Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wykład

MAKRO

€

konomia

Bez

robo

cie.

Asp

ekt k

rajow

i reg

iona

lny

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobocie



Jest to zjawisko ekonomiczno-
społeczne charakteryzujące się
tym,
że część zdolnych do pracy
i poszukujących jej
pracobiorców
nie znajduje zatrudnienia, mimo
stałego (i czynnego) jej
poszukiwania.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobotny (zgodnie z ustawą

o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy z 20.IV.2004 r.

Osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy

zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia

zatrudnienia

w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w

danym zawodzie lub służbie albo innej pracy

zarobkowej, (...) nieucząca się w szkole, (...)

zarejestrowana we właściwym dla miejsca

zamieszkania stałego lub czasowego powiatowym

urzędzie pracy oraz poszukująca zatrudnienia lub

innej pracy zarobkowej, jeżeli:
ukończyła 18 lat,
Nie ukończyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna),
Nie nabyła prawa do emerytury lub renty, nie pobiera

zasiłku,
Nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości

rolnej (zgodnie z ustawą z dnia 23.IV.1964 r. Kodeks

Cywilny)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobocie

STOPA BEZROBOCIA

- jest to

stosunek liczby bezrobotnych do
liczby osób aktywnych zawodowo
(zasobów siły roboczej).

NATURALNA

STOPA

BEZROBOCIA

- jest to stopa

bezrobocia występująca wówczas,
gdy rynek pracy znajduje się
w równowadze

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje bezrobocia

BEZROBOCIE FRYKCYJNE (PRZEJŚCIOWE)

obejmuje osoby, które chwilowo pozostają bez
pracy, najczęściej ze względu na zmianę miejsca
zamieszkania, poszukiwania nowej pracy, zmianą
pór roku (np. w rolnictwie). Jest to bezrobocie
krótkookresowe i występuje w każdej gospodarce,
bez względu na stopień jej rozwoju.

BEZROBOCIE STRUKTURALNE

- wynika ze

zmian struktury gospodarki; zaniku niektórych
dziedzin

produkcji,

zmian

technicznych,

technologicznych. Zwalniani są pracownicy, którzy
ze względu na wiek i brak pewnych kwalifikacji
nie mogą znaleźć pracy.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje bezrobocia



Bezrobocie rejestrowane

to liczba osób

bezrobotnych, czyli posiadających określone

w ustawie cechy i zarejestrowanych w
urzędach pracy.



Bezrobocie ukryte

to pewna -

nieokreślona - liczba osób, które w myśl
ustawy nie mogą zarejestrować się jako
bezrobotne, które albo nie są zatrudnione
de facto albo wykonywana przez nich praca
nie jest niezbędna
z punktu widzenia zatrudniającego.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

BIERNI ZAWODOWO

Przepływy na rynku pracy

PRACUJĄCY

BEZROBOTNI

AKTYWNI

ZAWODOWO

Podejmujący pracę
Wznawiający pracę

Tracący pracę

Czasowo zwalniani

Rezygnujący z pracy

Podejmujący pracę

Emeryci i chwilowo

niepracujący

Zniechęceni

Nowowchodzący

na rynek pracy,

powracający do

zasobu pracy

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje bezrobocia

Dobrowolne (naturalne) -

ludzie należący do zasobu

pracy, lecz z własnej woli

nie podejmujący pracy za

ustaloną na rynku płacę

Przymusowe - ludzie
należący do zasobu pracy,
którzy nie mogą znaleźć
pracy za obowiązującą na
rynku płacę

Frykcyjne

Strukturalne

Cykliczne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Cykliczne –
spowodowane
powtarzającym się
co jakiś czas
brakiem popytu w
gospodarce.

Frykcyjne –
spowodowane
mobilnością
pracowników,
którzy szukają
najlepszej dla siebie
pracy.

Strukturalne –
powstaje, gdy
struktura
zapotrzebowania
przeds. na pracę nie
odpowiada
strukturze podaży
pracy.

Dobrowolne
(naturalne) – ludzie
należący do zasobu
pracy, lecz z własnej woli
nie podejmujący pracy za
ustaloną na rynku płacę.

Przymusowe – ludzie
należący do zasobu
pracy, którzy nie mogą
znaleźć pracy za
obowiązującą na rynku
płacę.

Rodzaje bezrobocia

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje bezrobocia

BEZROBOCIE KLASYCZNE

- oznacza

rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy,
gdy płaca jest celowo utrzymywana
powyżej poziomu równowagi (np. za
sprawą działań związków zawodowych)

BEZROBOCIE KEYNESISTOWSKIE

(WYNIKAJĄCE Z NIEDOSTATKU
POPYTU)

- występuje, gdy popyt

globalny zmniejszył się,
a płace i ceny nie zdążyły dostosować
się, co przeszkodziło przywróceniu
pełnego zatrudnienia.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teoria klasyczna bezrobocia



Zgodnie z klasyczną koncepcją rynku pracy w warunkach
wolnorynkowej gospodarki występuje tendencja do ustalania się na
rynku pracy równowagi, której przejawem jest pełne zatrudnienie.



Neoklasyczne teorie zatrudnienia opierają się na sformułowanym
przez A.C. Pigou modelu doskonałej konkurencji:

na rynku pracy występuje pełna konkurencja oraz nie występują przeszkody w
dostępie do niego,

pracodawcy dążą do maksymalizacji zysku, pracobiorcy do maksymalizacji
satysfakcji z płac realnych (są „racjonalni”),

oferowana na rynku praca ma homogeniczny charakter (przedstawia jednakową
produktywność),

istnieje pełna informacja dotycząca obecnej i przyszłej sytuacji (dotycząca miejsc
pracy, wysokości wynagrodzenia),

Pracownicy i pracodawcy działają indywidualnie, bez porozumiewania się z innymi
(np. poprzez związki zawodowe) przy podejmowaniu decyzji,

Siła robocza jest w pełni mobilna (sektorowo, przestrzennie, zawodowo).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Klasyczne ujęcie rynku

pracy

Ilość
pracy

ła

Nadwyżka

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Teoria rynku pracy w ujęciu
keynesowskim



Zdaniem Keynsa w warunkach swobodnego
działania mechanizmów rynkowych występuje
tendencja do ustalania się nadwyżki siły
roboczej nad popytem, oznaczająca istnienie
bezrobocia. Przyczyną tego zjawiska jest
niewystarczający popyt na towary, jaki
kształtuje się w gospodarce wolnorynkowej.



Keynes opowiadał się za aktywną ingerencją
państwa w procesy gospodarcze w celu
zwalczenia bezrobocia. Uważał, że oprócz
oddziaływania na konsumpcję, należy pobudzać
inwestycje publiczne, które powinny odgrywać
rolę regulatora rynku.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Przyczyny bezrobocia

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Prawo Arthura Okuna

(1929-80)



Stopa wzrostu PNB o 2 punkty
procentowe powoduje spadek stopy
bezrobocia o 1 punkt procentowy



Obniżenie stopy wzrostu PNB o 2 punkty
powoduje wzrost bezrobocia o 1 punkt
procentowy



Wniosek: aby utrzymać stałą stopę
bezrobocia niezbędne jest określone
tempo wzrostu realnego PNB, a to
wymaga określenia realnych możliwości
wzrostu gospodarczego kraju

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Zmiany sytuacji na rynku pracy

w latach 1990-2005

Stan na
31.XII

1991

1992

199
3

199
4

199
5

1996

199
7

199
8

1999

200
0

200
1

200
2

200
3

200
4

200
5

Ludność
w wieku
produkcyj
-
nym
[mln]

22,0

22,1

22,3

22,5

22,6

22,8

23,0

23,2

23,4

23,6

23,9

23,8

24,0

24,2

Pracujący
[mln]

15,3

14,6

14,3

14,4

14,7

15,0

15,4

15,8

15,3

15,0

14,9

12,6

12,7

12,9

Bezrobotn
i [mln]

2,1

2,5

2,8

2,6

2,3

1,8

2,3

2,7

3,1

3,2

3,17

2,99

2,77

Bezroboci
e rejestro-
wane [%]

12,2

14,3

16,4

16,
0

14,
9

13,2

10,
3

10,4

13,1

15,1

17,5

20,0

19,0

17,6

Wzrost
PKB [%]

-7,0

2,6

3,8

5,2

7,0

6,0

6,8

4,8

4,1

4,0

1,0

1,3

3,8

5,3

3,2

Źródło: Ministerstwo Gospodarki: Przedsiębiorczość w Polsce, GUS.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Współczynnik

aktywności zawodowej



Stosunek

liczby

aktywnych

zawodowo (zasobów siły roboczej)
- S

do liczby ludności w wieku

produkcyjnym - L

a 

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wyznaczenie

rozmiaru bezrobocia

= Z + B B = S

- Z

= a

B = a

- Z

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia



Stosunek liczby bezrobotnych do
zasobów siły roboczej

100





Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Sytuacja na rynku pracy w latach 1992-

2005

w grupie wiekowej powyżej 15 lat

(średniorocznie)

W 2002 r. nastąpiła korekta stopy bezrobocia rejestrowanego w oparciu o dane na temat populacji,
ludności rolniczej i aktywności uzyskane z NSP. W tabeli dla 2002 r. podano wartość przed (18,0%) i po
korekcie (20,0%).
Źródło: Obliczenia DAP MG na podstawie danych BAEL, GUS.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Zmiany struktury wiekowej ludności

w Polsce w latach 2003-2030

Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia w Polsce

wg płci i wykształcenia

(2003 r.)

Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia w Polsce

według płci i wieku

(2003 r.)

Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Aktywność ekonomiczna

ludności w Polsce według BAEL

(w mln osób)

Źródło: BAEL.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia na dzień

30 września 2006 r. – 15,2 %

Źródło: www.praca.gov.pl, GUS

17,0

20,0

23,0

26,0

27,2

13,6

Dolnośląskie

Lubelskie

Lub
uski
e

Łódzkie

Małopolskie

Mazowiecki
e

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie

Warmińsko-
Mazurskie

Wielkopolskie

Zachodnio
pomorskie

Kujawsko-
Pomorskie

17,3%

19,4%

15,5%

20%

15,3%

11,6%

12,2%

16,6%

16,4%

13,4%

16%

13,5%

18%

23,6%

12,1%

21,5%

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia w

województwach na dzień 30

września 2006 r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia w Polsce

w latach 2000-2006 [%]

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

STYCZEŃ

13,7

15,7

20,1

20,6

19,5

18,0

LUTY

14,0

15,9

20,2

20,7

20,6

19,4

18,0

MARZEC

14,0

16,1

20,1

20,6

20,5

19,3

17,8

KWIECIEŃ

13,8

16,0

19,9

20,3

19,9

18,8

17,2

MAJ

13,6

15,9

19,2

19,8

19,5

18,3

16,5

CZERWIEC

13,6

15,9

19,4

19,7

19,4

18,0

16,0

LIPIEC

13,8

16,0

19,4

19,6

19,3

17,9

15,7

SIERPIEŃ

13,9

16,2

19,5

19,1

17,7

15,5

WRZESIEŃ

14,0

16,3

19,5

19,4

18,9

17,6

15,2

PAŹDZIERNIK

14,1

16,4

19,5

19,3

18,7

17,3

LISTOPAD

14,5

16,8

19,7

19,5

18,7

17,3

GRUDZIEŃ

15,1

17,5

20,0

19,1

17,6

Źródło: Główny Urząd Statystyczny w Warszawie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Aktualne stawki

(stan prawny na dzień 1 marca

2006 r.)



Podstawowy zasiłek dla
bezrobotnych - 521,90 zł



Najniższe miesięczne wynagrodzenie
(od 1.01.2006 r.) - 899,10 zł



Przeciętne miesięczne
wynagrodzenie (III kw. 2005 r)-
2.528,62 zł

Źródło: www.bezrobocie.net

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wskaźniki w woj. lubelskim w

relacji do średniej krajowej

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia według

powiatów. Stan w dniu 30

września 2006 r.

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

* powiat grodzki

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobotni w październiku 2006
r.

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobotni w woj. lubelskim

według wykształcenia w dniu 30

września 2006 r.

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia

w podregionie bialskopodlaskim

na dzień 30 września 2006 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i Pracy, GUS.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia

w podregionie chełmsko-zamojskim

na dzień 30 września 2006 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i Pracy, GUS

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia

w podregionie lubelskim

na dzień 30 września 2006 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Gospodarki i Pracy, GUS

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Napływ do ewidencji

bezrobotnych

w woj. lubelskim w latach 2001 -

2006

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Podjęcia pracy, w tym pracy

subsydiowanej

(I kw. 2001 – IV kw. 2005)

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

KWARTAŁ

ROK

I II III IV

I II III IVI II III

I II III
IV

2001 2002 2003 2004
2005

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobotni ogółem oraz

bezrobotne kobiety w woj.

lubelskim w latach 2000-2005

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Podjęcia pracy subsydiowanej

w woj. lubelskim w październiku

2006 r.

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Bezrobotni w województwie

lubelskim

w latach 1990-2005

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Liczba ofert pracy w woj. lubelskim w
2006r.

Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Lublinie

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stopa bezrobocia w państwach Unii

Europejskiej

na koniec maja 2006 r.

(wg. komunikatu Eurostat)

*dane za
grudzień
2005 r.
** dane za
październik
2004 r.
*** dane za
marzec
2006 r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Eurostat

Eurostat korzysta z definicji
bezrobotnego wg Międzynarodowej
Organizacji Pracy, tzn. za
bezrobotnego uznaje się osobę, która:



ma co najmniej 15 lat,



jest zdolna podjąć pracę w ciągu
dwóch tygodni,



oraz poszukiwała aktywnie pracy
przez ostatnie cztery tygodnie.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Definicja bezrobocia wg.

Międzynarodowej Organizacji

Pracy



Według MOP, której definicję bezrobocia

honorują badania statystyczne prowadzone w

krajach Europy w ramach systemu Eurostat,

osoba bezrobotna to ta, która w tygodniu,

w którym przeprowadzono badanie, nie

wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż

przez godzinę. Wynikają z tego pewne

różnice w poziomie bezrobocia obliczanego w

Polsce według rejestrów urzędów pracy i

według badań reprezentatywnych, w których

zastosowano definicję MOP. Badania takie

prowadzi m.in. Główny Urząd Statystyczny.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Praca nierejestrowana w

Polsce

Przez pracę nierejestrowaną należy rozumieć:

−

pracę najemną wykonywaną bez nawiązania stosunku pracy czyli bez

umowy o pracę,

umowy-zlecenia, umowy o dzieło lub jakiejkolwiek innej pisemnej umowy pomiędzy
pracodawcą i pracownikiem bez względu na sektor własności (również u osób
fizycznych i w indywidualnych gospodarstwach rolnych); praca nie może być również
wykonywana na podstawie powołania, mianowania lub wyboru; z tytułu

wykonywania

pracy nierejestrowanej pracownik nie uzyskuje ubezpieczenia społecznego, a więc
uprawnień do korzystania ze świadczeń społecznych; okres wykonywania tej pracy

nie

jest także zaliczany jako składkowy z punktu widzenia ZUS, a pracodawca nie
odprowadza na konto ZUS i Funduszu Pracy odpowiednich sum z tytułu

wypłacanego

wynagrodzenia; od dochodów z pracy nierejestrowanej nie są płacone podatki

osobiste,

− pracę na rachunek własny, jeśli z tytułu prowadzonej działalności

gospodarczej nie są:

realizowane obowiązki finansowe wobec państwa (np. podatki).

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Przyczyny podejmowania

pracy nierejestrowanej

A Niewystarczające dochody
B Brak możliwości znalezienia

pracy

C Pracodawca proponuje wyższe

wynagrodzenie bez
rejestrowania umowy o pracę

D Wynika to z sytuacji rodzinnej

bądź życiowej

E Podatki zniechęcają do

rejestrowania dochodów

F Wysoka składka

ubezpieczeniowa

G Niechęć wiązania się na stałe

z miejscem pracy

H Możliwość utraty niektórych

świadczeń przy podjęciu pracy
rejestrowanej

Źródło: Praca nierejestrowana w Polsce w 2004 r., GUS,
Warszawa 2005 r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Przyczyny podejmowania
pracy nierejestrowanej w
1998 i 2004 r.

A Niewystarczające dochody
B Brak możliwości

znalezienia pracy

C Pracodawca proponuje

wyższe wynagrodzenie

bez rejestrowania umowy

o pracę

D Wynika to z sytuacji

rodzinnej bądź życiowej

E Podatki zniechęcają do

rejestrowania dochodów

F Wysoka składka

ubezpieczeniowa

G Niechęć wiązania się na

stałe

z miejscem pracy

H Możliwość utraty

niektórych świadczeń przy

podjęciu pracy

rejestrowanej

Źródło: Praca nierejestrowana w Polsce w 2004 r., GUS, Warszawa 2005 r.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Opinie nt. najczęściej wykonywanych

prac

w szarej strefie

A handel
B usługi budowlane i instalacyjne
C remonty i naprawy budowlano-

instalacyjne

D przeglądy i naprawy samochodów oraz

innych maszyn

E usługi transportowe
F naprawa sprzętu elektrotechniczne
G usługi lekarskie, pielęgniarskie
H usługi fryzjerskie, kosmetyczne
I usługi turystyczne i gastronomiczne
J doradztwo księgowe, prawne
K korepetycje
L tłumaczenia
M usługi krawieckie
N prace domowe (np. sprzątanie)
O opieka nad dzieckiem lub starszą osobą
P ochrona i pilnowanie mienia
R prace ogrodniczo-rolne
S działalność produkcyjna
T usługi sąsiedzkie