Wykład IV

• Zaburzenia nerwicowe (ICD

–10 – F40-43))

• Zaburzenia lękowe (DSM –

IV)

nerwica

- zbyt szeroki zakres pojęcia

(obejmujący objawowo niektóre
zaburzenia osobowości)

- niska trafność różnicowania

zaburzeń z lękiem

odczuwanym

(zaburzenia lękowe) i

domniemanym

(zaburzenia

somatoformiczne i dysocjacyjne)

Zaburzenia lękowe

DSM-IV

• Zaburzenia lęku panicznego bez

agorafobii

• Zaburzenia paniki z agorafobią
• Agorafobia
• Fobia specyficzna
• Fobia społeczna
• Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Zaburzenia lękowe

DSM-IV

• Zaburzenia stresu pourazowego
• Ostre zaburzenia stresowe
• Uogólnione zaburzenie lękowe
• Zaburzenie lękowe spowodowane...
• Zaburzenia lękowe spowodowane

substancją

• Zaburzenia lękowe NOS

Zaburzenia nerwicowe i

reakcji na ciężki stres

ICD-10 (wybrane)

• F40- zaburzenia

lękowe w postaci

fobii

• -agorafobia (bez

napadów i z

napadami paniki)

• Fobie społeczne
• Specyficzne

postacie fobii

• Fobie BNO

• F42- zaburzenia

obsesyjno-
kompulsywne
(nerwica natręctw)

• Z przewagą myśli czy

ruminacji natrętnych

• Z przewagą

czynności natrętnych

• Mieszane, myśli i

czynności natrętnych

Niektóre fobie specyficzne

Nazwa

fobii

Przedmio

t lęku

Nazwa

fobii

Przedmio

t lęku

klaustrofob

ia

zamknięt

a

przestrze

ń

pirofobia ogień

hipsofobi

a

głębokoś

ć

wenerofobi
a

choroby

wenerycz
ne

insektofo

bia

owady

ksenofobi

a

obcy

ludzie

Niektóre fobie specyficzne

Nazwa

fobii

Przedmio

t lęku

Nazwa

fobii

Przedmio

t lęku

akrofobia wysokość monofobi

a

samotnoś

ć

algofobia ból

mysofobi
a

zarazki,
brud

arachnofob
ia

pająki

nyktofobi

a

ciemność

astrofobi

a

błyskawi

ca,

grzmot

ochlofobi

a

tłum

Fobia społeczna

• Przejawia się w postaci:
• Nasilonych lęków w sytuacji

znalezienia się w centrum uwagi
innych osób z powodu
ewentualnego zachowania w sposób
niewłaściwy lub kompromitujący

• Unikania wszelkich sytuacji

społecznych

Agorafobia z napadami

paniki

• Charakteryzuje się:
• bardzo nasilonymi objawami

pobudzenia układu
autonomicznego, bólami w klatce
piersiowej, bólami brzucha

• Poczuciem nierealności otaczającej

sytuacji albo własnej osoby

Agorafobia

Przejawia się w postaci:
- Nasilonego lęku w sytuacji

przebywania w tłumie, miejscach
publicznych, samotnego
podróżowania, samotnego
przebywania w domu

- Obawy przed wystąpieniem lęku

powodują unikanie tej sytuacji

Zaburzenia lęku

uogólnionego

• Charakteryzowane przez stan ciągłego

napięcia i obaw skupionych na
bieżących wydarzeniach i trudnościach.

• Przyjmują postać bliżej nieokreślonego,

nasilonego napięcia, permanentnego
zmartwienia, ciągłych obaw

• Towarzyszą im objawy somatyczne

„... Bardzo często czytał dwie, trzy

książki na tematy religii i religijności

[...] poświęcał trzy godziny dziennie na

czytanie książek. W krótkim czasie

przeczytał te książki jeszcze trzykrotnie

[...] zaczął myśleć [...], że powinien

teraz poświęcać sześć godzin dziennie

na czytanie książek, ponieważ

przeczytał je sześciokrotnie. Obecnie

uważa [...], że musi spędzać 12 godzin

dziennie na czytaniu.”

Bp Jeremy Taylor o Wiliamie z Osery,

1660; za Pitman, 1994; za Meyer, 2003

Zaburzenia obsesyjno –

kompulsywne

(De Silva, Rachman, 1994)

1/Sprawdzanie
2/Mycie się, czyszczenie
3/Spowolnienie, powtarzanie
4Wątpliwości (MOCI)

• Powód - redukcja złego

samopoczucia

1/

30- letni mężczyzna odczuwający przymus
sprawdzania , czy wszystko jest w porządku,
powtarzał więc niemal każdą czynność[...]
sprawdzał po kilka razy wszystko, co napisał,
co powodowało, że miał zaległości w pracy. Nie
mógł niczego włożyć do koperty, akt, szuflady
lub szafki, zanim nie sprawdził wiele razy, czy
napisał to, co trzeba. Rozrywał już zaklejone
listy aby przeczytać je ponownie. Sprawdzał
także daty w gazetach: czytając gazetę
nieustannie sprawdzał czy gazeta jest
dzisiejsza. Uważał, że niektóre z tych czynności
są konieczne, jeśli miał uniknąć pożaru,
okradzenia lub zalania łazienki wodą. W innych
przypadkach miał tylko niejasne poczucie, że
zachowanie chroni go przed nieokreślonym
nieszczęściem.

2/

Omal nie umarłam, gdy pewien człowiek , który

dokonywał jakiejś naprawy w moim domu , skorzystał z

mojej toalety. Wyszedł stamtąd, dotykał różnych rzeczy i

chodził po mieszkaniu jakby nigdy nic! Nie mogłam

powiedzieć, żeby tego nie robił ale to było takie straszne.

Gdy sobie poszedł, czyściłam i czyściłam cały dom i

dezynfekowałam różne przedmioty, których dotknął, a

nawet te obok których przechodził. Nie lubię, żeby ktoś

przychodził do mojego domu, nawet osoby

zaprzyjaźnione. Sypialnię udaje mi się jakoś utrzymać w

czystości. Inne części domu są jednak brudne,

niezależnie od tego, jak często je czyszczę. Ręczniki

używane w toalecie piorę osobno, nigdy z innymi

ubraniami. Gdy czuję, że jestem brudna, myję się

używając ogromne ilości mydła i innych środków

odkażających. Całe mieszkanie jest przesiąknięte

zapachem środków dezynfekcyjnych. Czuję się dobrze

przez chwilę po umyciu, ale gdy ponownie wejdę do

toalety, tylko po to, żeby coś stasmtąd zabrać lub

otworzyć okno, wszystko zaczyna się od nowa. Nie

wydaje mi się abym mogła pozwolić komukolwiek na to,

by mnie dotknął.

3/Wchodzę do łazienki lewą nogą. Zamykam drzwi lewą
ręką, potem dotykam klamki prawą ręką. Biorę ręcznik z
wieszaka i kładę go na brzegu wanny lewą ręką, potem
dotykam ręcznika ręką prawą. Wyjmuję szczoteczkę do
zębów z szafki i kładę ją na brzegu umywalki, lewą ręką,
potem dotykam szczoteczki prawą ręką. Wyjmuję pastę
do zębów z szafki lewą ręką, potem dotykam pasty prawą
ręką. Odkręcam i zdejmuję nakrętkę z tuby, lewą ręką,
potem dotykam nakrętki prawą ręką. Wyciskam pastę na
szczoteczkę lewą ręką, potem dotykam tuby ręką prawą.
Zamykam tubę lewą ręką, potem dotykam nakrętki ręką
prawą... Podnoszę szczoteczkę lewą ręką, potem
zaczynam czyścić zęby po dwa razy, od lewej do prawej,
najpierw w górnym rzędzie, potem w dolnym rzędzie,
najpierw od zewnątrz, potem do wewnątrz. Każdą
sekwencję powtarzam osiem razy, a potem całość,
trzymając szczoteczkę w prawej ręce, i jeszcze raz w
lewej ręce, i ponownie w prawej. Otwieram kurki lewą
ręką, potem dotykam ich prawą [...] spoglądam na siebie
w lustrze, najpierw prawym okiem, potem prawym.
Odkładam ręcznik na wieszak lewą ręką, potem dotykam
go prawą ręką. Opuszczam łazienkę, przekraczając próg
lewą nogą.

4/

Pacjentka niepokojona przez myśli, że może
„oszaleć”. Jej ciotka spędziła większość życia w
szpitalu psychiatrycznym. Pacjentkę
prześladowały myśli:

Czyżbym traciła rozum? Czy skończę jako
wariatka? Czy mnie zamkną?”?

Czasem miewała wizje samej siebie zamkniętej
w szpitalnej separatce. Myślom i obrazom
towarzyszył lęk i okresowe pogorszenie
nastroju. Myśl o chorobie psychicznej
nawiedzała ją co najmniej 100 razy w ciągu dnia

Różnicowanie

(de Silva, Rachman, 1992)

Depresja

Schizofrenia

Fobie

Jadłowstręt psychiczny

Bulimia

Zespół Tourette’a

Uszkodzenie OUN

Osobowość anankastyczna/obsesyjno-

kompulsywne zaburzenie osobowości

Zespół ostrego stresu ASD

(Bielawska-Batorowicz, 2006)

• Trwa co najmniej dwa dni nie więcej niż 1

miesiąc

• Charakteryzowany przez zaburzenia

świadomości i uwagi, zaburzenia orientacji po
których występuje utrata kontaktu z otaczającą
rzeczywistością (dysocjacja) lub pobudzenie i
nadmierna aktywność (np. reakcja ucieczki).
Częste objawy panicznego lęku. Uporczywe
przeżywanie (myśli, obrazów) przy
uporczywym unikaniu (miejsca, myśli, uczuć)

Zespół stresu

pourazowego PTSD

(Bielawska-

Batorowicz, 2006)

• Rozpoczyna się co najmniej jeden miesiąc po

urazie

• Nie pojawiają się dysocjacje
• Uporczywie pojawiające się myśli i obrazy

zdarzenia lub występuje unikanie myśli,
uczuć lub miejsc związanych z wydarzeniem

• Pobudzenie przejawiające się niepokojem,

bezsennością, trudnościami w koncentracji
uwagi

Psychopatologia porodu

• Poród jako zdarzenie traumatyczne

(Allen, 1998)

• Czynniki sprzyjające przekształceniu się

porodu w doświadczenie traumatyczne:

• Ból, wcześniejsze negatywne

doświadczenia, zagrożenie dla dziecka


poczucie braku kontrolipróba

uzyskania wsparcia-niepowodzenie w

uzyskaniu wsparciapoczucie braku

kontroli

PTSD (posttraumatic stress

disorder) kryteria

(Łuszczyńska,

2005)

• Narażenie na przeżycie traumatyczne
• Traumatyczne przeżycie uporczywie powraca pod

postacią powtarzających się wspomnień, snów,
silnego stresu w sytuacjach symbolicznych lub
skojarzonych z traumatycznym przeżyciem

• Występuje uporczywe unikanie bodźców

powiązanych z traumą, niezdolność do
przypomnienia istotnych aspektów zdarzenia

• Pojawiają się i utrzymują objawy pobudzenia –

irytacja, gniew, trudności z zasypianiem i
koncentracją

PTSD - kryteria

• Czas trwania objawów – dłużej niż 1 m, w stanie

ostrym krócej niż 3 m, chronicznym ponad 3m,

odroczonym po 6m.

PTSD jako konsekwencja porodu w zależności od

źródła pozyskiwania informacji dotyczy od 1,7%

do 13,7% populacji

(za Bielawska-Batorowicz, 2006)

Prewencja – uczestnictwo bliskiej osoby, udział w

zajęciach szkoły rodzenia,

Konsekwencje – lęk porodowy w kolejnej ciąży, częstsze

decyzje o aborcji w przypadku nieplanowanej ciąży,

unikanie macierzyństwa, wymaganie porodu

zabiegowego

PTSD po porodzie

• 1,9% - wszystkie objawy PTSD
• 30,1% – większość objawów PTSD
• Charakterystyka czynników sprzyjających:
• Sytuacyjne: intensywne doznania bólowe,

poczucie bezradności, konieczność
interwencji medycznej w czasie porodu,
uzyskane wsparcie

• Indywidualne: lęk jako cecha, unikający styl

radzenia sobie ze stresem

(Soet i in., 2003,

Maclean, 2000)

PTSD po poronieniu

Engelhard i in., 2001

Zgłaszane przez

badane kobiety

grupy objawów

Po

miesią

cu

Po 4

miesiąc

ach

Ponowne

przeżywanie

zdarzenia

77%

33%

Uporczywe

unikanie bodźców

skojarzonych z

traumą

40%

14%

Zwiększone

pobudzenie

42%

21%

Po upływie miesiąca 25% badanych kobiet spełniło
kryteria potrzebne do zdiagnozowania PTSD/ASD. Po 4
miesiącach odsetek ten spadł do 7%.

Dysocjacja –

rozszczepienie

procesów

psychicznych

Zaburzenia dysocjacyjne

ICD-10, DSM-IV

• ICD-10 (F44)

• Amnezja dysocjacyjna
• Fuga dysocjacyjna
• Osłupienie dys.
• Trans i opętanie
• Dysocjacyjne

zaburzenia ruchu

• Drgawki dysocjacyjne

• DSM-IV

• Amnezja

dysocjacyjna

• Fuga dysocjacyjna
• Zaburzenie

depersonalizacyjne

• Dysocjacyjne

zaburzenie
tożsamości

Zaburzenia dysocjacyjne

ICD-10, DSM-IV cd.

• ICD-10 (F44)

• Dysocjacyjne

znieczulenia i utrata

czucia zmysłowego

• Inne – zespół

Gansera, osobowość

mnoga, przejściowe

zaburzenia

dysocjacyjne

(konwersja)

• DSM-IV

• Bliżej

nieokreślone
zaburzenia
dysocjacyjne
(BNO)

Patologicz
na

pseudojedno
ść

Dysocjacyjne

zaburzenie

tożsamości

Normalna

wielorakość

Ross, W: Rowan, Cooper, 2008

Kontinuum dysocjacyjne

asocjacja

dysocjacja

Spójność między umysłem, ciałem i

świadomością

Dysocjacja :

Typowa – działania automatyczne

Celowa – świadome odcinanie się od

nieprzyjemnych stanów i myśli

Kierowana – świadome sterowanie procesami

aso- i dysocjacji (np. joga)

Warianty normy

(Cierpiałkowska, 2007)

Poszerzenie umysłu

dysocjacja

Utrata
kontroli

Wzrost
kontroli

opętanie

Wiedza
intuicyjna

Szamani

Kontrolowa
ne opętanie

Odmienne stany świadomości

Heinze, W: Rowan, Cooper, 2008)

Billy Miligan - Oficjalni

1/ William (Billy), 26 lat, oryginalna, podstawowa
osobowość
2/ Arthur, 22, Anglik, rozumny, niewzruszony, ateista.
Dobrze czyta i

pisze po arabsku. Pierwszy odkrył, że istnieją inne

osobowości. Odgrywa rolę dominującą w bezpiecznych miejscach,
decyduje wtedy, któa osobowość się ujawni i zawładnie
świadomością.

3/ Ragen Vadascovinich, 23, Strażnik nienawiści. Mówi
po angielsku z wyraźnym akcentem słowiańskim.

Pisze,

czyta i mówi po serbsku i chorwacku. Autorytet w kwestii broni i
amunicji, specjalista od karate. Jego zadaniem jest ochrona rodziny.
Gra rolę dominującą w miejscach niebezpiecznych.

4/ Allen, 18, oszust, manipulator. Właśnie on ma
najczęściej do czynienia z ludźmi z zewnątrz. Jedyna
osobowość praworęczna.

5/ Tommy, 16, specjalista od ucieczek. Często mylony z
Allanem. Często nastawiony wojowniczo i antyspołecznie.

6/ Danny, 14, przestraszony, boi się ludzi, zwłaszcza
mężczyzn. Maluje wyłącznie martwe natury.

7/ David, 8, strażnik bólu. Wrażliwy i spostrzegawczy.
Wchłania wszystkie bóle i zranienia pozostałych
osobowości.

8/ Christene, 3, dziecko z kąta, potrafi czytać i pisać
drukowanymi literami ale ma dysleksję.

9/ Christopher, 13, brat Christene, posłuszny, udręczony.
Gra na harmonijce ustnej.

10/ Adalana, 19, lesbijka. Nieśmiała introwertyczka,
gotuje i prowadzi dom. Miewa ocząpląs.

Niepożądani – stłumieni przez Arthura

11/ Philip, 20, zbir, nowojorczyk, mówi z akcentem
brooklyńskim, posługuje się wulgarnym językiem,
popałnił drobne przestępstwa

12/ Kevin, 20, zaplanował napad na aptekę, drobny
przestępca

13/ Walter, 22, Australijczyk. Obdarzony doskonałym
zmysłem orientacji, wykorzystywany jako obserwator

14, April, 19, ladacznica. Akcent bostoński. Inni twierdzą,
że jest chora psychicznie. Pomaga prowadzić dom

15/ Samuel, 18, Żyd. Ortodoks religijny. Jedyny wierzący
w boga. Rzeźbiarz

16/ Mark, 16, wół roboczy. Bez inicjatywy. Zajmuje się
monotonną pracą. Jeśli nie ma nic do zrobienia patrzy w
ścianę. Inni ówią o nim zombi

17/ Steve, 21, wieczny oszust. Śmieje się z innych ludzi i
naśladuje ich. Jedyny, który nie zaakceptował osobowości
wielorakiej.

18/ Lee, 20, komediant. Figlarz i dowcipniś. Na skutek
jego żartów inni kłócą się i są umieszczani w więziennych
izolatkach.

19/ Jason, 13, zawór bezpioeczeństwa. Zabiera złe
wspomnienia, powoduje amnezję.

20/ Bobby, 17, marzyciel, marzyciel bezustannie
fantazjujący na temat podróży i przygód.

21/ Shawn, 4, głuchy. Skupia się jedynie na krótki czas.
Uważany za opóźnionego w rozwoju. Bzyczy by czuć
wibracje we własnej głowie

22/ Martin, 19, snob. Nowojorczyk, lubi się popisywać

23/ Timmy, 15, pracował w kwiaciarni, w której spotkał
homoseksualistę, który go napastował i przestraszył.
Wycofał się we własny świat.

Nauczyciel

24/ nauczyciel, 22, suma wszystkich pozostałych
zintegrowanych w jedną osobowość. Nauczył
pozostałych wszystkiego, czego potrafią. Błyskotliwy,
wrażliwy, obdarzony poczuciem humoru. Mówi „jestem
Billy w jednym kawałku”, innych określa jako androidy,
które stworzył. Pamięta prawie wszystko.

Keyes, 2001

Kontrowersje wokół osobowości

wielorakiej MPD

(Meyer, 2003)

- MPD może być traktowana jako przedmiot filozofii lub
rodzaj religii a nie badań naukowych

- Rozpoznanie MPD ma charakter podwójnie kulturowy
(USA/kobiety)

- Większość informacji dotyczących MPD ma charakter
anegdotyczny

- Rozpoznanie MPD wzrosła znacznie w ostatnich
dekadach, dotyczy to tak częstości jak i obserwowanych
wtórnych/ odmiennych osobowości

- Fizjologiczne różnice między osobowościami mogą być
artefaktami

- Stosowanie nadmiernych uogólnień w opisie genezy
MPD

- użyteczność zaburzenia w orzecznictwie sądowym
(karnym)

*

Somatyzacja -

wytworzenie

symptomów

somatycznych

W połowie stycznia znalazłam guzek w piersi
(bolący). Bolało mnie ramię, pod pachą i pierś.
Potem urósł, jakby zmiękł i przestał boleć. Ok.. 2
tygodnie po tym pojawiło się więcej jakby ziarenek ,
które dość szybko urosły, były twarde, a potem gdy
rosły dalej zmiękły trochę. Potem zaczął mnie boleć
kark (pulsująco, szyjny odcinek kręgosłupa, węzły
chłonne na szyi (nie były powiększone), ale czułam
jakby były bardzo napięte. Aż od tego wyskoczyły mi
żyły na ramionach i piersiach. Zaraz potem całe
piersi zrobiły się grudkowate (CAŁE)... Potem
zauważyłam spuchnięcie w zgięciu pod kolanem,
lekko bolące. Jakiś tydzień potem powiększyły się
węzły chłonne w pachwinach. Na wewnętrznej
stronie ud wyczułam małe zgrubienia. Potem
znalazła jakby takie zwłóknienia (bolące). Ostatnio
bardzo boli mnie cała ręka i noga (po stronie piersi,
która ma podejrzane guzki) i wydaje mi się, że mam
obrzęknięte ramie. Jakiś tydzień temu zacząl boleć
mnie kręgosłup 9nigdy w życiu mnie nie bolał, a
teraz boli tak, że nie spałam całą noc).

Od samego początku chodzę po lekarzach. Usg – nic
nie wykazało (mam 28 lat). Słyszę ciągle, że to
hormony a węzły chłonne to jakaś infekcja (w ogóle
to wcale nie są powiększone). Zgrubienia na udach
to tłuszcz (tylko wcześniej tego nie miałam i czemu
boli i twarde?). Wszystko to taka moja budowa i nie
wygląda nienormalnie (tylko dlaczego boli?). Miała
biopsję cienkoigłową aspiracyjną jednego guzka i
wyszło ok.. Tylko, że w tygodnia na tydzień czuję się
gorzej, ciągle wychodzi coś nowego, aż nie chce się
wierzyć. Wszystko zmienia się (szybko). Czasami
wydaje mi się, że gdyby to było coś poważnego
byłabym w poważnych kłopotach (wszystko mnie
boli). Myślę – uwierzyć, czy nie. Przeczucia mam złe
(nie opuszczają mnie), za dużo byłoby zbiegów
okoliczności. Rodzina ma mnie za hipochondryka,
bo ciągle coś nowego znajduje... Twierdzi, że skoro
już tyle razy mnie przebadano to na pewno wszystko
jest ok.. JA – nie wierzę, coraz gorzej się czuję.
Chyba znowu wybiorę się do lekarza (chociaż powoli
tracę już samozaparcie). Może faktycznie
przesadzam (chociaż moje samopoczucie mówi
samo za siebie). Czuję się sama...Chyba nie jest
możliwe, że to wszystko bierze się z głowy (objawy
choroby)?

(www.gazeta.pl)

Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczna

ICD – 10 (F45) DSM

IV

• Zaburzenia

somatyzacyjne

• Niezróżnicowane

zaburzenia

występujące pod

postacią

somatyczną

• Zaburzenia

hipochondryczne

(także postać

dysmorficzna)

• Zaburzenia

somatyzacyjne

• Niezróżnicowane

zaburzenia pod
postacią somatyczną

• Zaburzenia

konwersyjne: z
zaburzeniami ruchu,
czucia i drgawkami

Zaburzenia występujące pod

postacią somatyczna

ICD – 10 DSM IV

• Dysfunkcje

autonomiczne pod
postacią
somatyczną np.
serce i układ
krążenia, przewód
pokarmowy, układ
oddechowy

• Uporczywe bóle

psychogenne

• Hipochondria
• Zespół bólowy:

ostry, przewlekły

• Dysmorficzne

zaburzenia ciała

• Zaburzenia

pozorowane i
symulacje