Terroryzm – jest to bezprawne (nielegalne) użycie

siły przeciwko osobom lub własności z zamiarem

wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszania

rządu, ludności cywilnej lub jakiejkolwiek jej

części dla osiągnięcia celów politycznych lub

społecznych.

(wg FBI)

Wypadek chemiczny – sytuacja będąca wynikiem

przypadkowego lub celowego uwolnienia substancji
chemicznej, niebezpiecznej dla człowieka i/lub środowiska.

Substancje chemiczne -

historia

• tzw. Ogień grecki używany setki lat przed naszą erą

• 184 r. p.n.e Hannibal użył przeciwko Eumenesowi glinianych naczyń z

jadowitymi wężami

• Zatrute sztylety, strzały, woda, żywność
• 1241 r. Mongołowie w bitwie pod Legnicą zastosowali trujące dymy

wytworzone ze związków siarki i arsenu

• 1600 r. Leonard Fioravanti przekazał przepis cuchnącego płynu

przygotowanego z oleju, terpentyny, siarki, kału ludzkiego i krwi

• 1813 r. Berliński aptekarz proponował gen. von Bulowi zatruwanie

bagnetów kwasem pruskim

• 12 lipca 1917 r. Użycie przez niemców iperytu siarkowego pod Ypres

w Belgii

• 17 czerwca 1925 r. Protokół Genewski zabraniający stosowania

bojowych środków trujących i bakteriologicznych

• 1968 r. Awaria cysterny z chlorem w Jackowicach
• 1976 r. Awaria cysterny z chlorem w Misisang w Kanadzie

• 1984 r. Zatrucie metyloizocjaninem w czasie katastrofy chemicznej w

Indiach

• 1993 r. Konwencja o zakazie użycia broni chemicznej podpisana w

Paryżu

• 1995 r. Skażenie metra w Tokio

Skażenie pierwotne – jest to skażenie ludzi i

sprzętu na drodze bezpośredniego kontaktu z
materiałem niebezpiecznym. Do tego typu
skażenia może dojść w przypadku każdego
stanu skupienia substancji niebezpiecznej.

Skażenie wtórne – to skażenie ratowników lub

sprzętu na drodze kontaktu z pacjentami lub
sprzętem pokrytymi ciałem stałym lub cieczą
pochodzącą z katastrofy chemicznej.

Ostre zatrucia egzogenne, tzn. wywołane

wniknięciem z zewnątrz do ustroju
substancji szkodliwej, dzieli się na:

- zamierzone, w tym samobójcze,
- przypadkowe,
- ostre zawodowe,
- zabójcze.

Wg WHO ostre zatrucia znajdują się na 4
miejscu w

statystyce światowej jako

przyczyny zgonów.

Drogi wnikania substancji szkodliwych do

organizmu:

1. Przez przewód pokarmowy (droga doustna).
2. Przez skórę i błony śluzowe (zatrucia kontaktowe).
3. Przez płuca (zatrucia wziewne).
4. Droga pozajelitowa (wstrzyknięcia podskórne,

domięśniowe, dożylne).

Wstępne postępowanie z pacjentem zatrutym, tak jak

postępowanie z każdym poszkodowanym obejmuje
ocenę drożności dróg oddechowych, oddychania i
krążenia (czyli ABC).

Przyczyny upośledzające drożność dróg

oddechowych:

- Przemieszczenie się nasady języka do tyłu (np.

depresja O.U.N., substancje działające depresyjnie
na układ oddechowy),

- Oparzenia lub obrzęk śluzówki jamy ustnej i gardła

(np. wywołane przez substancje żrące),

- Obrzęk pochodzenia naczyniowego(np. wywołany

przez inhibitory enzymu konwertującego
angiotensynę),

- Uraz.

Czynniki wywołujące zaburzenia oddychania:

- Hipowentylacja (np. substancje wpływające

depresyjnie na O.U.N. lub na ośrodek oddechowy,
substancje o działaniu toksycznym na mięśnie
obwodowe),

- Aspiracja (np. substancje wpływające depresyjnie

na O.U.N. lub na ośrodek oddechowy, substancje o
działaniu toksycznym na mięśnie obwodowe),

- Obrzęk płuc (np. po inhalacji substancji

toksycznych uszkadzających strukturę tkanki
płucnej, salicylany, heroina).

Zaburzenia układu krążenia mogą być

wywołane przez różne leki i toksyny.

Wywiad od pacjenta (o ile jest możliwy do

zebrania) należy poszerzyć o dane zebrane od
członków rodziny, przyjaciół,
współpracowników itp.

Pytania powinny dotyczyć następujących informacji:

1. Co?
- Jakie leki pacjent zażywa?
- Do jakich leków ma dostęp?
- Na działanie jakich substancji chemicznych i toksyn jest

narażony w miejscu pracy?

- Jakie leki oraz opakowania po substancjach chemicznych

i lekach były obecne w miejscu zdarzenia?

- Co zdarzyło się po spożyciu szkodliwej substancji, lub

narażeniu się na jej działanie?

2. Jak dużo?
- Ile było leków lub substancji chemicznych początkowo?
- Ile leków lub substancji chemicznych pozostało w

opakowaniu?

3. Kiedy?
- Kiedy pacjent był po raz ostatni widziany w swoim

prawidłowym stanie?

- Kiedy pacjent mógł zażyć lek, substancję chemiczną

toksynę, albo mógł być narażony na ich działanie?

Toksyczne substancje przemysłowe (TSB) są

to związki chemiczne o właściwościach
trujących, wykorzystane w dużych ilościach w
przemyśle, bądź przewożone środkami
transportowymi, posiadające zdolność łatwego
przechodzenia do atmosfery w przypadku
awarii (zniszczenia) urządzeń i wywołania
masowych zatruć wśród ludności.

Toksyczne substancje przemysłowe dzielimy na:

1. Substancje z przewagą działania duszącego (np.

chlor, fosgen, chloropikryna).

2. Substancje z przewagą działania ogólnotrującego

(np. tlenek węgla, cyjanowodór).

3. Substancje o działaniu dzuszącym i ogólnotrującym

(np. tlenek azotu, dwutlenek siarki, fluorowodór).

4. Substancje wpływające na przekaźnictwo nerwowe

(np. dwusiarczek węgla, związki
fosforoorganiczne).

5. Substancje o działaniu duszącym i neurotropowym

(np. amoniak, hydrozyna, dimetylohydrozyna).

6. Substancje działające jak trucizny metaboliczne

(np. tlenek etylenu, dichloroetan).

7. Środki zakłócające wymianę substancji (np.

dioksyna, polichloropochodne benzofuranu).

Znaczna część TSB należy do związków

łatwopalnych i wybuchowych, dlatego też
należy się spodziewać, iż podczas wielkich
awarii (zniszczeń) pożary będą praktycznie
nieuniknione. W wielu wypadkach pożar może
sprzyjać wydzielaniu się dużych ilości
substancji toksycznych – np. przy spalaniu
siarki wydziela się dwutlenek siarki.

Bojowe Środki Trujące -

podział

1. Śmiertelne

a) paralityczno – drgawkowe środki trujące (Sarin,

Soman, GF, VX)
b) pażące środki trujące (Iperyt siarkowy i azotowy,

Luizyt)
c) ogólno toksyczne środki trujące (Cyjanowodór)
d) duszące środki trujące (Fosgen, Dwufosgen)
e) toksyny (np. toksyna botulinowa)

2. Obezwładniające, długodziałające, powujące czasową

psychofizyczną niezdolność do działania (psychogazy

LSD 25, BZ)

3. Policyjne środki obezwładniające, krótko działające lub

nękające, drażniące i łzawiące (CS, CN, CR, DM)

W chwili obecnej możliwe jest prowadzenie

wojny

chemicznej

bez

użycia

broni

chemicznej. Jednoczesne zniszczenie w Polsce
82 zakładów przemysłowych spowodowałoby
zagrożenie toksyczne na ok. 50% terytorium
kraju, a 2% powierzchni znalazłaby się w
strefie skażeń śmiertelnych.

Amoniak

-

Wchłania się przez skórę i układ oddechowy.

- Działa żrąco na błony śluzowe i skórę.
- Zatrucie doustne: ostry ból w jamie ustnej i

brzuchu, wymioty, objawy perforacji żołądka
lub przełyku mogą wystąpić po pewnym czasie.

- Zatrucie wziewne: podrażnienie górnych dróg

oddechowych z kaszlem i wymiotami,
zaczerwienienie i obrzęk błon śluzowych,
niepokój, ucisk w klatce piersiowej, narastający
obrzęk płuc, sinica i szybkie, słabo wyczuwalne
tętno.

Amoniak – postępowanie lecznicze

1. Bezpieczeństwo własne.
2. W zatruciu wziewnym wyniesienie

poszkodowanego z atmosfery skażonej na świeże
powietrze, podanie tlenu do oddychania.

3. Przemycie skóry i oczu bieżącą wodą.
4. Postępowanie objawowe: tlenoterapia,

postępowanie przeciwwstrząsowe.

Chlor

- Wchłania się przez układ oddechowy.
- Niewielkie stężenia powodują podrażnienie

śluzówek nosa, gardła i spojówek.

- Większe stężenia powodują powstanie silnych

odruchów kaszlowych, zawroty i bóle głowy,
narastająca duszność, obrzęk płuc, ucisk w
klatce piersiowej, sinicę.

Chlor – postępowanie lecznicze

1

.

Bezpieczeństwo własne.

2. Wyniesienie poszkodowanego z atmosfery

skażonej, tlenoterapia.

3. Przemycie skóry i oczu bieżącą wodą.
4. Postępowanie objawowe: tlenoterapia,

postępowanie przeciwwstrząsowe.

Cyjanowodór

- Wchłania się przez układ oddechowy i skórę.
- Wielu ludzi nie wyczuwa zapachu

cyjanowodoru.

- Niewielkie skażenia powodują podrażnienie

oczu i górnych dróg oddechowych, bóle i
zawroty głowy, wymioty i duszność.

- Dłuższa ekspozycja lub większe stężenie

powodują nasilającą się duszność, spadek
ciśnienia krwi, drgawki i śpiączkę.

Cyjanowodór – postępowanie

lecznicze

1. Bezpieczeństwo własne.
2. Wyniesienie pacjenta z atmosfery skażonej,

tlenoterapia.

3. Postępowanie objawowe: tlenoterapia,

postępowanie przeciwwstrząsowe.

Dwusiarczek węgla

- Dobrze wchłania się przez drogi oddechowe,

skórę i przewód pokarmowy.

- Bardzo szybko następuje utrata węchu.
- Ekspozycja na pary dwusiarczku węgla

powoduje początkowo zaczerwienienie twarzy,
podrażnienie błon śluzowych, euforię, stany
pobudzenia, nudności i wymioty, a następnie
szybko doprowadza do utraty przytomności,
drgawek i porażenia oddechu.

Dwusiarczek węgla – postępowanie

lecznicze

1. Bezpieczeństwo własne.
2. Wyniesienie poszkodowanego z rejonu skażenia,

tlenoterapia,

3. Przemycie oczu i skóry bieżącą wodą.
4. Postępowanie objawowe: tlenoterapia, postępowanie

przeciwwstrząsowe, czynności reanimacyjne.

Siarkowodór

- Bardzo szybko wchłania się z powietrzem

wdychanym.

- Ekspozycja na niewielkie stężenia powoduje ból i

pieczenie spojówek, bóle i zawroty głowy, utratę
węchu, nudności, pieczenie w gardle, kaszel,
senność i narastającą duszność, może dołączyć się
obrzęk płuc.

- Duże stężenie powoduje natychmiastową utratę

przytomności z zaburzeniami oddechowymi.

Siarkowodór – postępowanie

lecznicze

- Bezpieczeństwo własne.
- Wyniesienie poszkodowanego z rejonu

skażenia, tlenoterapia.

- Postępowanie objawowe: tlenoterapia,

postępowanie przeciwwstrząsowe, czynności
reanimacyjne.

Związki fosforoorganiczne

- Wchłaniają się przez skórę, drogi oddechowe i

układ pokarmowy.

- Stosowane są jako preparaty owadobójcze oraz

jako bojowe substancje trujące.

- Zatrucie lekkie: brak łaknienia, bóle i zawroty

głowy, osłabienie, niepokój, drżenie języka i

powiek, zwężenie źrenic, pogorszenie ostrości

wzroku.

- Zatrucie średnie: nudności, ślinotok, łzawienie,

gwałtowne kurczowe bóle brzucha, wymioty,

pocenie się, zwolnienie tętna i drżenia.

- Zatrucie ciężkie: biegunka, szpilkowate, nie

reagujące na światło źrenice, utrudniony

oddech, obrzęk płuc, drgawki, śpiączka,

zaburzenia przewodzenia w mięśniu sercowym.

Związki fosforoorganiczne –

postępowanie lecznicze

1. Bezpieczeństwo własne.
2. Przerwanie ekspozycji.
3. Zapewnienie drożności dróg oddechowych,

tlenoterapia.

4. Usunięcie związków trujących ze skóry i błon

śluzowych.

5. Postępowanie objawowe: tlenoterapia, postępowanie

przeciwwstrząsowe, czynności reanimacyjne.

Tlenek węgla

- Wchłania się przez drogi oddechowe.
- Niewielkie narażenie: ból głowy, nudności,

niepokój.

- Ciężkie narażenie: ból w klatce piersiowej,

zmącenie, utrata przytomności i śpiączka.

Tlenek węgla – postępowanie

lecznicze

1. Bezpieczeństwo własne.
2. Przerwanie ekspozycji.
3. Tlenoterapia.
4. Postępowanie objawowe.

Bioterroryzm – bezprawne, nielegalne użycie

czynników biologicznych wobec ludzi z zamiarem
wymuszenia jakiegoś działania lub zastraszenia
rządu, ludności cywilnej, lub jakiejkolwiek jej
części dla osiągnięcia celów osobistych,
politycznych, społecznych lub religijnych.

Broń biologiczna – historia

• Pierwsze udokumentowane przypadki dotyczą prób

dezorganizowania obrony obleganych miast za pomocą

pszczół, które wrzucano w koszach w ich obręb (Chiny)

• XIV w. Mongołowie oblegający krymski port Caffa

wrzucali w obręb murów twierdzy zwłoki swych

żołnierzy zmarłych na dżumę

• XIX w. Brytyjczycy tłumiąc powstanie indian dostarczali

im koce zakażone wirusem ospy

• 1925 r. Protokół genewski o zakazie stosowania broni

biologicznej

• II wojna światowa, japończycy przeprowadzali

doświadczenia z bronią biologiczną na chińczykach

• 1972 r. Konwencja o zakazie prowadzenia badań broni

biologicznej

Czynniki biologiczne – są to żywe organizmy

(bakterie, riketsje, wirusy) lub materiały z
nich pochodzące oraz różnego rodzaju toksyny
pochodzenia biologicznego powodujące
choroby lub uszkodzenia u ludzi, zwierząt lub
roślin, lub powodujące zepsucie, a także
pogorszenie jakości materiałów.

Sposoby użycia

biologicznych środków

masowego rażenia (BSMR)

• Rozpylenie areozolii
• Skażenie żywności i wody pitnej
• Atak przy pomocy amunicji

artyleryjskiej, rakietowej, lotniczej

• Rozrzucenie zakażonych

przedmiotów

Liczba zakażeń w przypadku

biologicznego ataku

areozolowego zależy od:

• Ukształtowania terenu
• Warunków pogodowych
• Stopnia przygotowania na

ewentualny atak

• Stosowania (i możliwości stosowania)

profilaktyki antybiotykowej oraz
immunoloprofilaktyki (szczepienia
ochronne)

Zasady udzielania pomocy

medycznej poszkodowanym po

ataku biologicznym:

1. Każdy narażony na atak biologiczny powinien

być traktowany jako zakażony.

2. Każdy objawowy przypadek choroby zakaźnej

powinien być uważany za następstwo ataku
biologicznego lub kontaktu z chorym.

3. Konieczne staje się wprowadzenie reżimu

przeciwepidemicznego na każdym etapie
pomocy i ewakuacji medycznej.

W przebiegu choroby będącej

skutkiem użycia broni biologicznej

wyróżnić można cztery stopnie jej

ciężkości:

I

o

– przypadki o przebiegu łagodnym w postaci wysypki

lub objawów grypopodobnych, nie wymagające

natychmiastowej pomocy i leczenia.

II

o

– przypadki o umiarkowanym przebiegu w postaci

grypopodobnej z pojawiającymi się objawami

choroby kilku narządów. Pacjenci wymagają pomocy

medycznej, jednak ich życiu nie zagraża

niebezpieczeństwo, ale postęp choroby jest możliwy.

III

o

– przypadki o ciężkim przebiegu i niepomyślnym

rokowaniu, jeżeli nie będzie zastosowane

intensywne leczenie.

IV

o

– bardzo ciężkie przypadki, które mogą powodować

nieodwracalne zmiany i uszkodzenia wielu

narządów. Rokowanie jest zwykle niepomyślne.

Ewakuacja porażonych bronią biologiczną (STANAG 2068):

Poziom A
segregacja porażonych i chorych,
ewakuacja osób z ognisk rażenia bronią biologiczną do miejsc

„czystych” i bezpiecznych,

Przeprowadzenie zabiegów dezynfekcyjnych przez

wydzielone oddziały dezynfekcyjno – kąpielowe,

Utrzymanie podstawowych czynności życiowych,
Przygotowanie chorych i skażonych bronią biologiczna do

transportu na poziom B,

Zapewnienie bezwzględnej izolacji chorych i porażonych

bronią biologiczną od pozostałych rannych czy chorych w

zgrupowaniach pierwszej pomocy, a także w czasie

transportu.

Poziom B w szpitalach obserwacyjno – zakaźnych polowych

lub stacjonarnych.

Dalsza segregacja chorych i hospitalizowanych,
Obserwacja kliniczna i wstępna diagnostyka laboratoryjna

oraz pobranie i przesłanie materiału do badań

specjalistycznych do Centrum Diagnostyki Chorób

Szczególnie niebezpiecznych (Oddział WIHiE w Puławach),

Rozpoczęcie lub kontynuowanie leczenia.
Poziom C w szpitalach klinicznych
Specjalistyczne zabiegi

Transport chorych:

- Powinien przebiegać z zapewnieniem pełnych

warunków izolacji chorych i zakażonych tak
wewnątrz terenu objętego skażeniem jak i na
zewnątrz,

- Szybkimi środkami transportu powinny być

ewakuowane osoby podejrzane o zakażenie
wąglikiem,

- Transport chorych nieskażonych i rannych nie

może odbywać się razem z chorymi zakażonymi
lub podejrzanymi o chorobę zakaźną.

Transport z poziomu A do B powinien zakończyć

się w ciągu 6 godzin bez względu na drogę
transportu z zachowaniem trzech priorytetów
ewakuacji: niski, średni i pilny w zależności od
stopnia zaawansowania choroby i stanu
zagrożenia życia chorego. Lekarz
przygotowujący chorego do transportu powinien
określić w jakiej pozycji może on być
przewożony.

Wąglik (Anthrax)

Jest chorobą zwierząt trawożernych, z których może być

przeniesiona na człowieka.

Czynnik etiologoczny: laseczka Bacillus anthracis
Źródło zakażenia: produkty pochodzenia

zwierzęcego, gleba zanieczyszczona przetrwalnikami

Drogi szerzenia: kontakt z chorymi zwierzętami, kontakt z

produktami pochodzenia zwierzecego, kontakt z zakażoną
glebą, wdychanie pyłu

Wrota zakażenia: skóra, przewód pokarmowy, drogi

oddechowe

Okres wylęgania: od 2 do 10 dni
Okres zaraźliwości: w czasie występowania objawów

chorobowych

Człowiek jest w 100% wrażliwy na

zakażenie wąglikiem.

Wąglik – charakterystyka kliniczna

W zależności od wrót zakażenia występuje postać:
- Skórna,
- Płucna,
- Jelitowa.

Postać skórna wąglika, tzw.

Czarna krosta:

Czerwona plama w miejscu zakażenia – w ciągu

6 dni powstaje brunatny pęcherz – po jego
pęknięciu wylewa się surowiczo – krwisty płyn
– w miejscu tym następnie tworzy się czarny
strup, a wokół niego twardy, jasnoczerwony
obrzęk oraz liczne małe pęcherzyki – po 2-3
godzinach strup odpada i dochodzi do
wyleczenia.

Objawy ogólne: powiększenie regionalnych

węzłów chłonnych, gorączka (czasami do
39,5

o

C), dreszcze, ogólne wyczerpanie.

Wąglik – postać skórna

Wąglik – postać skórna

Wąglik – postać skórna u dziecka

Postać płucna wąglika: przebiega jako ciężkie
odoskrzelowe zapalenie płuc z wysoką gorączką,
krwiopluciem i niewydolnością krążenia
doprowadzając po kilku dniach do śmierci.

Postać jelitowa wąglika: objawy przypominają

ostry nieżyt żołądkowo – jelitowy. Występuje
gorączka, dreszcze, bóle i zawroty głowy,
wymioty, biegunka (często krwawa), wzdęcia
brzucha oraz nasilająca się niewydolność
krążenia. Rokowanie jest złe.

Wąglik – postępowanie

Podanie profilaktyczne środków
przeciwdrobnoustrojowych powinno być rozpoczete
natychmiast po potwierdzeniu narażenia na wąglik.
Zalecane jest podawanie ciprofloksacyny w dawce
dobowej ok. 1g lub doksycykliny w dawce dobowej ok.
200mg przez kilka tygodni.
Wskazane jest również podanie inaktywowanej
szczepionki w trzech dawkach.
W procedurach postępowania ratowników w trakcie
udzielania pomocy osobom zakażonym winno być
uwzględnione stosowanie odzieży ochronnej i masek.
Skórę należy oczyścić poprzez kąpiel z użyciem mydła,
a odzież należy poddać dezynfekcji w komorach (lub
autoklawach) parowo – formalinowych.

Zatrucie jadem kiełbasianym

(Botulismus)

Jest to intoksykacja pokarmowa lub

wyjątkowo przyranna wywołana
neurotoksyną botulinową wytwarzaną
przez laseczkę jadu kiełbasianego
(Clostridium Botulinum). Istnieje groźba
zastosowania toksyny botulinowej jako
czynnika ataku biologicznego w postaci
areozolu lub do zatrucia wody pitnej. Okres
wylęgania wynosi od kilkunastu godzin do
dwóch tygodni przy zakażeniu przyrannym.

Zatrucie jadem kiełbasianym

– charakterystyka kliniczna

Choroba rozpoczyna się wystąpieniem

biegunki, nudności i wymiotów. Najbardziej
charakterystycznymi objawami są: szerokie
nierówne źrenice, zamglone podwójne
widzenie, suchość w ustach i gardle,
trudności w połykaniu, osłabienie kończyn
oraz niedowład mięśni klatki piersiowej i
przepony utrudniający i uniemożliwiający
oddychanie.

Chory jest nie zakaźny dla otoczenia.

Zatrucie jadem kiełbasianym

– postępowanie

• Szczepienie trzema dawkami daje

odporność na ok. jeden rok

• Dostępna jest anatoksyna i

antytoksyna

• Zastosowanie wentylacji

mechanicznej

Dżuma (Pestis)

Jest ostrą chorobą zakaźną

kwarantannową wywołaną przez

pałeczkę Gram ujemną (Yersinia

Pestis), która szerzy się enzootycznie

wśród gryzoni i jest przenoszona

między osobnikami zwierzęcymi , a

także na człowieka przez pchły

szczurze. Okres wylęgania wynosi w

postaci płucnej od 1 do 5 dni, a w

postaci dymienicznej do 7 dni.

Dżuma – charakterystyka

kliniczna

Dżuma może przebiegać w dwóch postaciach

klinicznych: dymienicznej i płucnej.

Postać dymieniczna rozwija się nagle z wysoką

gorączką, bólami i zawrotami głowy, wymiotami,

zaburzeniami świadomości, podnieceniem lub

apatią, zaburzeniami ze strony układu krążenia.

Nie leczona powoduje zgon w 50% przypadków.

Postać płucna prowadzi do wystąpienia

niewydolności układu oddechowego, kaszlu z

obfitą krwawą plwociną oraz zaburzeniami

nerwowymi. Chorzy giną z objawami obrzęku

płuc i niewydolności układu krążenia

Dżuma – okres

zaraźliwości

Człowiek chory na postać płucną od

początku choroby jest wysoce zaraźliwy.
Chorego uważa się za niegroźnego dla
otoczenia po ustąpieniu wszystkich
objawów klinicznych oraz po trzykrotnym
ujemnym badaniu bakteriologicznym
plwociny u chorych na postać płucną oraz
na materiału z węzłów chłonnych w
postaci dymienicznej

Dżuma – postępowanie

• Profilaktycznie antybiotyki

Doksycyklinę lub Ciprofloksacynę

przez minimum 7 dni od narażenia.

• Dekontaminacja osób narażonych

na zakażenie oraz ich odzieży

• Stosowanie masek ochronnych
• Przestrzeganie standardowych

zasad bezpieczeństwa

Gorączka krwotoczna

Ebola

Jest ostrą choroba zakaźną

wywołaną przez wirusa z rodziny
Filoviridae, która przenosi się
między ludźmi drogą kontaktów
bezpośrednich najczęściej przez
krew ora instrumenty medyczne.
Okres wylęgania wynosi od 2 do
21 dni.

Gorączka krwotoczna Ebola

– charakterystyka kliniczna

Choroba rozpoczyna się nagłym ostrym bólem

głowy i mięśni. Pojawia się stan ogólnego

rozbicia, gorączka wymioty, ból gardła i

kaszel. Na skórze występuje wysypka i

wykwity na błonach śluzowych. Pod koniec

pierwszego tygodnia dochodzi do

wystąpienia skazy krwotocznej i krwawienia

z nosa, dróg oddechowych, przewodu

pokarmowego i dróg rodnych. Występują

objawy wstrząsu i zaburzenia neurologiczne.

Śmiertelność wynosi od 50 do 90%.

Człowiek jest bardzo wrażliwy na zakażenie.

Gorączka krwotoczna Ebola

– postępowanie

• Izolacja osób zakażonych
• Stosowanie specjalnej odzieży ochronnej
• Zachowanie szczególnych środków

ostrożności

• Leczenie objawowe
• Stosowanie i przestrzeganie zasad

dezynfekcji (najczęściej stosowanym
środkiem dezynfekcyjnym jest 0.5 - 1%
podchloryn sodowy)

Gorączki krwotoczne, a w

szczególności Ebola i Lassa są
brane pod uwagę jako jeden z
najdrastyczniejszych środków
ataku biologicznego, a także jeden
z najskuteczniejszych środków
bioterroryzmu.

ZAŁĄCZNIKI UZUPEŁNIAJĄCE

PREZENTACJĘ:

Zakażenia.

Ratownicy w ramach swoich działań są narażeni
na częsty kontakt z krwią, w związku z czym
muszą być zabezpieczeni przed zakażeniami
rozprzestrzeniającymi się na tej drodze. Nie ma
bowiem najmniejszej wątpliwości, że istnieje
potencjalne ryzyko przeniesienia zakażenia
drogą krwi pomiędzy pacjentem a ratownikiem.
Trudno

w

prawdzie

dokładnie

ocenić

skuteczność poszczególnych metod izolacji,
ponieważ dane na ten temat są dość
ograniczone. W większości przypadków jednak
koszty izolacji są stosunkowo niskie, a jej zasady
opierają

się

na

znajomości

dróg

rozprzestrzeniania się zakażeń.

Drogi rozprzestrzeniania się zakażeń:
Droga kontaktowa: kontakt pomiędzy skórą

pacjenta lub ratownika a skórą innego
chorego, prowadzi do bezpośredniego,
fizycznego przeniesienia drobnoustrojów.
Kontakt bezpośredni m. in. w czasie ucisku
dłoni lub mycia chorego. Kontakt pośredni
natomiast – w czasie dotykania skażonych
przedmiotów, takich jak: termometry,
stetoskopy, itp.

Droga kropelkowa: drobnoustroje

rozprzestrzeniają się za pośrednictwem
cząsteczek aerozolu powstających w
drogach oddechowych w czasie kaszlu,
kichania, mówienia lub zabiegów
inwazyjnych, takich jak bronchoskopia.
Cząstki o wymiarach większych niż 5m

(mikronów) utrzymują się w powietrzu
stosunkowo krótko i przemieszczają się na
niewielką odległość. W większości
przypadków warunkiem niezbędnym do
zakażenia na tej drodze jest bliski kontakt
(<1m).

Droga powietrzna: drobnoustroje rozprzestrzeniają

się za pośrednictwem cząstek aerozolu
mniejszych niż 5m, które mogą utrzymywać się

w powietrzu przez długi czas i przemieszczać się
na duże odległości. Cząstki takie powstają w
czasie kaszlu, kichania, mówienia lub zabiegów,
takich jak bronchoskopia lub odsysanie. Mogą
one wywoływać zakażenia u osób znajdujących
się w dużej odległości od źródła infekcji.

Zakażenia za pośrednictwem krwi.
Do najczęstszych wirusów przenoszonych drogą

krwi należą:

1. Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV). Ryzyko

zakażenia po zakłuciu igłą wynosi 5 – 40%.
Wirus znajduje się również we łzach, ślinie oraz
wydzielinach pochwy i odbytnicy. W związku z
tym zakażenie jest też możliwe przez zetknięcie
wydzielin chorego z nieznacznie uszkodzoną
skórą (otarcia, zadraśnięcia) oraz przez worek
spojówkowy.

Zapobieganie: uniwersalne środki ostrożności,

szczepionki.

Postępowanie po ekspozycji: polega na podawaniu

swoistej immunologlobuliny (hepatitis B, immune

globulin – HBIG) oraz rekombinowanej

szczepionki.

2. Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV). Ryzyko

zakażenia po zakłuciu igłą wynosi 10%. Do

zakażenia może również dojść przez kontakt z

wydzielinami poszkodowanego.

Zapobieganie: uniwersalne środki ostrożności.

Postępowanie po ekspozycji: profilaktyczne

stosowanie interferonu budzi wiele wątpliwości.

1. Wirus HIV. Ryzyko zakażenia po zakłuciu igłą

wynosi <0,5%.żo zakażenia może również dojść
przez kontakt z wydzielinami poszkodowanego.

Zapobieganie: uniwersalne środki ostrożności.

Postępowanie po ekspozycji: polega na trójlekowej

terapii przeciwretrowirusowej z zastosowaniem
dwóch inhibitorów transkryptazy i jednego 1, 3,
6 miesięcy po kontakcie z chorym HIV (+)

Zakażenia na drodze kropelkowej:

Prątek gruźlicy Objawami sugerującymi gruźlicę

są: kaszel, gorączka i nacieki w płucach.
Zapobieganie: uniwersalne środki ostrożności,
szczepionki.

Postępowanie

po

ekspozycji:

polega na odpowiedniej terapii łękowej.

Uniwersalne środki ostrożności:

1. Udzielając

pomocy

poszkodowanemu

należy

zabezpieczyć ręce rękawiczkami. Po zdjęciu
rękawiczek należy umyć ręce pamiętając, że nie
zastępuję one mycia rąk.

2. W czasie wykonywania czynności, które pociągają

za sobą niebezpieczeństwo rozpryśnięcia krwi,
płynów ustrojowych, wydzielin lub wydalin należy
używać masek i okularów ochronnych w celu
zabezpieczenia błon śluzowych przed kontaktem z
materiałem potencjalnie zakażonym.

3. W celu zabezpieczenia skóry i ubrania przed

kontaktem z materiałem potencjalnie zakażonym
należy zakładać ubranie ochronne (fartuch).

4. Ogólne

środki

bezpieczeństwa

przeciwko

zakażeniom: rękawiczki, nieprzemakalny fartuch
ochronny,

czepek

ochronny,

maski,

okulary

ochronne, obuwie ochronne.

1. Szczególny

nacisk

należy

położyć

na

zabezpieczenie

ratowników,

poszkodowanych,

osób postronnych przed ekspozycją na materiał
lub sprzęt zanieczyszczony przez drobnoustroje.
W tym celu należy:

a) zużyte materiały opatrunkowe, prześcieradła,

należy

gromadzić

w

workach

foliowych

umieszczonych w plastikowych zamykanych
pojemnikach z napisem: „Materiał zakażony”. Po
napełnieniu

pojemnik

należy

zabezpieczyć

dodatkowym workiem foliowym i szczelnie
zamknięty transportować do spalenia.

a) zużyte igły, skalpele i inne ostre przedmioty

należy bezpośrednio po użyciu bez dalszych,
dodatkowych

manipulacji

umieszczać

w

specjalnym pojemniku. Pojemnik taki powinien
być: - twardy - oporny na przekłucie - dobrze
oklejony zabezpieczony przed przemoknięciem
- odpowiednio oznakowany napisem: „Uwaga-
Materiał zakażony” - z wlotem stwarzającym
możliwość nieodwracalnego umieszczania w
nim przedmiotów - wykonany z materiałów
palących się bez wydzielania toksycznych
substancji

Pojemnik ten należy napełnić nie więcej niż do 2/3

objętości i przekazywać do bezpiecznego
spalenia. Zewnętrzne powierzchnie pojemnika
powinny być wolne od zanieczyszczeń i suche.
W przypadku stwierdzenia zanieczyszczenia lub
przemoknięcia należy zastosować dodatkową
osłonę.

Zasady postępowania w razie zakłucia ostrym

sprzętem w czasie pracy z materiałem
biologicznym:

1. Zakłute miejsce natychmiast spłukać dużą

ilością bieżącej wody.

2. Wycisnąć nadmiar wypływającej krwi.

3. Dokładnie spłukać pod bieżącą wodą, a

następnie przemyć płynem dezynfekcyjnym.

4. Miejsce

zakłucia

zabezpieczyć

jałowym

gazikiem.

5. Poinformować przełożonego o zaistniałym

fakcie.

1. Odnotować moment zakłucia w raporcie:

a) imię i nazwisko ratownika.

b) data, godzina.

c) okoliczności w jakich doszło do zakłucia

(nazwisko pacjenta, czy był szczepiony
p/WZW).

d) jakie podjęto działania.

e) czy osoba zakłuta była szczepiona

p/WZW.

f) czy podczas wykonywania czynności

osoba

zakłuta

pracowała

w

rękawiczkach.

Ryzyko zakażeń podczas kontaktu ze

zwłokami ludzkimi.

Zwłoki ludzkie mogą stanowić potencjalne ryzyko
zakażenia dla otoczenia. Jednak większość
drobnoustrojów wywołujących choroby śmiertelne
nie jest w stanie przetrwać przez długi czas w
szczątkach ludzkich i ginie bardzo szybko po
śmierci gospodarza. W przypadku osoby
niedawno zmarłej drobnoustroje i choroby
mogące stanowić potencjalne niebezpieczeństwo
dla otoczenia różnią się w zależności od regionu
geograficznego i obejmują, m. in. gruźlicę,
zakażenia paciorkowcowe, patogeny jelitowe,
priony (choroba Creutzfeldta – Jakoba), WZW,
HIV, wirusy gorączki krwotocznej (Lassa i Ebola),
oraz …

bakterie wywołujące zapalenie opon mózgowo –

rdzeniowych

i

posocznicę

(głównie

meningokoki).

W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia, w czasie

kontaktu ze zwłokami lub szczątkami należy
przestrzegać następujących zasad:

1. Wszystkie skaleczenia i uszkodzenia należy

przykryć nieprzemakalnym opatrunkiem.

2. Każde zranienie lub skaleczenie powstałe

w czasie kontaktu ze zwłokami/ szczątkami
należy starannie oczyścić.

3. Przestrzegać zasad higieny osobistej.

4. Używać właściwej odzieży ochronnej:

a) ręce

Rękawiczki lateksowe należy stosować w czasie

bezpośredniego kontaktu ze zwłokami. Po
użyciu należy je wyrzucić i dokładnie umyć
ręce. Zapewniają one krótkie (10 min.)
zabezpieczenie

przed

formaldehydem.

Rękawiczki odporne na działanie środków
chemicznych (nitrylowe) należy wkładać na
rękawiczki lateksowe w celu długotrwałego
zabezpieczenia przed związkami chemicznymi.

a) zabezpieczenie dróg oddechowych

Maski

z

filtrem

stosowane

są

w

celu

zabezpieczenia

przed

określonymi

zanieczyszczeniami (np. pyłem ołowiowym,
zarodnikami grzybów i innymi aerozolami).
Maski

chirurgiczne

zapewniają

niewielką

ochronę i mogą stwarzać fałszywe poczucie
bezpieczeństwa (ale są lepsze niż brak
jakiejkolwiek maski).

a) zabezpieczenie

przed

zachlapaniem

materiałem zakaźnym

Twarz: przeźroczysta osłona zabezpieczająca oczy,

nos i usta. Tułów: fartuch należy zakładać zawsze
gdy istnieje ryzyko zachlapania materiałem
zakaźnym. Stopy: kalosze należy wkładać zawsze
gdy istnieje ryzyko zamoczenia stóp (np. miejsce
wypadku).

a) zabezpieczenie całego ciała

Fartuch należy wkładać w celu zabezpieczenia

ubrania przed zachlapaniem. Kaptur należy
wkładać w celu zabezpieczenia włosów przed
zanieczyszczeniem kurzem, zarodnikami itp. Inną
odzież

ochronną

(kaski,

kalosze,

okulary

ochronne, rękawice robocze) należy wkładać w
celu zabezpieczenia przed zranieniem lub
uszkodzeniem mechanicznym.

5. Zwłoki należy umieścić w plastikowym worku.