Wykład III

Epidemiologia zaburzeń

Systemy diagnostyczne

DSM-IV (APA)

ICD –10 (WHO)

Raporty ECA

(NIMH,1984-1990,

(Seligman i

in., 1994)

• Największe różnice w przypadku

fobii 8-9% New Haven i St. Louis,
23% Baltimore

• 11-16% - nadużywanie/uzależnienie

od alkoholu

• 5-7% - nadużywanie narkotyków
• 4-7% - depresja

ECA cd.

• 1-2% - schizofrenia, głębokie

upośledzenie umysłowe, napady
lękowe

• 0,6 – 1,1% - zaburzenia maniakalne
• Poniżej 0,3% - min. anoreksja
• 2-4% - zaburzenia emocjonalne,

osobowość antyspołeczna,
zaburzenia obsesyjno – kompulsywne

ECA/NIMH, cd.

Średni wiek wystąpienia zaburzenia poniżej
25rż

20-30% osób zdiagnozowanych jako chore
nigdy nie zostaje poddanych leczeniu

80% pacjentów leczonych jest przez lekarzy
o innej specjalności niż psychiatria

19% badanych w ciągu 6 miesięcy cierpiało
na przynajmniej jedno zaburzenie
psychiczne
33%-22% (po wykluczeniu uzależnienia od
alkoholu i nadużywania substancji
psychoaktywnych) cierpi, cierpiało lub
będzie cierpieć na zaburzenia psychiczne

w

przebiegu swojego życia

(Meyer, 2003)

Raport o chorobach

psychicznych

(Satcher 1999, za Russo, Green w: Wojciszke red. 2002)

• 20% Amerykanów każdego roku

cierpi na przynajmniej jeden rodzaj
zaburzeń psychicznych, a 1/3 tych
problemów utrzymuje się dłużej
niż rok

• 6% Amerykanów wykazuje

zaburzenia związane z
uzależnieniem

Satcher cd.

• 5-9% dzieci w wieku 9-17 lat ma poważne

problemy emocjonalne a aż 20% dorosłych

pow. 55 r.ż. cierpi na zaburzenia psychiczne

• Obciążenie z powodu zaburzeń

psychicznych, mierzone w latach straconych

wskutek niesprawności i przedwczesnej

śmierci, każe je umieścić na drugim miejscu,

po chorobach serca a przed nowotworami

• Sama depresja jednobiegunowa ma większy

poziom obciążenia niż choroby układu

krążenia.

Różnice rodzajowe

(Russo, Green w: Wojciszke red. 2002)

• Mężczyźni i kobiety wykazują

wyraźne różnice pod względem
częstości i rodzaju zaburzeń (w 12
na 15 badanych kategorii)

Russo, Green cd

.

•

Najczęściej występujące zaburzenia u

mężczyzn to uzależnienia (1,9 do 1,3 razy

częściej niż kobiety)

•

Kobiety cierpią najczęściej na depresje i

stany lękowe (4.3 do 1.8 razy częściej niż

mężczyźni)

•

Anoreksja zdarza się u kobiet 15 razy

częściej niż u mężczyzn

•

Istnieje nadmierna reprezentacja kobiet

wśród osób z zaburzeniami psychicznymi i

zagrożonych zaburzeniami psychicznymi.

Typ zaburzenia osobowości/

rozpowszechnienie w populacji/ częstość

występowania/oceny szacunkowe

studentów

(na podstawie: Cierpiałkowska, 2007)

Zależne

2-4%

Antyspołeczn

e

Schizotypowe

3%

Borderline

Histrioniczne

2-3%

Schizoidalne

Antyspołeczne

1-3%

Narcystyczn

e

Paranoiczne

0,5-2,5%

Obsesyjno-

komp.

Borderline

2%

Paranoiczne

Obsesyjno-komp.

1%

Schizotypow

e

Schizoidalne

0,5-1%

Histrioniczn

e

Unikowe

0,5-1%

Zależne

Narcystyczne

<1%

Unikowe

Rzetelność

Stirling, Hellewell (2005)

Określa do jakiego stopnia

rozpoznania postawione

jednemu pacjentowi przez

różnych diagnostów są

zgodne

Trafność

stopień zróżnicowania

diagnoz

(Stirling, Hellewell (2005)

- etiologiczna – te same przyczyny choroby

powinno się znaleźć u wszystkich chorych w
określonej grupie diagnostycznej

- zbieżna – wszyscy chorzy z takim samym

rozpoznaniem powinni przejawiać niektóre
cechy nie brane pod uwagę podczas stawiania
diagnozy

- prognostyczna – od osób należących o tej samej

grupy diagnostycznych należy oczekiwać
podobnego przebiegu choroby i reakcji na
leczenie

Klasy i kategorie

zaburzeń psychicznych

DSM-IV

• Zaburzenia po raz pierwszy diagnozowane

w wieku niemowlęcym i młodzieńczym

• Zaburzenia przytomności, otępienne i

amnestyczny oraz inne zaburzenia
poznawcze

• Zaburzenia umysłowe spowodowane

ogólnym stanem zdrowia

• Zaburzenia spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych

Klasy i kategorie

zaburzeń psychicznych

DSM-IV

• Schizofrenia i inne zaburzenia

psychotyczne

• Zaburzenia nastroju
• Zaburzenia lękowe
• Zaburzenia somatoformiczne,

dysocjacyjne i adaptacyjne

Klasy i kategorie

zaburzeń psychicznych

DSM-IV

• Zaburzenia pozorowane
• Zaburzenia seksualne i

tożsamości płciowej

• Zaburzenia snu i odżywiania
• Zaburzenia kontroli impulsów i

zaburzenia przystosowania

• Zaburzenia osobowości

DSM – IV

Podręcznik

diagnostyczny i

statystyczny

(Cierpiałkowska,

2007)

Oś I

– zespoły kliniczne (clinical

disorders) i inne stany, które mogą być
przedmiotem uwagi klinicysty. Do tej
grupy należą zaburzenia nastroju,
schizofrenie, zespoły urojeniowe, stany
lękowe, zaburzenia psychiczne na tle
organicznym oraz zaburzenia
spowodowane działaniem lub
odstawieniem substancji psychoaktywnych

Podręcznik

diagnostyczny i

statystyczny DSM – IV

(Cierpiałkowska, 2007)

Oś II

– zaburzenia osobowości,

zaburzenia rozwojowe,

występujące po raz pierwszy w

okresie niemowlęcym, dziecięcym

i adolescencji oraz upośledzenie

umysłowe (mental retardation)

Podręcznik

diagnostyczny i

statystyczny DSM – IV

(Cierpiałkowska, 2007)

Oś III

– stany ogólnomedyczne

(general medical conditions), czyli takie
zaburzenia somatyczne, które mogą
okazać się ważne dla zrozumienia istoty
występującego u jednostki zaburzenia
psychicznego, które są znaczące i mogą
mieć wpływ na przebieg leczenia
danego przypadku

Zaburzenie lękowe

spowodowane... (stan

ogólnomedyczny)

• W obrazie klinicznym dominuje nasilony lęk,

napady paniki, obsesje bądź kompulsje

• Wywiad, badanie fizykalne lub wyniki badań

laboratoryjnych dowodzą, że zakłócenie jest

bezpośrednim fizjologicznym następstwem stanu

ogólomedycznego

• Zakłócenia nie można wyjaśnić występowaniem

innego zaburzenia (np. adaptacyjnego z lękiem)

• Zakłócenie nie występuje wyłącznie w przebiegu

majaczenia

• Zakłócenie powoduje istotne kliniczne cierpienie

lub ograniczenie w innych dziedzinach życia

Podręcznik

diagnostyczny i

statystyczny DSM – IV

c.d.

Oś IV

– problemy psychospołeczne i

środowiskowe – związane z działaniem, w

ostatnim roku, jednego bądź wielu spośród

opisanych dziewięciu różnych kategorii

stresu życiowego i obciążeń psychicznych.

Do oceny stopnia działania stresu

opracowano sześciostopniowe skale

szacunkowe, odrębne dla dorosłych, dzieci

i młodzieży, na podstawie których ocenia

się obecność i nasilenie stresorów

psychospołecznych w ich życiu.

Podręcznik

diagnostyczny i

statystyczny DSM – IV

c.d.

Oś V

– poziom przystosowania – ocenie

podlega ogólny stan zdrowia u pacjenta na

podstawie Skali Ogólnej Funkcjonowania

(General Assessment of Functioning Scale

– GAF). Skala ta rozciąga się od 1 (0

oznacza zbyt skąpe informacje) do 100

punktów; wyższy wynik wskazuje na

lepszy ogólny stan zdrowia. Każde kolejne

10 punktów na tej skali (poczynając od

100 punktów i niżej) wskazuje na

jakościowo różne problemy i zaburzenia.

ICD -10

Klasyfikacja od A (choroby zakaźne i

pasożytnicze) –do Y (zgony)

I.00.0-I.99

choroby i zaburzenia krążenia,

I.10.9 – I.99.9

choroby nadciśnieniowe

J.00.- J.99.

choroby układu oddechowego

ICD - 10

(F42.1)

Zaburzenie z przewagą czynności

natrętnych (rytuały)

F42.1

Typ

zaburzenia

Charakterystyka

zaburzenia

Rodzaj
zaburzenia

Podtyp

zaburzenia

F42.1

Zaburzenia obsesyjno –

kompulsywne

Zaburzenia psychiczne i
Zaburzenia zachowania

Zaburzenia
nerwicowe,
związane ze
stresem i
pod postacią
somatyczną

Zaburzenia z przewagą

czynności natrętnych

(rytuały)

Klasy i kategorie zaburzeń

ICD- 10

F-

00-

-F-

09

Organiczne zaburzenia psychiczne

włącznie z zespołami objawowymi

(zespoły otępienne, zaburzenia

nastroju i funkcji poznawczych

spowodowane uszkodzeniem mózgu

lub chorobą somatyczną

F-

10-

-F-

19

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia

zachowania spowodowane używaniem

substancji psychoaktywnych

F-

20-

-F-

29

Schizofrenia, zaburzenia typu

schizofrenii (schizotypowe) i

urojeniowe

Klasy i kategorie zaburzeń

ICD- 10

F-

30-

-F-

39

Zaburzenia afektywne – epizody

maniakalne, epizody i nawracające

zaburzenia depresyjne i zaburzenia

afektywne dwubiegunowe

F-

40-

-F-

49

Zaburzenia nerwicowe (fobie,

nerwice lękowe i natręctw), związane

ze stresem i pod postacią somatyczną

(somatoformiczne)

F-

50-

-F-

59

Zaburzenia behawioralne związane z

zaburzeniami fizjologicznymi i

czynnikami fizycznymi – zaburzenia

snu i odżywiania, seksualne i

związane z połogiem

Klasy i kategorie zaburzeń

ICD- 10

F-

60-

-F-

69

Zaburzenia osobowości i zachowania

dorosłych – specyficzne i

niespecyficzne zaburzenia

osobowości, zaburzenia nawyków i

popędów (impulsów), identyfikacji

płciowej i preferencji seksualnych

F-

70-

-F-

79

Upośledzenia umysłowe

F-

80-

-F-

89

Zaburzenia rozwoju psychicznego –

rozwoju mowy i języka, umiejętności

szkolnych, funkcji motorycznych oraz

całościowe zaburzenie rozwojowe

(autyzm)

Klasy i kategorie zaburzeń

ICD- 10

F-

90-

-F-

98

Zaburzenia zachowania i emocji

rozpoczynające się zwykle w

dzieciństwie i wieku młodzieńczym

Ane

ks

1

Tymczasowe kryteria wybranych

zaburzeń: sezonowe zaburzenia

afektywne, zaburzenia dwubiegunowe

II typu, zaburzenia dwubiegunowe o

szybkiej zmianie faz, osobowość

narcystyczna, osobowość bierno –

agresywna

Ane

ks

2

Zaburzenia specyficzne kulturowo,

opisywane jako powiązane lub

reaktywne kulturowo albo jako

psychozy etniczne lub egzotyczne

ICD –10 (2000)

•

F99-F99 - zaburzenia
psychiczne bliżej
nieokreślone (BNO)

Zaburzenia według ICD-

10

•

Zaburzenie nie jest ścisłym terminem, używa
się go na określenie:

- układu klinicznie obserwowalnych objawów lub

zachowań

- połączonych w większości wypadków z

cierpieniem

- z zaburzeniem funkcjonowania indywidualnego

•

Sama dewiacja społeczna lub społeczny
konflikt bez zaburzenia indywidualnego
funkcjonowania nie powinny być zaliczane do
zaburzeń psychicznych

Kategorie diagnostyczne

zaburzeń odżywiania ICD-

10

• F50.0 - jadłowstręt psychiczny

(anorexia nervosa)

• F.50.1 - jadłowstręt psychiczny atypowy
• F.50.2 - żarłoczność psychiczna (bulimia

nervosa)

• F.50.3 - atypowa żarłoczność psychiczna
• F.50.4 – przejadanie związane z innymi

czynnikami psychicznymi

Kategorie diagnostyczne

zaburzeń odżywiania ICD-

10

• F.50.5 - wymioty związane z

innymi czynnikami psychicznymi

• F.50.8 - inne zaburzenia

odżywiania

• F.50.9 – zaburzenia odżywania

nieokreślone

ICD-10

Oś I – diagnoza kliniczna (podstawowa,

towarzysząca)

Oś II – stopień niepełnosprawności (0-5; w

czterech zakresach (dbałość o siebie,

aktywność zawodowa, rodzina-dom, szerszy

kontekst społeczny)

Oś III – czynniki sytuacyjne wywierające

wpływ na występowanie, obraz kliniczny,

przebieg, zejście lub leczenie zaburzeń I osi.

Porównanie obu systemów

podobieństwa

DSM-IV

Kategorialność

Operacjonalizacja

Ateoretyczność

Opisowość

Współwystępowa

nie zaburzeń

Diagnostyka

wieloosiowa

ICD – 10

Kategorialność

Operacjonalizacja

Ateoretyczność

Opisowość

Współwystępowa

nie zaburzeń

Diagnostyka

wieloosiowa

Porównanie obu systemów

- różnice

• DSM – IV

• Symetrycznoś

ć

• Kod opisowy

• ICD – 10

• Hierarchiczno

ść

• Kod

numeryczny

Krytyka obu systemów

Stanowią podejście kategorialne

(klasyfikujące zaburzenia na

odrębne jednostki diagnostyczne)

a nie dymensjonalne

(określające natężenie cech)

(Cierpiałkowska, 2007)

Uszczegółowienie DSM-IV

(określenie natężenia)

(Wciórka,

2008)

Łagodne

Ograniczenie

funkcjonowani

a społecznego

lub

zawodowego

najwyżej w

małym stopniu

Objawy

wystarczają

jedynie do

postawienia

rozpoznania

Umiarkowa

ne
Stan

pośredni

między
łagodne/cięż

kie

Ciężkie

Wyraźne

ograniczenie

funkcjonowani

a społecznego

lub

zawodowego

Występuje

więcej

objawów ponad

konieczne do

ustalenia

rozpoznania

Uszczegółowienie DSM-IV

(określenie dynamiki)

(Wciórka,

2008)

W częściowej remisji – wcześniej

spełnione pełne kryteria zaburzenia,

obecnie część objawów

W pełnej remisji – brak objawów

zaburzenia ale odnotowanie

wcześniej występującego zaburzenia

klinicznie wskazane

W wywiadzie – kryteria diagnostyczne

spełnione w przeszłości