzení lokality ud%1Å‚lení d%1Å‚di%0Å„nżch
WYDAWNICTWO TURYSTYCZNE PLAN
potwierdzenie lokacji nadanie praw dziedzicznych wój- tzv. epeirogenetická, která trvá dodnes, to jsou vaechny
dzisiaj, to wszystkie procesy, które doprowadziły m. in.
práv rychtáYom obou obcí, pak by bylo tYeba za taková 3. vżvojová etapa
III etap rozwoju
tom obydwu miejscowoÅ›ci, wtedy za daty takie należy procesy, které vedly mj. ke zvrásn%1Å‚ní skal a utvoYení 58-500 Jelenia Góra, ul. SÅ‚owackiego 14
Geostanowisko 8 (Radkowskie Bastiony)
do wypiÄ™trzenia skaÅ‚ i uksztaÅ‚towania dzisiejszej rzezby Geologickż cíl 8 (Radkovské bastiony)
data pova~ovat roky 1366, respektive 1328. Ob%1ł m%1łsta vznik Stolovżch hor
powstanie Gór Stołowych
przyjąć odpowiednio 1366 i 1328. Obydwa miasta nie-
dneaního reliéfu Stolovżch hor.
Gór Stołowych. tel./fax 75 75 260 77, e-mail: plan@plan.jgora.pl
velmi utrp%1Å‚la v období válek v 17. a 19. stol. Op%1Å‚tovnż (kenozoikum) Z parkingu leÅ›nego przy Drodze Stu ZakrÄ™tów (z Rad- Z lesního parkoviat%1Å‚ u Cesty sta zatá%0Å„ek (Droga
(kenozoik)
zwykle ucierpiały w okresie wojen w XVII i XIX w. Ponow-
rozkv%1Å‚t za~ila na pYelomu 19. a 20. století, mimo jiné kowa do KarÅ‚owa, na skrzyżowaniu szlaków czerwone- Stu ZakrÄ™tów z Radkova do Karlova, na kYi~ovatce www.plan.jgora.pl, www.galileos.pl
nie rozkwitły na przełomie XIX i XX wieku, między innymi
Przez kolejne 60 mln lat pogrzebane na gÅ‚Ä™bokość kil- Po dobu dalaích 60 mil. let podléhaly dávné sedimen-
go i niebieskiego), można dotrzeć niebieskim szlakiem
díky vybudování ~elezni%0Å„ních tratí ChoceH Broumov %0Å„ervené a modré stezky) se mo~eme vydat po modré
1. vżvojová etapa
dzięki wybudowaniu linii kolejowych ChoceH Broumov I etap rozwoju
ty kYídového moYe pohYbené v hloubce n%1Å‚kolika set
kuset metrów dawne osady morza kredowego uległy w pobliże Stroczego Zakrętu. Po przekroczeniu drzwi
(1875) a Åšcinawka Åšrednia Radków (1903). stezce do blízkosti Ostré zatá%0Å„ky (Stroczy ZakrÄ™t).
(1875) oraz Åšcinawka Åšrednia Radków (1903). basen Å›ródsudecki (paleozoik) vnitrosudetská pánev (prvohory) Mapa geologiczna, teksty, fotografie i ilustracje:
metro diagenezi, tedy pYem%1Å‚n%1Å‚ v horniny. Ke konci
diagenezie, czyli przeobrażeniu w skaÅ‚y. Pod koniec tego do lasu , jak leÅ›nicy nazywajÄ… szlabany przegradzajÄ…- Po pYekro%0Å„ení dveYí do lesa , jak lesníci Yíkají závorám
V sou%0Å„asné dob%1Å‚ pYedstavují nejvżhodn%1Å‚jaí vżchozí bod
JURAND WOJEWODA
Obecnie sÄ… najbardziej dogodnymi miejscami do roz- okresu obszar Sudetów zaczÄ…Å‚ siÄ™ powoli podnosić (epej- tohoto období za%0Å„ala oblast Sudet pomalu stoupat
PoczÄ…tki basenu Å›ródsudeckiego siÄ™gajÄ… wczesnego Po%0Å„átky vnitrosudetské pánve sahají do spodního ce drogi pożarowe na terenie Parku Narodowego Gór odd%1Å‚lujícím po~ární cesty na Å›zemí Národního parku
pro putování po po%0Å„etnżch turistickżch stezkách ve Sto-
poczÄ™cia wÄ™drówek po licznych szlakach turystycznych rogeneza). Proces taki w historii rozwoju geologicznego (epeirogeneze). Tomuto procesu se v historii geologic- StoÅ‚owych, docieramy do jednego z najpiÄ™kniejszych Stolové hory, se dostaneme na jedno z nejkrásn%1Å‚jaích
Przygotowanie do druku: AD REM Jelenia Góra
karbonu (ok. 355 mln lat). W okresie zwanym orogenezÄ… karbonu (cca 355 mil. let). V období zvaném variská
lovżch horách. Jedna z pohledov%1Å‚ nejkrásn%1Å‚jaích cest
w Górach StoÅ‚owych. Jedna z najpiÄ™kniejszych widoko- okreÅ›la siÄ™ jako inwersjÄ™ tektonicznÄ… to co niegdyÅ› byÅ‚o kého vżvoje Yíká tektonická inverze to, co kdysi bylo
waryscyjskÄ… utworzyÅ‚y siÄ™ na obszarze dzisiejszych Sude- orogeneze se na Å›zemí dneaních Sudet utvoYily Å›zké miejsc na krawÄ™dzi Progu Radkowa Radkowskich Ba- míst na okraji Radkovsého prahu Radkovské basti- Druk: Drukarnia Leyko
vede podél nejdelaího svahu v Sudetách Radkovské-
wo tras prowadzi wzdÅ‚uż najdÅ‚uższej skarpy w Sudetach basenem sedymentacyjnym zmienia siÄ™ stopniowo sedimenta%0Å„ní pánví, se postupn%1Å‚ m%1Å‚ní v denudova- stionów. Roztacza siÄ™ z tego miejsca jeden z najwspa- ony. Z tohoto místa se naskżtá jeden z nejkrásn%1Å‚jaích
tów wąskie i dość głębokie obniżenia baseny sudeckie.
a pom%1Å‚rn%1Å‚ hluboké ní~iny sudetské pánve. Pánve se
ho prahu (Próg Radkowa) a Broumovskżch st%1łn.
Progu Radkowa i Broumovskich st%1Å‚n. w obszar denudowany, na którym zachodzÄ… intensywne nou oblast, ve které probíhají intenzivní procesy eroze nialszych widoków na Sudety Åšrodkowe, w tym na prze- vżhledo na StYední Sudety, mimo jiné na pYekrásné
Baseny stopniowo powiększały się i jednocześnie były
postupn%1Å‚ zv%1Å‚taovaly a sou%0Å„asn%1Å‚ rychle vyplHovaly
ISBN 978-83-7868-071-0
szybko wypeÅ‚niane osadami znoszonymi z pobliskich lÄ…- sedimenty snáaenżmi z blízkżch pevnin. Tuto etapu
procesy erozji (por. il. 5). (srovnej Obr. 5). piÄ™kne i historycznie ze sobÄ… zwiÄ…zane tereny przygra- a historicky vzájemn%1Å‚ propojené Å›zemí pohrani%0Å„ních
dów. Ten etap w Sudetach nazywamy fazą synorogenicz-
nicznych gmin Radkowa i Broumova. W caÅ‚ej okazaÅ‚oÅ›ci obcí Radkov a Broumov. V celé své okázalosti mo~eme
v Sudetách nazżváme synorogenetická fáze. Ve vnit- Szczególnie intensywny okres inwersji rozpoczÄ…Å‚ siÄ™ ok. Zvláae intenzivní období inverze zapo%0Å„alo asi pYed 24
GEOGRAFIA I GEOMORFOLOGIA GEOGRAFIE A GEOMORFOLOGIE
ną. W basenie śródsudeckim, który raz był zbiornikiem
widoczny jest Próg Radkowa, przechodzÄ…cy w kierunku vid%1Å‚t Radkovskż práh, kterż západním sm%1Å‚rem pYe-
rosudetské pánvi, která byla jednou moYskou nádr~í, 24 mln lat temu w neogenie i trwa do dzisiaj. PoczÄ…tkowo mil. let v neogénu a trvá dodnes. Na po%0Å„átku byla de-
Ziemia Radkowska i Broumovska obejmuje fragmenty Radkovsko a Broumovsko zahrnuje %0Å„ásti n%1Å‚kolika ge- morskim, kiedy indziej Å›ródlÄ…dowym obniżeniem, przez
zachodnim najpierw w Broumovské st%1Å‚ny, a dalej chází nejprve do Broumovskżch st%1Å‚n a dále pak do
jindy zase vnitrozemskou ní~inou, se po dobu bezmála denudowany byÅ‚ obszar dzisiejszego Przedgórza Su- nudována oblast dneaního Sudetského podhoYí. W tu koÅ›cioÅ‚a pod wezwaniem Å›w. Barbary wzniesionego nému v letech 1725 1727. Celż kostel byl postaven
kilku prowincji geograficzno-geomorfologicznych, co ograficko-geomorfologickżch provincií a to se odrá~í
blisko 110 mln lat z przerwami gromadziły się różne osa-
w Mieroszowskie Ściany. Oprócz Radkowa i Broumo- Miroaovskżch st%1łn. Krom%1ł Radkova a Broumova jsou
110 mil. let s pYestávkami hromadily rozné sedimenty, deckiego. Wtedy też uformowaÅ‚a siÄ™ część dzisiejszych w latach 1725 1727. KoÅ›ciół zostaÅ‚ zbudowany caÅ‚ko- z kYídového odlu%0Å„ného pískovce stejn%1Å‚ jako zdi
dobu se také zformovala %0Å„ást dneaních Yí%0Å„ních Å›dolí v
wpÅ‚ywa na niezwykÅ‚e zróżnicowanie tego obszaru i jego v mimoYádné rozmanitosti této oblasti a jejího kra- dy w tym m.in. pokÅ‚ady wÄ™gla, piaskowce i wapienie.
Urząd Miasta i Gminy Radków
va widoczne z tego miejsca sÄ… wszystkie najważniejsze z tohoto místa vid%1Å‚t vaechny nejdole~it%1Å‚jaí turistické
mj. lo~iska uhlí, pískovce a vápence. dolin rzecznych w Sudetach, w tym dolina Åšcinawy.
Sudetách, mimo jiné Å›dolí St%1Å‚navy. Hlavní Yekou, kte- wicie z kredowego piaskowca ciosowego podobnie, jak a architektonické detaily v%1Å‚tainy domo v Otovicích
bogactwo krajobrazowe. Wszystkie prowincje należą do jinného bohatství. Vaechny provincie spadají do tzv.
ul. Rynek 1, tel. 74 873 50 00, fax 74 873 50 15
W póznym karbonie i wczesnym permie, miÄ™dzy ok. 310 turystycznie i geologicznie stanowiska regionu (il. 10). a geologické cíle regionu (Obr. 10). Dole~itá informa-
Główną rzeką odprowadzającą w tamtym okresie wodę
rá v tomto období odvád%1Å‚la vodu z oblasti dneaních mury i detale architektoniczne wiÄ™kszość zabudowaÅ„ a také mnoho sakrálních soch z 18. a 19. století. PYe-
Ve svrchním karbonu a spodním permu, cca pYed 310
tzw. Niecki Åšródsudeckiej rozlegÅ‚ego obniżenia w Su- Vnitrosudetské pánve rozlehlé ní~iny ve vnitYních
250 mln lat temu, w nagromadzone w basenie osady Ważna informacja pÅ‚ynie z wyrytych w skaÅ‚ach piaskow- ce vyplżvá ze znamení doby vyrytżch v pískovcovżch e-mail: sekretariat@radkowklodzki.pl
z obszaru dzisiejszych Sudetów była Pra-Morawa, która
Sudet, byla Pra-Morava, která plynula ji~n%1Å‚ a nejprve w Otovicach oraz liczne rzezby sakralne z XVIII i XIX wie- suneme se pYes nízkż mostek nad St%1Å‚navou a pYejde-
250 mil. let, pronikalo do sedimento nahromad%1łnżch
detach Åšrodkowych. Sudetách.
wnikaÅ‚y kwaÅ›nie magmy ryolitowe (tradycyjna nazwa cowych znaków czasu tutaj zawsze byÅ‚ ÅšlÄ…sk (il. 11). skalách tady v~dy bylo Slezsko (Obr. 11). Jen tomu www.radkowklodzki.pl
płynąc ku południowi najpierw uchodziła do tzw. morza
Å›stila do tzv. pYedkarpatského moYe, aby se pozd%1Å‚ji, ku. Przeprawiamy siÄ™ przez pobliski mostek nad St%1Å‚na- me na pravż bYeh Yeky. Asi 300 m proti proudu Yeky
v pánvi kyselé ryolitové magma (tradi%0Å„ní název porfżr)
porfiry) oraz zasadowe magmy trachybazaltowe i trachy-
Na poÅ‚udniu najbardziej znaczÄ…cy jest rozlegÅ‚y pÅ‚asko- Na jihu je nejvżznamn%1Å‚jaí rozsáhlá planina Polické Tylko czasem bywaÅ‚o inaczej& %0Å„as od %0Å„asu bylo jinak&
przedkarpackiego, by z czasem, po wypiętrzeniu się
po zvrásn%1Å‚ní Karpat a jejich protnutí, stala pYítokem vÄ… i przechodzimy na prawy brzeg rzeki. OkoÅ‚o 300 m uvidíme u prvních budov kanál mlżnského náhonu
a zásadité magma trachybazaltové a trachyandezitové
wyż Gór StoÅ‚owych (czes. Policka vrchovina na obszarze vrchoviny na Å›zemí ech. Stolové hory se nachá- andezytowe (tradycyjna nazwa melafiry), które geolodzy
Centrum Informacji Turystycznej, ul. Rynek 8, tel./fax 74 871 22 70
Karpat i ich przeciÄ™ciu, stać siÄ™ dopÅ‚ywem Dunaju. Radkowskie Bastiony koÅ„czÄ… profil piaskowców cio- Radkovské bastiony pYedstavují ukon%0Å„ení profilu od- w górÄ™ rzeki, przy pierwszych zabudowaniach, widać pYilepenż na Å›bo%0Å„í Å›dolí St%1Å‚navy pozemní stavba
Dunaje.
wiążą z tzw. wczesnÄ… fazÄ… postorogenicznÄ… formowa- (tradi%0Å„ní název melafyr), které geologové spojují s tzv.
Czech). Góry StoÅ‚owe znajdujÄ… siÄ™ dokÅ‚adnie w Å›rodku zejí pYesn%1Å‚ uprostYed Sudet. Nejvyaaí masívy Velká
Centrum Współpracy Transgranicznej, ul. Rynek 6, tel. 74 871 20 69
sowych ProguRadkowa. Powyżej wystÄ™pujÄ… muÅ‚owce lu%0Å„nżch pískovco Radkovského prahu. Vżae se vyskytu- przyklejony do zbocza doliny St%1Å‚navy kanaÅ‚ mÅ‚ynów- zesílená hatí, která pamatuje slávu Yádu benediktżno
Tuż przed nastaniem epoki lodowej (plejstocen), wzdłuż
spodní post-orogenickou fází utváYení Sudet. Byla to
nia siÄ™ Sudetów. ByÅ‚ to czas niepokoju tektonicznego. T%1Å‚sn%1Å‚ pYedtím, ne~ nastala doba ledová (pleistocén),
Sudetów. Najwyższe masywy Szczeliniec (919,2 m Hejaovina (919,2 m. n. m.), Skalniak (918,5 m. n. m.)
wapniste turonu Å›rodkowego i górnego (~99-98 mln jí vápnité jílovce stYedního a svrchního turonu (~99-98
regionalnej dyslokacji sudeckiego uskoku brzeżne- ki budowli ziemnej umocnionej faszynÄ…, pamiÄ™tajÄ…cej na tomto Å›zemí. U budov se pYemístíme pYes náhon
W wielu miejscach dymiÅ‚y wulkany, a ze szczelin wyle- tektonicky neklidná doba. Na mnoha místech dżmaly
podél regionální dislokace sudetského bYe~ního
n.p.m.), Skalniak (918,5 m n.p.m.) oraz Masyw Narożni- a Náro~ník (Masyw Narożnika 849 m. n. m.) tvoYí
lat), które można spotkać w maÅ‚ych nieczynnych kamie- mil. let), které mo~eme potkat v malżch, ji~ nefunk%0Å„ních
go obszar dzisiejszych Sudetów wypiÄ™trzyÅ‚ siÄ™ i doszÅ‚o Å›wietność zakonu benedyktynów na tym terenie. Przy po lehké perforované lávce a pYiblí~íme se ke kolmé-
waÅ‚a siÄ™ lawa. Czasem potoki lawowe docieraÅ‚y do pÅ‚yt- sopky a ze at%1Å‚rbin vytékala láva. Postupem %0Å„asu proudy
zlomu oblast dneaních Sudet zvrásnila a doalo k pa-
ka (849 m n.p.m.) wyznaczajÄ… ważnÄ… regionalnÄ… granicÄ™ dole~itou regionální hranici vodní pYed%1Å‚l mezi Å›mo-
nioÅ‚omach wzdÅ‚uż drogi Stu ZakrÄ™tów w kierunku KarÅ‚o- kamenolomech podél cesty Sta zatá%0Å„ek sm%1Å‚rem na
do inwersji paleogeograficznej. Obszar zbudowany ze zabudowaniach przeprawiamy siÄ™ przez mÅ‚ynówkÄ™ po mu skalnímu svahu.
kich jeziorzysk na powierzchni terenu. PowtarzajÄ…ce siÄ™ lávy pronikaly do m%1Å‚lkżch jezeYiae na povrchu terénu.
leogeografické inverzi. Oblast sestávající z kYídovżch Mapa zostaÅ‚a opracowana i wydana w ramach projektu pt.
wododziaÅ‚ miÄ™dzy zlewniÄ… Morza BaÅ‚tyckiego (dorze- Yím Baltského (povodí Odry) a Severního moYe (povodí
skał kredowych znalazł się w środku wypiętrzanego
trzęsienia ziemi sprawiały, że grunt pękał lub upłynniał lekkiej ażurowej kładce i podchodzimy do pionowej
Opakující se zem%1Å‚tYesení zposobovala, ~e poda pukala
skal se ocitla ve stYedu vrásn%1Å‚ného Å›zemí. Zapo%0Å„ala Ve svahu nad náhonem se nám odhalí jemno- GEOTURYSTYKA: robimy pierwszy krok nr PL.3.22/3.3.02/12.03036
cze Odry) i Morza Północnego (dorzecze Aaby). Labe).
10
się. Wtedy powstała zasadnicza struktura synklinorium obszaru. Rozpoczęła się intensywna denudacja, która skalnej skarpy.
nebo se prom%1Å‚Hovala v tekutinu. V tu dobu vznikla zá-
intenzivní denudace, která trvá bez pYestávky dodnes. zrnné walchiové lupky. Po%0Å„etné sedimenta%0Å„ní
Na północy ciÄ…gnÄ… siÄ™ pasma Wzgórz Åšcinawskich Na severu se táhnou pásma St%1Å‚navské a Vladzické Å›ródsudeckiego. trwa nieprzerwanie do dzisiaj. WiÄ™kszość utworów kre-
kladní struktura vnitrosudetského synklinoria.
V%1Å‚taina kYídovżch Å›tvaro zcela podlehla erozi a Yeky je W skarpie nad mÅ‚ynówkÄ… odsÅ‚aniajÄ… siÄ™ drobnoziarniste struktury ve sv%1Å‚tlejaích obm%1Å‚nách vrásové
i Włodzickich. Obydwa stanowią wschodnie przedłu- vrchoviny (Wzgórza Ścinawskie i Włodzickie). Ob%1ł dowych została całkowicie zerodowana i wyniesiona Fundusz Mikroprojektów w Euroregionie Glacensis.
Warto dodać, że intensywnym procesom geodyna- Å‚upki walchiowe. Liczne struktury sedymentacyjne w ja- pruhy vzniklé proudem vody a vlnami, stopy
odnesly za Sudet pry%0Å„. Dneaní Stolové hory pYedstavují
Je vhodné doplnit, ~e intenzivní geodynamické procesy
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
żenie Gór Kamiennych. Ich najwyższe szczyty to od- tvoYí vżchodní prodlou~ení Kamennżch hor. Jejich rzekami poza Sudety. Dzisiejsze Góry StoÅ‚owe stanowiÄ…
micznym w głębi skorupy ziemskiej towarzyszyły na
pouze nevelkż pozostatek n%1Å‚kdejaí pokrżvky sedimen- Å›niejszych odmianach ripplemarki prÄ…dowe i falowe, po kapkách deat%1Å‚, pukliny po vysychání sv%1Å‚d%0Å„í
v hloubi zemské kory byly na povrchu zem%1Å‚ prováze- w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007-2013
powiednio góry Å›w. Anny (647 m n.p.m.), Wszystkich nejvyaaími vrcholy jsou popoYad%1Å‚ hory Sv. Anny (647 zaledwie niewielkÄ… pozostaÅ‚ość po dawnej pokrywie
powierzchni ziemi wietrzenie i denudacja skał. Produkty
ta%0Å„ních skal. Jejich poloha podél regionálního rozvodí v Å›lady kropli deszczu, szczeliny z wysychania wskazujÄ… o prostYedí pYechodnżch m%1Å‚lkżch jezer. Tmavaí
oraz budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Glacensis Przekraczamy Granice
ny zv%1Å‚tráváním a denudací skal. Produkty zv%1Å‚trání, tzv.
skał osadowych. Ich pozycja wzdłuż regionalnego wo-
Świętych (648 m n.p.m.) oraz Gardzień (556 m n.p.m.), m. n. m.), Vaech Svatżch (648 m. n. m.), Gard%1łH (Gard- wietrzenia tzw. saprolity znajdujemy dzisiaj w wielu
Sudetách zposobuje, ~e reliéfotvorné procesy jsou zde na Å›rodowisko okresowych pÅ‚ytkich jezior. Ciemniejsze obm%1Å‚ny jsou tence laminované a obsahují %0Å„et-
saprolity, dnes najdeme na mnoha místech na okrajích
dodziału w Sudetach sprawia, że procesy rzezbotwórcze
i Ścinawskie Wzgórze (535 m n.p.m.). zień 556 m. n. m.) a St%1łnavskż kopec (Ścinawskie Wz- miejscach na obrzeżach dawnego permskiego basenu
mimoYádn%1Å‚ intenzivní. Erozi skal ve Stolovżch horách odmiany sÄ… cienko laminowane i zawierajÄ… liczne pseu- né pseudomorfózy od krystalo sádrovce i stopy
dávné permské vnitrosudetské pánve. Hmota se ze
są tutaj szczególnie intensywne. Erozję skał w Górach
górze 535 m. n. m.). śródsudeckiego. Materiał z pokryw zwietrzelinowych
Wzgórza rozdziela Dolina Åšcinawki gÅ‚Ä™boko wciÄ™ta zna%0Å„n%1Å‚ usnadHuje geologická struktura a silné pukání domorfozy po krysztaÅ‚ach gipsu i Å›lady żerowania. W tej po pasení. V této obm%1Å‚n%1Å‚ lupek bżvají nalézány
zv%1Å‚tralinovżch pokrżvek pYenáaela do vnitrozemské
Stołowych bardzo ułatwia budowa geologiczna i silne
był przenoszony do śródlądowego obniżenia, które
w skaÅ‚y wulkaniczne i pozbawiona osadów dolina (prze- Ob%1Å‚ vrchoviny rozd%1Å‚luje Å›dolí St%1Å‚navy Å›dolí vryté skal. V pískovcích vznikají vżrazné prahy, zatímco roz- odmianie Å‚upków znajdywane sÄ… Å‚uski i zÄ™by ryb perm- aupiny a zuby permskżch ryb a dokonce dobYe
ní~iny, které na Å›zemí vnitrosudetské pánve existova-
istniało na obszarze basenu śródsudeckiego u schyłku spękanie skał. W piaskowcach powstają wyrazne progi
Å‚om w TÅ‚umaczowie), która rozszerza siÄ™ ku wschodowi, hluboko do vulkanickżch skal a zbavené sedimento lehlé rovné a mírn%1Å‚ji naklon%1Å‚né oblasti ve Stolovżch skich, a nawet dobrze zachowane kompletne szkielety. zachované kompletní kostry. Ve vżchozech jsou
lo na sklonku spodního permu. Na Å›zemí takYka zba- natomiast rozlegÅ‚e pÅ‚askie i sÅ‚abiej nachylone obsza-
wczesnego permu. Na niemal pozbawionym roślinności
gdzie wypeÅ‚niajÄ… jÄ… najstarsze osady pamiÄ™tajÄ…ce po- (Tluma%0Å„ovskż lom), které se rozaiYuje na vżchod, kde horách sestávají pYevá~n%1Å‚ z jemnozrnnżch hornin W odsÅ‚oniÄ™ciu widoczne sÄ… deformacje tektoniczne vid%1Å‚t tektonické deformace zalomené vrásy. Je
veném rostlinstva se utváYely vápenaté pody kalcity
terenie tworzyły się wapienne gleby kalicze, typowe dla ry w Górach Stołowych zbudowane są w przewadze
wstawanie Sudetów. Ku zachodowi dolina wyznacza oÅ› jej vyplHují nejstaraí sedimenty pamatující vznik Sudet. vápnitżch jílovco. faÅ‚dy zaÅ‚omowe. To jedyne miejsce w Å›rodkowej części to jediné místo ve stYední %0Å„ásti vnitrosudetské
typické pro horké pouatní klima.
gorącego, pustynnego klimatu. z drobnoziarnistych skał mułowców wapnistych.
obniżenia Kotliny Broumowskiej (czes. Broumovska Západn%1Å‚ Å›dolí ohrani%0Å„uje osa ní~iny Broumovského niecki Å›ródsudeckiej, gdzie można oglÄ…dać w taki spo- pánve, kde je mo~né si prohlédnout takto defor-
wa. Najwyższą część skałek two- 11
Karlov. Nejvyaaí %0Å„ást skalek
vrchovina). Å›dolí.
rzy Å‚awica zwartego piaskowca, tvoYí lavice hutného pískov- sób zdeformowane osady permu (il. 14). mované sedimenty permu (Obr. 14).
II etap rozwoju
2. vżvojová etapa
FORMY SKALNE GÓR STOÅ‚OWYCH SKALNÍ FORMY STOLOVÅ»CH HOR
która pierwotnie skÅ‚adaÅ‚a siÄ™ ce, která se povodn%1Å‚ sklá-
Rzeka Åšcinawka (St%1Å‚nava) (62 km, dorzecze 594 km²) od Xeka St%1Å‚nava (62 km, povodí 594 km2) od staletí oba re-
morze kredowe (mezozoik)
kYídové moYe (druhohory)
z wielu warstw piasku. Warstwo- dala z mnoha vrstev písku.
wieków Å‚Ä…czy obydwa regiony (il. 1). Woda, zanim ujdzie giony spojuje (Obr. 1). DYív ne~ voda vyÅ›stí do Kladské
do Nysy KÅ‚odzkiej, musi pokonać dwie krainy. PrzepÅ‚ywa Nisy, musí pYekonat dv%1Å‚ kon%0Å„iny. Protéká pod nevelkż- W erze mezozoicznej nastÄ…piÅ‚ dÅ‚ugi okres wzglÄ™dnego V éYe druhohor nastalo dlouhé období relativního Próg Radkowa wanie ulegÅ‚o caÅ‚kowicie zatarciu Vrstvení bylo zcela zahla-
Radkovskż práh
wskutek wymieszania osadu
spokoju tektonicznego. Obszar dzisiejszych Sudetów
pod niewielkimi, za to sklepionymi mostami w Czechach mi, zato vaak klenutżmi mosty v echách a mo~ná pod tektonického klidu. Oblast dneaních Sudet byla takYka zeno následkem smísení
Próg Radkowa to niemal pionowa skarpa morfolo-
Radkovskż práh je takYka kolmż morfologickż svah,
przez zwierzÄ™ta muÅ‚ożerne. Bar- sedimentu ~ivo%0Å„ichy, kteYí
zostaÅ‚ niemal caÅ‚kowicie zrównany. Elewacje zostaÅ‚y zcela urovnána. Elevace byly denudovány, vznikly roz- giczna, która powstaÅ‚a w wyniku erozji wstecznej tzw.
kterż vznikl v dosledku zp%1Å‚tné eroze tzv. stYedního
dzo charakterystyczna jest strefa se ~iví jílem. Velice typická
zdenudowane i powstaÅ‚y rozlegÅ‚e powierzchnie ero- sáhlé erozní plochy (tzv. peneplén) a ní~iny povrchu te- Å›rodkowego piaskowca ciosowego. To drugi, idÄ…c od
1
odlu%0Å„ného pískovce. Je to druhá Å›roveH pískovce
dziurawego piaskowca , który
zyjne (tzw. peneplena), a obniżenia powierzchni terenu je zóna d%1Å‚ravého pískov-
rénu byly zasypány (tzv. pediment). Horké a vlhké klima,
dołu profilu skał kredowych, poziom piaskowca. Skała
pYi pohledu na profil kYídovżch skal zdola. Skála v mi- tworzy w skaÅ‚kach wyraznie
zostaÅ‚y zasypane (tzw. pedyment). GorÄ…cy i wilgotny ce , kterż tvoYí ve skalkách
obzvláae pYíznivé pro procesy chemického zv%1Å‚trávání,
poddana w przeszłości naprężeniom i przemieszcze-
nulosti podrobená tektonickżm posunom a pnutím je
wklęsłą powierzchnię. To grubo-
klimat, szczególnie korzystny dla procesów wietrzenia vżrazn%1ł prohloubenou
vládlo od svrchního triasu po spodní kYídu. Na tehdej- niom tektonicznym jest silnie spÄ™kana (il. 7). To wÅ‚aÅ›nie
siln%1Å‚ popukaná (Obr. 7). Práv%1Å‚ soustava hustżch a pra- ziarnisty, miejscami zlepieÅ„cowaty piaskowiec, w którym
chemicznego, panowaÅ‚ od póznego triasu po wczesnÄ… plochu. Je to hrubozrnnż, místy slepencovż pískovec,
aích pevninách dneaní oblasti Evropy vznikly rozsáhlé system gÄ™stych i regularnych spÄ™kaÅ„ cios tektoniczny
videlnżch puklin tektonická odlu%0Å„nost dala jméno wystÄ™pujÄ… niezliczone iloÅ›ci Å›ladów po muszlach małży. ve kterém nalezneme nespo%0Å„etné mno~ství stop po
kredÄ™. Na ówczesnych lÄ…dach dzisiejszego obszaru Euro- zv%1Å‚tralinové pokrżvky. nadaÅ‚ nazwÄ™ piaskowcom ciosowym Progu Radkowa
odlu%0Å„nżm pískovcom Radkovského prahu a Hejao- Osad ten stanowi najgrubszÄ… pozostaÅ‚ość (reziduum) po
py powstaÅ‚y rozlegÅ‚e pokrywy zwietrzelinowe. mualích ml~o. Tento sediment pYedstavuje nejhrubaí
i Szczelińca-Skalniaka. Niemal idealnie sześcienne blo-
Zvedání hladiny sv%1Å‚tového oceánu ve svrchní kYíd%1Å‚
viny-Skalniaku. Tém%1Å‚Y ideáln%1Å‚ aestiboké bloky se vli- znacznie wiÄ™kszej iloÅ›ci osadów, które byÅ‚y rozmywane pozostatek (reziduum) zna%0Å„n%1Å‚ v%1Å‚taího mno~ství se-
Podniesienie się wody w światowym oceanie w póznej ki pod wpływem zmian temperatury, działalności wody
(pYed cca 100 mil. let), kdy v%1Å‚taina pevniny byla tém%1Å‚Y
vem teplotních zm%1Å‚n, posobení vody a ledu, pronikání i wynoszone dalej w morze w trakcie czÄ™stych sztor- dimento, které byly vyplavovány a unáaeny dále do
kredzie (ok. 100 mln lat temu), kiedy większość lądów i lodu, penetracji roślin, ale również w trakcie wstrząsów
zcela urovnána, zposobilo zaplavení obrovskżch oblas-
rostlin, ale také v prob%1Å‚hu tektonickżch otYeso odd%1Å‚lují mów, jakie nawiedzaÅ‚y wybrzeża morza kredowego. moYe za %0Å„astżch bouYí, jaké postihovaly pobYe~í kYído-
była niemal całkowicie zrównana, spowodowało za- tektonicznych, oddzielają się od skały, obrywają i stacza-
tí souae, %0Å„emu~ se v geologii Yíká transgrese. Do oblasti
od skály, odtrhávají a padají dolo, kde vytváYí rozsáhlé Utwory takie noszÄ… nazwÄ™ bliskich tempestytów. To one vého moYe. T%1Å‚mto Å›tvarom se Yíká blízké tempestity.
lanie olbrzymich obszarów lądowych, co w geologii ją w dół tworząc rozległe blokowiska skalne u podnóża
Sudet transgredovalo moYe z jihu, kde dYíve vzniklo
skalní monolity u Å›patí prahu. Vynikající monolitická sÄ… najbardziej porowate i to wÅ‚aÅ›nie w nich najintensyw- Práv%1Å‚ ony jsou nejvíce pórovité a práv%1Å‚ v nich probí-
określa się jako transgresję. Na obszar Sudetów morze progu. Znakomita bloczność skały bardzo ułatwia jej
rozlehlé, i kdy~ m%1Å‚lké moYe %0Å„eské kYídové moYe.
niej przebiegają procesy wypłukiwania drobniejszych
struktura skály usnadHuje její vyu~ití a zpracování. To hají nejintenzivn%1Å‚jaí procesy vyplachování jemn%1Å‚jaích
transgredowało z południa, gdzie wcześniej powstał eksploatację i przeróbkę. Sprawiło to, że Próg Radkowa
Postupem %0Å„asu moYe pon%1Å‚kud sní~ilo svou hladinu
zposobilo, ~e Radkovskż práh byl odnepam%1Å‚ti pYíhod- ziaren z masy piaskowca. zrn z pískovcové hmoty.
rozległy, choć płytki akwen czeskie morze kredowe. od dawien dawna stanowił dogodne miejsce, gdzie
a vynoYily se lokální elevace, mimo jiné tzv. kYídovż
nżm místem, kde se t%1Å‚~il pískovec v po%0Å„etnżch, dnes
Z czasem morze nieco obniżyło swój pozyskiwano piaskowiec w licznych, dzisiaj już nie- 14
4
ji~ nefunk%0Å„ních kamenolomech. Doprava skalního
poziom i wyłoniły się lokalne elewacje, czynnych kamieniołomach. Transport urobku skalnego
Geostanowisko 18 Wzgórze Guzowata
Geologickż cíl 18 Hrbolatż vrch (Wzg. Guzowata)
t%1Å‚~iva probíhala po mnoha
między innymi tzw. kredowa wyspa odbywał się wieloma, zwykle
Geostanowisko 20-23 (Broumovské st%1Å‚ny) Geologickż cíl 20-23 (Broumovské st%1Å‚ny)
7 Do punktu widokowego w zachodniej części wzgórza K vyhlídkovému bodu v západní %0Å„ásti Hrbolatého vr-
obvykle zpevn%1Å‚nżch cestách.
wschodniosudecka, która obejmowała utwardzanymi drogami. Część
Guzowata, skÄ…d rozpoÅ›ciera siÄ™ piÄ™kny widok na Próg chu, odkud se rozkládá krásnż pohled na Radkovskż Z Zalewu Radkowskiego lub z TÅ‚umaczowa możemy Od Radkovské nádr~e nebo z Tluma%0Å„ova se mo~eme
ást bżvalżch dopravních
dzisiejsze masywy Gór Złotych, Śnieżni- dawnych traktów transporto-
Radkowa i leżący poniżej Zalew Radkowski, można do- práh a ní~e le~ící Radkovskou nádr~, se mo~eme do- Å‚atwo dotrzeć do Bo~anova, skÄ…d poczÄ…tkowo żółtym, snadno dostat do Bo~anova a odtud napYed po ~luté
komunikací dnes plní Å›lohu
ka i Przedgórze Sudeckie. Tam, gdzie te- wych spełnia dzisiaj rolę szla-
trzeć zarówno od strony Bożanova, jak i z parkingu przy
stat jak od Bo~anova, tak z parkoviat%1Å‚ u zátoky. Reten%0Å„- a nastÄ™pnie czerwonym szlakiem przejdziemy jednÄ… a pozd%1Å‚ji po %0Å„ervené stezce projdeme jednou z nejma-
turistickżch stezek. Pískovce
raz są Góry Stołowe utworzyła się w tym ków turystycznych. Piaskowce
Zalewie. Zbiornik retencyjno-rekreacyjny od momentu ní a rekrea%0Å„ní nádr~ vytváYí od chvíle odevzdání inves- z najbardziej malownicznych tras wzdÅ‚uż Broumovskich lebn%1Å‚jaích cest podél Broumovskżch st%1Å‚n. Naaí cestu,
pocházejí z období stYedního
czasie płytka zatoka morska (il. 4), w któ- są wieku środkowoturońskie-
oddania inwestycji w 1984 r. nadaje specyficzny klimat tice v roce 1984 v této %0Å„ásti Stolovżch hor specifickou sten. Nasza trasÄ™, po obejÅ›ciu Bo~anovskego `pi%0Å„áka poté co obejdeme Bo~anovskż `pi%0Å„ák (773 m. n. m.),
rej osadzały się różne osady pózniejsze go (~98 mln lat). Próg Radko- turonu (~98 mil. let). Radkovskż
tej części Gór StoÅ‚owych to jedyne miejsce, gdzie skaÅ‚y atmosféru je to jediné místo, kde se na kYídové skály
(773 m n.p.m) możemy zakończyć mo~eme ukon%0ńit
skaÅ‚y Gór StoÅ‚owych (por. il. 5). wa i Broumovské st%1Å‚ny tworzÄ… práh a Broumovské st%1Å‚ny tvoYí
15
kredowe Progu Radkowa mogÄ… siÄ™ przejrzeć w zwiercia- Radkovského prahu mo~ete zadívat do vodní hladiny.
w Martinkovicach lub dotrzeć nieco v Martinkovicích
Å‚Ä…cznie najwiÄ™kszÄ… skarpÄ™ morfolo- spole%0Å„n%1Å‚ nejv%1Å‚taí morfologickż svah
Sedymentacja w płytkim morzu kredo-
dle wody. Zalew Å›ciÄ…ga rzesze turystów z caÅ‚ego Dolne- Nádr~ pYitahuje zástupy turisto z celého Dolního Slez- dalej, aż do KYinic. Z każdej z tych nebo dojít trochu
giczną w obrębie Sudetów. v oblasti Sudet.
wym trwała nieprzerwanie ponad 15
go ÅšlÄ…ska i Czech. ska i ech.
miejscowoÅ›ci można dojechać do dál a~ do KYinic.
mln lat. W tym czasie zasięg morza zmie-
Od punktu widokowego w kierunku poÅ‚udniowo- Z vyhlídkového bodu vede jihozápadn%1Å‚ po okraji Hr- Broumova w sezonie wakacyjnym Z ka~dé této obce
niał się kilkukrotnie. Zwietrzeliny na lą-
Skalne baszty, bastiony i labirynty Skalní baaty, bastiony a labyrinty
wschodnim krawędzią Guzowatej biegnie ścieżka również do Radkowa. mo~eme dojet
bolatého vrchu stezka o celkové délce cca 1 km. Stezka
dach i płyciznach były rozmywane przez
Skalne baszty to formy skalne, które powstajÄ… przez Skalní baaty jsou skalní formy, které vznikají postup- o Å‚Ä…cznej dÅ‚ugoÅ›ci ok. 1 km. Åšcieżka przecina kilka do- protíná n%1Å‚kolik Å›dolí%0Å„ek. Ka~dż, kdo k nim bude sestu- do Broumova,
Trasa wiedzie przez między inny-
rzeki i falowanie, a następnie roznoszone
linek. SchodzÄ…c nimi w dół każdy może zobaczyć i do- povat, mo~e uvid%1Å‚t a dotknout se nejmladaích sedi- o prázdninové se-
stopniowe powiÄ™kszanie siÄ™ szczelin ciosowych w pia- nżm zv%1Å‚taováním odlu%0Å„nżch trhlin v pískovci (Obr.
mi przez miejsce, gdzie występują
prądami morskimi. Bliżej lądu, na plażach i przybrzeżu
i pod może nieco wiÄ™kszymi, ale niemal poziomo Å‚Ä…czÄ…- trochu v%1Å‚taími, ale tém%1Å‚Y vodorovn%1Å‚ bYehy spojujícími
vżchodosudetskż ostrov, kterż zahrnoval dneaní ma- skowcu (il. 8). Skalne baszty powstajÄ… zwykle na pÅ‚askich 8). Skalní baaty obvykle vznikají na rovnżch plochách mento permu, které ukon%0Å„ují jednu epochu ve vżvoji zón%1Å‚ pak také do
tknąć najmłodsze osady permu, które kończą jedną
osadzały się piaski, nieco dalej na szelfie, drobnoziarniste liczne formy skalnych grzybów
cymi brzegi kÅ‚adkami w Polsce. Rzeka, która niegdyÅ› lávkami v Polsku. Xeka, kterż kdysi plynula mnoha ka-
sívy Rychlebskżch hor, Králického Sn%1Å‚~níku a Sudetské- powierzchniach cypli skalnych, tuż przy ich krawÄ™dzi. vnitrosudetského synklinoria. Jsou to tzv. radkovské Radkova.
vrcholo skal, t%1Å‚sn%1Å‚ u jejich okraje. V Radkovském pra- z epok w rozwoju synklinorium Å›ródsudeckiego. SÄ… to
osady ilasto-wapienne. Kredowa zatoka sudecka była i baszt. Przyglądając się bliżej pia-
pÅ‚ynęła wieloma kanaÅ‚ami i której wody napÄ™dzaÅ‚y licz- nály a její~ vody pohán%1Å‚ly %0Å„etné mlżny, se dnes musí
ho podhoYí. Tam, kde dnes jsou Stolové hory, se v tu W Progu Radkowa baszty najczęściej wystÄ™pujÄ… w gru- hu se baaty vyskytují nej%0Å„ast%1Å‚ji ve skupinách, kde tvoYí
tzw. zlepieÅ„ce z Radkowa. BrÄ…zowa barwa piaszczystej slepence. Hn%1Å‚dá barva pís%0Å„ité hmoty vyplHující sle-
parokrotnie niemal całkowicie zasypywana, a brzeg mo- skowcom ciosowym, które budują Trasa vede mimo
ne mÅ‚yny, dzisiaj musi zmieÅ›cić siÄ™ w wÄ…skim, częściowo sm%1Å‚stnat do Å›zkého, %0Å„áste%0Å„n%1Å‚ regulovaného koryta.
masy wypeÅ‚niajÄ…cej zlepieÅ„ce kontrastuje z jasnoszarÄ… pence kontrastuje se sv%1Å‚tleaedżm zabarvením velkżch
dobu utvoYil m%1Å‚lkż moYskż záliv (Obr. 4), ve kterém se pach, tworzÄ…c charakterystyczne bastiony i labirynty skal- charakteristické bastiony a skalní labyrinty v místech,
rza przesuwaÅ‚ siÄ™ ku poÅ‚udniowi. Proces taki, nazywany skaÅ‚ki dostrzeżemy liczne Å›lady jiné po místech,
uregulowanym korycie. Szczególnie wartko pokonuje Obzvláae bystYe pYekonává Å›zkż lomovż Å›sek. Mimo-
usazovaly rozné sedimenty pozd%1Å‚jaí skály Stolovżch ne w miejscach, gdzie skarpa ma najwiÄ™kszÄ… wysokość barwÄ… dużych kryształów kwarcu i biaÅ‚Ä… barwÄ… wapie- krystalo kYemene a bílou barvou vápenco. Posledn%1Å‚
kde má svah nejv%1Å‚taí vżaku, kde hraje menaí roli povr-
progradacjÄ… wybrzeża, na obszarze dzisiejszych Gór Sto- muszli uÅ‚ożonych wypukÅ‚ymi stro- kde se vyskytují
hor (srovnej Obr. 5). i gdzie mniejszą rolę odgrywa spływ powierzchniowy, ni. Te ostatnie to kopalne gleby pustynne kalicze. Ich
jmenované jsou starodávné pouatní pody kalcity. Je-
chovż odtok a kde voda ze srá~ek nebo z tající sn%1Å‚hové
Å‚owych powtórzyÅ‚ siÄ™ co najmniej 5-krotnie i za każdym nami ku górze, charakterystyczne po%0Å„etné formy
2
a woda opadowa lub z topnienia pokrywy Å›niegowej obecność w osadach permu przekonuje, że w czasie jich pYítomnost v sedimentech permu nás pYesv%1Å‚d%0Å„uje,
razem pozostawiaÅ‚ po sobie naprzemianlegÅ‚e poziomy Sedimentace trvala v m%1Å‚lkém kYídovém moYi nepYetr- pokrżvky infiltruje kolmo dolo do siln%1Å‚ ut%1Å‚sn%1Å‚nżch skal.
dla bruków sztormowych (Fig. 15). skalních hYibo
infiltruje pionowo w dół w silnie uszczelnione skaÅ‚y. kiedy gromadziÅ‚y siÄ™ żwiry i piaski dzisiejszych zlepieÅ„- ~e v dob%1Å‚, kdy se zde hromadil at%1Å‚rk a písek dneaních
Skalní baaty jsou snadno dostupné a jejich spojující se
Czasem nagromadzenia muszli sÄ… a baat. Kdy~ se
5 Skalne baszty sÄ… Å‚atwo dostÄ™pne, a ich Å‚Ä…czÄ…ce siÄ™ Å›ciany ców panowaÅ‚ ciepÅ‚y i suchy klimat. Wapienie tworzÄ… slepenco, vládlo teplé a suché klima. Vápence tvoYí izo-
st%1Å‚ny odhalují po%0Å„etné stopy nejstaraích geologickżch
tak liczne, że osad można nazwać blí~e zadíváme na
ukazują liczne ślady najstarszych procesów geologicz- izolowane warstewki lub nieregularne zwarte skupiska
lované vrstvi%0Å„ky nebo nepravidelné kompaktní shlu-
proceso. Jsou to stopy moYskżch proudo a vln (nejroz-
muszlowcem. Również dostrze- odlu%0Å„né pískovce,
nych. SÄ… to Å›lady prÄ…dów morskich i falowania (różnego w obrÄ™bie piaskowców i zlepieÅ„ców (odpowiednio kali- ky v okruhu pískovco a slepenco (kolmata%0Å„ní kalcity,
n%1Å‚jaího vrstvení) a dále stopy bohatého ~ivota na dn%1Å‚
żemy Å›lady po zagrzebywaniu siÄ™ které jsou stavi-
typu warstwowania) oraz ślady bogatego życia na dnie cze kolamtacyjne i gruzłowe) (il. 12). W najwyższej części
respektive kalcitové hroudy) (Obr. 12). V nejvyaaí %0Å„ásti
dávného moYe (zkamen%1Å‚liny, stopy po pasení ~ivo%0Å„i-
zwierząt mułożernych w osadzie (il. vem skalek, vaim-
dawnego morza (skamieniałości, ślady że-
cho). Jsou to jevy, které
16). Niezwykle malownicze są skały neme si mnohżch
rowania zwierzÄ…t). SÄ… to zjawiska doku- 8 12
dokládají procesy dia-
warstwowane przekÄ…tnie w wielkiej stop mualí ulo~e-
mentujÄ…ce procesy diagenezy, czyli
geneze, tedy pYem%1Å‚ny
skali (por. il. 6). nżch vypouklżmi
przeobrażania się osadu morskie-
moYského sedimentu ve
stranami nahoru,
go w skałę (konkrecje, ślady po
skálu (konkrece, stopy
typickżch pro
nagromadzeniach gazu). SÄ…
16
po nahromad%1Å‚ném ply-
mualovż pYíkrov vzniklż
to również struktury, które
nu). Jsou to také struktury,
po bouYích (Obr. 15).
powstały w następstwie de-
které vznikly v dosledku tek-
Ob%0Å„as je nahromad%1Å‚-
formacji tektonicznych (spÄ™-
tonickżch deformací (odlu%0Å„né
nżch mualí tak mnoho,
kania ciosowe, uskoki).
trhliny, zlomy).
~e sediment mo~eme
nazvat mualovitżm vá-
Skalne Grzyby
pencem. Vaimneme si
Skalní hYiby
také stop, které vznikly
Skalne grzyby stanowiÄ… najbardziej malownicze formy
Skalní hYiby pYedstavují nejmalebn%1Å‚jaí skalní formy ve
skalne w Górach StoÅ‚owych. Zwykle powstajÄ… w wyniku zahrabáváním se do se-
Stolovżch horách. Obvykle vznikají následkem dále po-
dalej postÄ™pujÄ…cej erozji skalnych baszt (il. 8). SkaÅ‚a traci dimentu ~ivo%0Å„icho, kteYí
stupující eroze skalních baat (Obr. 8). Skála ztrácí svou
swojÄ… zwartość pod wpÅ‚ywem zmian temperatury i krÄ…- se ~ivili jílem (Obr. 16).
spojitost vlivem teplotních zm%1Å‚n a kolob%1Å‚hu vody.
żenia wody. Niszczenie postÄ™puje szczególnie intensyw- MimoYádn%1Å‚ malebné
Obzvláae intenzivn%1Å‚ destrukce postupuje brzy zjara
nie wczesnÄ… wiosnÄ… i póznÄ… jesieniÄ…, kiedy woda wysyca- jsou skály vrstvené dia-
a v pozdním podzimu, kdy voda nasycující skálu mno-
jÄ…ca skaÅ‚Ä™ na przemian wielokrotnie zamarza i topnieje. gonáln%1Å‚ ve velkém m%1Å‚-
hokrát stYídav%1Å‚ zamrzá a taje. Hlavním faktorem, kterż
Głównym czynnikiem, który odprowadza materiaÅ‚ ze Yítku (srovnej Obr. 6).
odvádí materiál ze skály, je protékající voda (Obr. 9).
skały jest przepływająca woda (il. 9). W czasie roztopów
V dob%1Å‚ jarního tání nebo intenzivních deaeovżch srá~ek
wiosennych lub intensywnych opadów deszczu woda
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
katalog okrywowe atrakcjaplclematis mainobsluga wiertarki stolowejkod atrakcyjnosciProjekt tenis stolowyUncle Uwo 7 cech mężczyzny atrakcyjnego dla każdej kobietyATRAKCYJNOSC interpersonalnakatalog okrywowe atrakcjaplclematis splitAtrakcyjnosc inwestowania w regionach slabo rozwinietych ewięcej podobnych podstron